ตามรอยอำเภอบ้านแฮด

โรงเรียนบา้ นขอนสักรฐั ราษฎรบ์ ารงุ สพป. ขอนแก่น เขต ๒

เอกสารฉบับน้ี จดั ทาขึน้ เพ่ือเป็น แนวทางในการศกึ ษาท่มี าของคาขวญั ประจาอาเภอ
บา้ นแฮด จังหวดั ขอนแก่น แสดงถึงเอกลกั ษณ์ ความสาคัญ สภาพทว่ั ไปและประวตั ิศาสตร์ตาม
คาขวญั ซึง่ ไดม้ กี ารรวบรวมขอ้ มลูประวตั ิความเปน็ มา แผนทีอ่ าเภอบ้านแฮด คาขวญั อาเภอ
บ้านแฮด ข้อมลู สถานทส่ี าคญั ผลิตภัณฑใ์ นอาเภอบา้ นแฮด ข้อมูลเกษตรกรรม บคุ คลสาคญั
และ ตน้ ไมส้ าคญั ทป่ี รากฏในคาขวญั อาเภอบ้านแฮด รวบรวมไว้เป็นแนวทางสาหรบั ผู้ทส่ี นใจ
ศกึ ษาคนคว้า

หวงั เปน็ อย่างยิง่ ว่าเอกสารฉบับน้ี จะช่วยให้ผทู้ ี่สนใจศกึ ษาค้นคว้า เกี่ยวกบั คาขวญั ของ
อาเภอบ้านแฮด นาไปเป็นแนวทางในการศึกษาค้นคว้าข้อมูลตา่ ง ๆ ตามรอยคาขวัญอาเภอบ้าน
แฮด และส่งเสรมิ การ อนรุ ักษ์ ประวัติศาสตร์ของอาเภอบา้ นแฮดต่อไป

ผ้จู ัดทา
มกราคม 256๕

ประวัตคิ วามเป็นมา หน้า
แผนที่อาเภอบ้านแฮด 1
คาขวญั อาเภอบ้านแฮด ๒
ขอ้ มลู สถานทีส่ าคัญ ๓
ผลติ ภณั ฑ์ในอาเภอบ้านแฮด ๔
ข้อมูลเกษตรกรรม ๘
บุคคลสาคัญ ๙
ตน้ ไม้สาคัญ ๑๑
๑๒

๑

อาเภอบา้ นแฮด จดั ตั้งขึ้นตามประกาศของกระทรวงมหาดไทย โดยการแบ่งท้องท่ีตาบลจาก
อาเภอบา้ นไผ่ จานวน ๔ ตาบล จัดต้ังเปน็ กิง่ อาเภอ เมือ่ วนั ท่ี ๑ เมษายน ๒๕๓๘
มี นายชชั วาลย์ ศิริพนั ธ์ เป็นปลดั อาเภอผู้เปน็ หัวหนา้ ประจาก่งิ อาเภอบ้านแฮด คนแรก

ตอ่ มาเมื่อวันที่ ๒๘ กันยายน ๒๕๕๒ ได้รับการยกฐานะขึน้ เป็นอาเภอ
โดยมี นายดารง สริ ิวชิ ย อมิ่ วิเศษ เปน็ นายอาเภอบ้านแฮดคนแรก

ช่อื "บา้ นแฮด" มที ีม่ ามาจากคาบอกเล่าของคนรุ่นก่อน ว่าแต่ก่อนพื้นท่ีแห่งนี้เป็นป่าดงดิบ มี
สัตว์ป่านานาชนิดจานวนมาก "พ่อขุนภิรมย์" ผู้ก่อต้ังหมู่บ้านคนแรก ได้นาราษฎรจานวน
หนง่ึ บกุ เบิกแผว้ ถางปา่ เพ่อื ปลูกบา้ นอยู่อาศยั ใกล้หนองนา้ ท่ีมีสัตว์ปา่ นานาชนิดลงมากินน้าในหนอง
น้าแห่งนี้เป็นประจา จนวันหนึ่งซ่ึงตรงกับวันข้ึน ๑๕ ค่า อันเป็นคืนเดือนเพ็ญ มีสัตว์
จาพวก "แฮด" หรือ "แรด" มากนิ น้าท่หี นองนา้ แห่งนม้ี ากผดิ ปกติ ซ่งึ เป็นเหตกุ ารณ์ทแ่ี ปลกมาก ด้วย
เพราะไมม่ ีสตั วช์ นดิ อื่นลงมากินน้าทีห่ นองน้าแหง่ เลย ผู้ก่อตัง้ หมบู่ ้านจงึ ขนานนามบรเิ วณทบ่ี รรดา
แฮด หรือ แรด ลงมากนิ น้าวา่ "ซาแฮด"

