หลักสูตรสมเด็จย่า ชั้นประถมศึกษาปีที่ 6

๒๙

ใบความรู้

ทรงสูญเสยี พระราชโอรส “อานนั ทมหิดล”

ในวันท,ี ๙ มิถนุ ายน พ.ศ.๒๔๘๙ สมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล

เสดจ็ สวรรคต ณ พระท,นี ,ังบรมพิมานในพระบรมมหาราชวัง การเสดจ็ สวรรคต

ของสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัวอย่างกระทนั หัน กอ่ ให้เกดิ ความเศร้าโศกสะเทอื นพระราช

หฤทยั แกส่ มเดจ็ ย่าเป็นท,ยี ,ิง จนพระวรกายซบู ลงอย่างรวดเรว็ แม้จะทรงเสยี พระทยั

มากเพียงใดสมเดจ็ ย่ากท็ รงพระองคด์ ้วยความเข้มแขง็ เป็นท,นี ่าสรรเสริญย,ิง

ในวนั เดียวกบั ท,สี มเดจ็ พระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดลเสดจ็ สวรรคต สภา

ผู้แทนราษฎรได้ลงมติเป็นเอกฉนั ทใ์ ห้คณะรัฐมนตรีกราบบังคมทูลเชิญ สมเดจ็ พระเจ้า

น้องยาเธอ เจ้าฟ้ าภมู พิ ลอดุลยเดชเสดจ็ ข#ึนสบื ราชสนั ตตวิ งศ์ เป็นพระมหากษตั ริย์

แห่งบรม

ราชจักรีวงศ์ ซ,ึงขณะน#ันทรงมพี ระชนมพรรษาเพียง ๑๘ พรรษา สมเดจ็ ย่าจงึ ยงั คง

ต้องรับพระราชภาระในการถวายพระอภิบาลพระเจ้าแผ่นดินพระองค์ใหม่ต่อไป

ทรงเป็ นสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี

ต่อมาพระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัวภมู พิ ลอดุลยเดช รัชกาลท,ี ๙ ได้ทรง
พระกรณุ าโปรดเกล้าฯ ให้ประกาศเฉลมิ พระนามพระราชบิดา สมเดจ็ เจา้ ฟ้ ามหิดล
อดุลยเดช กรมหลวงสงขลานครินทร์ เป็น สมเดจ็ พระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดช
วิกรม พระบรมราชชนก และมพี ระบรมราชโองการโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้
ประกาศเฉลมิ พระนาม สมเดจ็ พระราชชนนศี รีสงั วาลย์ เป็น สมเดจ็ พระศรีนครินทรา
บรมราชชนนี เม,ือวนั ท,ี ๙ มถิ ุนายน พุทธศกั ราช ๒๕๑๓

๓๐

ใบความรู้

พระราชนดั ดาของสมเดจ็ ย่า

สมเดจ็ ย่าทรงมีพระราชนัดดา ท,ปี ระสตู แิ ต่พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัวภมู พิ ล
อดลุ ยเดช และสมเดจ็ พระนางเจ้าสริ ิกติ ตWิ พระบรมราชนิ ีนาถ รวม ๔ พระองค์ คอื

๑. สมเดจ็ พระเจ้าลกู เธอ เจ้าฟ้ าอุบลรัตนร์ าชกญั ญาฯ
๒. สมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าช เจ้าฟ้ ามหาวชิราลงกรณ์ สยามมกุฎราชกมุ าร
๓. สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสดุ า เจ้าฟ้ ามหาจักรีสริ ินธร รัฐสมี าคุณากรปิ ยชาติ

สยามบรมราชกมุ ารี
๔. สมเดจ็ พระเจ้าลกู เธอ เจ้าฟ้ าจุฬาภรณว์ ลยั ลักษณ์ อคั รราชกุมารี

พระราชนัดดาท,ปี ระสตู แิ ต่สมเดจ็ พระเจ้าพ,ีนางเธอ เจ้าฟ้ ากลั ยาณวิ ฒั นา
กรมหลวงนราธวิ าสราชนครินทร์คอื ท่านผู้หญิงทศั นาวลัย ศรสงคราม

๓๑

ใบความรู้

สมเดจ็ ย่าเสด็จสวรรคต

ในวันท,ี ๒ มถิ นุ ายน พ.ศ.๒๕๓๘ สมเดจ็ ย่าทรงประชวรด้วยโรคพระหทยั
กาํ เริบ ต้องเสดจ็ ฯ เข้ารบั การรักษาท,ตี กึ ๘๔ ปี โรงพยาบาลศริ ิราช แม้คณะแพทยจ์ ะ
ถวายการรักษาอย่างสดุ ความสามารถแล้ว แต่พระอาการกลับทรงและค่อยๆ ทรดุ ลง
เป็นลาํ ดบั จนกระทง,ั เวลา ๒๑.๑๗ น. ของคืนวนั ท,ี ๑๘ กรกฎาคม พ.ศ.๒๕๓๘
สมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี จงึ ได้เสดจ็ สวรรคตโดยพระอาการสงบ สริ ิ
พระชนมายุ ๙๔ พรรษา ๗ เดือน ๒๘ วัน

เม,ือสมเดจ็ ย่าเสดจ็ สวรรคตแล้ว พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัว มพี ระบรมราช
โองการโปรดเกล้าฯ ให้สาํ นกั พระราชวงั จัดการพระบรมศพ ถวายพระเกยี รติยศสงู สดุ
ตามพระราชประเพณี ประดษิ ฐานพระบรมศพ ณ พระท,นี ,ังดสุ ติ มหาปราสาท ใน
พระบรมมหาราชวัง ทรงพระกรณุ าโปรดเกล้าฯ ให้พระบรมวงศานุวงศ์ และข้าทลู
ละอองธลุ ีพระบาทในราชสาํ นักไว้ทุกข์ถวายมกี าํ หนด ๑๐๐ วนั ต#ังแต่วนั สวรรคตเป็น
ต้นไป พระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ประชาชนเข้าถวายนาํ# สรงพระบรมศพหน้า
พระบรม
ฉายาลักษณ์ หลังพระราชพิธบี าํ เพญ็ พระราชกุศลทกั ษิณานุปทาน ๑๐๐ วนั ถวาย
พระบรมศพสมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนีแล้ว พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัว
ทรงมพี ระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ให้จดั การพระราชทานพิธถี วายพระเพลงิ พระ
บรมศพสมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี ข#ึนในวนั ท,ี ๑๐ มนี าคม พ.ศ.๒๕๓๙
โดยใช้บริเวณทางด้านทศิ ใต้ของท้องสนามหลวง โดยสร้างองค์เมรมุ าศเป็นแบบทรง
ปราสาท ๓ องค์เรียงกนั งานพระราชพิธถี วายพระเพลิงพระบรมศพสมเดจ็ ย่า เป็นไป
อย่างสมพระเกยี รตยิ ศ ทา่ มกลางความโศกสลดและอาลยั รักของพสกนิกรชาวไทยโดย
ทว,ั กนั

๓๒

ใบความรู้

พระราชกรณียกจิ

สมเดจ็ ย่าได้ทรงบาํ เพญ็ พระราชกรณยี กจิ เพ,ือพัฒนาคุณภาพชวี ติ ของประชาชน
โดยเฉพาะในท้องถ,ินทุรกนั ดาร เพราะทรงเหน็ ว่าถ้าพระราชทานโอกาสแก่พสกนิกร
ในท้องถ,ินห่างไกลให้มีความรู้ แม้พออา่ นออกเขียนได้ รู้จักรักษาสขุ ภาพอนามยั ของ
ตนเอง รู้จักประกอบสมั มาอาชีพ ประชาชนเหล่าน#ันกจ็ ะเป็นทรัพยากรท,มี คี ณุ ค่าของ
ชาติ พระราชกรณียกจิ ของสมเดจ็ ย่าส่วนใหญ่จงึ มุ่งพัฒนาคณุ ภาพชีวิตของประชาชน
ในถ,ินทรุ กนั ดาร เช่น

๑. การส่งเสริมการศกึ ษาเดก็ และเยาวชนในถ,ินทรุ กนั ดาร (โรงเรียนตาํ รวจ
ตระเวนชายแดน)

๒. การเสดจ็ ฯ เย,ียมเยยี น และพระราชทานความช่วยเหลือประชาชน
๓. การจดั ต#ังหน่วยแพทย์อาสาสมเดจ็ พระราชชนนศี รีสงั วาลย์
๔. การสนับสนุนกจิ การลูกเสอื ชาวบ้าน
๕. การกอ่ สร้างโรงพยาบาลเพ,ือการพักฟ#ื นตาํ รวจตระเวนชายแดน ท,สี ้รู บกบั

ผู้กอ่ การร้าย และปกป้ องเอกราชของประเทศชาติ
๖. การฟ#ื นฟูสภาพป่ าโดยรอบดอยตุง และพัฒนาสภาพชีวติ ความเป็นอยู่ของ

ราษฎรท,อี ยู่อาศยั ในบริเวณใกล้เคียง

๓๓

ใบความรู้

สมเด็จยา่ กบั โรงเรียน ตชด.

สมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี ทรงสนพระทยั และเป็นห่วงในเร,ือง

การศกึ ษาของเยาวชนในเขตชนบทเป็นอย่างมาก ด้วยทรงมีพระราชดาํ ริว่า

“การศึกษาเป็ นสิง& สาํ คญั ทีจ& ะทําใหเ้ ยาวชนในชนบทมคี วามรู้ ความคิดและ

สติปัญญาทีเ& ฉลียวฉลาด อนั จะเป็ นปัจจัยสาํ คญั ในการพฒั นาชนบท” สมเดจ็

ย่าทรงพบว่าเยาวชน ในถ,ินทุรกนั ดารขาดโรงเรียน หรือสถานศกึ ษา เพราะ

กระทรวงศกึ ษาธกิ ารยังขยายออกไปไม่ถงึ เม,ือทรงทราบว่ากองกาํ กบั การตาํ รวจ

ตระเวนชายแดน มีโครงการขยายการจัดต#ังโรงเรียนตาํ รวจตระเวนชายแดน จงึ

ทรงพระราชทานพระราชทรัพยส์ ่วนพระองค์ ให้นาํ ไปสร้างตชด. และโรงเรียนชาวเขา

ต่อมามผี ู้มีจติ ศรัทธาทลู เกล้าฯ ถวายเงนิ สมทบเพ,ือจัดสร้างโรงเรียนชาวเขาหรือ

โรงเรียนตาํ รวจตระเวนชายแดนเพ,ิมมากข#ึนในภมู ภิ าคต่างๆ

ไม่เพียงเท่าน#ันสมเดจ็ ย่ายังได้ทรงรับเอาโครงการของโรงเรียนตชด. ไว้ในพระ

ราชูปถัมภ์ และเม,ือสมเดจ็ ย่าทรงเจริญพระชนมายุมากข#ึนกม็ ไิ ด้ทรงทอดท#งิ พระองค์

ได้ทรงฝากให้สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี ทรงช่วยดูแลแทนดงั

พระราชกระแสท,วี ่า “ยา่ แก่แลว้ ไปไหนไม่ค่อยไหว ถา้ สมเด็จพระเทพฯ เสดจ็ ฯ ก็

ใหเ้ ยีย& มแทนยา่ ดว้ ย” สมเดจ็ ย่าจงึ มีพระคุณย,ิงสาํ หรับพวกเรานักเรียนโรงเรียน

ตชด. ถ้าไม่มีสมเดจ็ ย่าและสมเดจ็ พระเทพรัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราชกุมารี เดก็

และเยาวชนในถ,ินทรุ กนั ดาร คงไม่ได้รับการศึกษา ไม่มคี วามรู้ ครอบครัวของพวก

เขาคงลาํ บาก ไม่ได้รับความช่วยเหลอื และพัฒนาคณุ ภาพชีวติ เช่นปัจจุบนั น#ี

๓๔

ใบความรู้

สมเดจ็ ย่ากบั การช่วยเหลอื ประชาชน

สมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี แม้จะเป็นพระชนนี (มารดา) ของ
พระมหากษัตริยไ์ ทย ๒ พระองค์ คอื รัชกาลท,ี ๘ และรัชกาลท,ี ๙ กม็ ไิ ด้ทรงเสวยสขุ
อยู่แต่ในพระราชวัง พระองค์ทรงแบ่งเบาพระราชภาระของพระบาทสมเดจ็ พระ
เจ้าอยู่หัว ในการดูแลความทุกขส์ ขุ ของราษฎรในชนบทอย่างจริงจงั ทรงเสดจ็ พระ
ราชดาํ เนนิ เย,ียมชาวไทยภเู ขาท,อี ยู่ห่างไกล ชาวชนบทในถ,ินทรุ กนั ดาร แม้จะอยู่
บน
เกาะกลางทะเลท,โี ดดเด,ียว ทรงพระราชทานความช่วยเหลอื ท,ตี รงตามความต้องการ
และความจาํ เป็น ชาวไทยทว,ั ไปจึงร่วมใจถวายพระราชสมัญญา “สมเด็จย่า”และชาว
ไทยภเู ขากถ็ วายพระราชสมัญญา “แม่ฟ้ าหลวง” ด้วยความเคารพรัก และเทดิ ทนู อย่าง
บริสทุ ธWใิ จ

๓๕

ใบความรู้

สมเดจ็ ย่ากบั งานดา้ นการแพทยแ์ ละสาธารณสขุ

จากการท,สี มเดจ็ ย่าได้เสดจ็ ฯ เย,ียมเยยี นชาวบ้านตามหมู่บ้านในป่ าเขา ทาํ ให้
ได้ทรงพบเหน็ ราษฎรจาํ นวนมากได้รับทกุ ขเวทนาอนั เกดิ จากโรคภยั ไข้เจบ็ ต่างๆ แล้ว
มิได้รับการรักษาพยาบาลท,ถี กู ต้อง เน,ืองจากพวกเขาเหล่าน#ันอยู่ในถ,ินทุรกนั ดาร
ห่างไกลจากสถานพยาบาล สมเดจ็ ย่าจึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้แพทยแ์ ละ
พยาบาลผู้ตามเสดจ็ ทาํ การตรวจรักษาชาวบ้านท,เี จบ็ ป่ วยเหล่าน#ัน นับเป็นจุดเร,ิมต้น
ของหน่วยแพทย์อาสาเคล,ือนท,ใี นพระองค์

เม,ือปี พ.ศ.๒๕๑๑ จงึ ทรงมีพระราชดาํ ริจัดต#ังหน่วยแพทย์อาสาในพระองค์ข#ึน
เป็น “หน่วยแพทยอ์ าสาสมเดจ็ พระราชชนนศี รีสงั วาลย”์ : (พอ.สว) หน่วยแพทย์
พอ.สว. ประกอบด้วย แพทย์ พยาบาล และเจ้าหน้าท,สี าธารณสขุ ท,เี ป็นอาสาสมคั ร
ทาํ งานด้วยความเสยี สละโดยมไิ ด้รับเงินหรือค่าตอบแทนอ,นื ใด จะออกไปให้บริการ
ตรวจรักษาชาวบ้านตามท้องถ,ินท,กี นั ดาร ห่างไกลความเจริญ ต่อมาในปี พ.ศ.๒๕๑๗
สมเดจ็ ย่าจึงทรงพระกรณุ าโปรดเกล้าฯ พระราชทุน ๑ ล้านบาท จัดต#ังเป็นมูลนธิ ิ ใช้ช,ือ
ในการจดทะเบียนว่า “มูลนธิ ิแพทยอ์ าสาสมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี”ใช้
ช,ือย่อว่า “พอ.สว.” โดยมวี ัตถปุ ระสงค์เพ,ือให้ความช่วยเหลือ รักษาพยาบาลแก่
ประชาชนและเจ้าหน้าท,ที ,ปี ฏบิ ัตงิ านในท้องถ,ินทรุ กนั ดารตามชายแดน โดยไม่จาํ กดั
เช#ือชาติ ศาสนา และไม่คดิ มูลค่า

