หลักสูตรสมเด็จย่า ชั้นประถมศึกษาปีที่ 3

๔

การศึกษา

สมเดจ็ ย่า ทรงเข้าศกึ ษาในโรงเรียนวัดอนงคารามเป็นแห่งแรก หลงั จากน#ัน
ได้ย้ายไปเรียนต่อท,โี รงเรียนศึกษานารี และเม,ือพระชนมายุราว ๗-๘ พรรษา ได้ถกู
นาํ ข#ึนถวายตัวเป็นข้าหลวง ณ สวนส,ฤี ดใู นพระราชวังดุสติ ต่อมาได้ทรงพาํ นักอยู่ท,ี
บ้านพระพ,ีเล#ียงของสมเดจ็ พระบรมราชชนกและถูกสง่ ไปศึกษาทโ,ี รงเรียนสตรีวิทยา
ขณะน#ัน สมเดจ็ ย่าทรงมีพระชนมายุราว ๙ พรรษา พระชนนีคาํ ได้ถึงแกอ่ นจิ กรรม

ในปี พทุ ธศักราช ๒๔๕๖ สมเดจ็ ย่าได้ทรงเข้าเป็นนกั เรียนพยาบาล ณ โรงเรียน
แพทยผ์ ดงุ ครรภแ์ ละหญิงแห่งศริ ิราช ท#งั ๆ ท,มี ีพระชนมายุเพียง ๑๓ พรรษา เทา่ น#ัน
จึงทรงเป็นนักเรียนพยาบาลท,มี อี ายุน้อยท,สี ดุ ในเวลาน#ัน

ในช่วงท,สี มเดจ็ ย่าทรงฝึกงานการพยาบาลอยู่น#ัน เป็นระยะเวลาท,ที างราชการ
ได้พยายามปรับปรุงงานด้านการแพทยแ์ ละสาธารณสขุ ให้แพร่หลายและมีประสทิ ธภิ าพ
มากย,ิงข#ึน พระเจ้าบรมวงศเ์ ธอ กรมขุนชัยนาทนเรนทร (ซ,ึงต่อมาทรงดาํ รงพระยศ
เป็น สมเดจ็ พระเจ้าบรมวงศเ์ ธอ กรมพระยาชัยนาทนเรนทร) ได้ทรงคัดเลอื กนักเรียน
แพทยแ์ ละนักเรียนพยาบาลอย่างละ ๒ คน ให้ไปศึกษาต่อท,ปี ระเทศสหรัฐอเมริกา
ด้วยทุนของสมเดจ็ พระมหิตลาธเิ บศร อดุลยเดชวกิ รม บรมราชชนก ท,พี ระราชทาน
ให้แก่นักเรียนแพทย์ และทุนของสมเดจ็ พระศรีสวรินทราบรมราชเทวี พระพันวสั สา
อยั ยกิ าเจ้า ท,พี ระราชทานให้แกน่ กั เรียนพยาบาล ซ,ึงนกั เรียนพยาบาล “สงั วาลย”์
และนกั เรียนพยาบาล “อบุ ล” ได้รับการคัดเลือกให้ไปศกึ ษาท,ปี ระเทศสหรัฐอเมริกา
ในคร#ังน#ี

๕

ชีวิตสมรส

ในช่วงท,สี มเดจ็ ย่าศกึ ษาต่อในวชิ าพยาบาลท,ปี ระเทศสหรัฐอเมริกา ท่านได้พบ
กบั สมเดจ็ เจ้าฟ้ ามหิดลอดุลยเดช กรมหลวงสงขลานครินทร์ พระราชโอรสของ
พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลท,ี ๕ กบั สมเดจ็ พระศรีสวรินทราบ
รมราชเทวี (สมเดจ็ พระพันวัสสาอยั ยกิ าเจ้า) ท,เี สดจ็ ไปศึกษาวชิ าแพทย์ และได้
อภิเษกสมรส เม,ือวนั ท,ี ๑๐ กนั ยายน พ.ศ.๒๔๖๓ โดยมพี ระบาทสมเดจ็ พระ
เจ้าอยู่หัวรัชกาลท,ี ๖ มาพระราชทานนาํ# สงั ข์ ณ วังสระประทมุ ภายหลังสมรส
ฐานะของสมเดจ็ ย่า จากนางสาวสงั วาลย์ เป็น หม่อมสงั วาลย์ มหิดล ณ อยธุ ยา มี
พระราชธดิ า และพระราชโอรส รวม ๓ พระองค์ คือ

๑. สมเดจ็ พระเจ้าพ,ีนางเธอเจ้าฟ้ ากลั ยาณวิ ัฒนากรมหลวงนราธวิ าส
ราชนครินทร์

๒. พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัวอานนั ทมหิดล (รัชกาลท,ี ๘)
๓. พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัวภมู ิพลอดลุ ยเดช (รัชกาลท,ี ๙)

ทรงเป็ นพระราชชนนี

ในตอนเช้ามืดวนั ท,ี ๒๔ มถิ นุ ายน พ.ศ.๒๔๗๕ คณะราษฎร์ ได้ทาํ การปฏวิ ตั ิ

เปล,ียนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสทิ ธริ าชย์มาเป็นระบอบ

ประชาธปิ ไตย พระบาทสมเดจ็ พระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงยอมรับท,จี ะเป็นพระมหา

กษัตริย์ภายใต้การปกครองระบอบใหม่น#ี สมเดจ็ พระศรีสวรินทราบรมราชเทวี

พระพันวัสสาอยั ยกิ าเจ้า ทรงตดั สนิ พระทยั ให้หม่อมสงั วาลย์ พระธดิ า พระโอรส ไป

พาํ นักณ เมืองโลซาน ประเทศสวิตเซอร์แลนด์ พระองค์ต้องรับภาระในการอบรม

เล#ียงดูพระธิดา และพระโอรสท#งั ๓ พระองคโ์ ดยลาํ พัง

๖

เม,ือวันท,ี ๒ มนี าคม พ.ศ. ๒๔๗๗ พระบาทสมเดจ็ พระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรง
ประกาศสละราชสมบัติ ด้วยเหตุท,พี ระองคไ์ ม่ทรงมพี ระราชโอรสและพระราชธดิ า
รัฐบาลไทยในสมยั น#ันจงึ ได้กราบบงั คมทลู อญั เชิญพระวรวงศ์เธอพระองคเ์ จ้าอานันท
มหิดล พระชนมายุ ๙ พรรษา พระราชโอรสองค์โตในสมเดจ็ เจ้าฟ้ ามหิดลอดุลยเดช
กรมหลวงสงขลานครินทร์ (พระบรมราชชนก) กบั หม่อมสงั วาลย์ มหิดล ณ อยุธยา
ข#ึนครองราชย์ เป็นพระมหากษตั ริย์รัชกาลท,ี ๘ ทาํ ให้ฐานะของหม่อมสงั วาลย์
เปล,ียนเป็น พระราชชนนศี รีสงั วาลย์ ต่อมาสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดลได้ทรง
พระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาพระราชชนนีศรีสงั วาลย์ข#ึนเป็น สมเดจ็ พระราชชนนศี รี
สงั วาลย์ ทรงดาํ รงพระยศเป็นพระบรมวงศ์ฝ่ ายในช#ันสงู เม,ือวนั ท,ี ๑๖ พฤศจกิ ายน
พทุ ธศักราช ๒๔๘๑

