Trị mụn - OBAGI

Các tổn thƣơng
viêm do chất bã và
cách điều trị

Chƣơng này sẽ nói về các vấn đề da, không liên quan đến bệnh hệ thống mà chúng
tôi hay gặp tại phòng khám. Các tổn thƣơng này đƣợc phân chia thành các nhóm,
dựa trên các yếu tố nguyên nhân, độ sâu của tổn thƣơng ( thƣợng bì hay bì) và biểu
hiện lâm sàng của chúng (Bảng 6.1). Cách tiếp cận điều trị cho các tình trạng da
khác nhau nhƣng ở cùng 1 nhóm là tƣơng tự nhau. Thông qua chƣơng này, chủ đề
sẽ cung cấp cho các bác sĩ da liễu, bác sĩ phẫu thuật thẩm mỹ và các chuyên gia
cách điều trị các tổn thƣơng da đặc hiệu, trong khi đó vẫn tập trung vào Phục hồi
sức khỏe của làn da.

MỤN VÀ CÁC NGUYÊN NHÂN

Mụn là một tổn thƣơng thƣờng gặp do sự rối loạn chức năng của đơn vị nang
lông tuyến bã – bao gồm nang lông và tuyến bã. Mụn gây ảnh hƣởng tới 85%
thanh thiếu niên trong độ tuổi từ 12-24. Thông thƣờng, nó sẽ bắt đầu biểu hiện
vào tuổi dậy thì, khi mà nồng độ androgen tăng cao và tuyến bã nhờn tăng hoạt
động, bắt đầu sản xuất bã nhờn. Vì androgen tiếp tục tăng cao, nên các tuyến bã
nhờn sẽ trở nên phì đại, và lẽ tất nhiên là lƣợng bã nhờn cũng tăng theo. Bã
nhờn là một yếu tố gây viêm mạnh, dẫn đến hình thành các dạng mụn nặng và
sẹo khi bị sản xuất quá mức. Bã nhờn cũng làm rối loạn quá trình trƣởng thành
của tế bào sừng thông qua việc gây viêm thƣợng bì. Có 2 yếu tố- tăng sản xuất
bã nhờn và rối loạn quá trình trƣởng thành của tế bào sừng- là nguyên nhân dẫn
đến bít tắc lỗ chân lông và hậu quả là hình thành mụn đầu trắng. Khi các chất bị
bít tắc trong nang lông bị oxi hóa và biến thành màu đen, lúc đó mụn đầu trắng
sẽ biến thành mụn đầu đen. Mụn đầu đen thƣờng đƣợc thấy ở những vùng có lỗ
chân lông giãn rộng nhƣ vùng mũi. Đáp ứng miễn dịch hệ thống với việc tiết bã
nhờn quá mức trên bề mặt da, cùng với việc bít tắc bã nhờn tai nang lông và sự
hoạt động của vi khuẩn (Propionibacterium acnes), dẫn đến sự hình thành các
tổn thƣơng viêm dạng nang ở lớp bì và hình thành sẹo.

138 Box 6.1

CÁC TỔN Các nguyên nhân
THƢƠNG VIÊM
DO CHẤT BÃ VÀ ■■ Các bất thường tại đơn vị nang lông tuyến bã do bã nhờn gây nên
CÁCH ĐIỀU TRỊ ■■ Rối loạn chức năng tế bào hắc tố (các tổn thương sắc tố)
■■ Kết cấu (tổn thương da do ánh sáng, lão hóa da ngoại sinh và sẹo)

Qua trình viêm làm lan rộng các tổn thƣơng mụn và dẫn đến hình thành các
mụn mủ, nốt viêm và nang mụn nhiều hơn.

Quá trình viêm gây nên bởi sự tăng tiết bã nhờn và vi khuẩn P.acnes, dẫn
đến việc hình thành sẹo và tăng sắc tố sau viêm ở nhiều mức độ trên các
bệnh nhân. Hơn thế nữa, việc quá trình viêm kéo dài, cùng với hiệu ứng phá
hủy và tổn thƣơng cấu trúc da, dẫn đến hình thành sẹo đáy tròn, đáy vuông
và đáy nhọn.Thỉnh thoảng, sẹo phì đại và sẹo lồi cũng hình thành trên 1 số
trƣờng hợp mụn nặng. Các yếu tố góp phần làm phát triển và làm nặng mụn
đƣợc ghi trong bảng 6.2. Các thay đổi của mụn theo độ tuổi đƣợc thể hiện
trong Table 6.1.

Box 6.2

Các yếu tố góp phần làm tăng và làm nặng mụn

■■ Di truyền: kích thước, số lượng hoặc mật độ, độ nhạy cảm và
mức độ hoạt động của tuyến bã

■■ Các tổn thương liên quan đến quá trình sừng hóa, khi mà tế bào
sừng không bong theo đúng chu kì. Đây là nguyên nhân gây nên
bít tắc nang lông và hình thành các vi nhân mụn (
microcomedone).