๓๖

ใบความรู้

สมเดจ็ ยา่ กบั กจิ การลูกเสือชาวบา้ น

ระหว่างวนั ท,ี ๒๕-๒๘ พฤศจิกายน พ.ศ.๒๕๑๔ กองกาํ กบั การตาํ รวจตระเวน
ชายแดน เขต ๔ ได้ฝึกอบรมลกู เสอื ชาวบ้านรุ่นท,ี ๙ ท,บี ้านทรายมูล ตาํ บลอุม่ เหม้า
อาํ เภอธาตพุ นม จังหวดั นครพนม มผี ู้เข้ารับการฝึกจาํ นวน ๒๓๘ คน เวลาน#ัน
สมเดจ็ ย่าเสดจ็ ฯ เย,ียมราษฎร และประทบั แรมอยู่ท,โี ครงการชลประทานเข,ือนนาํ# อนู
จงั หวัดสกลนคร พระองคไ์ ด้เสดจ็ ฯ ไปทอดพระเนตรการฝึกและทรงเป็นประธานใน
พิธปี ิ ด พระองคท์ รงมีรับส,งั กบั คณะวิทยากรว่า “พยายามพัฒนาการฝึกให้เกดิ ผลดี
ต่อชาติ บ้านเมือง ให้ประชาชนรู้จักพ,ึงตนเอง ช่วยตนเอง รู้จกั นาํ วิธที ,ฝี ึกไปพัฒนา
ตัวเอง ครอบครัวและชุมชน”

สมเดจ็ ย่าได้พระราชทานพระราชทรัพย์ส่วนพระองคจ์ าํ นวน ๒๓๘,๐๐๐ บาท
สนับสนุนกจิ การลกู เสอื ชาวบ้าน ทาํ ให้สามารถขยายกจิ การลกู เสอื ชาวบ้านไปได้ทว,ั
ประเทศ ต่อมาพระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัวทรงรับกจิ การลกู เสอื ชาวบ้านไว้ในพระ
บรมราชานุเคราะห์ เม,ือวนั ท,ี ๒๙ สงิ หาคม พ.ศ.๒๕๑๕

สมเดจ็ ย่า ทรงมพี ระมหากรุณาธคิ ณุ ต่อกจิ การลกู เสอื ชาวบ้านอย่างย,ิง พระองค์
ได้เสดจ็ ฯ ไปพระราชทานธงประจาํ รุ่นลกู เสอื ชาวบ้านเป็นคร#ังแรก ท,อี าํ เภอเมือง
จังหวัดอุดรธานี เม,ือวนั ท,ี ๑๙ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๑๕ และพระราชทานเหรียญ
อนุสรณม์ หาราชแกค่ ณะวทิ ยากร และเหรียญลูกเสอื แกผ่ ู้เข้าอบรมทุกคน มูลนธิ ิ
วิทยากรลูกเสือชาวบา้ น (มวส.) ได้กอ่ ต#ังข#ึนในวันท,ี ๔ เมษายน พ.ศ.๒๔๒๘ โดย
ได้รับพระราชทานเงนิ ทุนจากสมเดจ็ ย่า เป็นเงินแปดแสนบาท รวมกบั มีผู้บริจาคอกี
ส่วนหน,ึง รวมเป็นเงนิ ท#งั ส#นิ ๑ ล้านบาท

๓๗

ใบความรู้

สมเดจ็ ย่ากบั การสงเคราะหต์ ํารวจตระเวนชายแดน

ในการเสดจ็ ฯ ไปเย,ียมเยยี นตาํ รวจตระเวนชายแดนท,ฐี านปฏบิ ัติการ สมเดจ็
พระศรีนครินทราบรมราชชนนี ได้ทอดพระเนตรเหน็ สภาพความเป็นอยู่ท,ลี าํ บาก
แร้นแค้นและอนั ตรายท,ตี าํ รวจตระเวนชายแดนผู้ออกไปปฏบิ ตั หิ น้าท,ปี กป้ องชาติ
บ้านเมือง บางคร#ังถึงกบั เสยี ชีวติ หรือสญู เสยี อวัยวะบางสว่ นไปในการปฏบิ ตั หิ น้าท,ี
เป็นเหตใุ ห้ครอบครัวท,อี ยู่เบ#ืองหลงั ต้องประสบเคราะห์กรรมลาํ บาก เน,ืองจากต้อง
ขาดหัวหน้าครอบครัวหรือหัวหน้าครอบครัวต้องทุพพลภาพไม่อาจทาํ มาหาเล#ียง
ครอบครัว ได้อกี ต่อไป ด้วยเหตนุ #ีสมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี จงึ ได้
พระราชทานพระราชทรพั ยส์ ่วนพระองคใ์ หน้ าํ ไปจดั ต=งั เป็ น “มูลนิธิสงเคราะห์
ตํารวจชายแดนและ
ครอบครวั ในพระอปุ ถมั ภส์ มเดจ็ พระราชชนนศี รีสงั วาลย”์ มีชือ& ยอ่ ว่า “มส.ชด.สว.”
เม,ือวนั ท,ี ๑๘ กนั ยายน ๒๕๑๐ มีวตั ถปุ ระสงคเ์ พ,ือช่วยเหลอื สวสั ดกิ ารตาํ รวจและ
ครอบครัวท,ไี ด้รับบาดเจบ็ หรือถงึ แก่กรรมลงในขณะปฏบิ ัตหิ น้าท,ี ตลอดรวมไปถงึ
การช่วยเหลือในด้านการศกึ ษาให้แกบ่ ตุ รของเหล่าตาํ รวจตระเวนชายแดน ท#งั ยงั รับ
เอามูลนธิ แิ ห่งน#ีไว้ในพระอปุ ถัมภข์ องพระองคอ์ กี ด้วย เป็นผลให้เกดิ ขวญั และกาํ ลังใจ
แกข่ ้าราชการตาํ รวจตระเวนชายแดน และครอบครัวเป็นอย่างมาก

ในปี พ.ศ.๒๕๑๓ พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัวทรงมพี ระบรมราชโองการโปรด
เกล้าฯ สถาปนาสมเดจ็ พระราชชนนศี รีสงั วาลยข์ #ึนเป็น “สมเดจ็ พระศรีนครินทราบรม
ราชชนนี” ดงั น#ันกองบัญชาการตาํ รวจตระเวนชายแดนจึงได้ขอเปล,ียนนาม “มลู นธิ ิ
สงเคราะห์ตาํ รวจชายแดนและครอบครัวในอุปถัมภ์สมเดจ็ พระราชชนนศี รีสงั วาลย์”
(มส.ชด.สว.) เป็น “มูลนิธิสงเคราะหต์ ํารวจตระเวนชายแดนและครอบครวั ในพระ
ราชูปถมั ภข์ องสมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี” (มส.ตชด.สว.)” ต#ังแต่วันท,ี
๑๐ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๓๒ เป็นต้นมา

๓๘

เน,ืองจากสมเดจ็ ย่าทรงเลง็ เหน็ ว่า ตาํ รวจตระเวนชายแดน ได้ทาํ การส้รู บกบั

ผู้กอ่ การร้ายคอมมวิ นิสต์ และปกป้ องเอกราช เป็นเหตใุ ห้ได้รับบาดเจบ็ และสญู เสยี

ชีวิต ต้องพักรักษาตัวตามโรงพยาบาลต่างๆ สมเดจ็ ย่าทรงเลง็ เหน็ ความจาํ เป็นท,ี

จะต้องให้ความช่วยเหลอื ในการพักฟ#ื นอาการเจบ็ ป่ วยเน,ืองจากการส้รู บ กอ่ นท,จี ะ

กลบั ไป ปฏบิ ตั ภิ ารกจิ และเพ,ือใช้เป็นสถานท,รี ับส่งคนไข้ในพระราชานุเคราะห์ ท,จี ะ

เข้ามารักษาในโรงพยาบาลสว่ นกลาง เน,ืองจากคนไข้ไม่สามารถช่วยเหลือตนเองได้

หรือเดินทางไปมาไม่ถูก หรือเป็นท,พี ักคนไข้ก่อนท,จี ะนาํ ตัวส่งไปรักษาใน

โรงพยาบาลและ

ระหว่างรอสง่ ตัวกลบั ภมู ลิ าํ เนา จึงได้พระราชทานพระราชทรัพยส์ ว่ นพระองค์เป็นทุน

ในการก่อสร้างโรงพยาบาล

กรมตาํ รวจได้พิจารณาอนุมตั ใิ ห้กองบัญชาการตาํ รวจตระเวนชายแดน ใช้ท,ดี ิน

ภายในกองบัญชาการตาํ รวจตระเวนชายแดนเน#ือท,๓ี ๐๐ตารางวา เพ,ือสร้างโรงพยาบาล

ขนาด ๓๐ เตยี ง และอนุมัติเพ,ิมอกี ๑๕๓.๔๐ ตารางวา เพ,ือขยายโรงพยาบาลเป็น ๕๐

เตียง กองกาํ กบั การตาํ รวจตระเวนชายแดนได้ขอพระราชทานพระราชานุญาตอญั เชญิ

พระนามาภิไธย เป็นนามอาคารโรงพยาบาลตาํ รวจตระเวนชายแดนว่า “อาคารศรี

นครินทร”์ ต่อมาทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานนามโรงพยาบาลว่า “นวุติ

สมเด็จย่า” ซ,ึงมคี วามหมายว่า “สมเด็จยา่ ๙๐ ปี ” เม,ือวนั ท,ี ๕ มนี าคม พุทธศักราช

๒๕๓๓

๓๙

ใบความรู้

สมเด็จยา่ กบั งานอนุรกั ษท์ รพั ยากรธรรมชาติ

ในปี พุทธศกั ราช ๒๕๓๐ เป็นปี ท,สี มเดจ็ ย่าทรงเจริญพระชนมายุครบ ๙๐
พรรษา รัฐบาลภายใต้การนาํ ของพลเอกเปรม ตณิ สลู านนท์ ได้ดาํ เนินการกอ่ สร้างพระ
ตาํ หนัก ดอยตงุ บนเทอื กเขานางนอน จังหวดั เชียงราย ข#ึนถวายเพ,ือทรงใช้เป็นท,ี
ประทบั แทนการเสดจ็ ฯ แปรพระราชฐานไปประทบั ยงั ประเทศสวสิ เซอร์แลนด์ กอ่ น
หน้าน#ี สมเดจ็ ย่าทรงสงั เกตเหน็ ว่าพ#ืนท,สี ่วนใหญ่โดยรอบดอยตงุ มีสภาพเป็นป่ า
เส,อื มโทรม เน,ืองจากถูกบกุ รุกทาํ ลายเพ,ือการทาํ ไร่เล,ือนลอยด้วยความรู้เทา่ ไม่ถึงการณ์
ของชาวไทยภเู ขา พระองค์จงึ ทรงมีพระราชดาํ ริท,จี ะพลกิ ฟ#ื นผืนป่ าให้กลบั มามชี ีวติ
ใหม่อกี คร#ัง โครงการพัฒนาดอยตุงจึงถอื กาํ เนิดข#ึน โดยมีวัตถุประสงคฟ์ #ื นฟูสภาพป่ า
โดยรอบดอยตุงให้กลบั ฟ#ื นคนื สภาพ สาํ หรับเป็นแหล่งต้นนา#ํ ลาํ ธาร และเพ,ือการ
พัฒนาสง่ เสริมสภาพชวี ิตความเป็นอยู่ของราษฎรซ,ึงอาศยั อยู่บริเวณใกล้เคียง ให้มี
คณุ ภาพชวี ิตท,ดี ขี #ึน ต#ังถ,ินฐานเป็นหลักแหล่งม,ันคง มีอาชพี ท,สี จุ ริต หยุดการปลกู พืช
เสพตดิ ทุกชนดิ และหยุดการบุกรกุ ทาํ ลายป่ าอย่างส#นิ เชิง รวมท#งั พัฒนาดอยตงุ ให้
เป็นแหล่งท่องเท,ยี วระดับประเทศด้วย

๔๐

ใบความรู้

งานอดิเรกของสมเดจ็ ย่า

ทรงโปรดอยู่ตามเขาลําเนาป่ า

ผู้มีโอกาสเข้าเฝ้ าทูลละอองพระบาทสมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนีแต่ละ
คนจะมเี หตุการณท์ ,ปี ระทบั ใจเก,ยี วกบั พระองค์เสมอ พลตาํ รวจตรี สเุ ทพ สขุ สงวน
(สมั ภาษณ์, ๑๕ มิถนุ ายน ๒๕๔๓ ) เล่าว่า

…เม,ือเดือนธนั วาคม ปี พ.ศ.๒๕๑๓ ขณะน#ันยศร้อยตาํ รวจโท
เป็นผู้บังคับหมวดชายแดนพร้อมด้วยกาํ ลังตาํ รวจชายแดน ๑๕ นาย ทาํ
หน้าท,ถี วายความปลอดภยั สมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี ท,พี ระ
ตาํ หนักภพู ิงคราชนิเวศนจ์ ังหวดั เชยี งใหม่

สมเดจ็ ย่าโปรดทรงพระดาํ เนนิ ตามภเู ขา ทอดพระเนตรดอกไม้
และธรรมชาตมิ าก หลงั จากเสวยพระกระยาหารกลางวนั แล้ว ตอนบ่าย
ทรงพระดาํ เนนิ ไปตามป่ าเขา โปรดความสะอาดและความเป็นระเบียบ
เรียบร้อย เม,ือทรงพระดาํ เนนิ ไปตามทาง ทอดพระเนตรเหน็ ส,งิ ของซ,ึง
ไม่ควรจะอยู่ในธรรมชาติ เช่น เศษกระดาษ ก้นบหุ ร,ี ถุงพลาสติก ทรง
ก้มเกบ็ ส,งิ เหล่าน#ันด้วยพระองคเ์ อง พวกเราจงึ จัดให้ตาํ รวจชายแดน
มยี ่ามสะพายหรือถงุ คอยเกบ็ ล่วงหน้าก่อน แต่บางคร#ังกย็ งั หลงหูหลง
ตาบ้าง ทรงมพี ระราชกระแสรับสง,ั ให้ตาํ รวจชายแดนช่วยกนั รักษาความ
สะอาดและรักษาส,งิ แวดล้อมต้องให้เป็นธรรมชาติ ระหว่างพักการ
เดินทางพระองค์จะประทบั บนขอนไม้ ตาํ รวจชายแดนจะน,ังเรียงราย
ล้อมพระองค์ โปรดให้ตาํ รวจตระเวนชายแดนร้องเพลงถวายเป็นเพลง
พระราชทาน คือ เพลงตาํ รวจตระเวนชายแดน (เน#ือร้องโดย ทา่ นผู้หญิง
ม.ล.มณีรัตน์ บนุ นาค) และตามด้วยเพลงลกู ทงุ่ บางคร#ังตาํ รวจ
ชายแดนร้องลเิ กถวาย พระองคส์ าํ ราญพระราชหฤทยั มาก เป็นพระราช