ทรงอภิบาลดูแลยวุ กษตั ริย์

หลังส#นิ พระชนม์ของสมเดจ็ เจ้าฟ้ ามหิดลอดุลยเดช หรือสมเดจ็ พระบรมราช
ชนก ในปี พ.ศ. ๒๔๗๒ แล้ว สมเดจ็ ย่า หรือ หม่อมสงั วาลย์ มหิดล ณ อยุธยา
ขณะน#ัน พระชนมายุ ๒๙ พรรษา ต้องทรงรับพระราชภาระในการอภิบาลบาํ รงุ พระ
ราชธดิ า พระราชโอรส ถึง ๓ พระองค์ โดยทาํ หน้าท,ใี นฐานะ “พ่อ” และ “แม่” ผู้
ประเสริฐ ยดึ หลักในการอภิบาล ๒ ประการ คือ เดก็ ตอ้ งมีอนามยั สมบูรณ์ และเด็ก
ตอ้ งอยู่ในระเบยี บวินยั โดยไม่บงั คบั เขม้ งวดมากเกนิ ไป นอกจากน#ีสมเดจ็ ย่ายงั
ทรงอบรม
สงั สอน ใหพ้ ระราชธิดา พระราชโอรส เป็ นเดก็ ดี มีมารยาทดี และมเี หตุผล ย,ิง
เม,ือหม่อมสงั วาลย์ มหิดล เปล,ียนฐานะเป็นพระราชชนนี การอภบิ าลว่าท,ี
พระมหากษตั ริย์ พระองคน์ ้อย เป็นพระราชภารกจิ ท,ยี ,ิงใหญ่ ท#งั น#ีเพราะมีพระราช
ประสงคอ์ นั แรงกล้าท,จี ะให้พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัวท,เี สดจ็ ข#ึนครองราชย์ภายใต้
การปกครองระบอบประชาธปิ ไตย ทรงสามารถปฏบิ ัติหน้าท,ปี ระมุขของชาติให้ได้
ประโยชนเ์ ตม็ ท,ี มิใช่เพียงแต่รับราชสมบัติแล้วมทิ รงทะนุบาํ รงุ อาณาประชาราษฎร์
จากพระปณธิ านน#ีเองทาํ ให้สมเดจ็ ย่าต้องทรงเพ,ิมความเอาพระทยั ใส่ในการอบรมเล#ียง

๗

ดูพระราชธดิ า และพระราชโอรสมากย,ิงข#ึนเป็นเทา่ ทวคี ณู ซ,ึงการถวายอภิบาลองคย์ ุ
วกษัตริยข์ องสมเดจ็ ย่าน#ัน เป็นท,ยี อมรับจากท#งั พระบรมวงศานุวงศ์ และประชาชน
โดยทว,ั ไป

ทรงสูญเสยี พระราชโอรส “อานนั ทมหิดล”

ในวนั ท,ี ๙ มถิ ุนายน พ.ศ.๒๔๘๙ สมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัวอานนั ทมหิดสวรรคต

ณ พระท,นี ,ังบรมพิมานในพระบรมมหาราชวงั การเสดจ็ สวรรคตของสมเดจ็ พระ

เจ้าอยู่หัวอย่างกระทนั หัน กอ่ ให้เกดิ ความเศร้าโศกสะเทอื นพระราชหฤทยั แกส่ มเดจ็ ย่า

เป็นท,ยี ,ิง จนพระวรกายซูบลงอย่างรวดเรว็ แม้จะทรงเสยี พระทยั มากเพียงใดสมเดจ็

ย่ากท็ รงพระองค์ด้วยความเข้มแขง็ เป็นท,นี ่าสรรเสริญย,ิง

ในวันเดียวกบั ท,สี มเดจ็ พระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดลเสดจ็ สวรรคต สภา

ผู้แทนราษฎรได้ลงมตเิ ป็นเอกฉันทใ์ ห้คณะรัฐมนตรีกราบบงั คมทูลเชิญ สมเดจ็ พระเจ้า

น้องยาเธอ เจ้าฟ้ าภมู พิ ลอดุลยเดชเสดจ็ ข#ึนสบื ราชสนั ตติวงศ์ เป็นพระมหากษตั ริย์

แห่งบรม

ราชจักรีวงศ์ ซ,ึงขณะน#ันทรงมีพระชนมพรรษาเพียง ๑๘ พรรษา สมเดจ็ ย่าจึงยงั คง

ต้องรับพระราชภาระในการถวายพระอภบิ าลพระเจ้าแผ่นดินพระองค์ใหม่ต่อไป

ทรงเป็ นสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี

ต่อมาพระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัวภมู ิพลอดลุ ยเดช รัชกาลท,ี ๙ ได้ทรง
พระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ประกาศเฉลิมพระนามพระราชบิดา สมเดจ็ เจา้ ฟ้ ามหิดล
อดุลยเดช กรมหลวงสงขลานครินทร์ เป็น สมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดช
วิกรม พระบรมราชชนก และมีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้
ประกาศเฉลมิ พระนาม สมเดจ็ พระราชชนนศี รีสงั วาลย์ เป็น สมเดจ็ พระศรีนครินทรา
บรมราชชนนี เม,ือวันท,ี ๙ มถิ ุนายน พทุ ธศกั ราช ๒๕๑๓

๘

พระราชนดั ดาของสมเด็จยา่

สมเดจ็ ย่าทรงมีพระราชนัดดา ท,ปี ระสตู แิ ต่พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัวภมู พิ ล
อดุลยเดช และสมเดจ็ พระนางเจ้าสริ ิกติ ตVิ พระบรมราชินนี าถ รวม ๔ พระองค์ คอื

๑. สมเดจ็ พระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้ าอุบลรัตนร์ าชกญั ญาฯ
๒. สมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าช เจ้าฟ้ ามหาวชิราลงกรณ์ สยามมกฎุ ราชกมุ าร
๓. สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสดุ า เจ้าฟ้ ามหาจกั รีสริ ินธร รัฐสมี าคุณากรปิ ยชาติ

สยามบรมราชกมุ ารี
๔. สมเดจ็ พระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้ าจุฬาภรณว์ ลัยลักษณ์ อคั รราชกมุ ารี

พระราชนัดดาท,ปี ระสตู แิ ต่สมเดจ็ พระเจ้าพ,ีนางเธอ เจ้าฟ้ ากลั ยาณวิ ฒั นากรม
หลวงนราธวิ าสราชนครินทร์ คือ ทา่ นผู้หญงิ ทศั นาวลัย ศรสงคราม