■■ Lối sống, bao gồm:
■■ Làm tăng tiết bã nhờn (e.g., tắm nước nóng, xông hơi khô hoặc
xông hơi, và chảy mồ hôi khi tập luyện, khí hậu nóng ẩm)
■■ Chế độ ăn uống (chế phẩm sữa không hữu cơ từ bò và chứa
hooc môn,chế độ ăn có chỉ số đường cao [là nguyên nhân gây
viêm], và các chất kích thích như caffein)
■■ Các sản phẩm chăm sóc da không thích hợp (dưỡng ẩm và các
sản phẩm trang điểm có nền dầu)

■■ Yếu tố hormon: các bất thường về hệ thống hormon (e.g., hội
chứng buồng trứng đa nang và các tình trạng liên quan đến tăng
tiết quá mức Androgen). Thêm vào đó, sự thay đổi hormone diễn
ra trước và trong chu kì kinh ghuyệt, cũng như trong thời kì
mang thai, có thể là nguyên nhân gây bùng phát mụn hoặc làm
nặng thêm tình trạng này.

■■ Các động chạm của bệnh nhân vào mụn: cố gắng bóp, nặn các mụn
đầu trắng hoặc các nang mụn làm tăng thêm độ sâu của tổn thương,
độ viêm và các đáp ứng miễn dịch, dẫn đến làm mụn lan rộng hơn
và tăng nguy cơ tăng sắc tố sau viêm.

Table 6.1 Các sự thay đổi của mụn theo độ tuổi 139
Các giai đoạn TIẾP CẬN ĐIỀU
TRỊ MỤN

Features Thiếu niên Trưởng thành Già
Tuyến bã
Bình thƣờng hoặc To ( trứng cá đỏ) Nhỏ
Kích thƣớc to Hoạt động hoặc quá
hoạt Ít hoạt động
Mức độ hoạt động Hoạt động Bình thƣờng
Bình thƣờng hoặc dầu hoặc khô
Bình thƣờng hoặc Không hoặc có tất cả
các loại hoặc trứng cá Không hoặc
Độ dầu của da dầu đỏ nhẹ

Không hoặc có tất
Mụn cả các loại mụn

Độ viêm Không hoặc mạnh Mạnh tới rất mạnh Ít hoặc không

Diễn tiến của mụn Liên tục Liên tục Giảm bớt

*Mụn tồn tại dai dẳng từ lúc trƣởng thành và chuyển sang trứng cá đỏ.

TIẾP CẬN ĐIỀU TRỊ MỤN

Trên thị trƣờng hiện nay có vô vàn các sản phẩm bôi và uống để trị mụn.
Cũng nhƣ vậy, các khuyến cáo sử dụng các sản phẩm đặc trị ( đơn độc hoặc
phối hợp). Cách tiếp cận đƣợc giới thiệu ở đây dựa trên một vài nguyên tắc
mà có thể trái ngƣợc với quan điểm điều trị của các chuyên gia khác- cái mà
họ coi nhƣ tiêu chuẩn điều trị mụn. Một trong số đó, đƣợc đặt làm cơ sở cho
các protocol điều trị trong chƣơng này, là mụn có thể ngăn chặn đƣợc. Các
bệnh nhân với nhiều kiểu mụn khác nhau và cách điều trị chúng đƣợc thể
hiện ở ảnh 6.1 to 6.7.

Ảnh 6.1 (a) Bệnh nhân đƣợc phân loại da là da trắng, dày, và dầu. Cô ấy đƣợc chẩn
đoán là có mụn nang và tăng sắc tố sau viêm (b) 6 tháng sau. Cô ấy đƣợc điều trị tấn
công HQ- dựa trên ― Phục hồi sức khỏe làn da‖ , thoa Benzoyl peroxide, uống
isotretinoin, 20 mg/day, đồng thời với thuốc thoa trong 5 tháng. Cô ấy cũng đƣợc peel 2
lần với ZO- 3 step (1 thủ thuật tẩy da chết).

140
CÁC TỔN THƢƠNG
VIÊM DO CHẤT BÃ
VÀ CÁCH ĐIỀU TRỊ

Ảnh 6.2 (a) Bệnh nhân đƣợc phân loại là da sáng, dầu, lỗ chân lông to và có mụn nang.
(b) 6 tháng sau. Bệnh nhân đƣợc điều trị trong vòng 5 tháng với HQ-based Skin Health
Restoration (giúp tẩy da chết, kích thích và kiểm soát tế bào hắc tố thƣợng bì) và điều trị
mụn (với benzoyl peroxide). Cô ấy cũng dùng isotretinoin, 20 mg/day, đồng thời với
thuốc thoa. Sau 5 tháng điều trị, cô ấy đƣợc chuyển sang giai đoạn duy trì.

NGĂN NGỪA MỤN

Mụn có thể đƣợc ngăn ngừa nếu chú ý vào giai đoạn mụn đầu trắng và mụn đầu
đen vừa mới xuất hiện, nhƣng trƣớc khi đáp ứng miễn dịch đƣợc kích hoạt bởi
phản ứng viêm do bã nhờn gây ra. Cần cố gắng thực hiện mọi biện pháp để loại
bỏ mụn đầu đen và mụn đầu trắng sớm, ở giai đoạn mụn chƣa viêm. Chúng ta
có thể nặn chúng bằng cách dùng dụng cụ lấy mụn, ấn những lực đều nhau xung
quanh mụn; cách này cũng giúp chất bã và chất cặn trong nang lông bị bật ra
ngoài

Figure 6.3 (a) bệnh nhân có phân loại da là da trắng ( sậm màu), dày và dầu. Cô ấy
đƣợc chẩn đoán là có mụn nang, tăng sắc tố sau viêm và sẹo mụn. Trƣớc khi đến khám,
cô ấy đã điều trị tại chỗ khác với isotretinoin 60mg/ ngày, trong 5 tháng nhƣng không
đƣợc kê đơn bất kì loại thuốc thoa nào.