ตามรอยคำขวัญจังหวัดขอนแก่น

โรงเรียนบา้ นขอนสักรฐั ราษฎรบ์ ารงุ สพป. ขอนแก่น เขต ๒

เอกสารฉบับน้ี จดั ทาข้นึ เพื่อเป็น แนวทางในการศึกษาคาขวัญจังหวดั ขอนแก่น แสดง
ถงึ เอกลักษณ์ ความสาคญั สภาพทว่ั ไปและประวัติศาสตร์ตามคาขวญั จังหวดั ขอนแก่น ซึง่ ไดม้ ี
การรวบรวมข้อมูลโบราณสถาน ผลิตภัณฑ์ และบุคคลสาคญั ทป่ี รากฏในคาขวญั ของจังหวัด
ขอนแกน่ รวบรวมไวเ้ ป็นแนวทางสาหรบั ผูท้ ีส่ นใจศึกษาคนคว้า

หวังเป็นอยา่ งยงิ่ ว่าเอกสารฉบบั นี้ จะชว่ ยใหผ้ ้ทู ี่สนใจศึกษาคน้ ควา้ เก่ียวกับคาขวัญ
จังหวัดขอนแกน่ นาไปเป็นแนวทางในการศึกษาคน้ คว้าข้อมลู ตา่ ง ๆ ตามรอยคาขวญั ขวัญ
จังหวัดขอนแก่น และสง่ เสริมการ อนุรักษ์ ประวตั ศิ าสตรข์ องจงั หวัดขอนแกน่ ตอ่ ไป

ผู้จัดทา
มกราคม 256๕

คาขวญั จงั หวัดขอนแกน่ หน้า
พระธาตขุ ามแก่น 1
เทศกาลและงานประเพณีดอกคณู เสียงแคน ๒
ดอกไมป้ ระจาจังหวดั ๓
ผลติ ภัณฑ์ไหม ๔
ประเพณีผูกเสยี่ ว ๕
สถานทท่ี อ่ งเท่ยี วจงั หวัดขอนแกน่ ๖
พพิ ธิ ภัณฑไ์ ดโนเสาร์ ๗
เหรียญทองแรกมวยโอลมิ ปิก ๘
๙

๑

"พระธาตุขามแกน่ เสยี งแคนดอกคูน
ศูนย์รวมผ้าไหม ร่วมใจผกู เส่ียว

เท่ยี วขอนแกน่ นครใหญ่ ไดโนเสารส์ ริ ินธรเน่
สดุ เทเ่ หรยี ญทองแรกมวยโอลิมปกิ "

๒

พระธาตุขามแก่น ตง้ั อยู่ที่ วดั เจติยภมู ิ บา้ นขาม หมู่ท่ี 1 ตาบลบ้านขาม อาเภอน้าพอง จังหวัด
ขอนแกน่

พระธาตุขามแกน่ เดิมเรยี กพระธาตุบ้านขาม ไม่มีประวัติหรือจารึกระบุการสร้าง ต่อมา
พระราชสารธรรมมุนี (กัณหา ปภสฺสโร) เจ้าคณะจังหวัดขอนแก่นได้มีโอกาสไปนมัสการพระ
ปฐมเจดีย์ จึงดาริว่าจังหวัดขอนแก่นควรมีสถานท่ีศักด์ิสิทธ์ิประจาจังหวัดบ้าง จึงได้สืบเสาะจน
พบพระธาตบุ า้ นขาม ทบ่ี า้ นขามธาตใุ หญ่ และได้สืบเสาะประวตั ิความเปน็ มาก็ไม่พบ จึงให้ผู้เฒ่า
ผู้แก่เล่าประวัติแล้วเรียบเรียงใหม่ โดยมีหลายสานวน ตานานพระธาตุขามแก่นปัจจุบันเป็น
สานวนของนายสมควร พละกล้า เรียบเรียง เพราะคณะกรรมการตรวจสอบแล้วเห็นว่ามีความ
น่าเช่ือถือ พ.ศ. 2498 - 2499 พระราชสารธรรมมุนี (กัณหา ปภสฺสโร) ได้ทาการบูรณะพระ
ธาตุบ้านขาม เปล่ียนยอดเดิมท่ีเป็นไม้เป็นฉัตรโลหะ และเปลี่ยนช่ือจากพระธาตุบ้านขามเป็น
พระธาตุขามแก่น และวัดบ้านขามเป็นวัดเจติยภูมิ และมีการรณรงค์ให้ช่ือเมืองขอนแก่นเพี้ยน
มาจากเมอื งขามแก่น ซึ่งจากการศึกษาเอกสารต่างๆ ของประมวล พิมพ์เสน ไม่เคยมีคาว่าเมือง
ขามแก่น มีเพียงชื่อเมืองขอรแก่น, ขรแก่น, ขรแกน, และขอนแก่น ดังนั้นชื่อเมืองขอนแก่น
น่าจะเชอ่ื ไดว้ า่ แตแ่ รกเร่ิมช่ือเมอื งขอนแกน่ อยู่แลว้ ไม่ได้เพยี้ นมาจากขามแกน่ แตอ่ ยา่ งใด