๔๑

จริยาวัตรท,เี ป,ี ยมไปด้วยพระเมตตาและพระกรุณาธคิ ุณย,ิงนกั

ใบความรู้

งานอดิเรกดา้ นศิลปะ

แม้สมเดจ็ ย่า จะมไิ ด้ทรงศกึ ษาวชิ าทางศลิ ปะโดยตรง แต่พระปรีชาสามารถ
ส่วนพระองค์ ในด้านงานศิลป์ กลับมปี รากฎในหลายแขนง อาทงิ านป#ัน งานปัก
งานวาด และงานปะดษิ ฐ์ต่างๆ ผลงานศิลปะเหล่าน#ีสว่ นใหญ่จะทรงเป็นงานอดิเรก
ยามว่าง และผลงานเหล่าน#ีพระองคจ์ ะพระราชทานแกพ่ ระบรมวงศานุวงศ์ในโอกาส
ต่างๆ แกข่ ้าราชการและบคุ คลใกล้ชิด รวมท#งั มอบแก่ผู้มจี ิตศรัทธาบริจาคทรัพย์ร่วม
โดยเสดจ็ พระราชกศุ ลสมทบมลู นิธติ ่างๆ ท,อี ยู่ในพระอุปถมั ภ์ของพระองค์ ช#ินงาน
ศลิ ป์ ท,สี มเดจ็ ย่าทรงสรรค์สร้างได้แก่ งานป#ันพระพุทธรูป งานป#ันเคร,ืองเคลือบ
ดินเผา งานปักผ้าครอสตซิ งานประดษิ ฐ์บตั รอวยพร ซ,ึงทรงนาํ เอาดอกไม้แห้งท,ี
เสดจ็ ฯ ไปทรงเกบ็ และอดั แห้งด้วยพระองค์เอง มาประดับไว้ในบตั รน#ันๆ

นอกจากน#ียงั มีงานถักผ้าพันคอสาํ หรับกนั หนาว เพ,ือจะพระราชทานให้แก่
ทหาร ตาํ รวจ และบรรดาอาสาสมัครท,ปี ฏบิ ตั ิราชการตามแนวชายแดน และถ,ิน
ทุรกนั ดาร สาํ หรับเป็นท,รี ะลกึ และเป็นขวญั กาํ ลงั ใจแก่ผ้ไู ด้รับ

๔๒

ใบความรู้

งานอดเิ รกดา้ นกฬี า

สมเดจ็ ย่าทรงเล่นกฬี าหลายประเภทเพ,ือการออกพระกาํ ลังมาโดยตลอด แต่
เม,ือทรงเจริญพระชนมพรรษามากข#ึน จาํ เป็นท,จี ะต้องทรงเลือกกฬี าท,เี หมาะสมกบั
พระกาํ ลงั และพระวรกาย พระองคท์ รงรู้จกั กฬี า “เปตอง” คร#ังแรกในปี พทุ ธศกั ราช
๒๕๒๑ ต่อมากท็ รงโปรดกฬี าชนดิ น#ีมากและทรงเปตองอย่างจริงจงั เร,ือยมาสลบั กบั
กฬี าประเภทอ,นื ๆ มักจะทรงเปตองในเวลาว่างหรือช่วงเยน็ ๆ อยู่เสมอ การทรง
กฬี าเปตองน#ี บ่อยคร#ังจะร่วมทรงกบั บรรดาข้าราชการและตาํ รวจตระเวนชายแดน
ในการเล่นกฬี าเปตองนอกจากจะได้ความสนุกสนานแล้ว สมเดจ็ ย่ายงั ทรงปลูกฝงั เร,ือง
ความสามัคคแี ละการรู้แพ้รู้ชนะให้แกผ่ ู้ร่วมแข่งขันด้วย หลายคร#ังทรงประดษิ ฐ์ท,คี ,ัน
หนังสอื ใบลานประดับดอกไม้แห้งเลก็ ๆ พระราชทานเป็นรางวลั แกผ่ ู้แขง่ ขนั ไม่ว่าจะ
เป็นผู้ชนะหรือผู้แพ้ แม้บางคนไม่เคยชนะเลยแต่มีนาํ# ใจลงแข่งอยู่เสมอ กไ็ ด้รับ
พระราชทานรางวัลปลอบใจเช่นกนั

สมเดจ็ ย่างทรงเล่นกฬี าเปตองอย่างจริงจงั มานานแล้ว และทรงมบี ทบาทสาํ คัญ
ย,ิงในฐานะผู้ทรงสนับสนุนกฬี าชนดิ น#ี ทรงสง่ เสริมให้มกี ารเล่นเปตองจนแพร่หลาย
บางคร#ังเสดจ็ ฯ ไปทรงให้กาํ ลงั ใจนกั กฬี าไทยท,ไี ปแข่งขนั เปตองยงั ต่างแดน พระองค์
จึงทรงเป็นท,รี ู้จักของชาวต่างชาติในวงการกฬี าเปตอง สง,ิ สาํ คัญท,ไี ด้จากกฬี าเปตอง
นอกจากท,ไี ด้กล่าวมาแล้ว คอื ทรงนาํ กฬี าเปตองให้เป็นกฬี าเช,ือมความสามัคครี ะหว่าง
ข้าราชการในพ#ืนท,ี ข้าราชบริพารท,ตี ามเสดจ็ และตาํ รวจตระเวนชายแดนท,ถี วายงาน
และถวายความปลอดภยั

ภาพสมเดจ็ ยา่ ที&ทรงเล่นเปตองกบั ตํารวจตระเวนชายแดน เป็ นภาพทีย& งั
ฉายอยู่ในหวั ใจของคนไทยท=งั ชาติ

กฬี าด้านอ,นื ๆ สมเดจ็ ย่าทรงเหน็ ความสาํ คัญท,เี ป็นประโยชน์ต่อชีวติ และ
สขุ ภาพสมเดจ็ ย่าจะปลกู ฝงั พระราชธดิ า และพระราชโอรส เล่นกฬี าต่างๆ เช่น สกี ข,ีม้า
เป็ นต้ น

๔๓

ใบความรู้

พระราชจริยวตั รของสมเดจ็ ย่า ดา้ นศาสนา

สมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี ทรงเป็นพทุ ธศาสนิกชนท,ยี ึดม,ันใน
พระพทุ ธศาสนาตลอดมา นอกจากจะทรงทาํ ทาน (ทรงบาํ เพญ็ ทานบารมีด้วยการให้
และช่วยเหลือผู้อ,นื โดยเฉพาะผู้ป่ วย)รักษาศลี และเจริญภาวนาเป็นกจิ วตั รแล้ว
พระองค์ยงั
ทรงสนพระทยั ในการศึกษาปฏบิ ัติธรรมด้วย ยังได้ทรงซึมซบั ให้พระราชธิดาและพระ
ราชโอรส ได้ประพฤตปิ ฏบิ ตั ิตามโดยมติ ้องทรงเค,ียวเขญ็ แต่ประการใด

เม,ือคร#ังท,สี มเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี ทรงเป็นผู้สาํ เรจ็ ราชการแทน
พระองคไ์ ด้ทรงมีพระเมตตาธคิ ุณท,จี ะให้ข้าราชการสาํ นกั ได้มีโอกาสสดับพระธรรม
เทศนาบ้างเป็นคร#ังคราว จงึ โปรดเกล้าฯ ให้อาราธนาพระเถรานุเถระมาบรรยายธรรม
พร้อมกบั ทรงให้รวบรวมจดั พิมพ์ข#ึนเป็นเล่ม เพ,ือเผยแพร่ให้แก่บคุ คลทว,ั ไปในโอกาส
ต่อมา เช่น เร,ืองหน้าท,ี ชีวติ กบั ธรรม ปริยตั ิและปฏบิ ตั ิ และฆราวาสพ#ืนฐานของ
การทาํ ดแี ละทาํ ช,ัว เป็นต้น ท#งั น#ีเน,ืองจากสมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี ทรง
มีพระราชดาํ ริว่า “จติ ใจเป็ นรากฐานของการกระทาํ และการกระทาํ เป็ นรากฐานของ
การเกิดความสุข หรือความทุกขข์ องคน ดังนัน! การฝึ กอบรมจิตจงึ เป็ นส%ิงจาํ เป็ น
สาํ หรับทุกคน เพราะทุกคนมจี ิตทีจ% ะตอ้ งรู้ ตอ้ งคดิ เหมอื นกนั จงึ จาํ เป็ นจะตอ้ ง
บริหารจิตหรือพฒั นาจติ ใหร้ ู้ ใหค้ ดิ ไปในทางทีถ% กู ทีค% วร เพอื% การกระทาํ ต่างๆ ไป
ในทางทีถ% กู ทีค% วร…”

สมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี ยังทรงห่วงใยถึงนกั ศึกษาและข้าราชการ
ท,พี าํ นักอยู่ในต่างประเทศว่าพวกเขาควรจะมีหนังสอื เก,ยี วกบั คาํ ส,งั สอนใน
พระพุทธศาสนาเป็นคู่มอื สาํ หรับอ่านเพ,ือเป็นแนวทางสาํ หรับปฏบิ ตั ิตนกบั เพ,ือสามารถ
ใช้อธบิ าย ให้กบั ชาวต่างชาตผิ ู้ต้องการทราบถึงหลักธรรมในทางพระพุทธศาสนาให้
เข้าใจได้ จึงทรงอาราธนาสมเดจ็ พระญาณสงั วร สมเด็จพระสงั ฆราชสกลมหา
สงั ฆปรินายก แห่งวดั บวรนิเทศวิหาร เม,ือคร#ังยังทรงสมณศกั ดWิเป็นพระสาสนโสภณ

๔๔

ใหท้ รงเรียบเรียง หนงั สอื ธรรมะ “พระพุทธเจา้ ทรงสงั& สอนอะไร ?” โดยในหนังสอื

ได้กล่าวถงึ อริยสจั ๔ ไตรลกั ษณ์ พรหมวหิ าร ๔ นิพพาน ตลอดจนการปฏบิ ัติตน

ให้ถกู ต้องในทางธรรม อนั จะนาํ ความสขุ ความเจริญมาส่ชู ีวิตตนเม,ือพระสาสนโสภณ

เรียบเรียงข#ึนแล้ว สมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี ได้ทรงตรวจทานในแง่ของ

การใช้ถ้อยคาํ และสาํ นวนภาษาให้เหมาะสมกบั กล่มุ ผู้ท,จี ะอ่าน ซ,ึงมิใช่ผู้ท,รี อบรู้ทาง

พระพทุ ธศาสนา โดยทรงเอาพระองคเ์ องเป็นเคร,ืองวัดความยากง่ายของเร,ือง

จากน#ันได้ทรงพระกรณุ าโปรดเกล้าฯ ให้พระขันติปาโลและพระนาคเสโน แปลเป็น

ภาษาองั กฤษ แล้วจดั พิมพ์ข#ึนเพ,ือแจกจ่ายไปยงั สถานศึกษา และหน่วยงาน

ข้าราชการ ท,ปี ระจาํ อยู่ในต่างประเทศ

พระจริยวตั รท,สี าํ คัญอกี ประการหน,ึงในทางพระพทุ ธศาสนาของสมเดจ็ พระศรี

นครนทิ ราบรมราชชนนี ท,นี ้อยคนนักจะได้รู้เหน็ กค็ อื การป#ันพระพทุ ธรปู แม้พระองค์

จะมิได้ทรงศกึ ษาการป#ันในทางศิลปะมากอ่ นแต่ด้วยพระราชศรัทธาในพระพุทธศาสนา

ทาํ ให้ทรงสามารถป#ันพระพทุ ธรปู ได้อย่างงดงามด้วยพทุ ธลกั ษณะ และพระองค์ยงั ทรง

พระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดสร้างพระพุทธปฏมิ าในลักษณะต่างๆข#ึน เพ,ือพระราชทาน

ให้แก่บุคคลและหน่วยงานท,รี ับสนองพระราชกจิ ในวโรกาสต่างๆ เพ,ือให้บุคคลดังกล่าว

ได้ใช้เป็นส,งิ ยดึ เหน,ียวจติ ใจให้ต#ังอยู่ในศลี ธรรมอนั ดี พระเคร,ืองท,โี ปรดเกล้าฯ ให้

จดั ทาํ ข#ึนน#ีมี พระพทุ ธเมตตา พระพุทธปฏมิ าทรงเคร,ืองขนาดเลก็ เหรียญพระพุทธ

ปฏมิ ารปู ใบโพธWิ พระกร,ิง สว. เหรียญพระพุทธรูปประทานพรรูป ใบโพธWปิ ระดับ

พระนามาภไิ ธยย่อ สว.เป็นอาทิ

อกี ส,งิ หน,ึงท,แี สดงให้เหน็ ถึงพระราชศรัทธาในพระพุทธศาสนา ของสมเดจ็

พระศรีนครินทราบรมราชชนนี คอื ได้ทรงพระราชทานพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์

ร่วมกบั พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัว และสมเดจ็ พระนางเจ้าสริ ิกติ Wิ พระบรมราชินนี าถ

เพือ& ใชเ้ ป็ นทนุ ในการตรวจชําระ และจดั พิมพพ์ ระไตรปิ ฎกฉบบั มหาจุฬาลงกรณราช

วิทยาลยั ปี พุทธศกั ราช ๒๕๓๕ และในวโรกาสวนั คล้ายวันพระราชสมภพในทกุ ๆ ปี

กจ็ ะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้นาํ พระราชทรัพย์ไปบริจาคให้แกว่ ัดวาอารามต่างๆ

เพ,ือทาํ นุบาํ รงุ ให้กจิ การทางพระพุทธศาสนาได้สบื ต่อไป

มใิ ช่เพียงพระพุทธศาสนาเทา่ น#ันท,ที รงให้ความเก#อื หนุน สมเดจ็ พระศรีนคริน

ทราบรมราชชนนี ยงั ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สาํ นักจุฬาราชมนตรีจัดพิมพ์

หนงั สอื “ศาสนาอสิ ลาม สอนอะไร?” ข#ึนสาํ หรับพระราชทาน ให้แกป่ ระชาชนใน

๔๕

จงั หวดั ภาคใต้และผู้สนใจทว,ั ไป เพราะทรงตระหนักว่าทุกศาสนาล้วนมจี ุดหมายท,จี ะ
สอนให้ผู้ท,นี ับถือเป็นคนดี และอยู่ร่วมกบั ผู้อ,นื ได้อย่างสนั ติ

คํากล่าวถวายรายงานและกราบบงั คมทูลในการรบั เสดจ็
สมเด็จพระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกุมารี

๑. คาํ ถวายรายงาน สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี
(สาํ หรับข้าราชการ ทหาร ตาํ รวจ)

“ขอพระราชทานกราบบงั คมทลู ทราบฝ่ าละอองพระบาท
ข้าพระพทุ ธเจ้า ……………………………(ยศ, ช,ือ, ตาํ แหน่ง) ………………………………….
พระพทุ ธเจ้าข้า ขอรับด้วยเกล้าด้วยกระหม่อม”

๒. คาํ ถวายรายงาน สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี
(สาํ หรับผู้มีตาํ แหน่งในการถวายความปลอดภยั )

“ขอพระราชทานกราบบังคมทูลทราบ ฝ่ าละอองพระบาท
ข้าพระพทุ ธเจ้า ……………………….. (ตาํ แหน่งในการถวายความปลอดภัย)
พระพทุ ธเจ้าข้า ขอรับด้วยเกล้าด้วยกระหม่อม”

๓. คาํ กราบบงั คมทูล สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราชกุมารี

“ขอพระราชทานกราบบงั คมทลู ทราบ ฝ่ าละอองพระบาท
ข้าพระพทุ ธเจ้า …………………………. (ช,ือ, สกลุ , ตาํ แหน่ง)
ด้วยเกล้าด้วยกระหม่อม หรือ ควรมิควรแล้วแต่จะทรงพระกรณุ าโปรดเกล้า
โปรดกระหม่อม”

ความหมายของคํากราบบงั คมทูล

- ขอพระราชทานกราบบังคมทูล ใช้เป็นคาํ ข#ึนต้นก่อนประโยคอ,นื ๆ
- ฝ่ าละอองพระบาท เป็นคาํ สรรพนามแทนพระบรมวงศ์ (สมเดจ็ พระเทพ
รัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี)
- ข้าพระพุทธเจ้า เป็นคาํ สรรพนามแทนผู้กราบบงั คมทูล (ความหมาย
เช่นเดียวกบั ข้าพเจ้า, ดฉิ ัน)

