Pra U STPM Penggal 1 - Sejarah

Format: 190mm X 260mm Extent= 224 pgs (11.58mm) 70gsm Status: Cover Master BM vervion_2nd imp

PRA-U PELANGI BESTSELLER
TeksSTPM PRA-U Teks STPM Bahasa Melayu CC039012a PRA-U

Penggal 1 ditulis berdasarkan
sukatan pelajaran terbaharu Bahasa
Melayu STPM yang disediakan oleh
Bahasa Melayu Majlis Peperiksaan Malaysia. Buku ini PRA-U
amat sesuai digunakan oleh pelajar-
pelajar yang bakal menghadapi TeksSTPM
peperiksaan Bahasa Melayu STPM
Kertas 1 sebagai rujukan.


PENGGAL 1 Judul-judul Pra-U & STPM kami: Teks STPM Bahasa Melayu
› Success with MUET
› MUET My Way

CIRI-CIRI ISTIMEWA › Pengajian Am Penggal 1, 2, & 3
› Bahasa Melayu Penggal 1, 2, & 3
› Biology Term 1, 2, & 3
■ Nota dan Latihan yang Komprehensif
› Physics Term 1, 2, & 3 Mohd. Syah Aksara
■ Peta Konsep Hasil Pembelajaran › Chemistry Term 1, 2, & 3 Dr. D. Kathirasan 1
› Mathematics (T) Term 1, 2, & 3 Sharifah Nor S. A. Rahman
■ Kolum Sisi yang Mengandungi Galeri › Sejarah Penggal 1, 2, & 3
Info, Akses Ilmu, Arkib Sejarah, dan › Geografi Penggal 1, 2, & 3 PENGGAL
Petunjuk STPM › Ekonomi Penggal 1, 2, & 3 Bahasa Melayu

› Pengajian Perniagaan Penggal 1, 2, & 3
■ Praktis STPM yang Menepati
Piawaian STPM


■ Kertas Model STPM Penggal 1

■ Jawapan Lengkap

PENGGAL
1


Dapatkan
versi
eBook!



1





W.M: RM28.95 / E.M: RM29.95
CC039012a
ISBN: 978-967-2856-89-4


PELANGI




26/07/2021 12:26 PM
CVR_PreU_STPM_2021 Bahasa Melayu (Penggal 1).indd 1-3
CVR_PreU_STPM_2021 Bahasa Melayu (Penggal 1).indd 1-3 26/07/2021 12:26 PM

KANDUNGAN





Bab Sejarah dan Perkembangan Bahasa 1.4 Bahasa Melayu Moden 28
1 Melayu 1 • Konsep Bahasa Melayu Moden 28
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Perkembangan Bahasa Melayu Moden 28
1.1 Asal Usul Bahasa Melayu 2 A Tahap Perkembangan Bahasa Melayu
• Konsep Bahasa 2 Moden Pramerdeka 28
• Asal Bunyi Bahasa 2 B Tahap Perkembangan Bahasa Melayu
• Ekspektasi Bahasa 2 Moden Pascamerdeka 34
• Konsep Melayu 3 – Penubuhan dan Peranan Dewan
A Definisi Awal Istilah “Melayu” 3 Bahasa dan Pustaka 35
B Definisi dari Segi Etimologi 4 – Perancangan Bahasa Melayu 36
C Definisi Melayu Berdasarkan Bangsa 4 • Fungsi Bahasa Melayu Moden 43
• Salasilah Bahasa Melayu 5 – Bahasa Melayu sebagai bahasa komunikasi 44
• Hipotesis tentang Tempat Asal Bahasa – Bahasa Melayu sebagai bahasa rasmi 44
Melayu 7 – Bahasa Melayu sebagai bahasa perpaduan 44
– Hipotesis 1 (Kawasan Asia Tengah) 7 – Bahasa Melayu sebagai bahasa ilmu 44
– Hipotesis 2 (Kawasan Nusantara) 8 • Tokoh-tokoh Tempatan Zaman
Praktis STPM 8 Pascamerdeka 44
• Sumbangan Pertubuhan dan Institusi
1.2 Bahasa Melayu Kuno 10 terhadap Perkembangan Bahasa Melayu
• Konsep Bahasa Melayu Kuno 10 Moden Era Pascamerdeka 48
• Ciri-ciri Bahasa Melayu Kuno 10 Praktis STPM 51
– Sistem Tulisan dan Ejaan 11 QQ3 56
– Kosa Kata 11 1.5 Unsur Asing dalam Bahasa Melayu 56
• Bahan Bukti Penggunaan Bahasa Melayu • Latar Belakang Peminjaman Bahasa 56
Kuno 12 • Bahasa Sumber, Pengaruh, dan Kesan 57
– Pada Zaman Kerajaan Sriwijaya 12 – Bahasa Sanskrit 57
– Pada Zaman Kerajaan Majapahit 14 – Bahasa Arab 59
Praktis STPM 14 – Bahasa Parsi, Tamil, dan Hindi 60
QQ1 16 – Bahasa Cina 60
1.3 Bahasa Melayu Klasik 17 – Bahasa Jawa/ Sunda/ Sumatera 61
• Konsep Bahasa Melayu Klasik 17 – Bahasa Portugis dan Belanda 61
• Ciri-ciri Bahasa Melayu Klasik 17 – Bahasa Inggeris 61
– Sistem Tulisan dan Ejaan 17 Praktis STPM 62
– Kosa Kata 18 QQ4 63
– Tatabahasa 18
• Perkembangan Aksara Jawi 19 Bab Fonologi 64
• Bahan Bukti tentang Penggunaan Bahasa 2 • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
Melayu Klasik 20 2.1 Definisi Fonetik dan Fonemik 65
– Batu-batu Bersurat 20
– Batu-batu Nisan 20 2.2 Penggolongan dan Penghasilan Bunyi
– Hukum Kanun 21 Bahasa 67
– Surat-surat Awal 22 • Bunyi Vokal 67
– Naskhah Sastera Klasik 23 • Proses Pengujaran Bunyi Fonem Vokal 69
• Fungsi Bahasa Melayu Klasik 24 • Cara-cara Pengujaran Fonem Vokal Depan 69
– Lingua Franca 24 A Pengujaran vokal depan sempit [i] 69
– Bahasa Pentadbiran 24 B Pengujaran vokal depan separuh
– Bahasa Ilmu (Agama) 24 sempit [e] / e taling 69
– Bahasa Undang-undang 25 C Pengujaran vokal depan separuh
– Bahasa Persuratan 25 luas [] 70
Praktis STPM 26 D Pengujaran vokal depan luas [a] 71
QQ2 27 • Cara-cara Pengujaran Fonem
Vokal Belakang 71

vii






Kan[STPM BM P1].indd 7 3/20/18 8:47 AM

A Pengujaran vokal belakang sempit [u] 71 – Fungsi tanda sempang (-) 106
B Pengujaran vokal belakang separuh – Fungsi titik bertindih (:) 106
sempit [o] 72 – Fungsi koma bertitik (;) 106
C Pengujaran vokal belakang separuh – Fungsi tanda tanya (?) 106
luas [] 72 – Fungsi tanda seru (!) 106
• Cara-cara Pengujaran Fonem Vokal Tengah 73 – Fungsi tanda kurung ( ) 107
A Pengujaran vokal tengah [] /e pepet 73 – Fungsi tanda petikan (“….”) 107
• Bunyi Konsonan 73 Praktis STPM 107
• Proses Pengujaran Fonem Konsonan 74 QQ6 108
– Cara-cara Pengujaran Konsonan 75
A Pengujaran konsonan letupan (Plosif) 75 Bab Pembacaan Kritis dan
Analitis
109
B Pengujaran konsonan letusan 3 • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
(Afrikat) 78 Pembacaan Kritis dan Analitis 110
C Pengujaran konsonan sengauan • Pengenalan 110
(Nasal) 79 • Ketepatan Maklumat 110
D Pengujaran konsonan geseran • Keikhlasan Pengarang 111
(Frikatif) 81 • Pendirian Pengarang 112
E Pengujaran konsonan separuh vokal 82 • Pandangan Umum 112
F Pengujaran konsonan geseran/ • Konflik Sedia Ada 112
pinjaman 83
G Pengujaran konsonan getaran (Tril) 83 Bentuk Soalan dan Teknik Menjawab 113
H Pengujaran konsonan sisian (Lateral) 84 • Soalan 1 113
• Bunyi Diftong 85 • Soalan 2 114
• Proses Pengujaran Tiga Jenis Diftong Melayu 85 • Soalan 3 118
– Cara-cara Pengujaran Diftong 86 Praktis STPM 122
A Pengujaran difong [ai] 86 Penulisan Esei Tidak
B Pengujaran diftong [au] 87 Bab
4
126
Berformat
C Pengujaran diftong [oi] 87 • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
– Vokal Rangkap dan Konsonan Rangkap 88 Penulisan Esei Tidak Berformat 127
A Vokal rangkap 88 • Pengenalan 127
B Konsonan rangkap 88 • Ciri-ciri Karangan yang Baik 127
Praktis STPM 88 A Penakrifan Tajuk 128
QQ5 93 B Isi / Fikiran 135
2.3 Struktur Suku Kata Bahasa Melayu 93 C Pengolahan dan Penyampaian 136
• Pengenalan 93 D Bahasa 137
• Struktur Suku Kata Asli 93 E Pertautan Ayat 139
• Struktur Suku Kata Pinjaman 94 • Proses Mengarang 141
2.4 Sistem Ejaan Bahasa Melayu 94 A Pengolahan Pendahuluan 141
• Pengenalan 94 B Pengolahan Isi 144
• Pola Keselarasan Vokal 94 C Pengolahan Penutup 153
• Pengejaan 95
A Kata pinjaman 95 Contoh Karangan 155
B Pengejaan kata berimbuhan 96 • Bidang Ekonomi 155
C Pengejaan kata majmuk 98 • Bidang Pendidikan 162
D Pengejaan kata ganda 99 • Bidang Sukan dan Rekreasi 169
E Pengejaan kata klitik 100 • Bidang Bahasa /Seni/Budaya/Sastera 177
F Frasa sendi nama dengan • Bidang Sains dan Teknologi 184
kata sendi “di” dan “ke” 100 • Bidang Kemanusiaan dan Kemasyarakatan 192
Praktis STPM 102 Praktis STPM 200
2.5 Tanda Baca 105 Kertas Model STPM (910/1) 1 201
• Pengenalan 105 Kertas Model STPM (910/1) 2 205
– Fungsi tanda noktah (.) 105
– Fungsi tanda koma (,) 105 Jawapan 209


viii






Kan[STPM BM P1].indd 8 3/20/18 8:47 AM

BAB
2 FONOLOGI












PENGENALAN


Dalam bab ini, para pelajar akan memperoleh pegetahuan tentang fonologi dalam sistem bahasa
PENGENALAN
dengan mengenal pasti konsep bunyi, fonem, huruf, alofon, dan suku kata serta mengenali
lambang fonetik. Pelajar juga akan mempelajari penggolongan dan penghasilan bunyi bahasa serta
mengetahui cara-cara menghasilkan bunyi bahasa. Dalam bab ini juga para pelajar akan mengenal
serta mengenal pasti struktur suku kata dan sistem ejaan bahasa Melayu. Selain itu, para pelajar juga
akan didedahkan oleh penggunaan tanda baca yang betul.





Peta Konsep




BIDANG FONOLOGI








Penggolongan dan Struktur Suku Kata
Penghasilan Bunyi Bahasa Bahasa Melayu
• Vokal • Struktur suku kata asli
• Konsonan asli dan konsonan • Struktur suku kata pinjaman
pinjaman
• Diftong



Definisi Fonetik Sistem Ejaan Bahasa Melayu Tanda Baca
dan Fonemik • Pola keselarasan vokal
• Konsep bunyi • Pengejaan
• Konsep fonem (a) Kata pinjaman
• Konsep alofon (b) Kata berimbuhan
• Konsep huruf (c) Kata majmuk
• Konsep suku kata (d) Kata ganda
(e) Klitik
(f) Frasa sendi nama dengan
kata sendi “di” dan “ke”










02[BM STPM P1].indd 64 3/20/18 8:55 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi

2.1 Definisi Fonetik dan Fonemik


1 Bidang fonologi ialah bidang yang mengkaji bunyi dalam sesuatu ‘15, ‘16
bahasa dan lambang kepada bunyi tersebut. Kajian yang berkaitan
dengan penyebutan bahasa dinamakan fonetik. BAB
2 Fonetik menekankan tentang:
(a) alat pertuturan dan daerah artikulasi serta proses mengeluarkan Layari laman web https:// 2
bunyi. ms.wikipedia.org/wiki/Fonologi
untuk memperoleh maklumat
(b) proses penghasilan bunyi dalam sistem saraf dan mekanisme tentang fonologi.
pertuturan.
(c) sifat dan keadaan gelombang bunyi yang dikeluarkan penutur.
(d) proses yang berlaku di dalam organ telinga sehingga berlaku
ujaran. INFO
3 Fonemik pula ialah bidang yang mengkaji bunyi-bunyi sesuatu
bahasa, iaitu kajian tentang fungsi, atau struktur bunyi itu. ‘17, ‘18




Jadual 2.1 Konsep Bunyi, Fonem, Alofon, Huruf, dan Suku Kata.