ที่มา : https://th.wikipedia.org/wiki

๓

เทศกาลดอกคณู เสยี งแคน

แคน เปน็ ชื่อเคร่ืองดนตรพี ้นื เมืองภาคอสี านที่เก่าแก่มีมาแต่โบราณ แคนเปน็ เครอ่ื งดนตรที ใี่ ช้
ปากเป่าใหเ้ ปน็ เพลง ใครเปน็ ผคู้ ดิ ประดิษฐ์เคร่อื งดนตรที ่เี รยี กวา่ "แคน" เป็น คนแรก และทาไมจงึ
เรียกวา่ "แคน" นนั้ ยังไมม่ ีหลักฐานทแี่ น่นอนยนื ยนั ได้ แต่ก็มีประวัตทิ เี่ ล่า เป็นนิยายปรมั ปราสืบตอ่ กัน
มา

เทศกาลดอกคูณเสยี งแคน จดั ขนึ้ ระหวา่ งวันท่ี 13 -15 เมษายน ของทุกปี บรเิ วณบงึ แกน่
นคร ซงึ่ เป็นสถานทพ่ี ักผ่อนหย่อนใจ และชุมนุมสังสรรคข์ องชาวขอนแก่น ช่วงเวลาจะจัด ในชว่ ง
ระหว่างวันที่ 13 - 15 เมษายนของทกุ ปี ความสาคัญเป็นงานที่จัดขึน้ เพ่อื ชมุ นมุ สงั สรรคข์ อง ชาว
ขอนแก่น ในงานนจ้ี ะตกแต่งด้วยดอกไมห้ ลากสี เพ่ือความสวยงามและแนวคดิ สรา้ งสรรค์ จุดเด่นของ
งานจะเป็นความงามของขบวนรถบุปผาชาติเสียงเพลงและสาวงาม

ทมี่ า : https://www.isangate.com

๔

ดอกไม้ประจาจังหวดั ขอนแกน่ คือ ดอกราชพฤกษ,์ ดอกคนู , ดอกลมแล้ง (ชื่อวทิ ยาศาสตร์:
Cassia fistula) เป็นไมด้ อกในตระกูล Fabaceae เป็นพชื พนื้ เมืองของเอเชยี ใต้ ตั้งแตท่ างตอนใตข้ อง
ปากสี ถาน ไปจนถงึ อินเดีย ศรีลงั กา พม่า และไทย ชื่อของ 'ราชพฤกษ'์ นน้ั มกี ารเรียกแตกตา่ งกันออกไป
ในแตล่ ะทอ้ งถ่ิน สว่ นใหญจ่ ะเรียกราชพฤกษ์ว่า 'คูน' เนือ่ งจากจางา่ ยกวา่ (แตม่ กั จะเขียนผิดเปน็ คณู )
ทางภาคเหนือเรยี กวา่ ดอกลมแล้ง (นา่ จะมาจากการท่บี านสะพร่ังในชว่ งหนา้ ร้อนเมษายน) ทางภาคใต้
เรยี กว่า ราชพฤกษ์ ลกั เกลือ หรือลักเคย ชาวกะเหรย่ี งและในกาญจนบุรีเรยี กวา่ กุเพยะ เป็นไม้ยืนตน้
ขนาดกลาง มีความสูง 10–20 เมตร ดอกขึ้นเป็นชอ่ ยาว 20–40 เซนตเิ มตร แต่ละดอกมเี ส้นผา่ น
ศนู ย์กลาง 4–7 เซนตเิ มตร มกี ลีบดอกสเี หลอื งขนาดเทา่ กนั 5 กลบี ผลยาว 30–62 เซนตเิ มตร และ
กว้าง 1.5–2.5 เซนตเิ มตร มีกลิ่นฉุน และมีเมลด็ ท่ีมีพิษเป็นจานวนมาก