คาว่า "แฮด" เป็นภาษาอสี าน หมายถงึ "แรด" ในภาษากลาง เป็นช่อื เรยี กสตั ว์ชนดิ หน่งึ คือ
"แรด" น้นั เอง ผูม้ าก่อตัง้ หมู่บ้านตั้งชอ่ื "บา้ นซาแฮด" ตามทาเลท่ีตั้งหมบู่ า้ น คือ ซาแฮด
ตงั้ แตบ่ ัดนนั้ ตอ่ มาจงึ เพยี้ นมาเปน็ "บา้ นแฮด" ในเวลาตอ่ มาจนถึงปัจจบุ นั

ที่มา : https://district.cdd.go.th/banhaet/about-us

๒

แผนทอี่ าเภอบา้ นแฮด

ที่มา : https://district.cdd.go.th/banphai/about-us

๓

พญาแรดศักดสิ์ ทิ ธ์ิ งามวจิ ิตรผลติ ภณั ฑไ์ หม

นาใสแกง่ ละว้า กา้ วหน้าเกษตรกรรม

ลาคา่ ตน้ ยางใหญ่ นาชยั เหรียญทองแรกโอลิมปกิ

๔

1. ศาลเจ้าปขู่ ุนทึงพญาแรด
ทต่ี งั บรเิ วณหนองกดุ แคน ตาบลบา้ นแฮด อาเภอบ้านแฮด จงั หวัดขอนแก่น

ศาลปู่ขุนทึงพญาแรดเป็นสถานทีศ่ ักด์ิสิทธิ์ ของอาเภอบา้ นแฮด ซงึ่ ประชาชนอาเภอบ้านแฮดให้
ความเคารพศรทั ธามาตง้ั แตบ่ รรพบุรษุ ในแตล่ ะปีจะมพี ธิ บี วงสรวงปู่ขนุ ทึงพญาแฮด เป็นประเพณที่
ชาวบา้ นแฮด ไดถ้ ือปฏิบตั ติ ่อเน่ืองกันมาทกุปี โดยถอื เอาวันพธุ เดอื น 6 เปน็ วนั ประกอบพธิ บี วงสรวง
เพ่อื ความรม่ เย็นเป็นสุข เพื่อความเป็นสริ มิ งคล เพ่อื ให้ฝนตกตอ้ งตามฤดูกาล รวมถึงการอทุ ิศส่วนกศุล
ให้บรรพชนผู้บกุ เบกิ ก่อตั้งบ้านแฮด สาหรบั เครื่องบวงสรวง ประกอบดว้ ย สุรา หมากพลู บหุ ร่ี ไก่ 2 ตวั
และหญ้าคาที่ผกู ปลาย เป็นตวั แทนของสมาชิกในครอบครัว และสตั ว์เลี้ยง จากนน้ั ก็จะมตัวแทนทาพิธี
คือ พ่อจา้ แม่จา้ จะทาการเปลี่ยนชดใุ หม่ แสดงถึงการเร่มิ ศกั ราชใหม่ จากนน้ั จะมกี าร จดุ บั้งไฟเส่ียง
ทาย 3 บงั้ ประกอบด้วย เสี่ยงฟา้ เสีย่ งฝน และเสี่ยงสตั ว์ หลกั จากเสร็จพิธีตัวแทน พอ่ จ้า แมจ่ ้า กจ็ ะ
มกี ารเสี่ยงทายจากคางไก่ เพ่ือดูสภาพฝนฟ้าประจาปี ประเพณีน้เี ป็นประเพณีท่สี ืบทอดกันมาร่นุ ต่อรนุ่
เพื่อเป็นการบวงสรวงขอพรกอ่ นฤดูเพราะปลกู โดยให้ตวั แทนแต่ละชมุ ชน แตง่ กายเสือ้ สเี หลือง ซ่ินไหม
พาดบ่าดว้ ยผา้ ขาวม้า เพอ่ื รว่ มราบวงสรวงปู่ขุนทงึ พญาแรด ซง่ึ เปน็ ประเพณทีส่ ืบทอดกันมากวา่ 100 ปี