๙

สมเดจ็ ยา่ เสดจ็ สวรรคต

ในวนั ท,ี ๒ มิถนุ ายน พ.ศ.๒๕๓๘ สมเดจ็ ย่าทรงประชวรด้วยโรคพระหทยั
กาํ เริบ ต้องเสดจ็ ฯ เข้ารับการรักษาท,ตี ึก ๘๔ ปี โรงพยาบาลศิริราช แม้คณะแพทย์จะ
ถวายการรักษาอย่างสดุ ความสามารถแล้ว แต่พระอาการกลบั ทรงและค่อยๆ ทรุดลง
เป็นลาํ ดบั จนกระท,งั เวลา ๒๑.๑๗ น. ของคืนวันท,ี ๑๘ กรกฎาคม พ.ศ.๒๕๓๘
สมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี จงึ ได้เสดจ็ สวรรคตโดยพระอาการสงบ สริ ิ
พระชนมายุ ๙๔ พรรษา ๗ เดอื น ๒๘ วนั

เม,ือสมเดจ็ ย่าเสดจ็ สวรรคตแล้ว พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัว มพี ระบรมราช
โองการโปรดเกล้าฯ ให้สาํ นักพระราชวังจดั การพระบรมศพ ถวายพระเกยี รติยศสงู สดุ
ตามพระราชประเพณี ประดิษฐานพระบรมศพ ณ พระท,นี ,ังดุสติ มหาปราสาท ใน
พระบรมมหาราชวงั ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระบรมวงศานุวงศ์ และข้าทูล
ละอองธลุ ีพระบาทในราชสาํ นักไว้ทกุ ข์ถวายมีกาํ หนด ๑๐๐ วัน ต#ังแต่วันสวรรคตเป็น
ต้นไป พระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ประชาชนเข้าถวายนา#ํ สรงพระบรมศพหน้า
พระบรม
ฉายาลกั ษณ์ หลังพระราชพิธบี าํ เพญ็ พระราชกุศลทกั ษณิ านุปทาน ๑๐๐ วนั ถวาย
พระบรมศพสมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนีแล้ว พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัว
ทรงมพี ระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ให้จดั การพระราชทานพิธถี วายพระเพลงิ พระ
บรมศพสมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี ข#ึนในวันท,ี ๑๐ มีนาคม พ.ศ.๒๕๓๙
โดยใช้บริเวณทางด้านทศิ ใต้ของท้องสนามหลวง โดยสร้างองคเ์ มรมุ าศเป็นแบบทรง
ปราสาท ๓ องค์เรียงกนั งานพระราชพิธถี วายพระเพลงิ พระบรมศพสมเดจ็ ย่า เป็นไป
อย่างสมพระเกยี รติยศ ท่ามกลางความโศกสลดและอาลัยรักของพสกนิกรชาวไทยโดย
ท,วั กนั

๑๐

พระราชกรณียกจิ

สมเดจ็ ย่าได้ทรงบาํ เพญ็ พระราชกรณียกจิ เพ,ือพัฒนาคุณภาพชวี ิตของประชาชน
โดยเฉพาะในท้องถ,ินทุรกนั ดาร เพราะทรงเหน็ ว่าถ้าพระราชทานโอกาสแก่พสกนิกร
ในท้องถ,ินห่างไกลให้มคี วามรู้ แม้พออา่ นออกเขยี นได้ รู้จกั รักษาสขุ ภาพอนามยั ของ
ตนเอง รู้จกั ประกอบสมั มาอาชพี ประชาชนเหล่าน#ันกจ็ ะเป็นทรัพยากรท,มี คี ุณค่าของ
ชาติ พระราชกรณยี กจิ ของสมเดจ็ ย่าสว่ นใหญ่จงึ มุ่งพัฒนาคุณภาพชวี ิตของประชาชน
ในถ,ินทุรกนั ดาร เช่น

๑. การสง่ เสริมการศกึ ษาเดก็ และเยาวชนในถ,ินทรุ กนั ดาร (โรงเรียนตาํ รวจ
ตระเวนชายแดน)

๒. การเสดจ็ ฯ เย,ียมเยียน และพระราชทานความช่วยเหลือประชาชน
๓. การจัดต#ังหน่วยแพทย์อาสาสมเดจ็ พระราชชนนีศรีสงั วาลย์
๔. การสนบั สนุนกจิ การลูกเสอื ชาวบ้าน
๕. การกอ่ สร้างโรงพยาบาลเพ,ือการพักฟ#ื นตาํ รวจตระเวนชายแดน ท,สี ้รู บกบั

ผู้กอ่ การร้าย และปกป้ องเอกราชของประเทศชาติ
๖. การฟ#ื นฟูสภาพป่ าโดยรอบดอยตุง และพัฒนาสภาพชวี ิตความเป็นอยู่ของ

ราษฎรท,อี ยู่อาศัยในบริเวณใกล้เคียง

๑๑

สมเดจ็ ย่ากบั การสงเคราะหโ์ รงเรียน ตชด.

สมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี ทรงสนพระทยั และเป็นห่วงในเร,ือง

การศกึ ษาของเยาวชนในเขตชนบทเป็นอย่างมาก ด้วยทรงมีพระราชดาํ ริว่า

“การศึกษาเป็ นสิงสาํ คญั ทีจะทําใหเ้ ยาวชนในชนบทมคี วามรู้ ความคิดและ

สติปัญญาทีเฉลยี วฉลาด อนั จะเป็ นปัจจัยสาํ คญั ในการพฒั นาชนบท” สมเดจ็

ย่าทรงพบว่าเยาวชน ในถ,ินทุรกนั ดารขาดโรงเรียน หรือสถานศกึ ษา เพราะ

กระทรวงศกึ ษาธกิ ารยังขยาย

ออกไปไม่ถึง เม,ือทรงทราบว่ากองกาํ กบั การตาํ รวจตระเวนชายแดน มโี ครงการขยาย

การจดั ต#ังโรงเรียนตาํ รวจตระเวนชายแดน จึงทรงพระราชทานพระราชทรัพยส์ ว่ น

พระองค์ ให้นาํ ไปสร้างโรงเรียนตาํ รวจตระเวนชายแดน และโรงเรียนชาวเขา ต่อมา

มีผู้มจี ิตศรัทธาทูลเกล้าฯ ถวายเงินสมทบเพ,ือจดั สร้างโรงเรียนชาวเขาหรือโรงเรียน

ตาํ รวจตระเวนชายแดนเพ,ิมมากข#ึนในภมู ภิ าคต่างๆ

ไม่เพียงเทา่ น#ันสมเดจ็ ย่ายังได้ทรงรับเอาโครงการของโรงเรียนตาํ รวจตระเวน

ชายแดน ไว้ในพระราชูปถัมภ์ และเม,ือสมเดจ็ ย่าทรงเจริญพระชนมายุมากข#ึนกม็ ไิ ด้

ทรงทอดท#งิ พระองคไ์ ด้ทรงฝากให้สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกมุ ารี

ทรงช่วยดูแลแทนดงั พระราชกระแสท,วี ่า “ย่าแก่แลว้ ไปไหนไม่ค่อยไหว ถา้ สมเดจ็

พระเทพฯ เสดจ็ ฯ ก็ใหเ้ ยียมแทนยา่ ดว้ ย” สมเดจ็ ย่าจงึ มีพระคณุ ย,ิงสาํ หรับพวกเรา