ทม่ี า : https://www.isangate.com/new

๕

“ผ้าไหม” ค้นพบเม่ือราวกว่า 4,700 ปี ในประเทศจีน และอินเดีย จากนั้นกระจายเผยแพร่
เข้ามาในแถบเอเชีย ทั้งนี้ พบในประวัติศาสตร์ว่า “ผ้าไหม” เป็นหนึ่งในเคร่ืองราชบรรณการ จาก
ประเทศราช ที่มอบแก่ผู้ครองแคว้น คุณค่าของ แพรพรรณไหม ไม่มีส่ิงใดเท่าเทียบคุณค่าได้ พบใน
พนื้ ท่ปี ระเทศไทย สนั นิฐานเม่อื ราว 3,000 ปี ของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ แล้วจึงกระจาย ไปยังภาค
ตา่ ง ๆ

ผหู้ ญิงอีสาน จงึ มชี วี ติ ท่ีผกู พัน กับการทอผ้า หลังเสรจ็ งานบ้าน หุงหา เล้ียงลูก พวกเธอจะก้าว
เท้า เข้าน่ังประจาการท่ี ก่ีทอผ้า สองมือ ขยับ จับเส้นใยในกระสวย เส้นด้ายพุ่งสาน สลับข้ึนลง เป็น
จังหวะของการเรียงตัวอย่างมั่นคง กลายเป็นเนื้อผ้าเบาๆ ตามความนุ่นเนียนของเส้นใย และสีสัน
ลวดลาย ตามจินตนาการ เป็นภูมิปัญญาท่ีส่งผ่านจากคนรุ่นต่อรุ่น มีการส่งเสริม การปลูกหม่อน เล้ียง
ไหม ทอผ้า ในประเทศไทย

นครขอนแก่น นครแห่งไหม ได้รับการประกาศรับรอง ให้เป้น “เมืองหัตถกรรมโลก แห่งผ้า
มัดหม่ี” จาก สภาหัตถกรรมโลก-World Craft Council (WCC)-UNESCO เมื่อ วันที่ 4 ธันวาคม
2561 ทผี่ ่านมา “ผา้ ไหม” จึงประดุจ “ลมหายใจ” ของนครขอนแก่น ท่ีมีเส้นทางได้สัมผัส ทุกปี ใน
งาน “เทศกาลไหมนานาชาติ ประเพณีผูกเสย่ี ว และงานกาชาดจังหวัดขอนแก่น”
ระหว่าง 29 พฤศจิกายน-10 ธนั วาคม ของทกุ ปี

ท่มี า: https://www.khonkaenlink.info/home/news/9368.html

๖

ประเพณีการผูกเสี่ยว ซ่ึงเป็นขนบธรรมเนียมด้ังเดิมของภาคอีสาน ท่ีมุ่งให้คนรุ่นเดียวกันรัก
ใคร่ เป็นพี่เป็นน้องช่วยเหลือกันเรียกว่า "คู่เส่ียว" เพื่อมุ่งส่งเสริมอาชีพการทอผ้าไหม และรักษาขนบ
ธรรมเนียมประเพณดี ง้ั เดมิ ไว้ในงาน จะมขี บวนแหค่ เู่ สย่ี วและพานบายศรีของอาเภอต่าง ๆ มีพิธีผูกเสี่ยว
การประกวดผลิตภัณฑ์พื้นบ้าน งานพาข้าวแลง (การรับประทานอาหารค่าแบบพื้นเมืองอีสาน) การ
แสดงศิลปวัฒนธรรมพน้ื บ้าน และการออกรา้ น