Perkara Maksud/ Catatan Contoh
Bunyi Lafaz, sebutan, pengucapan (dengan alat Bunyi geseran, letusan, sengauan, letupan,
pertuturan) getaran, dan sisian

Fonem Unit bunyi yang terkecil yang boleh Fonem [a], fonem [t], fonem [f]
membezakan makna kata
• Fonem vokal Terdapat enam fonem vokal dalam bahasa Fonem e ada dua variasi bunyi, contohnya
Melayu, iaitu [a], [e], [], [i], [o], [u] emak, enak
• Fonem konsonan Dalam bahasa Melayu, terdapat 18 fonem Selain huruf a, e, i, o, u
konsonan asli

Alofon Fonem yang terdiri daripada anggota fonem Fonem p dalam kata palu dan luap. Bunyi p
dipanggil alofon dalam palu diujarkan sebagai letupan bibir
yang sempurna, manakala p dalam luap,
bunyi p tidak diletupkan. Maka fonem p
mempunyai dua alofon
Huruf Lambang dalam sistem bunyi (bahasa) Huruf awal (pangkal), saksi vokal, huruf
yang daripadanya sesuatu perkataan dalam ringkas kependekan, huruf tulisan rumi
tulisan dibentuk, lambang-lambang abjad, bahasa Melayu, iaitu A, B, C, D, dan
dan aksara seterusnya, dan sebagainya
• Huruf saksi Jawi alif, wau, ya
• Huruf vokal/ huruf saksi a, e, i, o, u
• Huruf konsonan Selain huruf a, e, i, o, u b, c, d, f, g, ...z
• Huruf e pepet segar, dengan
• Huruf e taling segak, seksa










65






02[BM STPM P1].indd 65 3/20/18 8:55 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi


Perkara Maksud/ Catatan Contoh
Suku kata Bahagian perkataan yang berasaskan
kehadiran vokal dan ditandai oleh suatu
vokal dan wujud sebagai satu vokal atau
bersama-sama dengan konsonan
BAB • Suku kata terbuka Suku kata yang berakhir dengan mana- Ba..., ce..., du..., tai..., so...
2 • Suku kata tertutup mana huruf vokal Contoh: celak
Ban..., cen..., dung..., tak..., ...sok
Suku kata yang berakhir dengan mana-
mana huruf konsonan Contohnya: pelosok
• Cara mengira bilangan i/bu men/ tu/a = 5 suku kata
suku kata bi/a/wak i/tu = 5 suku kata
• 4 pola umum suku kata V, VK, KV, dan KVK dia, undi, anda, sampai
bahasa Melayu
• 7 pola pinjaman bahasa KKV, KKVK, KVKK, dan sebagainya drama, blok, bank
Inggeris

4 Bunyi dalam kajian fonetik digolongkan kepada:
(a) bunyi vokal
(b) bunyi konsonan
(c) bunyi diftong
5 Organ atau tisu penting yang berperanan dalam pengujaran
(penyebutan) fonem dikenal sebagai alat artikulasi dan daerah
artikulasi. Bahagian yang paling aktif bergerak ialah lidah. Oleh
sebab itu, lidah digelar “artikulator”.
6 Alat dan daerah artikulasi adalah seperti yang ditunjukkan dalam
‘17
rajah dan jadual di bawah ini.

rongga hidung rongga mulut (oral)
(nasal)
lelangit keras lelangit lembut (velum)
(palatal)
anak tekak (uvula)






bibir (labial)
lidah (tongue)
gigi (dental)
rongga tekak


epiglotis (epiglottis)


pita suara (vocal cord)
gusi
(alveolar)
tenggorok

Rajah 2.1 Kedudukan Organ Pengujaran Bunyi Bahasa


66






02[BM STPM P1].indd 66 3/20/18 8:55 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi
Jadual 2.2 Alat dan Daerah Artikulasi

Alat/ Daerah Kedudukan/ Fungsi
1 Paru-paru Menyedut dan menghembus keluar udara.
2 Bibir Otot-otot ini boleh dibundarkan [u] atau dileperkan [i], selain berfungsi menahan udara [m].
3 Gigi Menampan atau menahan aliran udara. BAB

4 Gusi Daerah sebutan; berperanan dalam pengujaran fonem-fonem seperti [t]. Membantu hujung lidah 2
membuat sekatan.
5 Lelangit keras Daerah sebutan yang bermula dari sempadan gusi di bahagian atas rongga mulut, membawa ke
lelangit lembut.
6 Lelangit lembut Mengawal rongga tekak ke rongga hidung dengan menutup atau membuka salurannya. Jika
dinaikkan, rongga hidung akan tertutup; terhasil bunyi biasa. Jika diturunkan, rongga hidung akan
terbuka dan udara akan keluar. Kesannya, terhasil bunyi sengau.
7 Anak tekak Otot yang boleh bergerak ke hadapan atau ke belakang untuk menutup, meluaskan, atau
menyempitkan rongga tekak.

8 Peti suara/ kotak Struktur sembilan tulang rawan mengandungi dua pita otot selari dengan halkum di hadapannya.
suara
9 Pita suara Waktu pernafasan biasa: pita suara direnggangkan berjauhan supaya udara dapat melalui
di antaranya tanpa apa-apa sekatan. Ruang di antara pita suara itu digelar glotis. Dua keping
selaput itu boleh diluaskan/disempitkan. Pita akan bergetar apabila mendapat tekanan daripada
aliran udara dari paru-paru.
10 Lidah Daun lidah dibahagikan kepada hujung, hadapan, tengah, dan belakang. Lidah digerakkan ke
atas atau ke bawah untuk menyekat udara yang keluar melalui rongga mulut.





2.2 Penggolongan dan Penghasilan
Bunyi Bahasa



Bunyi Vokal ‘13, ‘15, ‘16, ‘17, ‘18
Konsepsi Vokal Bunyi Bahasa
1 Bunyi vokal ialah bunyi yang dihasilkan tanpa halangan, sekatan,
Bunyi
ataupun sisian pada arus udara yang dikeluarkan dari paru-paru. Bunyi konsonan
vokal
2 Terdapat lapan bunyi vokal, iaitu enam vokal asli bahasa Melayu dan
dua vokal pinjaman. Vokal-vokal asli ialah [a, e, i, o, u]. Vokal-vokal
pinjaman pula ialah [, ].
3 Kelapan-lapan vokal ini ditunjukkan dalam Rajah 2.2. Bahagian Layari laman web https://
depan, tengah, dan belakang pada rajah menunjukkan bahagian ms.wikipedia.org/wiki/Vokal
lidah yang berperanan ketika menghasilkan bunyi-bunyi vokal. untuk memperoleh maklumat
tentang bunyi vokal.




INFO



67






02[BM STPM P1].indd 67 3/20/18 8:55 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi


Depan Tengah Belakang
Sempit [i] [u]


Separuh sempit [e] [o]
BAB []
2
Separuh luas [ε] []


Luas [a]
Bibir leper/ Neutral Bibir bundar
terhampar

Rajah 2.2 Kedudukan Lapan Bunyi Bokal dalam Bahasa Melayu


4 Semasa bunyi vokal dihasilkan:
(a) berlaku getaran pada pita suara (semua bunyi vokal bersuara).
(b) anak tekak dinaikkan (untuk menutup rongga hidung).
(c) udara yang keluar dari paru-paru tanpa sebarang halangan atau
sekatan, malahan keluar berterusan melalui rongga tekak dan
rongga mulut.
‘18 (d) bentuk bibir boleh berkeadaan bundar atau leper (terhampar).
5 Keadaan sempit, separuh sempit, separuh luas, dan luas semasa
pengeluaran bunyi vokal dikaitkan dengan bukaan rongga tekak dan
Keadaan bibir semasa bukaan rongga mulut. Lihat jadual 2.3 yang ditunjukkan di bawah
menghasilkan jenis-jenis vokal
seperti yang berikut: ini.
Jadual 2.3 Fonem Vokal
[i] Kedudukan Bukaan rahang/ Keadaan
Pita suara Simbol
lidah mulut bibir
[e] 1 Depan Sempit Leper Bergetar [i]

[ε] 2 Depan Separuh sempit Leper Bergetar [e]

[a] 3 Depan Separuh luas Leper Bergetar [ε]


4 Depan Luas Leper Bergetar [a]
[u]
5 Tengah Separuh luas Neutral Bergetar [ ]
[o]
6 Belakang Sempit Bundar Bergetar [u]
[]
7 Belakang Separuh sempit Bundar Bergetar [o]

8 Belakang Separuh luas Bundar Bergetar [ ]




68






02[BM STPM P1].indd 68 3/20/18 8:55 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi
Proses Pengujaran Bunyi Fonem Vokal
1 Udara dari paru-paru, dipam ke pita suara.
2 Pita suara bergetar (kerana semua bunyi vokal bersuara).
3 Udara tiba di rongga tekak, anak tekak dinaikkan (untuk menutup
rongga hidung).
4 Udara kemudian keluar melalui rongga mulut tanpa halangan BAB
dengan keadaan bibir berkeadaan bundar/ leper, bukaan mulut
luas/ separuh luas/ separuh sempit/ sempit, dan lidah berada pada 2
bahagian depan/ tengah/ belakang. Maka terhasillah fonem vokal.

Cara-cara Pengujaran Fonem Vokal Depan

A Pengujaran vokal depan sempit [i] ‘13, ‘14, ‘16
1 Bahagian depan lidah diangkat setinggi-tingginya.
2 Lelangit lembut terangkat rapat ke belakang tekak dan menutupi
rongga hidung.
3 Udara dikeluarkan dari paru-paru melalui rongga mulut tanpa
sekatan. Kata kunci cara-cara
4 Pita suara bergetar. pengujaran fonem vokal
5 Bibir berada dalam keadaan terhampar atau leper. depan
(a) Bahagian depan lidah
6 Contoh penggunaan vokal [i] ialah ikan, bila, jari. sama ada diangkat tinggi,
diturunkan satu per tiga,
diturunkan dua per tiga,
atau diturunkan serendah-
rendahnya.
(b) Lelangit lembut dinaikkan
untuk menutupi rongga
hidung.
(c) Udara keluar dari paru-
paru melalui rongga mulut
tanpa sekatan.
[i] (d) Pita suara bergetar.
(e) Keadaan bibir terhampar.





B Pengujaran vokal depan separuh sempit [e] / e taling ‘13, ‘14

1 Bahagian depan lidah diturunkan satu per tiga daripada kedudukan
vokal [i].
2 Lelangit lembut terangkat rapat ke belakang tekak dan menutup
rongga hidung.
3 Udara dikeluarkan dari paru-paru melalui rongga mulut tanpa
sekatan.
4 Pita suara bergetar.
5 Bibir berada dalam keadaan terhampar atau leper.






69






02[BM STPM P1].indd 69 3/20/18 8:55 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi
6 Contoh perkataan menggunakan e taling ialah gendong, dekad,
hebah, nenek, leher, dan telor.
7 Contoh penggunaan e taling dalam suku kata terbuka seperti tekong
(te / kong) dan leka (le / ka).
8 Contoh penggunaan e taling dalam suku kata tertutup seperti
BAB sembang (sem / bang) dan mentol (men / tol).

2










[e]








C Pengujaran vokal depan separuh luas [ε]

1 Bahagian depan lidah diturunkan dua per tiga daripada kedudukan
vokal [i].
2 Lelangit lembut terangkat rapat ke belakang tekak dan menutupi
rongga hidung.
3 Udara dikeluarkan dari paru-paru melalui rongga mulut tanpa
sekatan.
4 Pita suara bergetar.
5 Bibir berada dalam keadaan terhampar atau leper.
6 Contoh penggunaan vokal [e] ialah modal dalam dialek Kedah
(mode).














[]












70






02[BM STPM P1].indd 70 3/20/18 8:55 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi
D Pengujaran vokal depan luas [a] ‘14

1 Bahagian depan lidah diturunkan serendah-rendahnya.
2 Lelangit lembut terangkat rapat ke belakang tekak dan menutup
rongga hidung.
3 Udara dikeluarkan dari paru-paru melalui rongga mulut tanpa
sekatan. BAB
4 Pita suara bergetar. 2
5 Bibir berada dalam keadaan agak terhampar atau leper.
6 Contoh penggunaan vokal [a] ialah aku, hati, bila.












[a]









Cara-cara Pengujaran Fonem Vokal Belakang

A Pengujaran vokal belakang sempit [u] ‘13
1 Bahagian belakang lidah diangkat tinggi ke arah lelangit lembut Kata kunci cara-cara
tetapi tidak menyentuhnya. pengujaran fonem vokal
2 Lelangit lembut terangkat rapat ke belakang tekak untuk menutup belakang
(a) Bahagian belakang lidah
rongga hidung. sama ada diangkat tinggi,
3 Udara dikeluarkan daripada paru-paru (tanpa sekatan). diturunkan satu per tiga,
4 Pita suara bergetar. atau diturunkan dua per
tiga.
5 Keadaan bibir bundar. (b) Lelangit lembut dinaikkan
6 Contoh penggunaan vokal [u] ialah ulam, suka. untuk menutupi rongga
hidung.
(c) Udara keluar dari paru-
paru melalui rongga mulut
tanpa sekatan.
(d) Pita suara bergetar.
(e) Keadaan bibir bundar.




[u]








71






02[BM STPM P1].indd 71 3/20/18 8:55 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi
B Pengujaran vokal belakang separuh sempit [o]

1 Belakang lidah diturunkan satu per tiga daripada kedudukan vokal
[u].
2 Lelangit lembut terangkat rapat ke belakang tekak untuk menutup
rongga hidung.
BAB 3 Udara dikeluarkan dari paru-paru (tanpa sekatan).
2 4 Pita suara bergetar.
5 Keadaan bibir bundar.
6 Contoh penggunaan vokal [o] ialah otak, ombak, soto, sorak.












[o]








C Pengujaran vokal belakang separuh luas [ ]

1 Belakang lidah diturunkan dua per tiga daripada kedudukan vokal
[u].
2 Lelangit lembut terangkat rapat ke belakang tekak untuk menutup
rongga hidung.
3 Udara dikeluarkan dari paru-paru (tanpa sekatan).
4 Pita suara bergetar.
5 Keadaan bibir bundar.
6 Contoh penggunaan vokal [] ialah borak, tumpo.