นกั เรียนโรงเรียนตาํ รวจตระเวนชายแดน ถ้าไม่มีสมเดจ็ ย่าและสมเดจ็ พระเทพ

รัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เดก็ และเยาวชนในถ,ินทรุ กนั ดาร คงไม่ได้รับ

การศกึ ษา ไม่มคี วามรู้ ครอบครัวของพวกเขาคงลาํ บาก ไม่ได้รับความช่วยเหลอื

และพัฒนาคณุ ภาพชีวิตเช่นปัจจุบนั น#ี

๑๒

สมเด็จย่ากบั ช่วยเหลอื ประชาชน

สมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี แม้จะเป็นพระชนนี (มารดา) ของ
พระมหากษัตริย์ไทย ๒ พระองค์ คอื รัชกาลท,ี ๘ และรัชกาลท,ี ๙ กม็ ิได้ทรงเสวยสขุ
อยู่แต่ในพระราชวัง พระองค์ทรงแบ่งเบาพระราชภาระของพระบาทสมเดจ็ พระ
เจ้าอยู่หัว ในการดแู ลความทุกข์สขุ ของราษฎรในชนบทอย่างจริงจงั ทรงเสดจ็ พระ
ราชดาํ เนินเย,ียมชาวไทยภเู ขาท,อี ยู่ห่างไกล ชาวชนบทในถ,ินทุรกนั ดาร แม้จะอยู่
บน
เกาะกลางทะเลทโ,ี ดดเด,ียว ทรงพระราชทานความช่วยเหลอื ท,ตี รงตามความต้องการ
และความจาํ เป็น ชาวไทยทว,ั ไปจงึ ร่วมใจถวายพระราชสมญั ญา “สมเด็จย่า”และชาว
ไทยภเู ขากถ็ วายพระราชสมญั ญา “แม่ฟ้ าหลวง” ด้วยความเคารพรัก และเทดิ ทนู อย่าง
บริสทุ ธVใิ จ

สมเดจ็ ยา่ กบั งานดา้ นการแพทยแ์ ละสาธารณสุข

จากการท,สี มเดจ็ ย่าได้เสดจ็ ฯ เย,ียมเยียนชาวบ้านตามหมู่บ้านในป่ าเขา ทาํ ให้
ได้ทรงพบเหน็ ราษฎรจาํ นวนมากได้รับทุกขเวทนาอนั เกดิ จากโรคภัยไข้เจบ็ ต่างๆ แล้ว
มไิ ด้รับการรักษาพยาบาลท,ถี กู ต้อง เน,ืองจากพวกเขาเหล่าน#ันอยู่ในถน,ิ ทุรกนั ดาร
ห่างไกล จากสถานพยาบาล สมเดจ็ ย่าจงึ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้แพทย์และ
พยาบาลผู้ตามเสดจ็ ทาํ การตรวจรักษาชาวบ้านท,เี จบ็ ป่ วยเหล่าน#ัน นับเป็นจุดเร,ิมต้น
ของหน่วยแพทย์อาสาเคล,ือนท,ใี นพระองค์

เม,ือปี พ.ศ.๒๕๑๑ จึงทรงมีพระราชดาํ ริจัดต#ังหน่วยแพทย์อาสาในพระองค์ข#ึน
เป็น “หนว่ ยแพทยอ์ าสาสมเด็จพระราชชนนศี รีสงั วาลย”์ : (พอ.สว) หน่วยแพทย์
พอ.สว. ประกอบด้วย แพทย์ พยาบาล และเจ้าหน้าท,สี าธารณสขุ ท,เี ป็นอาสาสมัคร
ทาํ งานด้วยความเสยี สละโดยมไิ ด้รับเงนิ หรือค่าตอบแทนอ,นื ใด จะออกไปให้บริการ
ตรวจรักษาชาวบ้านตามท้องถ,ินท,กี นั ดาร ห่างไกลความเจริญ ต่อมาในปี พ.ศ.๒๕๑๗

๑๓

สมเดจ็ ย่าจึงทรงพระกรณุ าโปรดเกล้าฯ พระราชทุน ๑ ล้านบาท จัดต#ังเป็นมลู นิธิ ใช้ช,ือ
ในการจดทะเบยี นว่า “มูลนิธิแพทยอ์ าสาสมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี” ใช้
ช,ือย่อว่า “พอ.สว.” โดยมวี ตั ถุประสงค์เพ,ือให้ความช่วยเหลือ รักษาพยาบาลแก่
ประชาชนและเจ้าหน้าท,ที ,ปี ฏบิ ัตงิ านในท้องถ,ินทุรกนั ดารตามชายแดน โดยไม่จาํ กดั
เช#ือชาติ ศาสนา และไม่คดิ มูลค่า

สมเด็จยา่ กบั กจิ การลูกเสอื ชาวบา้ น

ระหว่างวันท,ี ๒๕-๒๘ พฤศจิกายน พ.ศ.๒๕๑๔ กองกาํ กบั การตาํ รวจตระเวน
ชายแดน เขต ๔ ได้ฝึกอบรมลกู เสอื ชาวบ้านรุ่นท,ี ๙ ท,บี ้านทรายมลู ตาํ บลอุ่มเหม้า
อาํ เภอธาตุพนม จงั หวดั นครพนม มีผู้เข้ารับการฝึกจาํ นวน ๒๓๘ คน เวลาน#ัน
สมเดจ็ ย่าเสดจ็ ฯ เย,ียมราษฎร และประทบั แรมอยู่ท,โี ครงการชลประทานเข,ือนนา#ํ อนู
จงั หวัดสกลนคร พระองคไ์ ด้เสดจ็ ฯ ไปทอดพระเนตรการฝึกและทรงเป็นประธานใน
พิธปี ิ ด พระองคท์ รงมีรับส,งั กบั คณะวิทยากรว่า “พยายามพัฒนาการฝึกให้เกดิ ผลดี
ต่อชาติ บ้านเมือง ให้ประชาชนรู้จกั พ,ึงตนเอง ช่วยตนเอง รู้จักนาํ วิธที ,ฝี ึกไปพัฒนา
ตวั เอง ครอบครัวและชุมชน”

สมเดจ็ ย่าได้พระราชทานพระราชทรัพย์สว่ นพระองคจ์ าํ นวน ๒๓๘,๐๐๐ บาท
สนบั สนุนกจิ การลกู เสอื ชาวบ้าน ทาํ ให้สามารถขยายกจิ การลกู เสอื ชาวบ้านไปได้ท,วั
ประเทศ ต่อมาพระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัวทรงรับกจิ การลกู เสอื ชาวบ้านไว้ในพระ
บรมราชานุเคราะห์ เม,ือวันท,ี ๒๙ สงิ หาคม พ.ศ.๒๕๑๕