ความสาคัญประเพณีผูกเส่ียว เป็นประเพณีด้ังเดิมของชาวอีสาน ที่สืบทอดกันมาตั้งแต่
บรรพบุรุษคาว่า "เสย่ี ว" หมายถงึ เพอ่ื นรัก เพื่อนสนิท ที่เก้ือกูลและเอ้ืออาทรต่อกันร่วมสุขร่วมทุกข์ เห็น
อกเห็นใจซง่ึ กนั และกนั เหมือนญาติสนิท บางทีเรียกว่า "เพ่ือนตาย" ก็มี จังหวัดขอนแก่น จึงขอเชิญชวน
ชาวอีสานทุกคนได้ร่วมใจผูกเสี่ยว เพ่ือสร้างสัมพันธภาพแห่งความรักความผูกพันสืบทอด มรดก
วัฒนธรรมอันดีงามของชาวอีสาน ในงานเทศกาลไหม ประเพณผี ูกเสีย่ ว และงานกาชาด ขอนแกน่

ท่ีมา : https://www.isangate.com/new

๗

สาหรับแหล่งท่องเทีย่ วทางประวตั ิศาสตร์ วัฒนธรรม และแหลง่ เรยี นรูท้ โ่ี ดดเด่น ไดแ้ ก่ พระธาตุ
ขามแก่น พระมหาธาตุแก่นนคร วัดพระบาทภูพานคา วัดอุดมคงคาคีรีเขต วัดป่าภูเม็งทอง
พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติที่ 7 ขอนแก่น หอศิลปวัฒนธรรมและอาคารศูนย์กาญจนาภิเษก
มหาวิทยาลัยขอนแก่น โฮงมูนมังเมืองขอนแก่น ศูนย์การเรียนรู้วิทยาศาสตร์ประจาท้องถิ่น จังหวัด
ขอนแก่น พิพิธภัณฑ์ไดโนเสาร์ภูเวียง อุทยานไดโนเสาร์ศรีเวียง พิพิธภัณฑ์ไปรษณีย์ขอนแก่น กู่ประภา
ชัย หรือกู่บ้านนาคาน้อย ศาลเจ้าพ่อหลักเมือง อนุสาวรีย์พระนครศรีบริรักษ์ น้าส่างสนามบิน
ศาลหลกั เมืองเก่า เมืองโบราณโนนเมือง ปราสาทเปือยน้อย ศาลาไหมไทย หรืออาคารเฉลิมพระเกียรติ
60 หอเกยี รตยิ ศรฐั บรุ ษุ พลเอก เปรม ตณิ สลู านนท์ และหมบู่ า้ นผ้าไหมชนบท

ท่มี า : https://www.isangate.com/new

ทม่ี า : http://www.m-culture.in.th/album

๘

พิพิธภัณฑ์ไดโนเสาร์ภูเวียง ตั้งอยู่ที่ อาเภอเวียงเก่า จังหวัดขอนแก่น พิพิธภัณฑ์แห่งน้ีก่อต้ัง
ข้ึนในปี พ.ศ. 2544 เน้นการจัดแสดงเร่ืองราวเกี่ยวกับซากดึกดาบรรพ์ ในพ.ศ.2519 ซ่ึงเป็นปีที่
ประเทศไทยได้มีการค้นพบฟอสซิลไดโนเสาร์เป็นคร้ังแรกบริเวณห้วยประตูตีหมาซ่ึงเป็นส่วนหนึ่งของ
เทือกเขาในภูเวียง โดยฟอสซิลที่พบนั้นมีความกว้างยาวประมาณ 1 ฟุต จากการศึกษาวิจัยพบว่ามี
ฟอสซิลช้ินนี้มีลักษณะใกล้เคียงกับซอโรพอด (Sauropods) ไดโนเสาร์กินพืชขนาดใหญ่ ซึ่งจากการ
ค้นพบในคร้ังน้เี องท่นี าไปสูก่ ารเรม่ิ ตน้ การสารวจไดโนเสาร์ท่ีภูเวียงอย่างต่อเนื่อง และในปี พ.ศ. 2524
และทาให้พบกระดกู ไดโนเสารช์ นดิ กินพชื ขนาดใหญ่ ฟนั จระเข้ กระดองเต่า ฟันและเกล็ดปลาโบราณใน
ปเี ดียวกนั