[]











72






02[BM STPM P1].indd 72 3/20/18 8:55 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi
Cara-cara Pengujaran Fonem Vokal Tengah

A Pengujaran vokal tengah [ ] / e pepet
1 Vokal tengah ialah fonem e pepet.
2 Bahagian tengah lidah berada dalam keadaan biasa, tidak dinaikkan
atau diturunkan. BAB
3 Buka rahang sederhana luasnya.
4 Lelangit lembut terangkat rapat ke belakang tekak untuk menutup 2
rongga hidung.
5 Udara keluar dari paru-paru (tanpa sekatan).
6 Pita suara bergetar.
7 Keadaan bibir neutral.
8 Contoh perkataan menggunakan e pepet (vokal tengah) ialah kelam,
sejahtera, kepompong, jerlus, segar, bentuk, senduk, mekar, mengkal,
terang, teruk, dan jeruk.
9 Contoh penggunaan e pepet dalam suku kata terbuka seperti terima
(te / ri / ma) dan bekas (be / kas).
10 Contoh penggunaan e pepet dalam suku kata tertutup seperti rendam
(ren / dam) dan bersama (ber / sa / ma)





Layari laman web https://goo.
gl/8hSRdi untuk memperoleh
maklumat tentang bunyi
konsonan.


[]
INFO






Bunyi Konsonan ‘13, ‘14, ‘15
Konsepsi Konsonan

1 Bunyi konsonan merupakan bunyi-bunyi selain bunyi-bunyi vokal. Jenis Konsonan Asli
2 Bunyi konsonan dihasilkan apabila aliran udara dari paru-paru dalam Bahasa Melayu
dihalang oleh organ-organ sebutan semasa melalui rongga mulut/
hidung.
3 Konsonan terdiri daripada konsonan bersuara bermaksud konsonan letupan geseran sisian sengauan
yang terhasil apabila tekanan udara yang keluar dari paru-paru separuh
menggetarkan pita suara. Konsonan tidak bersuara pula terhasil letusan getaran vokal
apabila udara dari paru-paru tidak menggetarkan pita suara.
4 Dalam bahasa Melayu, konsonan terbahagi kepada konsonan asli
dan pinjaman. Konsonan asli terdiri daripada bunyi-bunyi letupan,
letusan, sengauan, geseran, sisian, getaran, dan bunyi separuh



73






02[BM STPM P1].indd 73 3/20/18 8:55 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi
vokal. Lihat Jadual 2.4 dan Jadual 2.5 yang menunjukkan klasifikasi
mengikut cara dan sebutan konsonan asli bahasa Melayu dan
konsonan pinjaman.

‘15, ‘16, ‘17, ‘18 Jadual 2.4 Konsonan Asli Bahasa Melayu
BAB Daerah Sebutan

Gusi –
2 Cara Sebutan Bibir Gusi lelangit Lelangit Lelangit Pita suara
keras keras lembut
1 LETUPAN [b] [d] [g]
Bersuara
2 LETUPAN [p] [t] [k] []
Tidak bersuara
3 LETUSAN [ ]
Bersuara
4 LETUSAN [č]
Tidak bersuara
5 SENGAUAN [m] [n] [ ] [ ]
bersuara
6 GESERAN [s] [h]
Tidak bersuara
7 GETARAN [r]
Bersuara
8 SISIAN [l]
Bersuara
9 SEPARUH [w] [y]
VOKAL

Jadual 2.5 Konsonan Pinjaman

Daerah Sebutan
Lelangit Lelangit
Bibir – gigi Gigi Gigi – gusi Anak tekak
keras lembut
Cara Sebutan
Geseran [f] (th) [q] [z] (sy)[š] (kh)[x]
[v] (dh) [ ] (gh)[]
Proses Pengujaran Fonem Konsonan

1 Udara dari paru-paru, dipam ke pita suara.
2 Keadaan pita suara sama ada:
(a) bergetar (bunyi bersuara) atau
(b) tidak bergetar (bunyi tidak bersuara)
3 Udara tiba di rongga tekak, anak tekak sama ada:
(a) dinaikkan (untuk menutup rongga hidung) atau
(b) diturunkan (bagi fonem sengauan [m], [n], [] dan [])
4 Udara kemudian keluar melalui rongga mulut dengan halangan sama
ada udara disekat, dihalakan ke kiri ke kanan, digetarkan, digeserkan,
dan sebagainya. Lihat jadual 2.6 yang menunjukkan cara sebutan dan
kata kunci proses pengujaran fonem konsonan.



74






02[BM STPM P1].indd 74 3/20/18 8:55 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi
Jadual 2.6 Proses Pengujaran Fonem Konsonan

Cara Sebutan Kata Kunci Proses Pengujaran
1 LETUPAN ... udara disekat dan dilepaskan serta-merta ...
2 LETUSAN ... udara disekat dan dilepaskan perlahan-lahan ...
3 SENGAUAN ... lelangit lembut diturunkan ... udara keluar melalui rongga hidung ... BAB
4 GESERAN ... udara dari paru-paru akan bergeser ...
2
5 GETARAN ... udara dari paru-paru ditekan keluar hingga menggetarkan lidah
6 SISIAN ... udara dikeluarkan dari kiri dan kanan lidah ...
... kedudukan lidah dan ruang udara di dalam mulut sama kedudukannya seperti ketika menyebut
7 SEPARUH VOKAL
bunyi vokal, tetapi dilakukan separuh jalan sahaja ...


Cara-cara Pengujaran Konsonan
A Pengujaran konsonan letupan (Plosif) ‘18
1 Kata kunci letupan; “ ...udara disekat dan dilepaskan serta-merta ...”
Kata kunci cara-cara
pengujaran konsonan
Lelangit
Bibir Gigi – gusi Pita suara letupan
lembut
(a) Alat artikulasi dirapatkan
Letupan bersuara [b] [d] [g] kepada daerah artikulasi
Letupan tidak bersuara [p] [t] [k] [] sehingga udara tersekat.
(b) Lelangit lembut dinaikkan
2 Contoh pengujaran konsonan letupan dua bibir bersuara [b] untuk menutupi rongga
hidung.
(a) Udara dari paru-paru, dipam ke pita suara. (c) Udara dari paru-paru
(b) Pita suara bergetar. tersekat dan dilepaskan
(c) Udara tiba di rongga tekak, lelangit lembut dinaikkan (untuk serta-merta.
menutup rongga hidung). (d) Pita suara sama ada
bergetar atau tidak
(d) Udara kemudian terhalang, iaitu disekat dan dilepaskan bergetar.
serta-merta pada bahagian bibir, maka terhasillah fonem [b],
contohnya perkataan bisu dan haba.














[b]














75






02[BM STPM P1].indd 75 3/20/18 8:55 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi
3 Contoh pengujaran konsonan letupan dua bibir tak bersuara [p]
(a) Udara dari paru-paru dipam ke pita suara.
(b) Pita suara tidak bergetar.
(c) Udara tiba di rongga tekak, lelangit lembut dinaikkan (untuk
menutup rongga hidung).
BAB (d) Udara kemudian terhalang, iaitu disekat dan dilepaskan
serta-merta pada bahagian bibir, maka terhasillah fonem [p],
2 contohnya perkataan para, dan lupa.














[p]







4 Contoh pengujaran konsonan letupan gigi – gusi bersuara [d]
‘15
(a) Udara dari paru-paru dipam ke pita suara.
(b) Pita suara bergetar.
(c) Udara tiba di rongga tekak, lelangit lembut dinaikkan (untuk
menutup rongga hidung).
(d) Udara kemudian terhalang, iaitu disekat dan dilepaskan serta-
merta pada bahagian hujung lidah dan gusi, maka terhasillah
fonem [d], contohnya perkataan dari, dan nada.













[d]
















76






02[BM STPM P1].indd 76 3/20/18 8:55 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi
5 Contoh pengujaran konsonan letupan gigi – gusi tak bersuara [t] ‘15
(a) Udara dari paru-paru dipam ke pita suara.
(b) Pita suara tidak bergetar.
(c) Udara tiba di rongga tekak, lelangit lembut dinaikkan (untuk
menutup rongga hidung).
(d) Udara kemudian terhalang, iaitu disekat dan dilepaskan serta- BAB
merta pada bahagian hujung lidah dan gusi, maka terhasillah
fonem [t], contohnya perkataan tari, dan nota. 2












[t]









6 Contoh pengujaran konsonan letupan lelangit lembut bersuara [g]
(a) Udara dari paru-paru dipam ke pita suara.
(b) Pita suara bergetar.
(c) Udara tiba di rongga tekak, lelangit lembut dinaikkan (untuk
menutup rongga hidung).
(d) Udara kemudian terhalang, iaitu disekat dan dilepaskan serta-
merta pada bahagian belakang lidah dan lelangit lembut, maka
terhasillah fonem [g], contohnya perkataan gaya, dan pergi.













[g]















77






02[BM STPM P1].indd 77 3/20/18 8:55 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi
7 Contoh pengujaran konsonan letupan lelangit lembut tak bersuara
[k]
(a) Udara dari paru-paru dipam ke pita suara.
(b) Pita suara tidak bergetar.
(c) Udara tiba di rongga tekak, lelangit lembut dinaikkan (untuk
BAB menutup rongga hidung).
(d) Udara kemudian terhalang, iaitu disekat dan dilepaskan serta-
2 merta pada bahagian belakang lidah dan lelangit lembut, maka
terhasillah fonem [k], contohnya perkataan kari, dan lelaki.













[k]








8 Contoh pengujaran konsonan letupan hentian glotis []
(a) Udara dari paru-paru dipam ke pita suara.
(b) Pita suara tidak bergetar.
(c) Udara tiba di rongga tekak, lelangit lembut dinaikkan (untuk
menutup rongga hidung).
(d) Udara kemudian terhalang, iaitu disekat dan dilepaskan serta-
merta pada bahagian pita suara, maka terhasillah fonem [],
contohnya perkataan bada, dan keadaan.
B Pengujaran konsonan letusan (Afrikat)

1 Kata kunci letusan; “ ... udara disekat dan dilepaskan perlahan-lahan
Kata kunci cara-cara
pengujaran konsonan letusan ...”
(a) Alat artikulasi dirapatkan Lelangit keras
kepada daerah artikulasi
sehingga udara tersekat. Letusan bersuara [ ]
(b) Lelangit lembut dinaikkan Letusan tidak bersuara [č]
untuk menutupi rongga
hidung. 2 Contoh pengujaran konsonan letusan lelangit keras tak bersuara [č]
(c) Udara dari paru-paru (a) Udara dari paru-paru dipam ke pita suara.
tersekat dan dilepaskan
secara perlahan-lahan. (b) Pita suara tidak bergetar.
(d) Pita suara sama ada (c) Udara tiba di rongga tekak, lelangit lembut dinaikkan (untuk
bergetar atau tidak menutup rongga hidung).
(d) Udara kemudian terhalang, iaitu disekat dan dilepaskan
bergetar.
perlahan-lahan pada bahagian lelangit keras, maka terhasillah
fonem [č], contohnya perkataan čari, dan bača.


78






02[BM STPM P1].indd 78 3/20/18 8:55 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi









BAB
2

[č]







3 Contoh pengujaran fonem konsonan letusan lelangit keras bersuara
[ ]
(a) Udara dari paru-paru, dipam ke pita suara.
(b) Pita suara bergetar.
(c) Udara tiba di rongga tekak, lelangit lembut dinaikkan (untuk
menutup rongga hidung).
(d) Udara kemudian terhalang, iaitu disekat dan dilepaskan
perlahan-lahan pada bahagian lelangit keras, maka terhasillah
fonem [ ], contohnya perkataan ahat, a al.















[ ]






C Pengujaran konsonan sengauan (Nasal) ‘13, ‘15
1 Kata kunci sengauan; “ ... lelangit lembut diturunkan ... udara keluar
melalui rongga hidung ...”

Gusi –
Cara Lelangit Lelangit Pita
sebutan Bibir Gusi lelangit keras lembut suara
keras
Sengauan [m] [n] [ ] [ ]
bersuara




79






02[BM STPM P1].indd 79 3/20/18 8:55 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi
2 Contoh pengujaran fonem konsonan sengauan dua bibir bersuara
‘15
[m]
(a) Udara dari paru-paru, dipam ke pita suara.
(b) Pita suara bergetar.
(c) Udara tiba di rongga tekak, lelangit lembut diturunkan (untuk
BAB membuka rongga hidung).
(d) Udara terhalang pada bahagian dua bibir, kemudian keluar
2 melalui rongga hidung dan rongga mulut, maka terhasillah
fonem [m], contohnya perkataan malu dan amal.



Kata kunci cara-cara
pengujaran konsonan
sengauan
(a) Alat artikulasi dirapatkan
kepada daerah artikulasi.
(b) Lelangit lembut diturunkan
untuk membuka rongga
hidung. [m]
(c) Udara keluar dari paru-
paru melalui rongga
hidung dan rongga mulut.
(d) Pita suara bergetar.



3 Contoh pengujaran konsonan sengauan gigi – gusi bersuara [n]
(a) Udara dari paru-paru dipam ke pita suara.
(b) Pita suara bergetar.
(c) Udara tiba di rongga tekak, lelangit lembut diturunkan (untuk
membuka rongga hidung).
(d) Udara terhalang pada bahagian hujung lidah dan gusi kemudian
keluar melalui rongga hidung dan rongga mulut, maka
terhasillah fonem [n], contohnya perkataan nasi dan anak.