สมเดจ็ ย่า ทรงมพี ระมหากรุณาธคิ ณุ ต่อกจิ การลูกเสอื ชาวบ้านอย่างย,ิง พระองค์
ได้เสดจ็ ฯ ไปพระราชทานธงประจาํ รุ่นลกู เสอื ชาวบ้านเป็นคร#ังแรก ท,อี าํ เภอเมอื ง
จงั หวดั อุดรธานี เม,ือวนั ท,ี ๑๙ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๑๕ และพระราชทานเหรียญ
อนุสรณ์มหาราชแกค่ ณะวทิ ยากร และเหรียญลูกเสอื แก่ผู้เข้าอบรมทุกคน มูลนิธิ
วิทยากรลูกเสือชาวบา้ น (มวส.) ได้กอ่ ต#ังข#ึนในวันท,ี ๔ เมษายน พ.ศ.๒๔๒๘ โดย
ได้รับพระราชทานเงนิ ทนุ จากสมเดจ็ ย่า เป็นเงินแปดแสนบาท รวมกบั มีผู้บริจาคอกี
สว่ นหน,ึง รวมเป็นเงินท#งั ส#นิ ๑ ล้านบาท

๑๔

สมเดจ็ ย่ากบั การสงเคราะหต์ ํารวจตระเวนชายแดน

ในการเสดจ็ ฯ ไปเย,ียมเยียนตาํ รวจตระเวนชายแดนท,ฐี านปฏบิ ัติการ สมเดจ็
พระศรีนครินทราบรมราชชนนี ได้ทอดพระเนตรเหน็ สภาพความเป็นอยู่ท,ลี าํ บาก
แร้นแค้นและอนั ตรายท,ตี าํ รวจตระเวนชายแดนผู้ออกไปปฏบิ ตั ิหน้าท,ปี กป้ องชาติ
บ้านเมือง บางคร#ังถึงกบั เสยี ชวี ิตหรือสญู เสยี อวยั วะบางส่วนไปในการปฏบิ ตั หิ น้าท,ี
เป็นเหตุให้ครอบครัวท,อี ยู่เบ#ืองหลังต้องประสบเคราะห์กรรมลาํ บาก เน,ืองจากต้อง
ขาดหัวหน้าครอบครัวหรือหัวหน้าครอบครัวต้องทุพพลภาพไม่อาจทาํ มาหาเล#ียง
ครอบครัว ได้อกี ต่อไป ด้วยเหตุน#ีสมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี จงึ ได้
พระราชทานพระราชทรพั ยส์ ่วนพระองคใ์ หน้ าํ ไปจดั ตงั เป็ น “มูลนิธิสงเคราะห์
ตํารวจชายแดนและ
ครอบครวั ในพระอปุ ถมั ภส์ มเดจ็ พระราชชนนีศรีสงั วาลย”์ มชี ือย่อว่า “มส.ชด.สว.”
เม,ือวนั ท,ี ๑๘ กนั ยายน ๒๕๑๐ มีวัตถุประสงคเ์ พ,ือช่วยเหลือสวัสดิการตาํ รวจและ
ครอบครัวท,ไี ด้รับบาดเจบ็ หรือถึงแก่กรรมลงในขณะปฏบิ ัตหิ น้าท,ี ตลอดรวมไปถึง
การช่วยเหลอื ในด้านการศกึ ษาให้แก่บตุ รของเหล่าตาํ รวจตระเวนชายแดน ท#งั ยังรับ
เอามูลนิธแิ ห่งน#ไี ว้ในพระอปุ ถัมภข์ องพระองคอ์ กี ด้วย เป็นผลให้เกดิ ขวัญและกาํ ลงั ใจ
แก่ข้าราชการตาํ รวจตระเวนชายแดน และครอบครัวเป็นอย่างมาก

ในปี พ.ศ.๒๕๑๓ พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัวทรงมพี ระบรมราชโองการโปรด
เกล้าฯ สถาปนาสมเดจ็ พระราชชนนศี รีสงั วาลยข์ #ึนเป็น “สมเดจ็ พระศรีนครินทราบรม
ราชชนนี” ดังน#ันกองบัญชาการตาํ รวจตระเวนชายแดนจงึ ได้ขอเปล,ียนนาม “มูลนิธิ
สงเคราะห์ตาํ รวจชายแดนและครอบครัวในอปุ ถัมภส์ มเดจ็ พระราชชนนีศรีสงั วาลย์”
(มส.ชด.สว.) เป็น “มูลนธิ ิสงเคราะหต์ ํารวจตระเวนชายแดนและครอบครวั ในพระ
ราชูปถมั ภข์ องสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี” (มส.ตชด.สว.)” ต#ังแต่วันท,ี
๑๐ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๓๒ เป็นต้นมา

๑๕

เน,ืองจากสมเดจ็ ย่าทรงเลง็ เหน็ ว่า ตาํ รวจตระเวนชายแดน ได้ทาํ การส้รู บกบั

ผู้กอ่ การร้ายคอมมวิ นิสต์ และปกป้ องเอกราช เป็นเหตใุ ห้ได้รับบาดเจบ็ และสญู เสยี

ชีวิต ต้องพักรักษาตัวตามโรงพยาบาลต่างๆ สมเดจ็ ย่าทรงเลง็ เหน็ ความจาํ เป็นท,ี

จะต้องให้ความช่วยเหลอื ในการพักฟ#ื นอาการเจบ็ ป่ วยเน,ืองจากการส้รู บ ก่อนท,จี ะ

กลบั ไป ปฏบิ ตั ภิ ารกจิ และเพ,ือใช้เป็นสถานท,รี ับสง่ คนไข้ในพระราชานุเคราะห์ ท,จี ะ

เข้ามารักษาในโรงพยาบาลสว่ นกลาง เน,ืองจากคนไข้ไม่สามารถช่วยเหลอื ตนเองได้

หรือเดินทางไปมาไม่ถูก หรือเป็นท,พี ักคนไข้กอ่ นท,จี ะนาํ ตัวส่งไปรักษาใน

โรงพยาบาลและ

ระหว่างรอสง่ ตัวกลบั ภมู ลิ าํ เนา จึงได้พระราชทานพระราชทรัพยส์ ่วนพระองค์เป็นทุน

ในการก่อสร้างโรงพยาบาล

กรมตาํ รวจได้พิจารณาอนุมตั ใิ ห้กองบญั ชาการตาํ รวจตระเวนชายแดน ใช้ท,ดี ิน

ภายในกองบัญชาการตาํ รวจตระเวนชายแดนเน#ือท,๓ี ๐๐ตารางวา เพ,ือสร้างโรงพยาบาล

ขนาด ๓๐ เตยี ง และอนุมัติเพ,ิมอกี ๑๕๓.๔๐ ตารางวา เพ,ือขยายโรงพยาบาลเป็น ๕๐

เตียง กองกาํ กบั การตาํ รวจตระเวนชายแดนได้ขอพระราชทานพระราชานุญาตอญั เชิญ

พระนามาภิไธย เป็นนามอาคารโรงพยาบาลตาํ รวจตระเวนชายแดนว่า “อาคารศรี

นครินทร”์ ต่อมาทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานนามโรงพยาบาลว่า “นวุติ