การค้นพบแหล่งไดโนเสาร์บนเทือกเขาภูเวียง ถือเป็นการค้นพบท่ีสร้างชื่อเสียงให้กับ
เทือกเขาภูเวียงเป็นอย่างมาก โดยเฉพาะอย่างยิ่งไดโนเสาร์ซอโรพอดสกุลและชนิดใหม่จากภูเวียงท่ีชื่อ
ว่า ภูเวียงโกซอรัส สิรินธรนี ที่ใช้ชื่อภูเวียงเป็นชื่อสกุล และใช้นามาภิไธยของสมเด็จพระเทพ
รัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี (ขณะนั้น) เป็นช่ือชนิดน้ัน ยิ่งทาให้ผู้คนท้ังชาวไทยและชาว
ต่างประเทศกล่าวขวัญกันอย่างกว้างขวาง ทาให้หน่วยงานภาครัฐหลายหน่วยงานมีความเห็นว่าสมควร
กอ่ สรา้ งพพิ ิธภัณฑ์ไดโนเสาร์ภูเวียงขนึ้

ทมี่ า : https://palanla.com/index.php?op=domesticLocation-detail&id=249

๙

นาวาตรี สมรักษ์ คาสงิ ห์

นาวาตรี สมรักษ์ คาสิงห์ สมรักษ์ เกิดเมอื่ 16 มกราคม พ.ศ. 2516 ทหี่ ม่บู ้านโนนสมบรู ณ์
อาเภอเมือง จังหวัดขอนแกน่ (ปัจจบุ นั คือ อาเภอบา้ นแฮด)
นาวาตรี สมรกั ษ์ คาสงิ ห์ สมรักษ์ เปน็ นักกีฬาทีม ชาตไิ ทยคนแรก ท่ีได้รบั รางวลั เหรยี ญทองจากการ
แขง่ ขันมวยสากลสมคั รเลน่ ในโอลมิ ปกิ ฤดรู อ้ น 1996 ท่เี มืองแอตแลนตา รฐั จอร์เจีย สหรฐั อเมริกา
ในปี พ.ศ. 2539

ท่ีมา : https://sport-legend.com

ทีป่ รกึ ษา

๑. นายธนกฤต ศิริภริ มย์ ผอู้ านวยการ สพป.ขอนแก่น เขต ๒
๒. นายสเุ นตร์ ทองโพธ์ิ รองผูอ้ านวยการสพป.ขอนแก่น เขต ๒
๓. ดร. อุดมพร กนั ทะใจ รองผู้อานวยการสพป.ขอนแก่น เขต ๒
๔. นางสาวดวงพร ถวลิ ไพร รองผู้อานวยการสพป.ขอนแกน่ เขต ๒
๕. นายมงคลชัย ปญั ญพัฒน์พงศ์ ผู้อานวยการโรงเรยี นบ้านขอนสักรัฐราษฎรบ์ ารุง
๖. นางณชิ นนั ท์ มลู แกน่ ครชู านาญการพิเศษ
๗. นายจุฬารตั น์ เย็นสวัสด์ิ ศกึ ษานเิ ทศก์ชานาญการพิเศษ

ผู้จดั พมิ พ์/รวบรวม/เขา้ เลม่ /E-Book
นางสาวฟ้าสวย รศิ รี ครผู ้ชู ่วย

โรงเรียนบา้ นขอนสักรฐั ราษฎรบ์ ารงุ สพป. ขอนแก่น เขต ๒