[n]















80






02[BM STPM P1].indd 80 3/20/18 8:55 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi

4 Contoh pengujaran konsonan sengauan lelangit keras bersuara []
(a) Udara dari paru-paru dipam ke pita suara.
(b) Pita suara bergetar.
(c) Udara tiba di rongga tekak, lelangit lembut diturunkan (untuk
membuka rongga hidung).
(d) Udara terhalang pada bahagian depan lidah dan lelangit keras, BAB
kemudian keluar melalui rongga hidung dan rongga mulut,
maka terhasillah fonem [], contohnya perkataan ata dan 2
meala.
5 Contoh pengujaran konsonan sengauan lelangit lembut bersuara []
(a) Udara dari paru-paru dipam ke pita suara.
(b) Pita suara bergetar.
(c) Udara tiba di rongga tekak, lelangit lembut diturunkan (untuk
membuka rongga hidung).
(d) Udara terhalang pada bahagian belakang lidah dan lelangit
lembut, kemudian keluar melalui rongga hidung dan rongga
mulut, maka terhasillah fonem [], contohnya perkataan aa
dan meail.

D Pengujaran konsonan geseran (Frikatif)
1 Kata kunci geseran; “ ... udara dari paru-paru akan bergeser ...”

Gusi –
Pita
Bibir Gusi Lelangit Lelangit Lelangit Suara
Lembut
Keras
Keras
Geseran tidak [s]
bersuara [h]
2 Contoh pengujaran fonem konsonan geseran gigi – gusi tak bersuara
[s]
(a) Udara dari paru-paru, dipam ke pita suara.
(b) Pita suara tidak bergetar.
(c) Udara tiba di rongga tekak, lelangit lembut dinaikkan (untuk
menutup rongga hidung).
(d) Udara yang keluar dari paru-paru bergeser pada sempitan lidah
dan gusi, maka terhasillah fonem [s], contohnya perkataan saat,
asal, dan bas.













[s]






81






02[BM STPM P1].indd 81 3/20/18 8:55 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi
3 Contoh pengujaran konsonan geseran glotis tak bersuara [h]
(a) Udara dari paru-paru dipam ke pita suara.
(b) Pita suara tidak bergetar.
(c) Udara tiba di rongga tekak, lelangit lembut dinaikkan (untuk
menutup rongga hidung).
BAB (d) Glotis terbuka luas dan lelangit lembut dinaikkan rapat ke
dinding belakang tekak.
2 (e) Udara yang keluar bergeser tanpa halangan, maka terhasillah
fonem [h], contohnya hari, dan bahu.













[h]








E Pengujaran konsonan separuh vokal

1 Kata kunci separuh vokal; “ ... kedudukan lidah dan ruang udara di
dalam mulut sama kedudukannya seperti ketika menyebut bunyi
vokal, tetapi ujaran ini dilakukan separuh jalan sahaja ...”

Gusi –
Pita
Bibir Gusi lelangit Lelangit Lelangit suara
lembut
keras
keras
Separuh [w]
vokal [y]
2 Contoh pengujaran fonem konsonan separuh vokal dua bibir
bersuara [w]
(a) Udara dari paru-paru, dipam ke pita suara.
(b) Pita suara bergetar.
(c) Udara tiba di rongga tekak, lelangit lembut dinaikkan (untuk
menutup rongga hidung).
(d) Bibir dan belakang lidah sama seperti ketika menghasilkan vokal
[u]. Selepas itu, berlaku geluncuran ke arah vokal tengah [].
3 Contoh pengujaran konsonan separuh vokal lelangit keras bersuara
[y]
(a) Udara dari paru-paru dipam ke pita suara.
(b) Pita suara bergetar.
(c) Udara tiba di rongga tekak, lelangit lembut dinaikkan (untuk
menutup rongga hidung).


82






02[BM STPM P1].indd 82 3/20/18 8:55 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi
(d) Bibir dan belakang lidah sama seperti ketika menghasilkan vokal
[i]. Selepas itu, berlaku geluncuran ke arah kedudukan vokal
tengah [].

F Pengujaran konsonan geseran/ pinjaman
1 Terdapat lapan konsonan pinjaman, semuanya terdiri daripada jenis BAB
bunyi geseran (frikatif).
2 Semua fonem tersebut daripada bahasa Arab, kecuali [v], iaitu 2
daripada bahasa Inggeris.
3 Konsonan pinjaman daripada bahasa Arab disesuaikan dengan
sebutan bahasa Melayu.

Fonem
Bil Daerah Contoh Perkataan
Pinjaman
1 [ v ] Geseran bibir – gigi bersuara [ variasari ] [ konvoi ]

2 [ f ] Geseran bibir – gigi tak bersuara [ fosil ] [ fobia ]
3 [ ð ] dh Geseran gigi bersuara [ wuðu ] [farðu]
4 [ q ] th Geseran gigi tak bersuara [ hadiq ] [ miqal ]
5 [ z ] Geseran gigi – gusi bersuara [ zikir ] [ lafaz ]
6 [ š ] sy Geseran lelangit keras – gusi tak bersuara [ širik ] [ Quraiš ]

7 [] gh Geseran lelangit lembut bersuara [ bali] [ aib ]
8 [ x ] kh Geseran lelangit lembut tak bersuara [ xianat ] [ tarix ]

G Pengujaran konsonan getaran (Tril) ‘16
1 Kata kunci getaran; “ ... udara dari paru-paru ditekan keluar hingga
menggetarkan lidah ...”

Daerah Sebutan
Cara Gusi –
sebutan Lelangit Lelangit Pita
Bibir Gusi lelangit keras lembut suara
keras
Getaran
bersuara [r]
2 Contoh pengujaran fonem konsonan getaran gigi – gusi bersuara [r]
(a) Udara dari paru-paru, dipam ke pita suara.
(b) Pita suara bergetar.
(c) Udara tiba di rongga tekak, lelangit lembut dinaikkan (untuk
menutup rongga hidung).
(d) Udara keluar dari paru-paru melalui rongga mulut dan
menggetarkan lidah pada bahagian gigi – gusi, maka terhasillah
fonem [r], contohnya perkataan ragi, aral, dan atar.








83






02[BM STPM P1].indd 83 3/20/18 8:55 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi








BAB

2
[r]








H Pengujaran konsonan sisian (Lateral)
1 Kata kunci sisian; “ ... udara dikeluarkan dari kiri dan kanan lidah ...”

Gusi –
Pita
Bibir Gusi lelangit Lelangit Lelangit suara
keras
lembut
keras
Sisian
bersuara [l]
2 Contoh pengujaran fonem konsonan sisian gigi – gusi bersuara [l]
(a) Udara dari paru-paru, dipam ke pita suara.
(b) Pita suara bergetar.
(c) Udara tiba di rongga tekak, lelangit lembut dinaikkan (untuk
menutup rongga hidung).
(d) Hujung lidah dinaikkan ke bahagian gusi.
(e) Udara dari paru-paru melalui rongga mulut kemudian terhalang
dan keluar melalui kedua-dua belah kiri dan kanan lidah, maka
terhasillah fonem [l], contohnya perkataan laut dan alih.














[l]














84






02[BM STPM P1].indd 84 3/20/18 8:55 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi
Proses Artikulasi Tambahan

Contoh kata Ejaan gurisan
Proses Daerah artikulasi
(ejaan rumi) fonetik
1 Palatalisasi lelangit keras jumpa [jumpa]
2 Labialisasi bibir sambal [sambal]
BAB
3 Nasalisasi rongga hidung sanggul [sagul]
2
4 Glotalisasi pita suara saat [saat ]

Pengujaran Fonem dalam Konteks Vokal, Konsonan, dan Diftong

Pengujaran Proses Terlibat
1 Vokal • ... bunyi bersuara, yang dikeluarkan dengan arus udara dari
paru-paru secara bebas melalui rongga mulut tanpa sekatan ...
2 Konsonan • ... aliran udara dari paru-paru dihalang oleh organ-organ sebutan
semasa melalui rongga mulut / hidung ...
3 Diftong • ... menggeluncurkan lidah daripada menyebut satu vokal
kepada vokal yang lain ...

Proses Peleburan Fonem
Proses peleburan fonem ialah pengguguran bunyi, iaitu penyekutuan
dua fonem dalam proses pembentukan kata. Misalnya meN- + pakai =
memakai (berlaku proses peleburan fonem N, p menjadi m).

Bunyi Diftong ‘13, ‘18
Konsepsi Diftong

1 Bunyi yang bertindak sebagai satu fonem disebabkan terdapat
geluncuran semasa penghasilannya, dan diftong dilambangkan oleh
dua huruf vokal yang membentuk satu suku kata.
2 Semasa bunyi diftong dihasilkan, akan berlaku getaran pada pita
suara (kerana bunyi vokal bersuara) dan anak tekak dinaikkan (untuk
menutup rongga hidung).

Ciri-ciri Diftong
1 Diftong dieja dengan gabungan dua huruf vokal (kombinasi dua
vokal) (bertindak sebagai satu fonem).
2 Diftong dilafazkan sebagai bunyi geluncuran (terdapat geluncuran).
3 Mempunyai satu puncak kelantangan.
4 Bunyi diftong dihasilkan dalam satu nafas.

Proses Pengujaran Tiga Jenis Diftong Melayu ‘15, ‘17
Terdapat tiga bentuk fonem diftong, iaitu [ai], [au], dan [oi]. Fonem-
fonem ini terkandung dalam bahasa Melayu asli dan kata pinjaman. Lihat
Rajah 2.3 dan Rajah 2.4 yang menunjukkan proses pengujaran tiga diftong
Melayu dan arah pergerakan bunyi diftong Melayu.





85






02[BM STPM P1].indd 85 3/20/18 8:55 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi


DIFTONG BAHASA MELAYU


[au] [ai] [oi]
BAB santau (san tau), gulai (gu lai), amboi (am boi),

2 pulau (pu lau) cukai (cu kai) sekoi (se koi)

Rajah 2.3 Proses Pengujaran Tiga Diftong Melayu


[i] [u]


[o]









[a]
Rajah 2.4 Arah Pergerakan Bunyi Diftong Melayu Menggunakan Anak Panah
Cara-cara Pengujaran Diftong

A Pengujaran diftong [ai]
1 Bunyi yang dimulai dengan cara penghasilan vokal depan luas [a],
(iaitu bibir terhampar, dengan bukaan rongga mulut luas dan lidah
berada pada bahagian hadapan), kemudian berlaku geluncuran ke
arah bunyi vokal depan sempit [i] (iaitu bibir masih berkeadaan
terhampar dan lidah masih lagi berada di hadapan tetapi mulut
berkeadaan sempit), maka terhasillah diftong [ai].
2 Contoh perkataan ialah rumpai, rungkai, aidil, murai, cuai, salai,
sungai, dan kailan.













[a] [i]










86






02[BM STPM P1].indd 86 3/20/18 8:55 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi

B Pengujaran diftong [au]
1 Bunyi yang dimulai dengan cara penghasilan vokal depan luas [a]
(iaitu bibir terhampar, dengan bukaan rongga mulut luas dan lidah
berada pada bahagian hadapan), kemudian berlaku geluncuran ke
arah bunyi vokal belakang sempit [u] (iaitu bibir berkeadaan bundar
dan lidah berada di belakang dan bukaan mulut sempit), maka BAB
terhasillah diftong [au]. 2
2 Contoh perkataan ialah sasau, pantau, surau, pukau, garau, lampau,
dan relau.













[a] [u]








C Pengujaran diftong [oi]
1 Bunyi yang dimulai dengan cara penghasilan vokal belakang
separuh sempit [o] (iaitu bibir bundar, dengan bukaan rongga mulut
separuh sempit dan lidah berada pada bahagian belakang), kemudian
berlaku geluncuran ke arah bunyi vokal depan sempit [i] (iaitu bibir
berkeadaan leper dan lidah berada di hadapan dan bukaan mulut
separuh sempit), maka terhasillah diftong [oi].
2 Contoh perkataan ialah berbaloi, amboi, dodoi, tomoi, adoi, dan
boikot.













[o] [i]











87






02[BM STPM P1].indd 87 3/20/18 8:55 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi
Vokal Rangkap dan Konsonan Rangkap
‘13, ‘16, ‘17
A Vokal rangkap
1 Vokal rangkap tidak sama dengan diftong.
2 Vokal rangkap wujud apabila sesuatu perkataan yang mempunyai
Vokal rangkap ialah deretan
BAB dan vokal. vokal a, u, o, i, atau a, i disebut terpisah vokalnya dalam suku-suku
kata yang berlainan.
2 3 Contohnya lauk (la / uk), main (ma / in).

B Konsonan rangkap
1 Konsonan rangkap melibatkan huruf konsonan yang digunakan
berurutan dalam satu-satu pahatan suku kata.
2 Contohnya, struktur (struk / tur).




PRAKTIS STPM


Jawab semua soalan.