สมเด็จย่า” ซ,ึงมคี วามหมายว่า “สมเด็จยา่ ๙๐ ปี ” เม,ือวนั ท,ี ๕ มีนาคม พุทธศักราช

๒๕๓๓

๑๖

สมเด็จย่ากบั การศาสนา

สมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี ทรงเป็นพทุ ธศาสนกิ ชนท,ยี ดึ ม,ันใน
พระพทุ ธศาสนาตลอดมา นอกจากจะทรงทาํ ทาน (ทรงบาํ เพญ็ ทานบารมดี ้วยการให้
และช่วยเหลือผู้อ,นื โดยเฉพาะผู้ป่ วย)รักษาศลี และเจริญภาวนาเป็นกจิ วัตรแล้ว
พระองค์ยัง
ทรงสนพระทยั ในการศกึ ษาปฏบิ ตั ิธรรมด้วย ยงั ได้ทรงซึมซบั ให้พระราชธิดาและพระ
ราชโอรส ได้ประพฤติปฏบิ ตั ิตามโดยมติ ้องทรงเค,ียวเขญ็ แต่ประการใด

เม,ือคร#ังท,สี มเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี ทรงเป็นผู้สาํ เรจ็ ราชการแทน
พระองค์ได้ทรงมพี ระเมตตาธคิ ุณท,จี ะให้ข้าราชการสาํ นกั ได้มโี อกาสสดบั พระธรรม
เทศนาบ้างเป็นคร#ังคราว จงึ โปรดเกล้าฯ ให้อาราธนาพระเถรานุเถระมาบรรยายธรรม
พร้อมกบั ทรงให้รวบรวมจดั พิมพ์ข#ึนเป็นเล่ม เพ,ือเผยแพร่ให้แกบ่ ุคคลท,วั ไปในโอกาส
ต่อมา เช่น เร,ืองหน้าท,ี ชีวติ กบั ธรรม ปริยัติและปฏบิ ตั ิ และฆราวาสพ#ืนฐานของ
การทาํ ดีและทาํ ช,ัว เป็นต้น ท#งั น#ีเน,ืองจากสมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี ทรง
มพี ระราชดาํ ริว่า “จิตใจเป็ นรากฐานของการกระทาํ และการกระทาํ เป็ นรากฐานของ
การเกิดความสุข หรือความทุกขข์ องคน ดังนัน! การฝึ กอบรมจติ จึงเป็ นส%ิงจาํ เป็ น
สาํ หรับทุกคน เพราะทุกคนมจี ิตทีจ% ะตอ้ งรู้ ตอ้ งคดิ เหมอื นกันจึงจาํ เป็ นจะตอ้ ง
บริหารจิตหรือพฒั นาจิตใหร้ ู้ ใหค้ ดิ ไปในทางทีถ% กู ทีค% วร เพอื% การกระทาํ ต่างๆ ไป
ในทางทีถ% กู ทีค% วร…”

สมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี ยังทรงห่วงใยถงึ นักศกึ ษาและข้าราชการ
ท,พี าํ นักอยู่ในต่างประเทศว่าพวกเขาควรจะมีหนังสอื เก,ยี วกบั คาํ สง,ั สอนใน
พระพุทธศาสนาเป็นคู่มอื สาํ หรับอ่านเพ,ือเป็นแนวทางสาํ หรับปฏบิ ัตติ นกบั เพ,ือสามารถ
ใช้อธบิ าย ให้กบั ชาวต่างชาติผู้ต้องการทราบถึงหลกั ธรรมในทางพระพุทธศาสนาให้
เข้าใจได้ จึงทรงอาราธนาสมเดจ็ พระญาณสงั วร สมเด็จพระสงั ฆราชสกลมหา

๑๗

สงั ฆปรินายก แห่งวดั บวรนิเทศวหิ าร เม,ือคร#ังยงั ทรงสมณศักดVิเป็นพระสาสนโสภณ

ใหท้ รงเรียบเรียง หนงั สอื ธรรมะ “พระพุทธเจา้ ทรงสงั สอนอะไร ?” โดยในหนงั สอื

ได้กล่าวถึงอริยสจั ๔ ไตรลักษณ์ พรหมวหิ าร ๔ นพิ พาน ตลอดจนการปฏบิ ัติตน

ให้ถกู ต้องในทางธรรม อนั จะนาํ ความสขุ ความเจริญมาสชู่ วี ิตตนเม,ือพระสาสนโสภณ

เรียบเรียงข#ึนแล้ว สมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี ได้ทรงตรวจทานในแง่ของ

การใช้ถ้อยคาํ และสาํ นวนภาษาให้เหมาะสมกบั กล่มุ ผู้ท,จี ะอ่าน ซ,ึงมใิ ช่ผู้ท,รี อบรู้ทาง

พระพุทธศาสนา โดยทรงเอาพระองคเ์ องเป็นเคร,ืองวัดความยากง่ายของเร,ือง

จากน#ันได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระขันติปาโลและพระนาคเสโน แปลเป็น

ภาษาองั กฤษ แล้วจดั พิมพ์ข#ึนเพ,ือแจกจ่ายไปยังสถานศึกษา และหน่วยงาน

ข้าราชการ ท,ปี ระจาํ อยู่ในต่างประเทศ

พระจริยวัตรท,สี าํ คญั อกี ประการหน,ึงในทางพระพทุ ธศาสนาของสมเดจ็ พระศรี

นครนทิ ราบรมราชชนนี ท,นี ้อยคนนกั จะได้รู้เหน็ กค็ อื การป#ันพระพทุ ธรูป แม้พระองค์

จะมิได้ทรงศึกษาการป#ันในทางศลิ ปะมาก่อนแต่ด้วยพระราชศรัทธาในพระพุทธศาสนา

ทาํ ให้ทรงสามารถป#ันพระพทุ ธรูปได้อย่างงดงามด้วยพุทธลักษณะ และพระองค์ยังทรง

พระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดสร้างพระพทุ ธปฏมิ าในลักษณะต่างๆข#ึน เพ,ือพระราชทาน

ให้แกบ่ คุ คลและหน่วยงานท,รี ับสนองพระราชกจิ ในวโรกาสต่างๆ เพ,ือให้บุคคลดงั กล่าว

ได้ใช้เป็นสง,ิ ยึดเหน,ียวจติ ใจให้ต#ังอยู่ในศีลธรรมอนั ดี พระเคร,ืองท,โี ปรดเกล้าฯ ให้

จดั ทาํ ข#ึนน#ีมี พระพทุ ธเมตตา พระพุทธปฏมิ าทรงเคร,ืองขนาดเลก็ เหรียญพระพุทธ

ปฏมิ ารูปใบโพธVิ พระกร,ิง สว. เหรียญพระพุทธรูปประทานพรรูป ใบโพธVปิ ระดับ

พระนามาภิไธยย่อ สว.เป็นอาทิ

อกี ส,งิ หน,ึงท,แี สดงให้เหน็ ถึงพระราชศรัทธาในพระพทุ ธศาสนา ของสมเดจ็

พระศรีนครินทราบรมราชชนนี คือได้ทรงพระราชทานพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์