๔๖

- ด้วยเกล้าด้วยกระหม่อม หรือ ควรมิควรแล้วแต่จะทรงพระกรณุ าโปรดเกล้า
โปรดกระหม่อม ใช้เป็นคาํ ลงท้ายเม,ือกล่าวจบ

๔๗

เพลงพระมิง& ขวญั บุคคลสาํ คญั ของโลก

คาํ รอ้ ง – ทํานอง : น.ท.พยงค์ มุกดา ร.น.
เรียบเรียงเสียงประสาน : วชิ ัย ต่อเน,ือง (อนชุ ิตสงคราม)
บรรเลง – ขบั รอ้ ง : วงดนตรีกรมประชาสมั พนั ธ์

สมเดจ็ ยา่ แม่ฟ้ าหลวง ของปวงไทย
ผู้ทรงพระคณุ ย,ิงใหญ่ สดุ นาํ วจคี าํ ใด กล่าวขาน
ภารกจิ อทุ ศิ พระองค์ ทรงงาน
ป่ าดอยเขาสงู ตระหง่าน บุกแดนทุรกนั ดาร ไม่คร,ันคร้าม

ดอยท#งั ปวง แม่ฟ้ าหลวง ทรงพันผูก
เขาทกุ ลูก แม่ฟ้ าหลวง ทรงบกุ ข้าม
พระกรุณา ข้ามฟ้ าข้ามดอย ลอยเหน็ เด่นงาม
ดอยตงุ สยาม เชยี งราย หมายถงึ ธง

สมเดจ็ ย่า คู่ฟ้ าเหมอื นธงไตรรงค์
โลกถวายพระนามสงู สง่ เทดิ องคพ์ ระชนนี ศรีนครินทร์

*สมเดจ็ ย่า คู่ฟ้ าเหมือน ธงไตรรงค์
โลกถวายพระนาเมพสลงู งสส่งดุดเทสี ดิ มอเงดคจ็ พ์ ยร่าะชนนี ศรีนครินทร์

พระเกคยี ํารรตอ้ ิคงุณ:ท่วตมัดฟต้ าอนพมราะจการกุณเพาทลง่วพมดระินม,ิงขวัญบคุ คลสาํ คัญของโลก
สมเดจ็ พระศรีนคโรดินยทรนา.ทบ.พรยมงรคา์ชชมนุกนดี ามร,ิง.ขนว.ญั
คือบุคทคาํ ลนสอาํ งคญั : รขาอตงรโีปลกระเอดยับดาวสองช#ัน

(ซาํ# *)

๔๘

เพลงค่าน=าํ นม

แม่น#ีมบี ญุ คณุ อนั ใหญ่หลวง ท,เี ฝ้ าหวงห่วงลูกแต่หลัง
เม,ือยงั นอนเปล แม่เราเฝ้ าโอละเห่ กล่อมลกู น้อยนอนเปล
ไม่ห่างหันเห ไปจนไกล

แต่เลก็ จนโตโอ้แม่ถนอม แม่ผ่ายผอมย่อมเกดิ จากรัก
ลูกปักดวงใจ เตบิ โตโอ้เลก็ จนใหญ่ น,ีแหละหนาอะไร มิใช่
ใดหนาเพราะค่านาํ# นม

**ควรคิดพินิจให้ดี ค่านา#ํ นมแม่น#ี จะมีอะไรเหมาะสม
โอ้ว่าแม่จ๋าลูกคดิ ถงึ ค่านา#ํ นม เลือดในอกผสม กล,ันเป็นนาํ# นม
ให้ลกู ด,ืมกนิ

ค่านาํ# นมควรชวนให้ลูกฝัง แต่เม,ือหลงั เปรียบดังผนื ฟ้ า
หนกั กว่าแผ่นดนิ บวชเรียนพากเพียรจนส#นิ หยดหน,ึง
นา#ํ นมกนิ ทดแทนไม่ส#นิ พระคุณแม่เอย

(ซา#ํ **)

*****************************

๔๙

เพลงทําดไี ดด้ ี

*พุทธงั ทาํ ดี ธมั มงั ทาํ ดี สงั ฆัง ทาํ ดี เร,ืองถกู ตีไม่มแี น่ๆ
คณุ พ่อและคณุ แม่ ทา่ นรักแต่คนทาํ ดี
คณุ ครแู ละพ่อแม่ ท่านรักแต่คนทาํ ดี
คณุ ย่าและพ่อแม่ ทา่ นรักแต่คนทาํ ดี
ประเทศชาติ จะสมบูรณแ์ ท้ เพราะมแี ต่คนทาํ ดี
ทุกคนทาํ ดี ทุกวันทาํ ดี สงั คมต้องดี ทกุ ชวี ีต้องดีแน่ๆ
ชีวิตท,สี มบูรณ์แท้ กเ็ พราะมีแต่คนทาํ ดี *

เพลงความเอ= ือเฟ= ื อเผือ& แผ่

(สรอ้ ย) เอ= ือเฟ= ื อกนั ผูกพนั ไมตรี ช่วยเหลอื กนั สรา้ งสรรคค์ วามดี
ดุด ดุด๊ ดู ดุด ดู ดุด ดู ดุด ดุด๊ ดู ดุด ดู๋ ดุด ดู่

(ญ.) ฉนั มีขนมมาฝาก ขนมจากสมุทรปราการ
ทองหยิบ ทองหยอด ขนมตาล หวานมันจริงๆ นะเธอ

(ช.) เม,ือวานเธอไปไหนมา
(ญ.) คุณย่าทา่ นน่าสงสาร ไม่ได้ไปเย,ียมเสยี นาน
เม,ือวานจงึ ไปเย,ียมท่านมา
(ช.) เป็นอะไรไปล่ะน้องสาว
(ญ.) กข็ า ฉันแพลงนะซี
(ช.) ช่วยอุ้มเอาไหมคนดี
(ญ.) อย่าเลยพ,ี น้องมีพยาบาล (สร้อย)

๕๐

เพลงหนา้ ทีเ& ดก็

เดก็ เอย๋ เดก็ ดี ต้องมหี น้าทส,ิ บอย่างด้วยกนั (ซาํ# )
สอง รักษาวาจาม,ัน
หนึง& นับถือศาสนา สี& วาจาน#ันต้องสภุ าพออ่ นหวาน
สาม เช,ือพ่อแม่ครอู าจารย์ หก เป็นผู้รู้รักการงาน
หา้ ยดึ ม,ันกตัญ_ู ต้องมานะบากบ,ัน ไม่เกยี จไม่คร้าน
เจ็ด ต้องศกึ ษาให้เช,ียวชาญ เกา้ ต้องซ,ือสตั ยต์ ลอดกาล
แปด รู้จกั ออมประหยัด ให้เหมาะกบั กาล สมัยชาตพิ ัฒนา
นาํ# ใจนกั กฬี ากล้าหาญ รู้บาปบุญคุณโทษ สมบัติชาติต้องรักษา
สิบ บาํ เพญ็ ตน เป็นประโยชน์ ต้องเป็นเดก็ ท,พี า ชาติไทยเจริญ
เดก็ สมยั ชาตพิ ัฒนา

๕๑

คณะกรรมการจดั ทาํ หลกั สูตรสมเดจ็ ย่า

คณะที&ปรึกษา กองบญั ชาการตํารวจตระเวนชายแดน

๑. พล.ต.ท. สาโรจน์ ปัญญา ผบช.ตชด.
๒. พล.ต.ต. สมศักดWิ
๓. พล.ต.ต. ฉตั รพล แขวงโสภา รอง ผบช.ตชด.
๔. พล.ต.ต. บวร
๕. พล.ต.ต. ถาวร คัคโนภาส รอง ผบช.ตชด.
๖. พล.ต.ต. วรพจน์
๗. พล.ต.ต. ธรี ะเดช สงคศิริ รอง ผบช.ตชด.
๘. พล.ต.ต. นพิ นธ์
๙. พล.ต.ต. เธยี รชยั จนั ทร์ย#ิม รอง ผบช.ตชด.
๑๐. พล.ต.ต. ดเิ รก
๑๑. พล.ต.ต. นพรัตน์ อนิ ทเส รอง ผบช.ตชด.
๑๒. พล.ต.ต. สทุ นิ
๑๓. พล.ต.อ. เฉลิมชยั รอดโพธWทิ อง รอง ผบช.ตชด.
๑๔. พ.ต.อ. ธาํ รง
๑๕. พ.ต.อ. ชยั ธชั ศริ ิวงศ์ รอง ผบช.ตชด.
๑๖. พ.ต.อ. ยุทธนา
๑๗. พ.ต.อ. โกสนิ ทร์ เอ,ยี มรักษา รอง ผบช.ตชด.
๑๘. พ.ต.อ. เอนก
๑๙. พ.ต.อ. โชติ พงษ์ภมร รอง ผบช.ตชด.
๒๐. พ.ต.อ. ปรีชา
๒๑. พ.ต.ท. ประจวบ มปี รีชา ผบก.อก.ตชด.
๒๒. พ.ต.ท. คูณ
๒๓. พ.ต.ท. บวร เขยี วรัตน์ ผบก.ตชด.ภาค ๒
๒๔. พ.ต.ท. ปราโมทย์
๒๕. พ.ต.ต. นรินทร์ พิมลศรี รอง ผบก.อก.ตชด.

สาริกลั ยะ รอง ผบก.ตชด.ภาค ๒

ยอดอานนท์ รอง ผบก.ตชด.ภาค ๒

ตงุ คะเสน รอง ผบก.ตชด.ภาค ๒

เทยี มทศั น์ รอง ผบก.ตชด.ภาค ๒

ณ นคร ผกก.๕ บก.อก.ตชด.

ไทยย,ิง ผกก.ตชด.๒๑

บุญสขุ ผกก.ตชด.๒๓

จรูญธรรม รอง ผกก.ตชด.๒๓

โคตาสตู ร รอง ผกก.๕ บก.อก.ตชด.

มทุ ขอนแกน่ ผบ.ร้อย(สบ.๒)ร้อย ตชด.๒๓๒

ตระกูลโชคเสถียร สว.ผ.๕ กก.ตชด.๒๓

เกษกาญจนานุช อดตี สว.ผ.๕ กก.ตชด.๒๓

๕๒

๒๖. พ.ต.ท. หญิง อมั พร โอฬารสกลุ สว.ผ.๒ กก.๕ บก.อก.ตชด.
๒๗. ร.ต.อ. หญงิ เสาวนยี ์ เรืองสภุ าชาติ รอง สว.ผ.๒ กก.๕ บก.อก.ตชด.
๒๘. อาจารย์ กติ ติ ขนั ธมิตร สาํ นักงานโครงการสมเดจ็ พระเทพรัตน

ราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี (สสท.)
๒๙. อาจารย์ อภสิ ทิ ธWิ พ,ึงพร สาํ นักงานโครงการสมเดจ็ พระเทพรัตน

ราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี (สสท.)

คณะที&ปรึกษา สถาบนั ราชภฏั สกลนคร

๑. ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.วัฒนา สวุ รรณไตรย์ อธกิ ารบดี

๒. ผู้ช่วยศาสตราจารย์ นิพนธ์ อนิ สนิ อดตี อธกิ ารบดี

๓. นายพิศิษฐ์ แสงวงศ์ รองอธกิ ารบดฝี ่ ายกจิ การพิเศษ

๔. ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.สเุ ทพ การณุ ยล์ ญั จกร คณบดีคณะครศุ าสตร์

คณะกรรมการดาํ เนนิ งาน

๑. นายคมสนั อดุ มสารเสวี หัวหน้าคณะกรรมการดาํ เนนิ งาน
๒. นางลดั ดา พนสั นอก กรรมการ
๓. นางสาวสายใจ มาลัยกรอง กรรมการ
๔. นายยงยศ วงศแ์ พงสอน กรรมการ
๕. ดร.ปัญญา นาแพงหม,ืน กรรมการ
๖. ร.ต.อ. มานะ ดรเถ,ือน กรรมการ
๗. ร.ต.อ. เชิดชูพงศ์ วงศรียา กรรมการ
๘. ด.ต. ธนากร คฒั มาตร กรรมการ
๙. นางลัดดาศรี อุดมสารเสวี กรรมการและเลขานุการ
๑๐. ส.ต.ต.หญงิ ปาริชาติ บัวรอด กรรมการและผู้ช่วยเลขานุการ
๑๑. นางสาวอจั ฉรา ประมาพันธ์ กรรมการและผู้ช่วยเลขานุการ

๕๓

ผูท้ รงคณุ วุฒิ / ผูเ้ ชีย& วชาญดา้ นหลกั สูตรและการสอน
สถาบนั ราชภฏั สกลนคร

๑. ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.วฒั นา สวุ รรณไตรย์ อธกิ ารบดี
๒. ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.พนมพร จนิ ดาสมุทร์ รองอธกิ ารบดีฝ่ ายวชิ าการ
๓. ผู้ช่วยศาสตราจารย์ วันเพญ็ จันทร์เจริญ รองคณบดีคณะครุศาสตร์
๔. ผู้ช่วยศาสตราจารย์ รังสรรค์ บุษยะมา ข้าราชการบาํ นาญ
๕. ดร.ประยูร บุญใช้ รองคณบดีคณะครุศาสตร์

๕๔

รายชื&อผูเ้ ขา้ ประชมุ พฒั นาปรบั ปรุงหลกั สูตรสมเดจ็ ยา่

คร=งั ที& ๑
วนั ที& ๒๘ พฤษภาคม ๒๕๔๖
ณ กองบญั ชาการตํารวจตระเวนชายแดน กรุงเทพฯ

---------------

๑. พล.ต.ต. สมศกั ดWิ แขวงโสภา รอง ผบช.ตชด.
๒. พล.ต.ต. เธยี รชยั เอ,ยี มรักษา รอง ผบช.ตชด.
๓. พล.ต.ต. ดเิ รก พงษภ์ มร รอง ผบช.ตชด.
๔. พล.ต.ต. นพรัตน์ มีปรีชา ผบก.อก.ตชด.
๕. พ.ต.อ. เฉลมิ ชัย พิมลศรี รอง ผบก.อก.ตชด.
๖. พ.ต.อ. ชัยธชั ยอดอานนท์ รอง ผบก.ตชด.ภาค ๒
๗. พ.ต.อ. เอนก ณ นคร ผกก.๕ บก.อก.ตชด.
๘. พ.ต.ท. คูณ โคตาสตู ร รอง ผกก.๕ บก.อก.ตชด.
๙. พ.ต.ท. สมศกั ดWิ ศรีบุญเรือง รอง ผกก.๕ บก. อก.ตชด.
๑๐. พ.ต.ท. ประจวบ จรญู ธรรม รอง ผกก.ตชด.๒๓
๑๑. พ.ต.ต. นรินทร์ เกษกาญจนานุช อดีต สว.ผ.๕ กก.ตชด.๒๓
๑๒. อาจารย์ กติ ติ ขนั ธมิตร สาํ นกั งานโครงการสมเดจ็ พระ-
เทพรัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราช
๑๓. อาจารย์ อภสิ ทิ ธWิ พ,ึงพร กมุ ารี (สสท.)
สาํ นกั งานโครงการสมเดจ็ พระ-
๑๔. อาจารย์ คมสนั อุดมสารเสวี เทพรัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราช
๑๕. อาจารย์ ลัดดาศรี อดุ มสารเสวี กุมารี (สสท.)
๑๖. อาจารย์ ยงยศ วงศ์แพงสอน สถาบนั ราชภฏั สกลนคร
สถาบันราชภฏั สกลนคร
สถาบันราชภฏั สกลนคร