1 Yang manakah pernyataan yang benar tentang 4 Diftong [au] ialah bunyi yang dimulai dengan
bunyi vokal semasa bunyi dihasilkan? cara penghasilan vokal depan luas, kemudian
A Pita suara tidak bergetar berlaku geluncuran ke arah bunyi
B Anak tekak dinaikkan atau diturunkan A vokal depan sempit
C Lelangit lembut diturunkan B vokal belakang sempit
D Udara yang keluar dari paru-paru melalui C vokal tengah separuh luas
rongga tekak dan rongga mulut tanpa D vokal depan separuh sempit
sekatan
5 Antara kata yang berikut, yang manakah yang
2 Pilih padanan yang betul bagi perkataan X dan Y. mengalami proses glotalisasi atau hentian glotis
ketika bunyinya dihasilkan?
X vokal rangkap I Saat
Y diftong II Takbur
III Takdir
X Y IV Keadaan
A I dan IV
A sungai lauk B II dan III
B struktur belai C I, II, dan III
C main amboi D I, III, dan IV
D salai pulau 6 Yang manakah perkataan yang mengalami
glotalisasi ketika membunyikannya?
I Taat
3 Kumpulan kata manakah yang semuanya II Cuai
mempunyai konsonan rangkap? III Boikot
A Diftong, objektif, doktor IV Badak
B Biologi, psikologi, spring A I dan III C II dan III
C Ghaib, parlimen, konduktor B I dan IV D II dan IV
D Struktur, spektrum, traktor





88






02[BM STPM P1].indd 88 3/20/18 8:55 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi
7 11 Kumpulan perkataan manakah kesemuanya
Teman sejati ialah orang yang meraih tangan mengandungi e taling?
anda dan menyentuh hati anda.
A B C D
Yang berikut ialah vokal yang terdapat dalam bekas leka nenek mentol
peribahasa di atas, kecuali
A vokal depan sempit tekong teruk leher terang BAB
B vokal belakang sempit mengkal kelam telor bentuk
C vokal depan separuh sempit 2
D vokal belakang separuh sempit 12 Vokal bertanda huruf X dalam rajah di bawah
terdapat pada kata
8 Keadaan sempit, separuh sempit, separuh
luas, dan luas semasa pengeluaran bunyi vokal
dikaitkan dengan X
I turun naik lidah
II bukaan rongga tekak
III bukaan rongga mulut
IV bukaan rongga hidung
A I dan II C II dan III A jerlus C senduk
B I dan III D II dan IV B mentol D mengkal
9 13 • Belakang lidah diangkat tinggi.
• Bahagian depan lidah diturunkan
serendah-rendahnya. • Lelangit lembut menutupi rongga
• Lelangit lembut terangkat rapat ke hidung.
belakang tekak dan menutupi rongga • Pita suara bergetar.
hidung. • Udara dikeluarkan dari paru-paru tanpa
• Udara dikeluarkan dari paru-paru melalui sekatan.
rongga mulut tanpa sekatan. • Keadaan bibir bundar.
• Pita suara bergetar. Bunyi yang dihasilkan dengan cara di atas
• Bibir berada dalam keadaan agak dilambangkan oleh
terhampar. A [a] C [o]
B [] D [u]
Pernyataan di atas merupakan cara-cara
menghasilkan bunyi vokal 14
A depan luas • Bahagian tengah lidah diletakkan di antara
B depan sempit kedudukan untuk menghasilkan vokal
C belakang sempit separuh luas dengan vokal separuh sempit.
D depan separuh sempit • Pita suara bergetar.
• Keadaan bibir neutral.
10
X Vokal manakah yang penghasilannya menepati
penyataan di atas?
A [i] C [ə]
B [e] D [a]

15 Perkataan yang manakah yang mengandungi
penggunaan vokal e pepet dalam suku kata
Bahagian yang bertanda X dalam gambar rajah terbuka?
di atas ialah I Mekar III Bentuk
A vokal depan luas II Kelam IV Mengkal
B vokal belakang luas A I dan II C II dan III
C vokal belakang sempit B I dan IV D III dan IV
D vokal depan separuh sempit


89






02[BM STPM P1].indd 89 3/20/18 8:55 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi
16 Jenis vokal Kata 20 Antara yang berikut, perkataan yang manakah

I Vokal depan P cerek mengandungi bunyi yang dihasilkan dengan
menyebut vokal depan luas dahulu, kemudian
sempit digeluncurkan ke arah vokal belakang sempit?
II Vokal belakang Q cicit A Cuai C Surau
sempit B Amboi D Dodoi
BAB III Vokal depan
2 separuh sempit R subuh 21 Antara yang berikut, yang manakah mempunyai
bunyi diftong?
IV Vokal belakang S boros I Taut
separuh sempit II Mulai
Yang manakah padanan yang betul antara jenis III Rumpai
vokal dengan kata yang mengandungi vokal IV Pantau
tersebut? A I dan II C III dan IV
I II III IV B II dan III D I, II, dan III
A P Q R S 22 Perkataan yang manakah yang mengandungi
B P S Q R vokal rangkap?
Raut
I
C Q S R P II Main
D Q R P S III Aurat
IV Boikot
17
• Dimulai dengan penghasilan vokal depan A I dan II C II dan III
luas. B I dan IV D III dan IV
• Kemudian berlaku geluncuran ke arah
penghasilan vokal depan sempit. 23 Pernyataan yang manakah benar tentang bunyi
• Keadaan bibir terhampar. konsonan?
I Semua bunyi konsonan memerlukan getaran
Kata yang mempunyai bunyi seperti penyataan pita suara
di atas ialah II Bunyi konsonan sengauan memerlukan
A baik C serai getaran pita suara
B kain D ghaib III Semua bunyi konsonan mengalami halangan
udara ketika dihasilkan
18 IV Untuk menghasilkan konsonan letupan
Apabila sampai di tepi pantai, kami pun hentian glotis, lelangit lembut diturunkan
bersantai sambil menikmati angin sepoi-sepoi A I dan III C I, II, dan IV
bahasa serta bergurau senda. B II dan III D I, III, dan IV

Apakah jenis bunyi pada suku kata akhir kata- 24
kata yang berhuruf condong dalam ayat di atas? Lambang Nama Konsonan
A Vokal C Konsonan Konsonan
B Diftong D Urutan vokal I Letusan lelangit keras
[g] P bersuara
19 Diftong [oi] ialah bunyi yang dimulai dengan
cara penghasilan vokal belakang separuh sempit, II [ ] Q Geseran glotis tak
kemudian berlaku keluncuran ke arah bunyi bersuara
A vokal depan sempit III [] R Letupan lelangit lembut
B vokal belakang luas bersuara
C vokal tengah separuh luas IV Sengauan lelangit keras
D vokal depan separuh sempit [h] S bersuara






90






02[BM STPM P1].indd 90 3/20/18 8:55 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi
Pilih padanan yang betul antara lambang Perkataan yang terhasil dengan cara di atas ialah
konsonan dengan namanya. A bekas C pasar
B tekan D dangkal
I II III IV
A R P S Q 29 Antara yang berikut, perkataan yang manakah
B P S Q R mengandungi konsonan letupan bersuara? BAB
C R Q P S I pagi
II sedar
D Q R S P III pakat 2
IV sabun
25
• Udara dari paru-paru disekat dengan A I dan II C II dan III
merapatkan dua alat pertuturan seperti B I dan III D II dan IV
dua bibir, lidah dan gigi – gusi, serta lidah 30 Antara yang berikut, perkataan yang manakah
dan lelangit lembut.
• Udara kemudian dilepaskan dengan serta- yang mengandungi bunyi letupan gigi – gusi?
C Kari
A Pari
merta.
B Tari D Gari
Huraian di atas merujuk penghasilan bunyi
A letusan C getaran 31 Yang manakah padanan konsonan yang
B letupan D geseran dihasilkan dengan menggetarkan pita suara?
I [t], [č]
26 Antara pernyataan yang berikut, yang manakah II [p], [ ]
tidak benar tentang konsonan letupan? III [b], [d]
A Boleh dihasilkan sama ada bersuara atau IV [d], [g]
tidak bersuara A I dan II C II dan IV
B Semasa dihasilkan udara dilepaskan dengan B I dan III D III dan IV
serta-merta
C Letupan bersuara hadir pada akhir kata 32 Perkataan yang manakah yang dimulai oleh
bahasa Melayu asli konsonan letupan dua bibir bersuara dan
D Daerah artikulasinya ialah bibir, gigi – gusi, diakhiri oleh vokal belakang sempit?
lelangit lembut, dan glotis A Beli C Pagi
B Bantu D Pantau
27
• Udara dari paru-paru keluar melalui 33
rongga mulut dan tersekat pada bahagian Konsonan letupan
dua bibir.
• Udara dilepaskan serta-merta. Bibir P Lelangit lembut Glotis
• Pita suara bergetar.
Berdasarkan pernyataan di atas, kata yang Tak bersuara Bersuara
mungkin dihasilkan ialah
A baik C pagi Q
B tali D daging
Apakah yang diwakili oleh P dan Q dalam
28
• Udara dari paru-paru keluar melalui gambar rajah di atas?
rongga mulut.
• Udara tersekat pada bahagian dua bibir P Q
yang dirapatkan. A Gigi – gusi [d]
• Udara dilepaskan dengan serta-merta. B Gigi – gusi [t]
• Pita suara tidak bergetar. C Lelangit keras [č]
D Lelangit keras [ ]




91






02[BM STPM P1].indd 91 3/20/18 8:55 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi
34 Konsonan letupan lelangit lembut bersuara 39 Antara perkataan yang berikut, perkataan yang
terdapat pada perkataan manakah menggunakan konsonan sengauan
I tari III galah lelangit lembut?
II baginda IV duri I Angkat
A I dan III C II dan III II Makan
BAB B I dan IV D II dan IV III Nganga
IV Menyala
35 A I dan II
2 Udara dari paru-paru keluar melalui rongga
mulut disekat dan dilepaskan perlahan-lahan. B I dan III
C II dan IV
Pernyataan di atas sesuai untuk penghasilan D III dan IV
konsonan
A getaran C letupan 40 Apakah nama konsonan yang terdapat pada awal
B letusan D geseran kata “nganga“ dan “kawan”?
36 Nganga Kawan
Bunyi dikeluarkan apabila udara dari paru-
paru dihalang dengan merapatkan dua alat A Sengauan lelangit Letupan lelangit
artikulasi. Udara yang tersekat itu dilepaskan lembut bersuara lembut tak bersuara
dengan perlahan-lahan.
B Sengauan gigi – Letusan lelangit
gusi bersuara keras tak bersuara
Berdasarkan pernyataan di atas, bunyi yang
terhasil ialah C Sengauan lelangit Letusan lelangit
A sisian lembut bersuara keras bersuara
B letusan D Sengauan lelangit Letupan lelangit
C getaran keras bersuara lembut bersuara
D letupan

37 41 Yang manakah padanan yang betul antara cara
Lamunan Siti tambah kelam pada malam penyebutan dengan daerah penyebutan bagi
yang suram ini.
bunyi konsonan [r]?
Bunyi konsonan pada akhir perkataan yang Cara penyebutan Daerah penyebutan
berhuruf condong di atas ialah sengauan A Sisian Gusi
A gusi
B bibir B Geseran Gusi
C lelangit keras C Getar an Gigi – gusi
D lelangit lembut D Letusan Gusi – lelangit keras
38
• Depan lidah dirapatkan ke lelangit keras. 42 Antara yang berikut, perkataan yang manakah
• Lelangit lembut dalam keadaan biasa. mengandungi konsonan pinjaman?
• Udara dikeluarkan dari paru-paru terus I Lafaz III Tarikh
melalui rongga hidung. II Tamak IV Syarikat
• Pita suara bergetar. A III dan IV
B I, II, dan III
Pernyataan di atas menunjukkan cara C I, II, dan IV
mengeluarkan bunyi konsonan D I, III, dan IV
A sengauan gusi bersuara
B sengauan dua bibir bersuara 43 Perkataan yang manakah yang mengandungi
C sengauan lelangit keras bersuara diftong?
D sengauan lelangit lembut bersuara A Daun C peraduan
B Bunga D rangkai



92






02[BM STPM P1].indd 92 3/20/18 8:55 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi
44 45 Bagaimanakah bunyi konsonan [l] dihasilkan ?
• Depan lidah dirapatkan pada lelangit keras I Pita suara tidak bergetar.
untuk membuat sekatan. II Hujung lidah dinaikkan ke bahagian gusi.
• Udara yang tersekat pada bahagian sekatan III Lelangit lembut dan anak tekak diturunkan.
itu dilepaskan secara perlahan-lahan. IV Udara dari rongga mulut keluar melalui
• Pita suara bergetar. kedua-dua belah sisi lidah.
A I dan II BAB
Bunyi yang dihasilkan dengan cara di atas ialah B I dan III
A [č] C [z] C II dan IV 2
B [ ] D [š] D III dan IV












2.3 Struktur Suku Kata Bahasa
Melayu


Pengenalan Bunyi + Bunyi = Suku kata
Struktur suku kata dimaksudkan susunan huruf vokal (V) dan konsonan Suku kata + Suku kata
(K) dalam membentuk bunyi ujaran atau lambang (tulisan) yang = Perkataan
menjadi unit bahasa yang bermakna. Dalam kebanyakan bahasa, proses
pembentukan perkataan melibatkan struktur suku kata asli dan suku kata
pinjaman. Sesuatu suku kata boleh dibentuk oleh satu vokal (V) sahaja atau
satu vokal disertai satu konsonan (K) atau beberapa konsonan. Konsonan
demikian hadir sama ada di hadapan vokal atau di belakangnya atau di
hadapan vokal dan di belakangnya secara serentak.