ทีม่ า : https://thainews.prd.go.th/th/news/print_news/TCATG190508230402523

๕

ศาลเจ้าปู่ขุนทึงพญาแรด

ท่มี า : http://www.banhaet.go.th/gallery_detail.php?menuid=1&link=83

๖

๒. อา่ งเกบ็ นาแก่งละวา้

ทตี่ ัง ตาบลโคกสาราญ อาเภอบ้านแฮด จงั หวดั ขอนแก่น

อา่ งเกบ็ นาแกง่ ละว้า ตัง้ อยปู่ ระมาณเส้นรุ้งที่16 - 11- 11เหนอื เสน้ แวงที่102 - 41 -19
ตะวนั ออกอยู่ห่างจากตัวอาเภอบ้านแฮด ทางทิศตะวนั ตกเฉียงใต้เปน็ ระยะทางประมาณ 10 กโิ ลเมตร
เป็นบึงขนาดใหญ่มีเนอ้ื ท่ีประมาณ 10 ตารางกโิ ลเมตรอย่ใู นพ้นื ทข่ี องสองอาเภอ คือ อาเภอบ้านไผ่
และอาเภอบ้านแฮด ในเขตการปกครอง 4 ตาบล 40 หมูบ่ า้ น เป็นพน้ื ท่ฝี ง่ั ขวา ของแม่น้าชีท่ไี หลพาด
ผา่ นจากอาเภอชนบท ม่งุ ตรงไปจังหวดั ขอนแกน่ ทางทิศเหนือ ในฤดูฝนนา้ จากแม่น้าชจี ะหลากล้นเข้าสู่
แก่งละวา้ แห่งน้ี จึงเป็นพืน้ ท่ชี ุ่มนา้ ตลอดท้งั ปี เป็นแหลง่ เพาะพนั ธุป์ ลาธรรมชาติ แหล่งศึกษาธรรมชาติ
เชงิ นิเวศวทิ ยา ชาวบ้านท้ัง 40 หมบู่ า้ นรว่ มมอื รว่ มใจรักษาทรัพยากรแห่งน้เี ป็นอยา่ งดี เนอ่ื งจากช่วย
สนับสนุนการสร้างรายไดจ้ ากการทานา การประมง และอาชีพเสริม เชน่ การทอเสอ่ื จากตน้ ผือ การทอ
ผา้ ไหม เปน็ ตน้

ที่มา : http://www.m-culture.in.th/album

๗

อา่ งเกบ็ นาแกง่ ละว้า

ที่มา : http://www.m-culture.in.th/album

๘

“สินค้าหนึง่ ตาบล หนึง่ ผลติ ภัณฑ์ OTOP ของดอี าเภอบา้ นแฮด”

กลมุ่ ขา้ วกล้องอนิ ทรยี ์ กลมุ่ มะมว่ ง
ขา้ วกล้องอนิ ทรยี ์ ม.7 ต.หนองแซง มะมว่ งนา้ ดอกไม้สที อง ม.3 ต.หนองแซง

กลมุ่ แปรรูปผ้าขาวม้า ผลติ ภณั ฑผ์ า้ ไหม
รม่ ลายผ้าขาวม้า ม.8 ต.วังว้า หมบู่ ้านหนองเต่า หมูท่ ี่ ๓ ตาบลหนองแซง

ท่มี า : https://district.cdd.go.th/banhaet/service/one-tambon-one-product

๙

๑. การปลกู หัวไชเทา้

สถานท่ีปลูก บา้ นหนองโง้ง ตาบลบา้ นแฮด และตาบลโคกสาราญ อาเภอบา้ นแฮด จงั หวดั ขอนแก่น

อาเภอบ้านแฮด มีพื้นทีป่ ลกู หัวไชเท้า รวม 211 ไร่ มกี ลุม่ เกษตรกรผู้ปลูกหัวไชเท้า รวม 97
ราย แบง่ เปน็ 3 กล่มุ คอื กลมุ่ ผู้ปลูกผกั กาดหัว หนองโง้ง ตาบลบ้านแฮด พื้นที่ 103 ไร่ กลมุ่ ผใู้ ชน้ า้
บาดาลเพ่อื การเกษตร ตาบลโคกสาราญ พน้ื ที่ 102 ไร่และกลุ่มผู้ปลกู พืชเศรษฐกิจ ตาบลบา้ นแฮด
พื้นที่ 6 ไร่ โดยเกษตรกรปลูก ไดป้ ระมาณ 2-3 รอบ/ปี