๕๕

รายชือ& ผูเ้ ขา้ ประชมุ พฒั นาปรบั ปรุงหลกั สูตรสมเดจ็ ยา่

คร=งั ที& ๒
วนั ที& ๔ มนี าคม ๒๕๔๗
ณ กองบญั ชาการตํารวจตระเวนชายแดน กรงุ เทพฯ

---------------

๑. พล.ต.ต. สมศักดWิ แขวงโสภา รอง ผบช.ตชด.
รอง ผบก.อก.ตชด.
๒. พ.ต.อ. เฉลิมชยั พิมลศรี ผกก.๕ บก.อก.ตชด.
รอง ผกก.๕ บก. อก.ตชด.
๓. พ.ต.อ. เอนก ณ นคร รอง ผกก.ตชด.๒๓
รอง สว.กก.๕ บก.อก.ตชด.
๔. พ.ต.ท. พีระศักดWิ กลีบจันทร์ รอง สว.ผ.๕ กก.ตชด.๒๓
สถาบันราชภัฏสกลนคร
๕. พ.ต.ท. ประจวบ จรูญธรรม สถาบันราชภัฏสกลนคร
สถาบนั ราชภัฏสกลนคร
๖. ร.ต.อ.หญิง เสาวนยี ์ เรืองสภุ าชาติ สถาบันราชภฏั นครศรีธรรมราช
สาํ นักงานคณะกรรมการการอดุ ม
๗. ร.ต.อ. เชดิ ชูพงศ์ วงศรียา ศึกษา
สาํ นักงานคณะกรรมการการอดุ ม
๘. อาจารย์ คมสนั อุดมสารเสวี ศกึ ษา
สาํ นกั งานโครงการสมเดจ็ พระ-
๙. อาจารย์ ลัดดาศรี อุดมสารเสวี เทพรัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราช
กมุ ารี (สสท.)
๑๐. อาจารย์ ยงยศ วงศ์แพงสอน

๑๑. ผศ.ณรงค์ อุ้ยนอง

๑๒. น.ส.สภุ าพร ศรีหามี

๑๓. นางกรรณกิ าร์ ภิรมยร์ ัตน์

๑๔. อาจารย์ อภิสทิ ธWิ พ,ึงพร

ภาคผนวก

๓

เนือหา
เรือง “สมเดจ็ ย่า”

หลกั สูตร ป.๑- ป.๖ โรงเรียนตํารวจตระเวนชายแดน กก.ตชด.๒๓

ความสําคญั ของสมเด็จยา่

สมเดจ็ ย่า ทรงเป็นพระราชชนนี ผ้ใู ห้กาํ เนดิ และถวายการอภบิ าลเล#ียงดู
พระมหากษัตริยผ์ ู้ทรงคุณอนั ประเสริฐย,ิงต่อคนไทยถงึ สองพระองค์ โดยเฉพาะอย่างย,ิง
พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัวภมู ิพลอดุลยเดช พระมหากษตั ริยร์ ัชกาลปัจจุบันผู้ทรง
เป็นศนู ย์รวมยึดเหน,ียวจติ ใจของคนไทยท#งั ชาติ ตลอดพระชนมช์ ีพของสมเดจ็ ย่า
พระองคท์ า่ นได้ทรงทมุ่ เทพระวรกาย และพระราชทานทรัพยส์ ่วนพระองค์ เพ,ือ
ช่วยเหลือราษฎรไทยผู้ยากไร้ ท,อี าศยั อยู่ในถ,นิ ทรุ กนั ดารห่างไกลความเจริญให้พ้น
จากความทกุ ข์ยาก และทรงปฏบิ ัตพิ ระราชภารกจิ ต่างๆ มากมาย

นอกจากน#ันสมเดจ็ ย่ายงั ทรงเลง็ เหน็ ว่า การศกึ ษาเป็นส,งิ สาํ คญั ท,ที าํ ให้เยาวชน
ในชนบทมีความรู้ ความคิด และสติปัญญาท,เี ฉลยี วฉลาด อนั จะเป็นปัจจยั สาํ คัญใน
การพัฒนาชนบท เม,ือทรงทราบว่ากองกาํ กบั การตาํ รวจตระเวนชายแดนมโี ครงการท,ี
จะสร้างโรงเรียนในเขตพ#ืนท,ตี ามแนวชายแดน จงึ ได้พระราชทานทรัพย์ส่วนพระองค์
เพ,ือนาํ ไปสร้างโรงเรียนตาํ รวจตระเวนชายแดน และได้พระราชทานช,ือโรงเรียนตามช,ือ
ผู้บริจาคเงนิ ในการจัดสร้างด้วย เม,ือโรงเรียนแต่ละแห่งสร้างเสรจ็ แล้ว พระองคก์ จ็ ะ
เสดจ็ ฯ ไปทรงเปิ ดโรงเรียนแห่งน#ันด้วยพระองคเ์ อง พร้อมกบั พระราชทานอปุ กรณ์
การเรียนการสอนท,จี าํ เป็นให้กบั เดก็ นกั เรียนด้วย

ถงึ แม้ว่าสมเดจ็ ย่าจะทรงเจริญพระชนมายุมากข#ึน กม็ ไิ ด้ทอดท#งิ โรงเรียนตาํ รวจ
ตระเวนชายแดน พระองคไ์ ด้ทรงฝากให้สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราช
กมุ ารี ทรงช่วยดูแลแทน ดงั พระราชกระแสท,วี ่า “ย่าแก่แลว้ ไปไหนไมค่ ่อยไหว ถา้
สมเด็จพระเทพฯ เสดจ็ ฯ ก็ใหเ้ ยียมแทนย่าดว้ ย” นบั เป็นพระมหากรุณาธคิ ณุ ท,ที รง
มีต่อเยาวชนในท้องถ,ินชนบทห่างไกลเป็ นล้ นพ้ น

๔

จากพระราชกรณยี กจิ ท,ที รงบาํ เพญ็ ตลอดพระชนม์ชพี สมเดจ็ ย่าจึงได้รับการ
ประกาศเฉลมิ พระเกยี รติคุณจาก UNESCO ให้ทรงเป็นบคุ คลสาํ คัญของโลกประจาํ ปี
พุทธศกั ราช ๒๕๔๓ - ๒๕๔๔

พระราชประวตั ิ

ชาติกําเนิด

“สมเด็จยา่ ” เป็นพระสมัญญานามของ สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี
ทรงมพี ระนามเดิมว่า “สงั วาลย”์ เสดจ็ พระราชสมภพเม,ือวนั อาทติ ยท์ ,ี ๒๑ ตลุ าคม
พทุ ธศักราช ๒๔๔๓ ท,จี ังหวดั นนทบุรี ในครอบครัวสามญั ชนท,ปี ระกอบอาชพี เป็น
ช่างทอง ทรงมีพ,ีน้องรวม ๔ คน โดยทรงเป็นบุตรคนท,ี ๓ ของพระชนกช,ือ “ชู” และ
พระชนนีช,ือ “คํา” ท#งั น#ีพระภคินีและพระเชษฐาของพระองค์ได้ถึงแก่อนิจกรรมต#ังแต่
วยั เยาว์ สว่ นพระอนุชา “ถมยา” ได้มชี ีวติ อยู่ต่อมาจนอายุราว ๒๗-๒๘ ปี จงึ ถงึ
แก่กรรมลงด้วยโรคเย,ือหุ้มสมองอกั เสบ

ครอบครัวของพระชนกชูและพระชนนีคาํ ได้พาํ นกั อยู่ท,จี ังหวัดนนทบุรี เป็น
เวลานานเทา่ ใดไม่ปรากฏ แต่เม,ือสมเดจ็ ย่าทรงจาํ ความได้กพ็ บว่าครอบครัวของ
พระองคไ์ ด้ย้ายมาต#ังถ,ินฐานอยู่ท,ซี อยวดั อนงค์ บริเวณเชิงสะพานสมเดจ็ พระพทุ ธ
ยอดฟ้ าจุฬาโลก ย่านฝ,ังธนบุรีแล้ว โดยบ้านท,ที รงพาํ นักเป็นเหมอื นห้องแถวช#ัน
เดียว ก่อด้วยอฐิ มงุ หลังคากระเบ#ือง สมเดจ็ ย่าทรงเป็นกาํ พร้าต#ังแต่ยังเยาว์ เน,ือง
ด้วยพระชนกชูได้ถงึ แก่กรรมลงในขณะท,สี มเดจ็ ย่ายังทรงเลก็ อยู่ พระชนนีคาํ จึงต้อง
รับภาระในการเล#ียงดูสมเดจ็ ย่าและพระอนุชาโดยลาํ พังต่อมา

๕

การศึกษา

สมเดจ็ ย่า ทรงเข้าศกึ ษาในโรงเรียนวดั อนงคารามเป็นแห่งแรก หลังจากน#ัน
ได้ย้ายไปเรียนต่อท,โี รงเรียนศึกษานารี และเม,ือพระชนมายุราว ๗-๘ พรรษา ได้ถูก
นาํ ข#ึนถวายตวั เป็นข้าหลวง ณ สวนส,ฤี ดูในพระราชวงั ดสุ ติ ต่อมาได้ทรงพาํ นกั อยู่ท,ี
บ้านพระพ,ีเล#ียงของสมเดจ็ พระบรมราชชนกและถูกสง่ ไปศึกษาทโ,ี รงเรียนสตรีวทิ ยา
ขณะน#ัน สมเดจ็ ย่าทรงมีพระชนมายุราว ๙ พรรษา พระชนนีคาํ ได้ถึงแกอ่ นจิ กรรม

ในปี พุทธศักราช ๒๔๕๖ สมเดจ็ ย่าได้ทรงเข้าเป็นนักเรียนพยาบาล ณ โรงเรียน
แพทยผ์ ดุงครรภแ์ ละหญิงแห่งศริ ิราช ท#งั ๆ ท,มี ีพระชนมายุเพียง ๑๓ พรรษา เทา่ น#ัน
จึงทรงเป็นนักเรียนพยาบาลท,มี อี ายุน้อยท,สี ดุ ในเวลาน#ัน

ในช่วงท,สี มเดจ็ ย่าทรงฝึกงานการพยาบาลอยู่น#ัน เป็นระยะเวลาท,ที างราชการ
ได้พยายามปรับปรงุ งานด้านการแพทย์และสาธารณสขุ ให้แพร่หลายและมีประสทิ ธภิ าพ
มากย,ิงข#ึน พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขนุ ชยั นาทนเรนทร (ซ,ึงต่อมาทรงดาํ รงพระยศ
เป็น สมเดจ็ พระเจ้าบรมวงศเ์ ธอ กรมพระยาชัยนาทนเรนทร) ได้ทรงคัดเลอื กนักเรียน
แพทยแ์ ละนกั เรียนพยาบาลอย่างละ ๒ คน ให้ไปศึกษาต่อท,ปี ระเทศสหรัฐอเมริกา
ด้วยทุนของสมเดจ็ พระมหิตลาธเิ บศร อดลุ ยเดชวกิ รม บรมราชชนก ท,พี ระราชทาน
ให้แกน่ กั เรียนแพทย์ และทุนของสมเดจ็ พระศรีสวรินทราบรมราชเทวี พระพันวสั สา
อยั ยกิ าเจ้า ท,พี ระราชทานให้แกน่ ักเรียนพยาบาล ซ,ึงนกั เรียนพยาบาล “สงั วาลย”์
และนกั เรียนพยาบาล “อุบล” ได้รับการคดั เลือกให้ไปศึกษาท,ปี ระเทศสหรัฐอเมริกา
ในคร#ังน#ี

๖

ชีวิตสมรส

ในช่วงท,สี มเดจ็ ย่าศึกษาต่อในวิชาพยาบาลท,ปี ระเทศสหรัฐอเมริกา ท่านได้พบ
กบั สมเดจ็ เจ้าฟ้ ามหิดลอดุลยเดช กรมหลวงสงขลานครินทร์ พระราชโอรสของ
พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลท,ี ๕ กบั สมเดจ็ พระศรีสวรินทราบ
รมราชเทวี (สมเดจ็ พระพันวสั สาอยั ยกิ าเจ้า) ท,เี สดจ็ ไปศึกษาวชิ าแพทย์ และได้
อภิเษกสมรส เม,ือวันท,ี ๑๐ กนั ยายน พ.ศ.๒๔๖๓ โดยมพี ระบาทสมเดจ็ พระ
เจ้าอยู่หัวรัชกาลท,ี ๖ มาพระราชทานนา#ํ สงั ข์ ณ วังสระประทมุ ภายหลังสมรส
ฐานะของสมเดจ็ ย่า จากนางสาวสงั วาลย์ เป็น หม่อมสงั วาลย์ มหิดล ณ อยธุ ยา มี
พระราชธดิ า และพระราชโอรส รวม ๓ พระองค์ คือ

๑. สมเดจ็ พระเจ้าพ,ีนางเธอเจ้าฟ้ ากลั ยาณิวัฒนากรมหลวงนราธวิ าส
ราชนครินทร์

๒. พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัวอานนั ทมหิดล (รัชกาลท,ี ๘)
๓. พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัวภมู พิ ลอดุลยเดช (รัชกาลท,ี ๙)

ทรงเป็ นพระราชชนนี

ในตอนเช้ามืดวันท,ี ๒๔ มิถนุ ายน พ.ศ.๒๔๗๕ คณะราษฎร์ ได้ทาํ การปฏวิ ัติ

เปล,ียนแปลงการปกครองจากระบอบสมบรู ณาญาสทิ ธริ าชย์มาเป็นระบอบ

ประชาธิปไตย พระบาทสมเดจ็ พระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงยอมรับท,จี ะเป็นพระมหา

กษัตริยภ์ ายใต้การปกครองระบอบใหม่น#ี สมเดจ็ พระศรีสวรินทราบรมราชเทวี

พระพันวสั สาอยั ยกิ าเจ้า ทรงตัดสนิ พระทยั ให้หม่อมสงั วาลย์ พระธดิ า พระโอรส ไป

พาํ นกั ณ เมืองโลซาน ประเทศสวิตเซอร์แลนด์ พระองคต์ ้องรับภาระในการอบรม

เล#ียงดูพระธดิ า และพระโอรสท#งั ๓ พระองค์โดยลาํ พัง

เม,ือวนั ท,ี ๒ มนี าคม พ.ศ. ๒๔๗๗ พระบาทสมเดจ็ พระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรง

ประกาศสละราชสมบัติ ด้วยเหตุท,พี ระองคไ์ ม่ทรงมีพระราชโอรสและพระราชธดิ า

๗

รัฐบาลไทยในสมยั น#ันจงึ ได้กราบบังคมทลู อญั เชิญพระวรวงศ์เธอพระองคเ์ จ้าอานนั ท
มหิดล พระชนมายุ ๙ พรรษา พระราชโอรสองคโ์ ตในสมเดจ็ เจ้าฟ้ ามหิดลอดลุ ยเดช
กรมหลวงสงขลานครินทร์ (พระบรมราชชนก) กบั หม่อมสงั วาลย์ มหิดล ณ อยุธยา
ข#ึนครองราชย์ เป็นพระมหากษัตริยร์ ัชกาลท,ี ๘ ทาํ ให้ฐานะของหม่อมสงั วาลย์
เปล,ียนเป็น พระราชชนนีศรีสงั วาลย์ ต่อมาสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดลได้ทรง
พระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาพระราชชนนีศรีสงั วาลยข์ #ึนเป็น สมเดจ็ พระราชชนนีศรี
สงั วาลย์ ทรงดาํ รงพระยศเป็นพระบรมวงศ์ฝ่ ายในช#ันสงู เม,ือวนั ท,ี ๑๖ พฤศจกิ ายน
พุทธศกั ราช ๒๔๘๑