Struktur Suku Kata Asli ‘17, ‘18
Struktur suku kata asli bahasa Melayu dengan penyusunan V dan K yang
berbeza-beza adalah seperti yang berikut:

Bil Struktur KV Contoh Ejaan Satu Suku Kata Catatan
1 KV yu ‘ikan yu’ Layari laman web https://
2 KVK bah ‘bah’ ms.wikipedia.org/wiki/
Suku_Kata untuk memperoleh
Contoh Ejaan Dua Suku Kata maklumat tentang suku kata
1 KV + KVK makan ma/kan bahasa Melayu.
2 KVK + KVK cantik can/tik
Contoh Ejaan Tiga Suku Kata
1 KV + KV + KV ketawa ke/ta/wa INFO
2 KV + KV + KVV harimau ha/ri/mau
Contoh Ejaan Empat Suku Kata
1 KV + KV + KV + KV serigala se/ri/ga/la
2 KV + KKV + KV + KVK masyarakat ma/sya/ra/kat

93






02[BM STPM P1].indd 93 3/20/18 8:55 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi
Struktur Suku Kata Pinjaman

Bil Struktur KV Pengejaan Bahasa asal Maksud
Satu Suku
Kata
BAB 1 V o Bahasa Tagalog atau

2 2 KV pu Bahasa Tamil bunga
3 VK ik Bahasa Belanda saya
4 KVK kan Bahasa Cina melihat
5 KKVK hris Bahasa Greek Klasik hidung
6 KVKK ders Bahasa Turki pelajaran
7 KKVKK crust Bahasa Inggeris kerak
Dua Suku
Kata
1 KV + KVK waras Bahasa Jawa sihat
Tiga Suku
Kata
1 KV + KVK + KVK selumbat Bahasa Jawa pengupas kelapa
Empat Suku
Kata
1 KVK + KV + KV + KK dor-mi-to-ry Bahasa Inggeris dormitori




2.4 Sistem Ejaan Bahasa Melayu


Pengenalan
1 Sistem ejaan bahasa Melayu (seperti yang ada sekarang) mula
‘15
digunakan pada tahun 1972 berkat peranan Jawatankuasa Tetap
Bahasa Melayu di bawah Dewan Bahasa dan Pustaka yang ditugaskan
menyusun pedoman ejaan Rumi di negara ini.
2 Dalam bahasa Melayu terdapat 26 abjad yang digunakan dalam
sistem tulisan Rumi. Lima abjad terdiri daripada fonem vokal, iaitu a,
e, i, o, u. Ada dua variasi bagi fonem [e], iaitu e taling dan e pepet.
3 Terdapat tiga bentuk fonem diftong, iaitu [ai], [au], dan [oi]. Fonem-
Layari laman web https://goo. fonem ini terkandung dalam perkataan bahasa Melayu asli dan kata
gl/GbAPTb untuk memperoleh pinjaman. Dalam sistem tulisan pula, fonem-fonem diftong boleh di
maklumat tentang sistem bahagian awal, tengah, ataupun akhir perkataan.
ejaan bahasa Melayu.
Pola Keselarasan Vokal
1 Pola keselarasan huruf vokal merupakan susunan kesesuaian dua

INFO huruf vokal yang membentuk dua suku kata pada kata dasar. Fungsi
pola keselarasan huruf vokal adalah untuk:





94






02[BM STPM P1].indd 94 3/20/18 8:56 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi
(a) mengeja kata dasar dalam bahasa Melayu sahaja dan bukannya
kata pinjaman.
(b) huruf vokal yang terlibat dianggap pasangan antara huruf vokal
pada suku kata praakhir dengan huruf vokal pada suku kata
akhir tertutup. Walau bagaimanapun, bagi suku kata akhir yang
terbuka, sistem ini tidak boleh digunakan. BAB
(c) bagi perkataan yang ada suku kata lebih daripada dua (misalnya
bahtera); hanya dua suku kata yang terakhir sahaja yang 2
diberikan perhatian, iaitu “-te-”, dan “-ra” (e pepet – a).
(d) huruf vokal dalam suku kata pertama hendaklah selaras dengan
huruf vokal pada suku kata kedua.
2 Dalam sistem ejaan rumi baharu bahasa Melayu, terdapat 18 pola Galeri Info
keselarasan vokal yang utama, iaitu:
Terdapat 16 pola kekecualian
Bil Keselarasan vokal Contoh vokal untuk kata pinjaman
(a) a – e taling
1 a – a asak, rakan, sarang panel
2 a – i saling, lampin, pangkin (b) a – o
calon
3 a – u rambut, sangkut, tabur (c) e pepet – e taling
4 e pepet – a getar, gebar, serang setem
(d) e pepet – o
5 e pepet – i sering, kering, pelik gabenor
6 e pepet – u telur, tepung, belum (e) i – e taling
tiket
7 e taling – a sembang, selak, rembat (f) i – o
8 e taling – e taling cerek, leleh, teres simbol
(g) u – e taling
9 e taling – o telor, tembok, gendong tulen
10 i – a tilam, lisan, pinggan (h) u – o

konduktor
11 i – i sisih, lilit, ricik (i) a – e pepet
teater
12 i – u pikul, lindung, bisul (j) e taling – i
13 o – a bosan, kotak, borak objektif
(k) e taling – u
14 o – e taling poket, robek, ponteng serum
15 o – o sorong, tolong, obor (l) e pepet – e pepet
pepet
16 u – a kumbang, lubang, sukan (m) i – e pepet
17 u – i nukil, guris, suling filem
(n) o – i
18 u – u kurung, turut, susur fosil
(o) o – u
forum
Pengejaan (p) u – e pepet
skuter
A Kata pinjaman
Terdapat prinsip-prinsip tertentu dalam mengeja kata pinjaman; sama ada ‘15, ‘17
diubah suai atau dikekalkan ejaan asalnya.
1 Pengekalan bentuk visual dan ejaan. (Perubahan fonem dibuat apabila
perlu sahaja). Contohnya, industri (industry), tuisyen (tuition),
psikologi (psycology).






95






02[BM STPM P1].indd 95 3/20/18 8:56 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi
2 Gugus konsonan bahasa Inggeris dikekalkan (dengan penyesuaian)

dr: drebar kl: klinik pr: prakata sp: span
gl: glasier kr: kritik sk: skema st: stabil
Layari laman web https://goo. gr: granit pl: plagiat skr: skru str: straw
gl/trBNqE untuk memperoleh
BAB maklumat tentang pengejaan 3 Ejaan lama berhuruf “e” tidak menggunakan gugus konsonan.
istilah pinjaman bahasa
Melayu. Contohnya, kelas, kelab, pelan, setem.
2 4 Kata yang telah lazim digunakan dikekalkan ejaannya. Contohnya,
kastam, gudang, stesen, moden.
5 Prefiks Inggeris tertentu dikekalkan penulisannya. Contohnya,
INFO au (audit), elek (elektron), psi (psikiatri), dia (diari), tele (teleks),
dwi (dwisyarat) tri (tribunal).
6 Fonem [g] yang diujar [j] dalam bahasa Inggeris diterima sebagai
fonem asal [g]. Contohnya, psikologi (psycology), teknologi
(technology), geologi (geology), agenda (agenda).
7 Fonem [g] yang diujar [j] dalam bahasa Inggeris dan telah disuai
kekal sebagai fonem [j]. Contohnya, ejen (agent), enjin (engine), lejar
(ledger).

B Pengejaan kata berimbuhan
Dalam bahasa Melayu, kata berimbuhan atau kata terbitan ditulis dalam
bentuk awalan, akhiran, sisipan, atau apitan dalam ejaan rumi.
1 Contoh cara pengejaan kata terbitan berawalan
(a) Awalan kata nama
pe- (pelakon, perancang, penyelak)
pem- (pembidas, pembuka, pemveto)
pen- (pendulang, pencuri, penjana)
peng- (penggilap, pengkhianat, pengusir)
penge- (pengelap, pengetut, pengecat)
pel- (pelajar)
per- (perasap, perbara, pertapa)
pe- (pesara, peruncit, petani)
ke- (ketua, kelipat, kekasih)
juru- (juruundang, juruwang, juruteknik)
maha- (mahasiswa, mahaguru, maharani
tata- tatabuku, tatasembah, tatacara)
pra- (prasejarah, praperkahwinan, prasangka)
sub- (subkelas, subsistem, substandard)
supra- (suprakelas, supranasional, suprasegmental)
eka- (ekabahasa, ekacara, ekapaksi)
dwi- (dwimaksud, dwifungsi, dwilambang)

(b) Awalan kata kerja
me- (melawan, menyikat, merasa)
mem- (membawa, memveto, memfitnah)
men- (mendaki, mencadang, mentadbir)
meng- (menggali, mengikut, mengajar)
menge- (mengebom, mengekod, mengetut)


96






02[BM STPM P1].indd 96 3/20/18 8:56 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi
memper- (memperisteri, memperhamba, memperlebar)
ber- (berjalan, berganti, berserta)
be- (beraja, berasa, berupa)
bel- (belajar, belunjur)
ter- (terjebak, terbentuk, terjerlus)
di- (diatur, ditimbang, disunting) BAB
diper- (diperisteri, dipercepat, diperoleh)
2
(c) Awalan kata adjektif
ter- (terbesar, terputih, terjernih)
te- (teruncing, terendah, teringan)
se- (secomel, sehandal, senipis)
2 Contoh cara pengejaan kata terbitan berakhiran
(a) Akhiran kata nama
-an (pakaian, jahitan, mainan)
-wan (sasterawan, angkasawan, usahawan)
-man (budiman, seniman)
-wati (seniwati, olahragawati)
-isme (nasionalisme, sosialisme, komunisme)
-in (hadirin, muslimin)
-at (hadirat, muslimat)
-ah (ustazah, sultanah)
(b) Akhiran kata kerja
-kan (buatkan, gunakan, besarkan)
-i (turuti, duduki, berkati)
3 Contoh cara pengejaan kata terbitan berapitan
(a) Apitan kata nama
pe-…-an (pelaksanaan, perasaan, penyiaran)
pem-…-an (pembuatan, pembinaan, pemfitnahan)
pen-…-an (pentakrifan, pendapatan, pencarian)
peng-…-an (penggunaan, pengkhayalan, pengairan)
penge-…-an (pengehadan, pengesahan, pengesyoran)
pe-…-an (pesisiran, peperangan, pekarangan)
per-…-an (persalinan, perkuburan, permainan)
pel-…-an (pelajaran)
ke-…-an (kelainan, kelebihan, kedukaan)


(b) Apitan kata kerja
me-…-kan (memainkan, melukakan, menakutkan)
men-…-kan (mendermakan, mentakrifkan, menzahirkan)
mem-…-kan (membaharukan, membaikkan,
memvariasikan)
meng-…-kan (menggunakan, mengkhayalkan,
menghiraukan)
menge-…-kan (mengepinkan, mengecamkan, mengetinkan)
ber-…-kan (beralaskan, berlaukkan, berbajukan)
ber-…-an (berlanjutan, bermaafan, berjauhan)
di-…-kan (dibiarkan, digunakan, dipisahkan)


97






02[BM STPM P1].indd 97 3/20/18 8:56 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi
me-…-i (melalui, memasuki, menyedari)
men-…-i (mencurigai, mendendami, menziarahi)
mem-…-i (membaharui, membohongi, mempercayai)
meng-…-i (menganggotai, menggauli, mengekori)
di-…-i (didekati, dimulai, diadili)
BAB diper-…-kan (diperdengarkan, diperlihatkan,
diperbahaskan)
2 diper-…-i (diperingati, diperbaharui)
memper-…-kan (memperdengarkan, memperlihatkan,
memperjuangkan)
memper-…-i (memperingati, mempercayai)
ke-…-an (kehujanan, kehausan, kepanasan)
(iii) Apitan kata adjektif
ke-…-an (keinggerisan, keakraban, kecinaan)
4 Contoh cara pengejaan kata terbitan bersisipan
Bentuk sisipan tidak produktif lagi dalam pembentukan kata terbitan,
dengan maksud, kata terbitan baharu tidak lagi dibentuk dengan
sisipan. Bentuk-bentuk kata sisipan sudah membeku dalam kata
terbitan tertentu dan tidak dapat hadir dalam perkataan-perkataan
yang lain kecuali dalam beberapa istilah yang baru dicipta.
(a) Sisipan kata nama
-el- (kelengkeng, telunjuk, kelabut)
-er- (keruping, seruling, serabut)
(b) Sisipan kata adjektif
-el- (kelebak, selerak, gelembung)
-er- (gerodak, ker(e)lip)
-em- (gemilang, semerbak, gemerlap)
-in- (sinambung)
(c) sisipan kata kerja
-el- jelajah, gelegak

C Pengejaan kata majmuk
Kata majmuk dieja terpisah dan bentuknya tidak boleh menerima sebarang
penyisipan unsur lain. Misalnya, kapal terbang ialah kata majmuk kerana
Layari laman web https://goo.
gl/n6qzbV (klik4Feb6.pdf) kapal terbang tidak dapat disisipkan unsur lain seperti “yang”. Sebaliknya,
untuk memperoleh maklumat ibu bapa bukan kata majmuk kerana boleh diselitkan kata hubung “dan”
tentang pengejaan istilah pada perkataan ibu bapa.
pinjaman bahasa Melayu.
1 Contoh cara pengejaan kata majmuk rangkaian kata bebas
jalan raya air hujan
hijau daun terima kasih
INFO Raja Perempuan Menteri Besar
Tengku Bendahara Naib Canselor










98






02[BM STPM P1].indd 98 3/20/18 8:56 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi
D Pengejaan kata ganda

1 Cara pengejaan kata ganda penuh
Pengejaan kata ganda penuh melibatkan seluruh kata dasar tanpa
sebarang perubahan bentuk seperti yang berikut:
Kata dasar Hasil gandaan Catatan BAB

baldi → baldi-baldi KN tunggal 2
jentolak → jentolak-jentolak KN tunggal akronim
jurufoto → jurufoto-jurufoto KN berimbuhan dengan awalan
ilmuwan → ilmuwan-ilmuwan KN berimbuhan dengan akhiran

keindahan → keindahan-keindahan KN berimbuhan dengan apitan
2 Cara pengejaan penggandaan separa

Kata dasar Hasil gandaan Catatan
labi → la-labi → lelabi Penggandaan separa kata nama tunggal

buah → buah-buahan Penggandaan separa kata nama
berimbuhan
sayur → sayur-mayur Penggandaan berentak kata nama
pengulangan vokal
batu → batu-batan Penggandaan berentak pengulangan
konsonan