ทม่ี า : https://siamrath.co.th/n/86506

๑๐

๒. การปลกู ขา้ วไร่

สถานท่ีปลกู บ้านวังหวา้ ตาบลบ้านแฮด อาเภอบา้ นแฮด จังหวดั ขอนแกน่

ข้าวไร่บา้ นวงั หว้า พ้นื ที่ ปลกู ประมาณ 7,960 ไร่ ซ่งึ ถือไดว้ า่ เปน็ แหล่งที่มีการปลกู ข้าวไรท่ ่ีมี
พน้ื ท่ีติดตอ่ กันมากทส่ี ดุ ในประเทศไทย โดยปลูก พันธุซ์ ิวแมจ่ นั และ พันธุ์สกลนคร ผลผลติ ท่ไี ด้จะนามา
บรโิ ภคในครวั เรือน และจาหน่าย นารายได้เข้าสชู่ ุมชน และมีหน่วยงานต่าง ๆ ให้ความร่วมมือ สง่ เสริม
และสนับสนุนทงั้ ภาคราชการ และทอ้ งถนิ่ นอกจากนย้ี ัง จัดตั้งเปน็ “ศูนย์สง่ เสรมิ และผลติ พนั ธุข์ า้ ว
ชมุ ชนบา้ นวังหวา้ ” เพอื่ เป็นแหลง่ เรยี นรู้ และแกไ้ ขปญั หาการขาดแคลนพันธ์ุข้าวไร่

ท่มี า : https://www.gotoknow.org/posts/309622

๑๑

นาวาตรี สมรักษ์ คาสงิ ห์

นาวาตรี สมรักษ์ คาสิงห์ สมรักษ์ เกิดเมอื่ 16 มกราคม พ.ศ. 2516 ทีห่ มูบ่ ้านโนนสมบรู ณ์
อาเภอเมอื ง จังหวัดขอนแกน่ (ปัจจบุ นั คือ อาเภอบา้ นแฮด)
นาวาตรี สมรกั ษ์ คาสงิ ห์ สมรักษ์ เปน็ นักกีฬาทีม ชาตไิ ทยคนแรก ท่ีได้รบั รางวัลเหรยี ญทองจากการ
แขง่ ขันมวยสากลสมคั รเลน่ ในโอลมิ ปกิ ฤดรู อ้ น 1996 ท่เี มืองแอตแลนตา รฐั จอรเ์ จยี สหรัฐอเมริกา
ในปี พ.ศ. 2539

ท่ีมา : https://sport-legend.com

๑๒

ตน้ ยางนาใหญ่

ต้นยางใหญ่อยบู่ รเิ วณบ้านป่าแดง ต.โคกสาราญ อยตู่ ิดรมิ ฝงั่ ชีเปน็ สวนป่าสาธารณะซ่งึ มตี ้นยาง
ประมาณ 30 ตน้ ขนาดน้อยใหญ่ ส่วนต้นยาง ทใ่ี หญท่ ่ีสดุ มีขนาดความกวา้ ง 8 เมตร (โดยรอบลาต้น วดั
จากโคนตน้ 1 เมตร) สูงประมาณ 64 เมตร

ท่ปี รึกษา

๑. นายธนกฤต ศริ ภิ ริ มย์ ผู้อานวยการ สพป.ขอนแกน่ เขต ๒
๒. นายสเุ นตร์ ทองโพธ์ิ รองผอู้ านวยการสพป.ขอนแก่น เขต ๒
๓. ดร. อดุ มพร กันทะใจ รองผอู้ านวยการสพป.ขอนแก่น เขต ๒
๔. นางสาวดวงพร ถวิลไพร รองผู้อานวยการสพป.ขอนแกน่ เขต ๒
๕. นายมงคลชัย ปัญญพัฒน์พงศ์ ผู้อานวยการโรงเรยี นบา้ นขอนสักรัฐราษฎรบ์ ารงุ
๖. นางณชิ นันท์ มลู แก่น ครชู านาญการพเิ ศษ
๗. นายจฬุ ารัตน์ เยน็ สวัสด์ิ ศกึ ษานเิ ทศกช์ านาญการพิเศษ

ผู้จดั พิมพ์/รวบรวม/เข้าเล่ม/E-Book
นางสาวฟา้ สวย ริศรี