ทรงอภิบาลดูแลยุวกษตั ริย์

หลังส#นิ พระชนม์ของสมเดจ็ เจ้าฟ้ ามหิดลอดลุ ยเดช หรือสมเดจ็ พระบรมราช
ชนก ในปี พ.ศ. ๒๔๗๒ แล้ว สมเดจ็ ย่า หรือ หม่อมสงั วาลย์ มหิดล ณ อยุธยา
ขณะน#ัน พระชนมายุ ๒๙ พรรษา ต้องทรงรับพระราชภาระในการอภบิ าลบาํ รุงพระ
ราชธดิ า พระราชโอรส ถงึ ๓ พระองค์ โดยทาํ หน้าท,ใี นฐานะ “พอ่ ” และ “แม่” ผู้
ประเสริฐ ยึดหลักในการอภบิ าล ๒ ประการ คอื เดก็ ตอ้ งมีอนามยั สมบูรณ์ และเด็ก
ตอ้ งอยูใ่ นระเบียบวินยั โดยไม่บงั คบั เขม้ งวดมากเกินไป นอกจากน#ีสมเดจ็ ย่ายงั
ทรงอบรม
สงั สอน ใหพ้ ระราชธิดา พระราชโอรส เป็ นเด็กดี มีมารยาทดี และมเี หตุผล ย,ิง
เม,ือหม่อมสงั วาลย์ มหิดล เปล,ียนฐานะเป็นพระราชชนนี การอภิบาลว่าท,ี
พระมหากษตั ริย์ พระองคน์ ้อย เป็นพระราชภารกจิ ท,ยี ,ิงใหญ่ ท#งั น#ีเพราะมพี ระราช
ประสงค์อนั แรงกล้าท,จี ะให้พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัวท,เี สดจ็ ข#ึนครองราชยภ์ ายใต้
การปกครองระบอบประชาธปิ ไตย ทรงสามารถปฏบิ ัติหน้าท,ปี ระมุขของชาตใิ ห้ได้
ประโยชนเ์ ตม็ ท,ี มิใช่เพียงแต่รับราชสมบัติแล้วมทิ รงทะนุบาํ รุงอาณาประชาราษฎร์
จากพระปณิธานน#ีเองทาํ ให้สมเดจ็ ย่าต้องทรงเพ,ิมความเอาพระทยั ใส่ในการอบรมเล#ียง
ดูพระราชธดิ า และพระราชโอรสมากย,ิงข#ึนเป็นเทา่ ทวีคณู ซ,ึงการถวายอภิบาลองคย์ ุ
วกษตั ริยข์ องสมเดจ็ ย่าน#ัน เป็นท,ยี อมรับจากท#งั พระบรมวงศานุวงศ์ และประชาชน
โดยทว,ั ไป

๘

ทรงสูญเสียพระราชโอรส “อานนั ทมหิดล”

ในวันท,ี ๙ มิถุนายน พ.ศ.๒๔๘๙ สมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัวอานนั ทมหิดสวรรคต

ณ พระท,นี ,ังบรมพิมานในพระบรมมหาราชวัง การเสดจ็ สวรรคตของสมเดจ็ พระ

เจ้าอยู่หัวอย่างกระทนั หัน ก่อให้เกดิ ความเศร้าโศกสะเทอื นพระราชหฤทยั แกส่ มเดจ็ ย่า

เป็นท,ยี ,ิง จนพระวรกายซูบลงอย่างรวดเรว็ แม้จะทรงเสยี พระทยั มากเพียงใดสมเดจ็

ย่ากท็ รงพระองคด์ ้วยความเข้มแขง็ เป็นท,นี ่าสรรเสริญย,ิง

ในวนั เดยี วกบั ท,สี มเดจ็ พระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดลเสดจ็ สวรรคต สภา

ผู้แทนราษฎรได้ลงมตเิ ป็นเอกฉนั ทใ์ ห้คณะรัฐมนตรีกราบบงั คมทลู เชิญ สมเดจ็ พระเจ้า

น้องยาเธอ เจ้าฟ้ าภมู พิ ลอดลุ ยเดชเสดจ็ ข#ึนสบื ราชสนั ตตวิ งศ์ เป็นพระมหากษตั ริย์

แห่งบรม

ราชจักรีวงศ์ ซ,ึงขณะน#ันทรงมพี ระชนมพรรษาเพียง ๑๘ พรรษา สมเดจ็ ย่าจึงยงั คง

ต้องรับพระราชภาระในการถวายพระอภิบาลพระเจ้าแผ่นดินพระองค์ใหม่ต่อไป

ทรงเป็ นสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี

ต่อมาพระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัวภมู ิพลอดลุ ยเดช รัชกาลท,ี ๙ ได้ทรง
พระกรณุ าโปรดเกล้าฯ ให้ประกาศเฉลิมพระนามพระราชบิดา สมเด็จเจา้ ฟ้ ามหิดล
อดุลยเดช กรมหลวงสงขลานครินทร์ เป็น สมเดจ็ พระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดช
วิกรม พระบรมราชชนก และมพี ระบรมราชโองการโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้
ประกาศเฉลิมพระนาม สมเดจ็ พระราชชนนศี รีสงั วาลย์ เป็น สมเดจ็ พระศรีนครินทรา
บรมราชชนนี เม,ือวันท,ี ๙ มถิ นุ ายน พทุ ธศักราช ๒๕๑๓

๙

พระราชนดั ดาของสมเด็จย่า

สมเดจ็ ย่าทรงมีพระราชนัดดา ท,ปี ระสูติแต่พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัวภมู พิ ล
อดุลยเดช และสมเดจ็ พระนางเจ้าสริ ิกติ ตVิ พระบรมราชินนี าถ รวม ๔ พระองค์ คือ

๑. สมเดจ็ พระเจ้าลกู เธอ เจ้าฟ้ าอบุ ลรัตนร์ าชกญั ญาฯ
๒. สมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าช เจ้าฟ้ ามหาวชริ าลงกรณ์ สยามมกฎุ ราชกมุ าร
๓. สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสดุ า เจ้าฟ้ ามหาจักรีสริ ินธร รัฐสมี าคุณากรปิ ยชาติ

สยามบรมราชกมุ ารี
๔. สมเดจ็ พระเจ้าลกู เธอ เจ้าฟ้ าจุฬาภรณว์ ลัยลกั ษณ์ อคั รราชกุมารี

พระราชนัดดาท,ปี ระสตู แิ ต่สมเดจ็ พระเจ้าพ,ีนางเธอ เจ้าฟ้ ากลั ยาณวิ ฒั นากรม
หลวงนราธวิ าสราชนครินทร์ คอื ทา่ นผู้หญิงทศั นาวลยั ศรสงคราม

สมเด็จย่าเสด็จสวรรคต

ในวนั ท,ี ๒ มถิ ุนายน พ.ศ.๒๕๓๘ สมเดจ็ ย่าทรงประชวรด้วยโรคพระหทยั
กาํ เริบ ต้องเสดจ็ ฯ เข้ารับการรักษาท,ตี ึก ๘๔ ปี โรงพยาบาลศริ ิราช แม้คณะแพทยจ์ ะ
ถวายการรักษาอย่างสดุ ความสามารถแล้ว แต่พระอาการกลบั ทรงและค่อยๆ ทรุดลง
เป็นลาํ ดบั จนกระทง,ั เวลา ๒๑.๑๗ น. ของคนื วนั ท,ี ๑๘ กรกฎาคม พ.ศ.๒๕๓๘
สมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี จงึ ได้เสดจ็ สวรรคตโดยพระอาการสงบ สริ ิ
พระชนมายุ ๙๔ พรรษา ๗ เดอื น ๒๘ วนั

เม,ือสมเดจ็ ย่าเสดจ็ สวรรคตแล้ว พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัว มีพระบรมราช
โองการโปรดเกล้าฯ ให้สาํ นักพระราชวงั จดั การพระบรมศพ ถวายพระเกยี รตยิ ศสงู สดุ
ตามพระราชประเพณี ประดิษฐานพระบรมศพ ณ พระท,นี ,ังดสุ ติ มหาปราสาท ใน
พระบรมมหาราชวัง ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระบรมวงศานุวงศ์ และข้าทูล
ละอองธุลพี ระบาทในราชสาํ นักไว้ทุกข์ถวายมกี าํ หนด ๑๐๐ วัน ต#ังแต่วันสวรรคตเป็น

๑๐

ต้นไป พระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ประชาชนเข้าถวายนาํ# สรงพระบรมศพหน้า
พระบรม
ฉายาลกั ษณ์ หลังพระราชพิธบี าํ เพญ็ พระราชกุศลทกั ษณิ านุปทาน ๑๐๐ วนั ถวาย
พระบรมศพสมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนีแล้ว พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัว
ทรงมีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ให้จดั การพระราชทานพิธถี วายพระเพลงิ พระ
บรมศพสมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี ข#ึนในวันท,ี ๑๐ มีนาคม พ.ศ.๒๕๓๙
โดยใช้บริเวณทางด้านทศิ ใต้ของท้องสนามหลวง โดยสร้างองค์เมรมุ าศเป็นแบบทรง
ปราสาท ๓ องคเ์ รียงกนั งานพระราชพิธถี วายพระเพลิงพระบรมศพสมเดจ็ ย่า เป็นไป
อย่างสมพระเกยี รติยศ ทา่ มกลางความโศกสลดและอาลัยรักของพสกนกิ รชาวไทยโดย
ท,วั กนั

๑๑

พระราชกรณียกจิ

สมเดจ็ ย่าได้ทรงบาํ เพญ็ พระราชกรณียกจิ เพ,ือพัฒนาคณุ ภาพชีวิตของประชาชน
โดยเฉพาะในท้องถ,ินทุรกนั ดาร เพราะทรงเหน็ ว่าถ้าพระราชทานโอกาสแกพ่ สกนิกร
ในท้องถ,ินห่างไกลให้มีความรู้ แม้พออา่ นออกเขียนได้ รู้จกั รักษาสขุ ภาพอนามัยของ
ตนเอง รู้จักประกอบสมั มาอาชพี ประชาชนเหล่าน#ันกจ็ ะเป็นทรัพยากรท,มี ีคณุ ค่าของ
ชาติ พระราชกรณยี กจิ ของสมเดจ็ ย่าสว่ นใหญ่จงึ มุ่งพัฒนาคณุ ภาพชีวิตของประชาชน
ในถ,ินทุรกนั ดาร เช่น

๑. การสง่ เสริมการศกึ ษาเดก็ และเยาวชนในถ,ินทรุ กนั ดาร (โรงเรียนตาํ รวจ
ตระเวนชายแดน)

๒. การเสดจ็ ฯ เย,ียมเยยี น และพระราชทานความช่วยเหลือประชาชน
๓. การจดั ต#ังหน่วยแพทย์อาสาสมเดจ็ พระราชชนนศี รีสงั วาลย์
๔. การสนบั สนุนกจิ การลูกเสอื ชาวบ้าน
๕. การกอ่ สร้างโรงพยาบาลเพ,ือการพักฟ#ื นตาํ รวจตระเวนชายแดน ท,สี ้รู บกบั

ผู้กอ่ การร้าย และปกป้ องเอกราชของประเทศชาติ
๖. การฟ#ื นฟูสภาพป่ าโดยรอบดอยตงุ และพัฒนาสภาพชวี ติ ความเป็นอยู่ของ

ราษฎรท,อี ยู่อาศัยในบริเวณใกล้เคยี ง

๑๒

สมเด็จย่ากบั การสงเคราะหโ์ รงเรียน ตชด.

สมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี ทรงสนพระทยั และเป็นห่วงในเร,ือง

การศกึ ษาของเยาวชนในเขตชนบทเป็นอย่างมาก ด้วยทรงมีพระราชดาํ ริว่า

“การศึกษาเป็ นสิงสาํ คญั ทีจะทําใหเ้ ยาวชนในชนบทมีความรู้ ความคิดและ

สติปัญญาทีเฉลียวฉลาด อนั จะเป็ นปัจจัยสาํ คญั ในการพฒั นาชนบท” สมเดจ็

ย่าทรงพบว่าเยาวชน ในถ,ินทรุ กนั ดารขาดโรงเรียน หรือสถานศึกษา เพราะ

กระทรวงศกึ ษาธกิ ารยงั ขยาย

ออกไปไม่ถงึ เม,ือทรงทราบว่ากองกาํ กบั การตาํ รวจตระเวนชายแดน มโี ครงการขยาย

การจดั ต#ังโรงเรียนตาํ รวจตระเวนชายแดน จึงทรงพระราชทานพระราชทรัพย์ส่วน

พระองค์ ให้นาํ ไปสร้างโรงเรียนตาํ รวจตระเวนชายแดน และโรงเรียนชาวเขา ต่อมา

มีผู้มีจติ ศรัทธาทลู เกล้าฯ ถวายเงนิ สมทบเพ,ือจดั สร้างโรงเรียนชาวเขาหรือโรงเรียน

ตาํ รวจตระเวนชายแดนเพ,ิมมากข#ึนในภมู ิภาคต่างๆ

ไม่เพียงเท่าน#ันสมเดจ็ ย่ายงั ได้ทรงรับเอาโครงการของโรงเรียนตาํ รวจตระเวน

ชายแดน ไว้ในพระราชูปถมั ภ์ และเม,ือสมเดจ็ ย่าทรงเจริญพระชนมายุมากข#ึนกม็ ไิ ด้

ทรงทอดท#งิ พระองค์ได้ทรงฝากให้สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี

ทรงช่วยดูแลแทนดังพระราชกระแสท,วี ่า “ยา่ แก่แลว้ ไปไหนไม่ค่อยไหว ถา้ สมเด็จ

พระเทพฯ เสด็จฯ กใ็ หเ้ ยียมแทนยา่ ดว้ ย” สมเดจ็ ย่าจึงมพี ระคุณย,ิงสาํ หรับพวกเรา

นกั เรียนโรงเรียนตาํ รวจตระเวนชายแดน ถ้าไม่มสี มเดจ็ ย่าและสมเดจ็ พระเทพ

รัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี เดก็ และเยาวชนในถ,ินทุรกนั ดาร คงไม่ได้รับ

การศกึ ษา ไม่มคี วามรู้ ครอบครัวของพวกเขาคงลาํ บาก ไม่ได้รับความช่วยเหลือ

และพัฒนาคุณภาพชวี ติ เช่นปัจจุบันน#ี

๑๓

สมเดจ็ ย่ากบั การช่วยเหลือประชาชน

สมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี แม้จะเป็นพระชนนี (มารดา) ของ
พระมหากษัตริยไ์ ทย ๒ พระองค์ คอื รัชกาลท,ี ๘ และรัชกาลท,ี ๙ กม็ ไิ ด้ทรงเสวยสขุ
อยู่แต่ในพระราชวัง พระองค์ทรงแบ่งเบาพระราชภาระของพระบาทสมเดจ็ พระ
เจ้าอยู่หัว ในการดแู ลความทกุ ข์สขุ ของราษฎรในชนบทอย่างจริงจัง ทรงเสดจ็ พระ
ราชดาํ เนินเย,ียมชาวไทยภเู ขาท,อี ยู่ห่างไกล ชาวชนบทในถ,ินทรุ กนั ดาร แม้จะอยู่
บน
เกาะกลางทะเลทโ,ี ดดเด,ียว ทรงพระราชทานความช่วยเหลอื ท,ตี รงตามความต้องการ
และความจาํ เป็น ชาวไทยท,วั ไปจงึ ร่วมใจถวายพระราชสมญั ญา “สมเด็จยา่ ”และชาว
ไทยภเู ขากถ็ วายพระราชสมัญญา “แม่ฟ้ าหลวง” ด้วยความเคารพรัก และเทดิ ทูนอย่าง
บริสทุ ธVใิ จ