3 Cara pengejaan penggandaan berentak
(a) Contoh cara menulis kata ganda berentak pengulangan vokal
(mempunyai ciri-ciri persamaan pada bunyi vokal tertentu, iaitu
terdapat ciri-ciri keharmonian vokal): kuih-muih, lauk-pauk,
gotong-royong, hiruk-pikuk
(b) Contoh cara menulis kata ganda berentak pengulangan
konsonan (mempunyai ciri persamaan pada bunyi-bunyi
konsonan tertentu): batu-batan, dolak-dalik, huyung-hayang,
mundar-mandir, kucar-kacir
(c) Contoh cara menulis kata ganda berentak bebas (tidak
mengandungi ciri-ciri persamaan pada bunyi vokal atau
konsonan): saudara-mara, ulang-alik, lintang-pukang, lemah-
longlai
4 Cara pengejaan kata ganda semu
Kata ganda semu ialah kata ganda yang kata dasarnya tidak
mempunyai makna atau tidak dapat berdiri sendiri seperti:
masing → masing-masing
sia → sia-sia
kura → kura-kura
agar → agar-agar






99






02[BM STPM P1].indd 99 3/20/18 8:56 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi
5 Cara pengejaan penggandaan kata majmuk
(a) Kata majmuk yang dieja berpisah dan hanya bahagian awal kata
sahaja yang digandakan.
kertas kerja → kertas-kertas kerja
mata pelajaran → mata-mata pelajaran
BAB (b) Kata majmuk yang dieja bercantum akibat kelaziman
penggunaan, dan seluruh kata digandakan.
2 setiausaha → setiausaha-setiausaha
tanggungjawab → tanggungjawab-tanggungjawab

E Pengejaan kata klitik
1 Kata klitik juga dipanggil kata ganti diri singkat merupakan kata
ganti diri yang berasal daripada kata ganti diri penuh. Empat kata
Klitik
klitik dalam bahasa Melayu, iaitu ku (aku), kau (engkau), mu (kamu),
dan nya (dia atau ia).
Proklitik Proklitik 2 Dalam penulisan, kata klitik mestilah ditulis dengan dicantumkan
↓ ↓
Hadir di Hadir dengan kata lain seperti imbuhan, kecuali apabila kata tersebut
depan di akhir bermaksud zat ketuhanan, mestilah diletakkan tanda sempang, dan
perkataan perkataan digunakan huruf besar. Kata klitik boleh hadir di hadapan kata dan
ada boleh hadir pada akhir perkataan.
3 Contoh pengejaannya dalam konteks ayat adalah seperti yang
berikut:

Contoh Pengejaan Menggunakan Kata Klitik
1 kau Jangan sekali-kali kauambil barangan orang!
Penagihan alkohol sesuatu yang mesti kaujauhi.
2 ku Keikhlasannya membantuku tempoh hari, tetap akan kukenang.
Lilin Syazana kupinjam.
3 mu Dia akan terus mengingati budimu itu.
Oh Tuhanku, lindungilah hamba-Mu yang lemah ini!
4 nya Soffi tidak lalai dalam menjalankan tanggungjawabnya sebagai doktor.
Kita perlu memohon kerahmatan-Nya agar hidup kita sentiasa bahagia.


F Frasa sendi nama dengan kata sendi “di” dan “ke”
1 Kata sendi nama ialah perkataan yang letaknya di hadapan frasa
nama. Antara kata sendi nama yang lazim digunakan dalam bahasa
Melayu ialah di dan ke.
2 Kata sendi nama di digunakan khusus di hadapan kata nama atau
frasa nama yang menunjukkan tempat. Kata sendi nama ini ditulis
terpisah daripada kata nama atau frasa nama yang mengikutinya.
Contohnya dalam ayat:
(a) Pengawal itu berkawal di tepi bangunan.
(b) Perlawanan bola diadakan di Kuala Terengganu.
(c) Qisti beristirahat di chaletnya pada hujung minggu.




100






02[BM STPM P1].indd 100 3/20/18 8:56 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi
3 Contoh cara pengejaan kata majmuk istilah khusus
urus setia kertas cadangan
kajian tindakan kemas kini
4 Contoh cara pengejaan kata majmuk kiasan simpulan bahasa
betul bendul kepala batu BAB
mati katak ringan tulang
2
5 Cara pengejaan kata majmuk bentuk yang telah mantap, iaitu tetap
dieja bercantum sebagai satu perkataan
warganegara setiausaha antarabangsa
pesuruhjaya sukarela olahraga
beritahu suruhanjaya matahari
bumiputera tandatangan jawatankuasa
kerjasama tanggungjawab kakitangan
6 Contoh cara pengejaan beberapa perkataan yang tergolong dalam
golongan kata tertentu yang lazimnya dieja bercantum
kepada daripada kenapa bagaimana
apabila apakala manakala kadangkala
sukacita dukacita padahal darihal
peribahasa perikemanusiaan barangkali walhal
haribulan peribadi dinihari
7 Contoh cara pengejaan kata majmuk yang digandakan, iaitu
melibatkan penggandaan unsur pertama kata sahaja
suku-suku kaum garis-garis penamat
struktur-struktur batuan model-model pegun
Ketua-Ketua Menteri Naib-Naib Pengerusi
Penolong-Penolong Pengarah Ketua-Ketua Delegasi

Bagaimanapun, terdapat kecualian bagi cara penulisan penggandaan
yang melibatkan bentuk yang telah mantap; penggandaannya
melibatkan keseluruhan unsur. Contohnya:
pesuruhjaya-pesuruhjaya jawatankuasa-jawatankuasa
warganegara-warganegara tandatangan-tandatangan
setiausaha-setiausaha
8 Contoh cara pengejaan kata majmuk yang menerima imbuhan untuk
menghasilkan kata terbitan
(a) cara penulisan kata majmuk menerima imbuhan yang
merupakan awalan atau akhiran sahaja, ejaannya tetap terpisah
cari gali → mencari gali
ibu tiri → beribu tiri
(b) contoh cara pengejaan kata majmuk menerima imbuhan apitan,
ejaannya menjadi bercantum
ubah suai → pengubahsuaian
surat khabar → persuratkhabaran




101






02[BM STPM P1].indd 101 3/20/18 8:56 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi
9 Kata sendi nama di tidak boleh digunakan di hadapan kata nama atau
frasa nama yang menerangkan waktu, masa, atau zaman. Contoh
beberapa kesalahan berkaitan adalah seperti yang berikut:
(a) Dia termenung seketika di pagi yang sunyi itu.
(b) Abang masih menganggur di ketika itu.
BAB (c) Kerajaan Palembang berada pada puncak kegemilangan di
kurun ke-7.
2 10 Kata sendi nama ke digunakan di hadapan kata nama atau frasa
nama. Pengejaan ke terpisah daripada kata nama atau frasa nama
yang mengikutinya. Contoh penggunaan ke bagi menunjukkan
waktu atau masa:
(a) Haikal menanti kepulangan neneknya di stesen ini dari siang ke
malam.
(b) Guru mengadakan ujian dari semasa ke semasa.
(c) Saya membaca nota ringkas itu hingga ke minit terakhir
sehinggalah semua calon diminta masuk ke dewan.
11 Kata sendi nama ke tidak boleh digunakan di hadapan kata nama
atau frasa nama yang merujuk manusia atau binatang.
(a) Contoh beberapa kesalahan berkaitan adalah seperti yang
berikut:
(i) Maklumat itu telah dimaklumkan ke pihak jabatan, pagi
tadi.
(ii) Pucuk-pucuk kayu itu diberikannya ke kambing.
(iii) Hak milik lot tanah itu bertukar tangan daripada Syamil ke
Iqbal.
(b) Contoh penggunaan ke bagi menunjukkan tempat atau arah:
(i) Bapa akan ke Beijing dua minggu lagi.
(ii) Batrisyia menoleh ke kiri dan ke kanan sebelum melintas
jalan raya.
(iii) Danial dan rakannya pulang ke kampung.


PRAKTIS STPM


Jawab semua soalan.
1 Kesesuaian dua huruf vokal yang membentuk 3 Antara ayat yang berikut, yang manakah

dua suku kata pada kata dasar. mempunyai kata yang ejaannya tidak mematuhi
peraturan keselarasan vokal?
Penyataan di atas merujuk konsep I Belut suka menjadikan selut sebagai
A keselarasan vokal habitatnya.
B pengejaan suku kata pinjaman II Perabot yang dipesan itu semuanya
C penggabungan dua huruf vokal berjenama.
D penyesuaian dua huruf vokal III Puan Hana dilantik sebagai calon untuk
mengikuti program kecantikan.
2 Perkataan yang manakah yang mengandungi tiga IV Perasaannya tertekan kerana salah seorang
suku kata terbuka dan dua suku kata tertutup? anggotanya telah belot.
A keseorangan C kebergantungan A I dan II C II dan III
B keterlaluan D permudahcaraan B I dan IV D I, II, dan III

102






02[BM STPM P1].indd 102 3/20/18 8:56 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi
4 Antara yang berikut, kumpulan perkataan yang 9 I KVK + KV + KV
manakah yang kesemuanya menepati pola
keselarasan vokal Melayu e taling – a? II KVKK + KVK
A Pesat, semai, bela Yang manakah perkataan yang susunan suku
B Serta, elak, serah katanya menepati pada I dan II?
C Selak, rembat, sembang
D Tembok, getar, serang I II BAB
A merdeka bengkok 2
5 Kumpulan perkataan yang manakah yang
kesemua ejaannya menepati pola keselarasan B susunan pemanasan
vokal e taling – a dalam bahasa Melayu? C menangis demikian
A Beras, kerat, enak D peperangan harta
B Berat, terang, opera
C Selak, hebah, dekad 10 Pola keselarasan vokal bagi ejaan selimpat ialah
D Tempang, empat, semak i – a. Rasional bagi kenyataan ini ialah
I perkataan ini bukan kata dasar asli bahasa
6 Perkataan manakah yang pola keselarasan
vokalnya tidak sepadan dengan perkataan yang Melayu
diberikan? II perkataan ini berakhir dengan suku kata
terbuka
Pola Perkataan III perkataan ini lebih daripada dua suku kata
A i – u pikul, lindung, bisul IV keselarasan vokal berlaku antara suku kata
B o – e poket, robek, ponteng praakhir dengan suku kata akhir
C u – a kumbang, sukan, lubang A I dan II C II dan III
B I, III, dan IV
D III dan IV
D u – i nukil, guris, siling
11 Pilih kumpulan perkataan yang mempunyai pola
7 Pilih pernyataan yang benar tentang pola u – a dalam konteks keselarasan vokal dalam
keselarasan vokal. bahasa Melayu.
I Merupakan peraturan untuk mengeja kata- A Ludah, kelodak, sental
kata dasar asli bahasa Melayu sahaja B Undang, muntah, sudah
II Peraturan ini juga melibatkan kata C Muntah, umpan, serak
berimbuhan atau kata terbitan D Belukar, selera, gelumang
III Kata dasar yang terlibat mestilah berakhir
dengan suku kata tertutup, iaitu diakhiri 12 Kesemua perkataan di bawah ini berkaitan
dengan bunyi konsonan dengan pola kekecualian pengejaan istilah
IV Terdapat 18 pola keselarasan vokal dalam pinjaman bahasa Indonesia, kecuali
bahasa Melayu Pola Perkataan
A I dan II A u – u buntu, tungku
B I dan IV
C I, II, dan III B a – e amben, kaget
D I, III, dan IV C a – o lancong, lakon
D e – e cerpen, gembleng
8 Pengejaan perkataan mengikut peraturan
keselarasan vokal adalah sesuai bagi kata dasar 13 Perkataan yang manakah yang mengandungi
asli penggunaan vokal e pepet dalam suku kata
A bahasa Indonesia terbuka?
B bahasa Melayu I Kelam III Bentuk
C bahasa Inggeris II Mekar IV Mengkal
D bahasa Indonesia dan bahasa Melayu A I dan II C II dan IV
B I dan III D III dan IV




103






02[BM STPM P1].indd 103 3/20/18 8:56 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi
14 Kumpulan perkataan yang manakah kesemuanya 20 Pilih kumpulan perkataan yang kesemuanya
mengandungi vokal e taling? dieja dengan tepat.
A Berejenkan, menstrukturkan, trajedi
A B C D B Anti-Amerika, anti-dadah, pramatang
geser nenek semak terung C Idealisme, kelangkang, manusiawi
dekad operasi seekar tebuk D Gentar, pra Olimpik, qariah
BAB sebar pelekat jerkah telor
2 15 Yang manakah kumpulan kata yang kesemuanya 21 Kata majmuk yang dieja terpisah disifatkan
belum mantap.
mempunyai konsonan rangkap? Proses yang manakah tepat bagi menerangkan
A Diftong, objektif, doktor suasana ini apabila kata majmuk berkenaan
B Biologi, spring, planet mengalami proses pengimbuhan apitan?
C Spektrum, struktur, traktor A warganegara – kewarganegaraan
D Ghaib, parlimen, khabar B ubah suai – pengubahsuaian
C tanggungjawab – bertanggung jawab
16 Yang manakah kumpulan perkataan yang D gambar rajah – bergambarrajah
kesemuanya mengandungi gugus konsonan?
A Harga, syarat, teks 22 Semua perkataan pinjaman daripada bahasa
B Aksi, cipta, praktik Inggeris di bawah ini mengekalkan unsur-unsur
C Khabar, protein, subjek depanan, kecuali
D Kompleks, plastik, struktur A au – audio
B dia – dialek
17 Berdasarkan pengejaan kata pinjaman di bawah C pri – primitif
ini, apakah perkaitan yang boleh diperjelas? D psi – psikomotor
class kelas 23 Pernyataan yang manakah yang benar tentang
club kelab kata klitik?
plan pelan A Klitik ialah bentuk tidak terikat yang
stamp setem
dianggap sebagai kata
A Pengekalan bentuk visual dan ejaan B Bentuk klitik ditulis serangkai dengan kata
B Prefiks Inggeris tertentu dikekalkan yang mendahului atau yang mengikutinya
penulisannya C Antara bentuk klitik yang terdapat dalam
C Ejaan lama berhuruf “e” tidak menggunakan bahasa Melayu ialah kau, ku, mu, nya, dan
gugus konsonan lah
D Gugus konsonan bahasa Inggeris dikekalkan D Huruf awal bentuk klitik mu dan nya
(dengan penyesuaian) hendaklah ditulis dalam huruf besar
sekiranya mu dan nya itu merujuk kepada
18 Perkataan yang manakah yang terhasil daripada Allah tanpa tanda sempang
proses pengejaan kata pinjaman dengan
mengekalkan gugus konsonan yang ada pada 24 Kata majmuk manakah yang betul
bahasa Inggeris? penggandaannya?
A Setem A Pasar-pasaraya
B Televisyen B Pasar-pasar raya
C Primitif C Pasaraya-pasar raya
D Audio D Pasar raya-pasar raya
19 Semua kosa kata daripada bahasa Arab di bawah 25 Pilih perkataan yang tergolong dalam kata
dieja menurut sistem ejaan Rumi dan diucapkan majmuk yang telah mantap dan kata dasarnya
menurut kaedah sebutan Melayu, kecuali dieja bercantum.
A zat C baligh A Keretapi C Suratkhabar
B misal D dapur B Urusetia D Tanggungjawab