ร่วมกบั พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัว และสมเดจ็ พระนางเจ้าสริ ิกติ Vิ พระบรมราชินีนาถ

เพือใชเ้ ป็ นทนุ ในการตรวจชําระ และจัดพมิ พพ์ ระไตรปิ ฎกฉบบั มหาจุฬาลงกรณราช

วิทยาลยั ปี พุทธศกั ราช ๒๕๓๕ และในวโรกาสวนั คล้ายวนั พระราชสมภพในทกุ ๆ ปี

กจ็ ะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้นาํ พระราชทรัพยไ์ ปบริจาคให้แก่วดั วาอารามต่างๆ

เพ,ือทาํ นุบาํ รุงให้กจิ การทางพระพุทธศาสนาได้สบื ต่อไป

๑๘

มิใช่เพียงพระพทุ ธศาสนาเท่าน#ันท,ที รงให้ความเก#อื หนุน สมเดจ็ พระศรีนคริน
ทราบรมราชชนนี ยงั ได้ทรงพระกรณุ าโปรดเกล้าฯ ให้สาํ นักจุฬาราชมนตรีจดั พิมพ์
หนงั สอื “ศาสนาอสิ ลาม สอนอะไร?” ข#ึนสาํ หรับพระราชทาน ให้แกป่ ระชาชนใน
จังหวัดภาคใต้และผู้สนใจท,วั ไป เพราะทรงตระหนกั ว่าทกุ ศาสนาล้วนมจี ุดหมายท,จี ะ
สอนให้ผู้ท,นี บั ถือเป็นคนดี และอยู่ร่วมกบั ผู้อ,นื ได้อย่างสนั ติ

สมเดจ็ ยา่ กบั งานอนุรกั ษท์ รพั ยากรธรรมชาติ

ในปี พทุ ธศกั ราช ๒๕๓๐ เป็นปี ท,สี มเดจ็ ย่าทรงเจริญพระชนมายุครบ ๙๐
พรรษา รัฐบาลภายใต้การนาํ ของพลเอกเปรม ติณสลู านนท์ ได้ดาํ เนนิ การกอ่ สร้างพระ
ตาํ หนัก ดอยตุง บนเทอื กเขานางนอน จงั หวดั เชยี งราย ข#ึนถวายเพ,ือทรงใช้เป็นท,ี
ประทบั แทนการเสดจ็ ฯ แปรพระราชฐานไปประทบั ยงั ประเทศสวติ เซอร์แลนด์ ก่อน
หน้าน#ี สมเดจ็ ย่าทรงสงั เกตเหน็ ว่าพ#ืนท,สี ่วนใหญ่โดยรอบดอยตงุ มีสภาพเป็นป่ า
เส,อื มโทรม เน,ืองจากถูกบกุ รกุ ทาํ ลายเพ,ือการทาํ ไร่เล,ือนลอยด้วยความรู้เท่าไม่ถึงการณ์
ของชาวไทยภเู ขา พระองคจ์ งึ ทรงมีพระราชดาํ ริท,จี ะพลิกฟ#ื นผืนป่ าให้กลบั มามชี ีวิต
ใหม่อกี คร#ัง โครงการพัฒนาดอยตุงจงึ ถือกาํ เนิดข#ึน โดยมวี ตั ถุประสงค์ฟ#ื นฟูสภาพป่ า
โดยรอบดอยตุงให้กลับฟ#ื นคนื สภาพ สาํ หรับเป็นแหล่งต้นนา#ํ ลาํ ธาร และเพ,ือการ
พัฒนาส่งเสริมสภาพชีวิตความเป็นอยู่ของราษฎรซ,ึงอาศัยอยู่บริเวณใกล้เคยี ง ให้มี
คณุ ภาพชวี ติ ท,ดี ีข#ึน ต#ังถ,ินฐานเป็นหลกั แหล่งม,ันคง มอี าชพี ท,สี จุ ริต หยุดการปลูกพืช
เสพติดทุกชนิด และหยุดการบกุ รุกทาํ ลายป่ าอย่างส#นิ เชงิ รวมท#งั พัฒนาดอยตงุ ให้
เป็นแหล่งทอ่ งเท,ยี วระดบั ประเทศด้วย

๑๙

งานอดเิ รกของสมเดจ็ ย่า

ทรงโปรดอยู่ตามเขาลาํ เนาป่ า

ผู้มีโอกาสเข้าเฝ้ าทูลละอองพระบาทสมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนแี ต่ละ
คนจะมเี หตกุ ารณ์ท,ปี ระทบั ใจเก,ยี วกบั พระองค์เสมอ พลตาํ รวจตรี สเุ ทพ สขุ สงวน
(สมั ภาษณ์, ๑๕ มิถุนายน ๒๕๔๓ ) เล่าว่า

…เม,ือเดอื นธนั วาคม ปี พ.ศ.๒๕๑๓ ขณะน#ันยศร้อยตาํ รวจโท
เป็นผู้บังคับหมวดชายแดนพร้อมด้วยกาํ ลังตาํ รวจชายแดน ๑๕ นาย ทาํ
หน้าท,ถี วายความปลอดภยั สมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี ท,พี ระ
ตาํ หนักภพู ิงคราชนเิ วศนจ์ งั หวัดเชียงใหม่

สมเดจ็ ย่าโปรดทรงพระดาํ เนนิ ตามภเู ขา ทอดพระเนตรดอกไม้
และธรรมชาตมิ าก หลังจากเสวยพระกระยาหารกลางวันแล้ว ตอนบ่าย
ทรงพระดาํ เนินไปตามป่ าเขา โปรดความสะอาดและความเป็นระเบยี บ
เรียบร้อย เม,ือทรงพระดาํ เนนิ ไปตามทาง ทอดพระเนตรเหน็ ส,งิ ของซ,ึง
ไม่ควรจะอยู่ในธรรมชาติ เช่น เศษกระดาษ ก้นบุหร,ี ถงุ พลาสตกิ ทรง
ก้มเกบ็ ส,งิ เหล่าน#ันด้วยพระองคเ์ อง พวกเราจงึ จดั ให้ตาํ รวจชายแดน
มีย่ามสะพายหรือถงุ คอยเกบ็ ล่วงหน้ากอ่ น แต่บางคร#ังกย็ ังหลงหูหลง
ตาบ้าง ทรงมีพระราชกระแสรับสง,ั ให้ตาํ รวจชายแดนช่วยกนั รักษาความ
สะอาดและรักษาส,งิ แวดล้อมต้องให้เป็นธรรมชาติ ระหว่างพักการ
เดนิ ทางพระองค์จะประทบั บนขอนไม้ ตาํ รวจชายแดนจะน,ังเรียงราย
ล้อมพระองค์ โปรดให้ตาํ รวจตระเวนชายแดนร้องเพลงถวายเป็นเพลง
พระราชทาน คอื เพลงตาํ รวจตระเวนชายแดน (เน#ือร้องโดย ทา่ นผู้หญิง
ม.ล.มณรี ัตน์ บุนนาค) และตามด้วยเพลงลกู ทุ่ง บางคร#ังตาํ รวจ
ชายแดนร้องลิเกถวาย พระองคส์ าํ ราญพระราชหฤทยั มาก เป็นพระราช