สมเดจ็ ยา่ กบั งานดา้ นการแพทยแ์ ละสาธารณสุข

จากการท,สี มเดจ็ ย่าได้เสดจ็ ฯ เย,ียมเยียนชาวบ้านตามหมู่บ้านในป่ าเขา ทาํ ให้
ได้ทรงพบเหน็ ราษฎรจาํ นวนมากได้รับทุกขเวทนาอนั เกดิ จากโรคภยั ไข้เจบ็ ต่างๆ แล้ว
มิได้รับการรักษาพยาบาลท,ถี ูกต้อง เน,ืองจากพวกเขาเหล่าน#ันอยู่ในถ,นิ ทรุ กนั ดาร
ห่างไกล จากสถานพยาบาล สมเดจ็ ย่าจึงทรงพระกรณุ าโปรดเกล้าฯ ให้แพทย์และ
พยาบาลผู้ตามเสดจ็ ทาํ การตรวจรักษาชาวบ้านท,เี จบ็ ป่ วยเหล่าน#ัน นับเป็นจุดเร,ิมต้น
ของหน่วยแพทยอ์ าสาเคล,ือนท,ใี นพระองค์

เม,ือปี พ.ศ.๒๕๑๑ จงึ ทรงมพี ระราชดาํ ริจัดต#ังหน่วยแพทย์อาสาในพระองค์ข#ึน
เป็น “หนว่ ยแพทยอ์ าสาสมเด็จพระราชชนนศี รีสงั วาลย”์ : (พอ.สว.) หน่วยแพทย์
พอ.สว. ประกอบด้วย แพทย์ พยาบาล และเจ้าหน้าท,สี าธารณสขุ ท,เี ป็นอาสาสมคั ร
ทาํ งานด้วยความเสยี สละโดยมิได้รับเงินหรือค่าตอบแทนอ,นื ใด จะออกไปให้บริการ
ตรวจรักษาชาวบ้านตามท้องถ,ินท,กี นั ดาร ห่างไกลความเจริญ ต่อมาในปี พ.ศ.๒๕๑๗
สมเดจ็ ย่าจึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทนุ ๑ ล้านบาท จดั ต#ังเป็นมลู นธิ ิ ใช้ช,ือ

๑๔

ในการจดทะเบียนว่า “มูลนธิ ิแพทยอ์ าสาสมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี” ใช้
ช,ือย่อว่า “พอ.สว.” โดยมีวตั ถปุ ระสงค์เพ,ือให้ความช่วยเหลือ รักษาพยาบาลแก่
ประชาชนและเจ้าหน้าท,ที ,ปี ฏบิ ัติงานในท้องถ,ินทรุ กนั ดารตามชายแดน โดยไม่จาํ กดั
เช#ือชาติ ศาสนา และไม่คดิ มูลค่า

สมเดจ็ ยา่ กบั กิจการลูกเสอื ชาวบา้ น

ระหว่างวนั ท,ี ๒๕-๒๘ พฤศจิกายน พ.ศ.๒๕๑๔ กองกาํ กบั การตาํ รวจตระเวน
ชายแดน เขต ๔ ได้ฝึกอบรมลกู เสอื ชาวบ้านรุ่นท,ี ๙ ท,บี ้านทรายมลู ตาํ บลอ่มุ เหม้า
อาํ เภอธาตพุ นม จังหวดั นครพนม มผี ู้เข้ารับการฝึกจาํ นวน ๒๓๘ คน เวลาน#ัน
สมเดจ็ ย่าเสดจ็ ฯ เย,ียมราษฎร และประทบั แรมอยู่ท,โี ครงการชลประทานเข,ือนนาํ# อูน
จังหวดั สกลนคร พระองค์ได้เสดจ็ ฯ ไปทอดพระเนตรการฝึกและทรงเป็นประธานใน
พิธปี ิ ด พระองคท์ รงมีรับส,งั กบั คณะวิทยากรว่า “พยายามพัฒนาการฝึกให้เกดิ ผลดี
ต่อชาติ บ้านเมือง ให้ประชาชนรู้จักพ,ึงตนเอง ช่วยตนเอง รู้จักนาํ วธิ ที ,ฝี ึกไปพัฒนา
ตัวเอง ครอบครัวและชุมชน”

สมเดจ็ ย่าได้พระราชทานพระราชทรัพยส์ ว่ นพระองคจ์ าํ นวน ๒๓๘,๐๐๐ บาท
สนบั สนุนกจิ การลกู เสอื ชาวบ้าน ทาํ ให้สามารถขยายกจิ การลกู เสอื ชาวบ้านไปได้ทว,ั
ประเทศ ต่อมาพระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัวทรงรับกจิ การลูกเสอื ชาวบ้านไว้ในพระ
บรมราชานุเคราะห์ เม,ือวนั ท,ี ๒๙ สงิ หาคม พ.ศ.๒๕๑๕

สมเดจ็ ย่า ทรงมีพระมหากรุณาธคิ ณุ ต่อกจิ การลกู เสอื ชาวบ้านอย่างย,ิง พระองค์
ได้เสดจ็ ฯ ไปพระราชทานธงประจาํ รุ่นลกู เสอื ชาวบ้านเป็นคร#ังแรก ท,อี าํ เภอเมือง
จังหวัดอุดรธานี เม,ือวนั ท,ี ๑๙ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๑๕ และพระราชทานเหรียญ
อนุสรณม์ หาราชแก่คณะวทิ ยากร และเหรียญลูกเสอื แกผ่ ู้เข้าอบรมทกุ คน มูลนธิ ิ
วิทยากรลูกเสอื ชาวบา้ น (มวส.) ได้กอ่ ต#ังข#ึนในวันท,ี ๔ เมษายน พ.ศ.๒๔๒๘ โดย
ได้รับพระราชทานเงินทนุ จากสมเดจ็ ย่า เป็นเงนิ แปดแสนบาท รวมกบั มีผู้บริจาคอกี
ส่วนหน,ึง รวมเป็นเงนิ ท#งั ส#นิ ๑ ล้านบาท

๑๕

สมเดจ็ ยา่ กบั การสงเคราะหต์ ํารวจตระเวนชายแดน

ในการเสดจ็ ฯ ไปเย,ียมเยยี นตาํ รวจตระเวนชายแดนท,ฐี านปฏบิ ัตกิ าร สมเดจ็
พระศรีนครินทราบรมราชชนนี ได้ทอดพระเนตรเหน็ สภาพความเป็นอยู่ท,ลี าํ บาก
แร้นแค้นและอนั ตรายท,ตี าํ รวจตระเวนชายแดนผู้ออกไปปฏบิ ัตหิ น้าท,ปี กป้ องชาติ
บ้านเมอื ง บางคร#ังถึงกบั เสยี ชีวิตหรือสญู เสยี อวยั วะบางสว่ นไปในการปฏบิ ตั หิ น้าท,ี
เป็นเหตใุ ห้ครอบครัวท,อี ยู่เบ#ืองหลงั ต้องประสบเคราะห์กรรมลาํ บาก เน,ืองจากต้อง
ขาดหัวหน้าครอบครัวหรือหัวหน้าครอบครัวต้องทุพพลภาพไม่อาจทาํ มาหาเล#ียง
ครอบครัว ได้อกี ต่อไป ด้วยเหตนุ #ีสมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี จงึ ได้
พระราชทานพระราชทรพั ยส์ ่วนพระองคใ์ หน้ าํ ไปจัดตงั เป็ น “มูลนิธิสงเคราะห์
ตํารวจชายแดนและ
ครอบครวั ในพระอปุ ถมั ภส์ มเด็จพระราชชนนีศรีสงั วาลย”์ มชี ือยอ่ ว่า “มส.ชด.สว.”
เม,ือวนั ท,ี ๑๘ กนั ยายน ๒๕๑๐ มีวัตถุประสงค์เพ,ือช่วยเหลอื สวสั ดิการตาํ รวจและ
ครอบครัวท,ไี ด้รับบาดเจบ็ หรือถึงแกก่ รรมลงในขณะปฏบิ ัติหน้าท,ี ตลอดรวมไปถงึ
การช่วยเหลือในด้านการศึกษาให้แก่บุตรของเหล่าตาํ รวจตระเวนชายแดน ท#งั ยงั รับ
เอามูลนธิ แิ ห่งน#ไี ว้ในพระอปุ ถมั ภข์ องพระองค์อกี ด้วย เป็นผลให้เกดิ ขวญั และกาํ ลงั ใจ
แก่ข้าราชการตาํ รวจตระเวนชายแดน และครอบครัวเป็นอย่างมาก

ในปี พ.ศ.๒๕๑๓ พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัวทรงมีพระบรมราชโองการโปรด
เกล้าฯ สถาปนาสมเดจ็ พระราชชนนีศรีสงั วาลย์ข#ึนเป็น “สมเดจ็ พระศรีนครินทราบรม
ราชชนนี” ดงั น#ันกองบัญชาการตาํ รวจตระเวนชายแดนจงึ ได้ขอเปล,ียนนาม “มูลนิธิ
สงเคราะห์ตาํ รวจชายแดนและครอบครัวในอปุ ถมั ภ์สมเดจ็ พระราชชนนีศรีสงั วาลย์”
(มส.ชด.สว.) เป็น “มูลนิธิสงเคราะหต์ ํารวจตระเวนชายแดนและครอบครวั ในพระ
ราชูปถมั ภข์ องสมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี” (มส.ตชด.สว.)” ต#ังแต่วันท,ี
๑๐ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๓๒ เป็นต้นมา

๑๖

เน,ืองจากสมเดจ็ ย่าทรงเลง็ เหน็ ว่า ตาํ รวจตระเวนชายแดน ได้ทาํ การส้รู บกบั

ผู้กอ่ การร้ายคอมมวิ นิสต์ และปกป้ องเอกราช เป็นเหตใุ ห้ได้รับบาดเจบ็ และสญู เสยี

ชีวิต ต้องพักรักษาตัวตามโรงพยาบาลต่างๆ สมเดจ็ ย่าทรงเลง็ เหน็ ความจาํ เป็นท,ี

จะต้องให้ความช่วยเหลอื ในการพักฟ#ื นอาการเจบ็ ป่ วยเน,ืองจากการส้รู บ กอ่ นท,จี ะ

กลบั ไป ปฏบิ ตั ภิ ารกจิ และเพ,ือใช้เป็นสถานท,รี ับส่งคนไข้ในพระราชานุเคราะห์ ท,จี ะ

เข้ามารักษาในโรงพยาบาลสว่ นกลาง เน,ืองจากคนไข้ไม่สามารถช่วยเหลือตนเองได้

หรือเดินทางไปมาไม่ถูก หรือเป็นท,พี ักคนไข้ก่อนท,จี ะนาํ ตัวส่งไปรักษาใน

โรงพยาบาลและ

ระหว่างรอสง่ ตัวกลบั ภมู ลิ าํ เนา จึงได้พระราชทานพระราชทรัพยส์ ว่ นพระองค์เป็นทุน

ในการก่อสร้างโรงพยาบาล

กรมตาํ รวจได้พิจารณาอนุมตั ใิ ห้กองบัญชาการตาํ รวจตระเวนชายแดน ใช้ท,ดี ิน

ภายในกองบัญชาการตาํ รวจตระเวนชายแดนเน#ือท,๓ี ๐๐ตารางวา เพ,ือสร้างโรงพยาบาล

ขนาด ๓๐ เตยี ง และอนุมตั ิเพ,ิมอกี ๑๕๓.๔๐ ตารางวา เพ,ือขยายโรงพยาบาลเป็น ๕๐

เตียง กองกาํ กบั การตาํ รวจตระเวนชายแดนได้ขอพระราชทานพระราชานุญาตอญั เชญิ

พระนามาภิไธย เป็นนามอาคารโรงพยาบาลตาํ รวจตระเวนชายแดนว่า “อาคารศรี

นครินทร”์ ต่อมาทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานนามโรงพยาบาลว่า “นวุฒิ

สมเด็จย่า” ซ,ึงมคี วามหมายว่า “สมเด็จยา่ ๙๐ ปี ” เม,ือวนั ท,ี ๕ มนี าคม พุทธศักราช

๒๕๓๓

๑๗

สมเดจ็ ยา่ กบั การศาสนา

สมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี ทรงเป็นพทุ ธศาสนกิ ชนท,ยี ึดม,ันใน
พระพุทธศาสนาตลอดมา นอกจากจะทรงทาํ ทาน (ทรงบาํ เพญ็ ทานบารมดี ้วยการให้
และช่วยเหลอื ผู้อ,นื โดยเฉพาะผู้ป่ วย)รักษาศลี และเจริญภาวนาเป็นกจิ วัตรแล้ว
พระองคย์ ัง
ทรงสนพระทยั ในการศกึ ษาปฏบิ ัตธิ รรมด้วย ยงั ได้ทรงซึมซบั ให้พระราชธดิ าและพระ
ราชโอรส ได้ประพฤติปฏบิ ัตติ ามโดยมติ ้องทรงเค,ียวเขญ็ แต่ประการใด

เม,ือคร#ังท,สี มเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี ทรงเป็นผู้สาํ เรจ็ ราชการแทน
พระองคไ์ ด้ทรงมพี ระเมตตาธคิ ณุ ท,จี ะให้ข้าราชการสาํ นกั ได้มโี อกาสสดับพระธรรม
เทศนาบ้างเป็นคร#ังคราว จงึ โปรดเกล้าฯ ให้อาราธนาพระเถรานุเถระมาบรรยายธรรม
พร้อมกบั ทรงให้รวบรวมจัดพิมพ์ข#ึนเป็นเล่ม เพ,ือเผยแพร่ให้แก่บุคคลทว,ั ไปในโอกาส
ต่อมา เช่น เร,ืองหน้าท,ี ชีวติ กบั ธรรม ปริยตั ิและปฏบิ ัติ และฆราวาสพ#ืนฐานของ
การทาํ ดีและทาํ ช,ัว เป็นต้น ท#งั น#ีเน,ืองจากสมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี ทรง
มีพระราชดาํ ริว่า “จติ ใจเป็ นรากฐานของการกระทาํ และการกระทาํ เป็ นรากฐานของ
การเกิดความสุข หรือความทุกข์ของคน ดังนัน! การฝึ กอบรมจิตจงึ เป็ นส%ิงจาํ เป็ น
สาํ หรับทุกคน เพราะทุกคนมจี ติ ทีจ% ะตอ้ งรู้ ตอ้ งคดิ เหมอื นกันจึงจาํ เป็ นจะตอ้ ง
บริหารจติ หรือพฒั นาจิตใหร้ ู้ ใหค้ ิดไปในทางทีถ% กู ทีค% วร เพอื% การกระทาํ ต่างๆ ไป
ในทางทีถ% กู ทีค% วร…”

สมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี ยังทรงห่วงใยถงึ นักศกึ ษาและข้าราชการ
ท,พี าํ นกั อยู่ในต่างประเทศว่าพวกเขาควรจะมีหนังสอื เก,ยี วกบั คาํ ส,งั สอนใน
พระพุทธศาสนาเป็นคู่มือสาํ หรับอ่านเพ,ือเป็นแนวทางสาํ หรับปฏบิ ัตติ นกบั เพ,ือสามารถ
ใช้อธบิ าย ให้กบั ชาวต่างชาติผู้ต้องการทราบถงึ หลักธรรมในทางพระพุทธศาสนาให้
เข้าใจได้ จึงทรงอาราธนาสมเดจ็ พระญาณสงั วร สมเดจ็ พระสงั ฆราชสกลมหา
สงั ฆปรินายก แห่งวัดบวรนิเทศวหิ าร เม,ือคร#ังยังทรงสมณศักดVิเป็นพระสาสนโสภณ
ใหท้ รงเรียบเรียง หนงั สอื ธรรมะ “พระพุทธเจา้ ทรงสงั สอนอะไร ?” โดยในหนังสอื

๑๘

ได้กล่าวถึงอริยสจั ๔ ไตรลักษณ์ พรหมวหิ าร ๔ นิพพาน ตลอดจนการปฏบิ ัติตน

ให้ถกู ต้องในทางธรรม อนั จะนาํ ความสขุ ความเจริญมาส่ชู ีวิตตนเม,ือพระสาสนโสภณ

เรียบเรียงข#ึนแล้ว สมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี ได้ทรงตรวจทานในแง่ของ

การใช้ถ้อยคาํ และสาํ นวนภาษาให้เหมาะสมกบั กล่มุ ผู้ท,จี ะอ่าน ซ,ึงมใิ ช่ผู้ท,รี อบรู้ทาง

พระพทุ ธศาสนา โดยทรงเอาพระองค์เองเป็นเคร,ืองวดั ความยากง่ายของเร,ือง

จากน#ันได้ทรงพระกรณุ าโปรดเกล้าฯ ให้พระขันติปาโลและพระนาคเสโน แปลเป็น

ภาษาองั กฤษ แล้วจดั พิมพ์ข#ึนเพ,ือแจกจ่ายไปยังสถานศึกษา และหน่วยงาน

ข้าราชการ ท,ปี ระจาํ อยู่ในต่างประเทศ

พระจริยวัตรท,สี าํ คัญอกี ประการหน,ึงในทางพระพทุ ธศาสนาของสมเดจ็ พระศรี

นครนิทราบรมราชชนนี ท,นี ้อยคนนกั จะได้รู้เหน็ กค็ อื การป#ันพระพุทธรูป แม้พระองค์

จะมิได้ทรงศกึ ษาการป#ันในทางศลิ ปะมาก่อนแต่ด้วยพระราชศรัทธาในพระพุทธศาสนา

ทาํ ให้ทรงสามารถป#ันพระพุทธรปู ได้อย่างงดงามด้วยพุทธลกั ษณะ และพระองคย์ ังทรง

พระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดสร้างพระพทุ ธปฏมิ าในลักษณะต่างๆข#ึน เพ,ือพระราชทาน

ให้แก่บุคคลและหน่วยงานท,รี ับสนองพระราชกจิ ในวโรกาสต่างๆ เพ,ือให้บุคคลดังกล่าว

ได้ใช้เป็นส,งิ ยึดเหน,ียวจิตใจให้ต#ังอยู่ในศลี ธรรมอนั ดี พระเคร,ืองท,โี ปรดเกล้าฯ ให้

จัดทาํ ข#ึนน#ีมี พระพุทธเมตตา พระพทุ ธปฏมิ าทรงเคร,ืองขนาดเลก็ เหรียญพระพทุ ธ

ปฏมิ ารูปใบโพธVิ พระกร,ิง สว. เหรียญพระพทุ ธรปู ประทานพรรูป ใบโพธVปิ ระดับ

พระนามาภิไธยย่อ สว.เป็นอาทิ

อกี สง,ิ หน,ึงท,แี สดงให้เหน็ ถงึ พระราชศรัทธาในพระพทุ ธศาสนา ของสมเดจ็

พระศรีนครินทราบรมราชชนนี คือได้ทรงพระราชทานพระราชทรัพยส์ ่วนพระองค์

ร่วมกบั พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัว และสมเดจ็ พระนางเจ้าสริ ิกติ Vิ พระบรมราชินีนาถ

เพือใชเ้ ป็ นทุนในการตรวจชําระ และจัดพมิ พพ์ ระไตรปิ ฎกฉบบั มหาจุฬาลงกรณราช

วิทยาลยั ปี พุทธศกั ราช ๒๕๓๕ และในวโรกาสวันคล้ายวันพระราชสมภพในทกุ ๆ ปี

กจ็ ะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้นาํ พระราชทรัพยไ์ ปบริจาคให้แกว่ ดั วาอารามต่างๆ

เพ,ือทาํ นุบาํ รุงให้กจิ การทางพระพทุ ธศาสนาได้สบื ต่อไป

มิใช่เพียงพระพทุ ธศาสนาเทา่ น#ันท,ที รงให้ความเก#อื หนุน สมเดจ็ พระศรีนคริน

ทราบรมราชชนนี ยงั ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สาํ นักจุฬาราชมนตรีจดั พิมพ์

หนงั สอื “ศาสนาอสิ ลาม สอนอะไร?” ข#ึนสาํ หรับพระราชทาน ให้แกป่ ระชาชนใน

๑๙

จงั หวัดภาคใต้และผู้สนใจทว,ั ไป เพราะทรงตระหนักว่าทุกศาสนาล้วนมจี ุดหมายท,จี ะ
สอนให้ผู้ท,นี บั ถือเป็นคนดี และอยู่ร่วมกบั ผู้อ,นื ได้อย่างสนั ติ

สมเดจ็ ยา่ กบั งานอนุรกั ษท์ รพั ยากรธรรมชาติ

ในปี พุทธศักราช ๒๕๓๐ เป็นปี ท,สี มเดจ็ ย่าทรงเจริญพระชนมายุครบ ๙๐
พรรษา รัฐบาลภายใต้การนาํ ของพลเอกเปรม ตณิ สลู านนท์ ได้ดาํ เนินการก่อสร้างพระ
ตาํ หนัก ดอยตุง บนเทอื กเขานางนอน จังหวดั เชยี งราย ข#ึนถวายเพ,ือทรงใช้เป็นท,ี
ประทบั แทนการเสดจ็ ฯ แปรพระราชฐานไปประทบั ยังประเทศสวิตเซอร์แลนด์ ก่อน
หน้าน#ี สมเดจ็ ย่าทรงสงั เกตเหน็ ว่าพ#ืนท,สี ว่ นใหญ่โดยรอบดอยตุง มสี ภาพเป็นป่ า
เส,อื มโทรม เน,ืองจากถูกบกุ รุกทาํ ลายเพ,ือการทาํ ไร่เล,ือนลอยด้วยความรู้เทา่ ไม่ถึงการณ์
ของชาวไทยภเู ขา พระองคจ์ ึงทรงมีพระราชดาํ ริท,จี ะพลกิ ฟ#ื นผนื ป่ าให้กลับมามีชวี ติ
ใหม่อกี คร#ัง โครงการพัฒนาดอยตุงจงึ ถือกาํ เนิดข#ึน โดยมวี ตั ถปุ ระสงค์ฟ#ื นฟูสภาพป่ า
โดยรอบดอยตุงให้กลับฟ#ื นคืนสภาพ สาํ หรับเป็นแหล่งต้นนาํ# ลาํ ธาร และเพ,ือการ
พัฒนาส่งเสริมสภาพชวี ติ ความเป็นอยู่ของราษฎรซ,ึงอาศัยอยู่บริเวณใกล้เคียง ให้มี
คุณภาพชีวิตท,ดี ีข#ึน ต#ังถ,ินฐานเป็นหลกั แหล่งม,ันคง มอี าชพี ท,สี จุ ริต หยุดการปลูกพืช
เสพติดทุกชนิด และหยุดการบุกรกุ ทาํ ลายป่ าอย่างส#นิ เชงิ รวมท#งั พัฒนาดอยตุงให้
เป็นแหล่งทอ่ งเท,ยี วระดบั ประเทศด้วย

๒๐

งานอดเิ รกของสมเดจ็ ย่า

ทรงโปรดอยู่ตามเขาลําเนาป่ า

ผู้มีโอกาสเข้าเฝ้ าทลู ละอองพระบาทสมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนแี ต่ละ
คนจะมเี หตุการณท์ ,ปี ระทบั ใจเก,ยี วกบั พระองค์เสมอ พลตาํ รวจตรี สเุ ทพ สขุ สงวน
(สมั ภาษณ์, ๑๕ มิถุนายน ๒๕๔๓ ) เล่าว่า

…เม,ือเดือนธนั วาคม ปี พ.ศ.๒๕๑๓ ขณะน#ันยศร้อยตาํ รวจโท
เป็นผู้บงั คบั หมวดชายแดนพร้อมด้วยกาํ ลงั ตาํ รวจชายแดน ๑๕ นาย ทาํ
หน้าท,ถี วายความปลอดภยั สมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี ท,พี ระ
ตาํ หนกั ภพู ิงคราชนเิ วศนจ์ ังหวดั เชียงใหม่

สมเดจ็ ย่าโปรดทรงพระดาํ เนนิ ตามภเู ขา ทอดพระเนตรดอกไม้
และธรรมชาตมิ าก หลงั จากเสวยพระกระยาหารกลางวันแล้ว ตอนบ่าย
ทรงพระดาํ เนนิ ไปตามป่ าเขา โปรดความสะอาดและความเป็นระเบียบ
เรียบร้อย เม,ือทรงพระดาํ เนนิ ไปตามทาง ทอดพระเนตรเหน็ สง,ิ ของซ,ึง
ไม่ควรจะอยู่ในธรรมชาติ เช่น เศษกระดาษ ก้นบหุ ร,ี ถุงพลาสตกิ ทรง
ก้มเกบ็ ส,งิ เหล่าน#ันด้วยพระองค์เอง พวกเราจงึ จดั ให้ตาํ รวจชายแดน
มยี ่ามสะพายหรือถงุ คอยเกบ็ ล่วงหน้าก่อน แต่บางคร#ังกย็ ังหลงหูหลง
ตาบ้าง ทรงมีพระราชกระแสรับส,งั ให้ตาํ รวจชายแดนช่วยกนั รักษาความ
สะอาดและรักษาสง,ิ แวดล้อมต้องให้เป็นธรรมชาติ ระหว่างพักการ
เดินทางพระองค์จะประทบั บนขอนไม้ ตาํ รวจชายแดนจะน,ังเรียงราย
ล้อมพระองค์ โปรดให้ตาํ รวจตระเวนชายแดนร้องเพลงถวายเป็นเพลง
พระราชทาน คอื เพลงตาํ รวจตระเวนชายแดน (เน#ือร้องโดย ทา่ นผู้หญงิ
ม.ล.มณีรัตน์ บนุ นาค) และตามด้วยเพลงลกู ทุ่ง บางคร#ังตาํ รวจ
ชายแดนร้องลเิ กถวาย พระองคส์ าํ ราญพระราชหฤทยั มาก เป็นพระราช
จริยาวัตรท,เี ป,ี ยมไปด้วยพระเมตตาและพระกรุณาธิคณุ ย,ิงนกั …

๒๑

ดา้ นศิลปะ

แม้สมเดจ็ ย่า จะมไิ ด้ทรงศึกษาวิชาทางศลิ ปะโดยตรง แต่พระปรีชาสามารถ
ส่วนพระองค์ ในด้านงานศลิ ป์ กลับมีปรากฎในหลายแขนง อาทงิ านป#ัน งานปัก
งานวาด และงานปะดิษฐ์ต่างๆ ผลงานศลิ ปะเหล่าน#ีสว่ นใหญ่จะทรงเป็นงานอดิเรก
ยามว่าง และผลงานเหล่าน#ีพระองค์จะพระราชทานแกพ่ ระบรมวงศานุวงศใ์ นโอกาส
ต่างๆ แก่ข้าราชการและบุคคลใกล้ชดิ รวมท#งั มอบแกผ่ ู้มจี ติ ศรัทธาบริจาคทรัพย์ร่วม
โดยเสดจ็ พระราชกุศลสมทบมูลนธิ ติ ่างๆ ท,อี ยู่ในพระอปุ ถัมภ์ของพระองค์ ช#ินงาน
ศลิ ป์ ท,สี มเดจ็ ย่าทรงสรรคส์ ร้างได้แก่ งานป#ันพระพทุ ธรูป งานป#ันเคร,ืองเคลอื บ
ดนิ เผา งานปักผ้าครอสตซิ งานประดิษฐ์บัตรอวยพร ซ,ึงทรงนาํ เอาดอกไม้แห้งท,ี
เสดจ็ ฯ ไปทรงเกบ็ และอดั แห้งด้วยพระองค์เอง มาประดบั ไว้ในบัตรน#ันๆ

นอกจากน#ียังมงี านถักผ้าพันคอสาํ หรับกนั หนาว เพ,ือจะพระราชทานให้แก่
ทหาร ตาํ รวจ และบรรดาอาสาสมัครท,ปี ฏบิ ตั ิราชการตามแนวชายแดน และถ,ิน
ทุรกนั ดาร สาํ หรับเป็นท,รี ะลกึ และเป็นขวญั กาํ ลังใจแก่ผ้ไู ด้รับ

ดา้ นกีฬา

สมเดจ็ ย่าทรงเล่นกฬี าหลายประเภทเพ,ือการออกพระกาํ ลังมาโดยตลอด
สมเดจ็ ย่าทรงเหน็ ความสาํ คัญของกฬี า ท,เี ป็นประโยชน์ต่อชวี ิตและสขุ ภาพเช่น ทรงสกี
ข,ีม้า เทนนสิ แบดมนิ ตัน เดนิ ข#ึนเขาเพ,ือเกบ็ ดอกไม้ แต่เม,ือทรงเจริญพระชนมพรรษา
มากข#ึน จาํ เป็นท,จี ะต้องทรงเลือกกฬี าท,เี หมาะสมกบั พระกาํ ลังและพระวรกาย พระองค์
ทรงรู้จกั กฬี า “เปตอง” คร#ังแรกในปี พทุ ธศักราช ๒๕๒๑ ต่อมากท็ รงโปรดกฬี าชนดิ น#ี
มากและทรงเปตองอย่างจริงจงั เร,ือยมาสลบั กบั กฬี าประเภทอ,นื ๆ มักจะทรงเปตองใน
เวลาว่างหรือช่วงเยน็ ๆ อยู่เสมอ การทรงกฬี าเปตองน#ี บ่อยคร#ังจะร่วมทรงกบั บรรดา
ข้าราชการและตาํ รวจตระเวนชายแดน ในการเล่นกฬี าเปตองนอกจากจะได้ความ
สนุกสนานแล้ว สมเดจ็ ย่ายงั ทรงปลูกฝงั เร,ืองความสามัคคแี ละการรู้แพ้รู้ชนะให้แก่ผู้
ร่วมแข่งขันด้วย หลายคร#ังทรงประดษิ ฐ์ท,คี ,ันหนังสอื ใบลานประดบั ดอกไม้แห้งเลก็ ๆ

๒๒

พระราชทานเป็นรางวัลแก่ผู้แข่งขนั ไม่ว่าจะเป็นผู้ชนะหรือผู้แพ้ แม้บางคนไม่เคยชนะ
เลยแต่มีนาํ# ใจลงแข่งอยู่เสมอ กไ็ ด้รับพระราชทานรางวลั ปลอบใจเช่นกนั

สมเดจ็ ย่างทรงเล่นกฬี าเปตองอย่างจริงจังมานานแล้ว และทรงมีบทบาทสาํ คญั
ย,ิงในฐานะผู้ทรงสนับสนุนกฬี าชนิดน#ี ทรงสง่ เสริมให้มีการเล่นเปตองจนแพร่หลาย
บางคร#ังเสดจ็ ฯ ไปทรงให้กาํ ลังใจนักกฬี าไทยท,ไี ปแข่งขันเปตองยงั ต่างแดน พระองค์
จงึ ทรงเป็นท,รี ู้จักของชาวต่างชาตใิ นวงการกฬี าเปตอง ส,งิ สาํ คัญท,ไี ด้จากกฬี าเปตอง
นอกจากท,ไี ด้กล่าวมาแล้ว คอื ทรงนาํ กฬี าเปตองให้เป็นกฬี าเช,ือมความสามคั คีระหว่าง
ข้าราชการในพ#ืนท,ี ข้าราชบริพารท,ตี ามเสดจ็ และตาํ รวจตระเวนชายแดนท,ถี วายงาน
และถวายความปลอดภัย

ภาพสมเดจ็ ยา่ ทีทรงเล่นเปตองกบั ตํารวจตระเวนชายแดน เป็ นภาพทียงั
ฉายอยูใ่ นหวั ใจของคนไทยทงั ชาติ

๒๓

หลกั สตู รสมเดจ็ ย่า
ชนั้ ประถมศึกษาปี ท่ี 6

ป.6

โรงเรยี นตำรวจตระเวนชำยแดนบำ้ นควนตะแบก
324 หมู่ท่ี 9 ต.เกำะเตำ่ อ.ปำ่ พะยอม จ.พทั ลงุ