๒๐

จริยาวัตรท,เี ป,ี ยมไปด้วยพระเมตตาและพระกรุณาธคิ ุณย,ิงนกั …

ดา้ นศิลปะ

แม้สมเดจ็ ย่า จะมิได้ทรงศกึ ษาวชิ าทางศลิ ปะโดยตรง แต่พระปรีชาสามารถ
ส่วนพระองค์ ในด้านงานศิลป์ กลับมปี รากฎในหลายแขนง อาทงิ านป#ัน งานปัก
งานวาด และงานปะดิษฐ์ต่างๆ ผลงานศิลปะเหล่าน#ีสว่ นใหญ่จะทรงเป็นงานอดเิ รก
ยามว่าง และผลงานเหล่าน#ีพระองค์จะพระราชทานแกพ่ ระบรมวงศานุวงศ์ในโอกาส
ต่างๆ แก่ข้าราชการและบุคคลใกล้ชิด รวมท#งั มอบแก่ผู้มจี ติ ศรัทธาบริจาคทรัพยร์ ่วม
โดยเสดจ็ พระราชกุศลสมทบมลู นิธติ ่างๆ ท,อี ยู่ในพระอปุ ถัมภ์ของพระองค์ ช#ินงาน
ศิลป์ ท,สี มเดจ็ ย่าทรงสรรคส์ ร้างได้แก่ งานป#ันพระพทุ ธรูป งานป#ันเคร,ืองเคลือบ
ดนิ เผา งานปักผ้าครอสตซิ งานประดิษฐ์บตั รอวยพร ซ,ึงทรงนาํ เอาดอกไม้แห้งท,ี
เสดจ็ ฯ ไปทรงเกบ็ และอดั แห้งด้วยพระองค์เอง มาประดบั ไว้ในบัตรน#ันๆ

นอกจากน#ียังมงี านถักผ้าพันคอสาํ หรับกนั หนาว เพ,ือจะพระราชทานให้แก่
ทหาร ตาํ รวจ และบรรดาอาสาสมัครท,ปี ฏบิ ตั ิราชการตามแนวชายแดน และถ,ิน
ทรุ กนั ดาร สาํ หรับเป็นท,รี ะลกึ และเป็นขวญั กาํ ลงั ใจแก่ผู้ได้รับ

ดา้ นกฬี า

สมเดจ็ ย่าทรงเล่นกฬี าหลายประเภทเพ,ือการออกพระกาํ ลังมาโดยตลอด
สมเดจ็ ย่าทรงเหน็ ความสาํ คัญของกฬี า ท,เี ป็นประโยชน์ต่อชวี ิตและสขุ ภาพเช่น ทรงสกี
ข,ีม้า เทนนิส แบดมินตัน เดนิ ข#ึนเขาเพ,ือเกบ็ ดอกไม้ แต่เม,ือทรงเจริญพระชนมพรรษา
มากข#ึน จาํ เป็นท,จี ะต้องทรงเลือกกฬี าท,เี หมาะสมกบั พระกาํ ลงั และพระวรกาย พระองค์
ทรงรู้จักกฬี า “เปตอง” คร#ังแรกในปี พทุ ธศกั ราช ๒๕๒๑ ต่อมากท็ รงโปรดกฬี าชนิดน#ี
มากและทรงเปตองอย่างจริงจงั เร,ือยมาสลับกบั กฬี าประเภทอ,นื ๆ มกั จะทรงเปตองใน
เวลาว่างหรือช่วงเยน็ ๆ อยู่เสมอ การทรงกฬี าเปตองน#ี บ่อยคร#ังจะร่วมทรงกบั บรรดา
ข้าราชการและตาํ รวจตระเวนชายแดน ในการเล่นกฬี าเปตองนอกจากจะได้ความ

๒๑

สนุกสนานแล้ว สมเดจ็ ย่ายังทรงปลกู ฝงั เร,ืองความสามคั คแี ละการรู้แพ้รู้ชนะให้แกผ่ ู้
ร่วมแข่งขนั ด้วย หลายคร#ังทรงประดิษฐ์ท,คี ,ันหนังสอื ใบลานประดบั ดอกไม้แห้งเลก็ ๆ
พระราชทานเป็นรางวลั แกผ่ ู้แข่งขนั ไม่ว่าจะเป็นผู้ชนะหรือผู้แพ้ แม้บางคนไม่เคยชนะ
เลยแต่มีนาํ# ใจลงแข่งอยู่เสมอ กไ็ ด้รับพระราชทานรางวัลปลอบใจเช่นกนั

สมเดจ็ ย่างทรงเล่นกฬี าเปตองอย่างจริงจงั มานานแล้ว และทรงมบี ทบาทสาํ คัญ
ย,ิงในฐานะผู้ทรงสนับสนุนกฬี าชนดิ น#ี ทรงส่งเสริมให้มกี ารเล่นเปตองจนแพร่หลาย
บางคร#ังเสดจ็ ฯ ไปทรงให้กาํ ลงั ใจนกั กฬี าไทยท,ไี ปแข่งขันเปตองยงั ต่างแดน พระองค์
จึงทรงเป็นท,รี ู้จักของชาวต่างชาตใิ นวงการกฬี าเปตอง ส,งิ สาํ คญั ท,ไี ด้จากกฬี าเปตอง
นอกจากท,ไี ด้กล่าวมาแล้ว คอื ทรงนาํ กฬี าเปตองให้เป็นกฬี าเช,ือมความสามัคคีระหว่าง
ข้าราชการในพ#ืนท,ี ข้าราชบริพารท,ตี ามเสดจ็ และตาํ รวจตระเวนชายแดนท,ถี วายงาน
และถวายความปลอดภยั

ภาพสมเด็จย่าทีทรงเล่นเปตองกบั ตํารวจตระเวนชายแดน เป็ นภาพทียงั
ฉายอยู่ในหวั ใจของคนไทยทงั ชาติ

๒๒

เพลงสดุดีสมเดจ็ ย่า
คาํ รอ้ ง : ตัดตอนมาจากเพลงพระม,ิงขวัญบุคคลสาํ คญั ของโลก

โดย น.ท.พยงค์ มุกดา ร.น.
ทาํ นอง : ราตรีประดบั ดาวสองช#ัน

--------------------

สมเดจ็ ย่า คู่ฟ้ าเหมือน ธงไตรรงค์
โลกถวาย พระนามสงู ส่ง เทดิ องค์พระชนนี
(เอย๋ ) ศรีนครินทร์ พระเกยี รตคิ ุณ ทว่ มฟ้ า
พระกรณุ า ท่วมดิน สมเดจ็ พระศรีนครินทราเอย

ป.3

โรงเรยี นตำรวจตระเวนชำยแดนบำ้ นควนตะแบก
324 หม่ทู ่ี 9 ต.เกำะเตำ่ อ.ปำ่ พะยอม จ.พทั ลงุ