104






02[BM STPM P1].indd 104 3/20/18 8:56 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi

2.5 Tanda Baca


Pengenalan
Tanda baca digunakan dalam sistem ejaan Rumi bahasa Melayu. Tanda ‘17
baca merupakan lambang-lambang baca yang digunakan dalam penulisan Galeri Info BAB
sesuatu bahasa yang bertujuan untuk memperjelas maksud yang hendak Tanda baca ialah simbol atau
disampaikan. Penggunaan tanda yang tepat menjadikan sesuatu penulisan lambang dalam tulisan yang 2
itu lancar paparan ideanya dan mudah difahami. mempunyai makna, peraturan,
atau gaya yang perlu
1 Fungsi tanda noktah (.) dipatuhi atau dikuasai untuk
mendapatkan kesan penulisan
(a) Tanda akhir setiap ayat. Contohnya: yang baik.
Mereka mesti akan datang lagi.
(b) Penamat ayat perintah atau ayat suruhan. Contohnya: ‘16, ‘18
“Jangan jangan panggil aku tempang”.
(c) Penamat ayat tanya berbentuk retorik. Contohnya:
“Entah bila dia akan menginsafi nasibnya”.
(d) Penamat ayat tanya dalam ragam cakap pindah. Contohnya:
Pemberita bertanya khabar Hasni.
(e) Kependekan nama. Contohnya: T. Zubidah.
(f) Memisahkan Ringgit Malaysia dengan sen. Contohnya:
RM5,555.55
(g) Menunjukkan tanda perpuluhan. Contohnya: 59.1 saat
(h) Untuk menulis tarikh. Contohnya:
27.6.12
2 Fungsi tanda koma (,)
(a) Memisahkan tiga unsur atau lebih dalam satu ayat. Contohnya:
Azim menghadiahkan rantai kunci, selipar, dan garfu kepada
Aliya.
(b) Menggabungkan beberapa ayat menjadi satu ayat. Contohnya:
Abu makan capati, kemudian makan mi rebus, sebelum menghirup
sup.
(c) Memisahkan frasa keterangan daripada ayat induk dalam ayat
songsang. Contohnya:
Berdarah kaki Norin, setelah tersepak tongkat basikal Busu.
(d) Memisahkan ayat induk daripada petikan langsung. Contohnya:
Rohayu berkata, “Cepat salin nota saya dan kembalikan segera.”
(e) Memisahkan keterangan setara. Contohnya:
Noriza, pelajar terbaik, sedang menangis gembira.
(f) Memisahkan unsur yang berlawanan. Contohnya:
Hadiah itu untuk Zefri, tidak diberikan kepada Nor Azian.
(g) Menandakan contoh. Contohnya:
Pemimpin masyarakat perlu prihatin dalam menangani masalah
yang sensitif, misalnya soal perkauman.
(h) Menandakan unit geografi. Contohnya:
Muara sungai itu menghadap tebing pasir di Segambut, Johor.





105






02[BM STPM P1].indd 105 3/20/18 8:56 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi
3 Fungsi tanda sempang (-)
(a) Menunjukkan kata gandaan.
Contohnya: bergulung-gulung, bingung-bingung
(b) Menandakan penulisan transliterasi huruf Arab-Rumi.
Contohnya: al-Quran
BAB (c) Memisahkan huruf kecil dengan huruf besar.
Contohnya: hidayah-Mu, pro-Jepun
2 (d) Merangkaikan angka yang menunjukkan tahun dengan akhiran
-an.
Contohnya: tahun 60-an
(e) Merangkaikan ke- dengan angka.
Contohnya: ke-1001
4 Fungsi titik bertindih (:)
(a) Memperkenal atau menambah keterangan. Contohnya:
Dua hobi baharu Shah sejak akhir-akhir ini: melukis dan menari.
(b) Menyenaraikan sesuatu perkara. Contohnya:
Tolong beli barang-barang yang berikut untuk Azman: sudip,
sudu, senduk, dan cupak.
(c) Memisahkan judul kecil daripada judul buku. Contohnya:
Teater Menara Gading: Prolog
(d) Memisahkan adegan dan drama/ lakonan/ filem. Contohnya:
Getaran 3 : 2 (maksudnya adegan 3, babak 2)
(e) Memisahkan surah dan ayat al-Quran. Contohnya:
al-Baqarah 2 : 12 (surah 2, ayat 12)
(f) Menunjukkan nisbah. Contohnya:
5 : 7
5 Fungsi koma bertitik (;)
(a) Memisahkan dua atau beberapa klausa dalam satu ayat.
Contohnya:
Membaca dapat menambah ilmu; berfikir dapat mempertajam
minda; jadikanlah kedua-dua perkara ini sebagai pegangan hidup
kamu.
(b) Memisahkan klausa induk daripada klausa atau frasa yang
bermula dengan kata hubung. Contohnya:
Berat badan Fedila tidak turun; malah bertambah naik.
(c) Memisahkan klausa yang bersiri yang berlainan maklumat
dalam satu ayat yang lengkap. Contohnya:
Kepada mangsa yang terselamat, diucapkan syukur; kepada
mangsa yang tercedera, diminta tabah; dan kepada keluarga
mangsa yang meninggal dunia, diucapkan takziah.
6 Fungsi tanda tanya (?)
(a) Pada akhir ayat tanya. Contohnya:
Di manakah rumah Naim?
(b) Pernyataan yang diragui kesahihannya. Contohnya:
Dalam kejadian pergaduhan di tepi galeri (?) tempoh hari, Nasir
telah dilempang oleh anak buahnya sendiri.
7 Fungsi tanda seru (!)
Menandakan pernyataan seruan. Contohnya:
Wah, besarnya rumah kamu!

106






02[BM STPM P1].indd 106 3/20/18 8:56 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi
8 Fungsi tanda kurung ( )
(a) Mengapit keterangan atau penjelasan tambahan. Contohnya:
Slot “Intuisi” (muhasabah diri) yang saya kendalikan tidak
berjaya.
(b) Mengapit keterangan atau penjelasan sumber bahan. Contohnya:
Razi telah membeli buku Antologi Guru GC (Pustaka Jaya, 2000). BAB
(c) Mengapit angka atau huruf yang menunjukkan bilangan.
Contohnya: 2
Pelajar-pelajar yang berikut dikehendaki datang ke Bilik Rawatan
pada (6/2/2012):
(i) Nik Zulaikha binti Nik Zain
(ii) Suziliani Salim
(iii) Eira Azwana Ahmad Nail
9 Fungsi tanda petikan (“...”)
(a) Mengapit cakap ajuk. Contohnya:
“Apa nak dimalukan, ini lakonan saja ... olok-olok”, kata Cikgu
Shahrain
(b) Mengapit petikan langsung daripada sumber lain yang
panjangnya tidak melebihi tiga baris. Contohnya:
Kumpulan aktivis itu disifatkan sebagai “penyangak sosial” oleh
datuk bandar.
(d) Mengapit judul rencana, karangan, puisi, dan bab buku dalam
kalimat. Contohnya:
Mariah harus meneliti rencana “Kontaminasi Makanan” sebelum
mengarang esei itu.




PRAKTIS STPM


Jawab semua soalan.
1 Pilih penggunaan tanda sempang (-) pada C memisahkan ayat induk daripada petikan
tempat yang betul. langsung
I Berulang-alik D memisahkan frasa keterangan daripada ayat
II Ambil-alih induk dalam ayat songsang
III Melambai-lambai
IV Urus-setia 3 Berdasarkan penggunaan tanda koma dalam
A I dan II C II dan IV penulisan, ayat manakah yang menjelaskan
B I dan III D III dan IV fungsi memisahkan keterangan setara?
A Syakir, pelajar terbaik, sedang menangis
2 gembira.
Farah makan capati, kemudian makan mi B Bungkusan itu untuk Shidah, tidak diberikan
rebus, sebelum menghirup sup.
kepada Halim.
Berdasarkan ayat di atas, penggunaan tanda C Kaki bukit itu menghadap tebing pasir di
koma lebih jelas berfungsi muara sungai Kelantan.
A menggabungkan beberapa ayat menjadi satu D Ketua tingkatan perlu prihatin dalam
ayat menangani masalah penjagaan kebersihan
B memisahkan tiga unsur atau lebih dalam kelas, misalnya habuk di tepi tingkap.
satu ayat

107






02[BM STPM P1].indd 107 3/20/18 8:56 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Bab 2 Fonologi
4 Yang manakah ayat yang mengandungi 8 Pilih ayat yang salah penggunaan tanda koma.
kesalahan tanda baca. A Siti membeli sebuku roti, dan sekotak air
I “Bilakah pertandingan ini bermula?” tanya susu.
Cikgu Anding. B Wah, cantiknya baju yang dipakai oleh
II Aduh! Sakitnya kepalaku. pengantin itu!
BAB III Ulasan Fadli menarik, bernas, dan tepat. C Ibu tidak membeli baju itu, keana harganya
IV Ke manakah Encik Ahmad pergi selama ini!
mahal.
2 A I dan II D Antara buku Za’ba yang terkenal ialah
B I dan III “Pelita Bahasa Melayu.”
C II dan III
D III dan IV 9 Yang manakah penggunaan fungsi titik bertindih
yang tidak sesuai?
5 Yang berikut merupakan fungsi tanda sempang, A Teater Menanti Di Ambang Digniti: Prolog
kecuali B Dua kegemaram baharu Tasya sejak akhir-
A merangkaikan ke- dengan angka akhair ini: melukis dan menari
B menunjukkan kata gandaan C Tolong bawa peralatan berikut untuk
C memisahkan tiga unsur atau lebih dalam Solehah: sabun, tali, baldi periuk besar, dan
satu ayat kain buruk
D merangkaikan angka yang menunjukkan D Dalam kejadian: pertikaman lidah antara
tahun dengan akhiran -an Munah dengan menantunya: tempoh hati,
Munah talah mengadu kepada penghulu
6 Yang manakah penggunaan fungsi titik bertindih
yang tidak sesuai? 10 Yang manakah ayat yang mengandungi
A Teater Menanti Di Ambang Digniti: Prolog kesalahan tanah baca?
B Dua kegemaran baharu Tasya sejak akhir- I Wah! Besarnya pejabat awak!
akhir ini: melukis dan menari. II Sajak “Wiraku” ditulis oleh Encik Ahmad
C Tolong bawa peralatan berikut untuk Salman.
Solehah: sabun, tali, baldi, periuk besar, dan III Cikgu Siti bertanya, “Bilakah pertandingan
kain buruk. akan bermula?”
D Dalam kejadian: pertikaman lidah antara IV Surat “tawaran” daripada Universiti Malaya
Munah dengan menantunya: tempoh hari, itu bertarikh 8 Mac 2018
Munah telah mengadu kepada penghulu. A I dan II
B I dan IV
7 Pilih ayat yang menggunakan tanda baca yang C II dan III
betul. D III dan IV
A Hidupku sebatang kara di bumiMu ini.
B Pesuruhjaya Pesuruhjaya dikehendaki
mengemukakan tarikh mesyuarat.
C Wah, besarnya rumah awak!
D Peserta diingatkan supaya membawa
barang-barang ini, pakaian, jaket, sabun,
dan tuala.

















108






02[BM STPM P1].indd 108 3/20/18 8:56 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Jawapan
JAWAPAN


BAB 1 Sejarah Perkembangan Bahasa Melayu 11 B 12 A 13 A 14 A 15 C
1.1 Asal Usul Bahasa Melayu 16 D 17 C 18 C 19 D 20 C
Praktis STPM 21 B 22 C 23 B 24 B 25 D
1 D 2 B 3 B 4 C 5 B 2.5 Tanda Baca
6 D 7 C 8 A 9 C 10 C Praktis STPM
11 C 12 A 1 B 2 A 3 A 4 B 5 C
1.2 Bahasa Melayu Kuno 6 D 7 C 8 A 9 D 10 B
Praktis STPM BAB 3 Pembacaan Kritis dan Analitis
1 A 2 C 3 C 4 D 5 B Praktis STPM
6 D 7 B 8 C 9 D 10 C Praktis 1
11 B 12 B 13 D 14 D 15 D 1 (a) Keinginan dan keperluan untuk bekerja atau mencari
16 B 17 D 18 D 19 B 20 D
rezeki sudah berkurangan.
1.3 Bahasa Melayu Klasik (b) Terpikat oleh suasana dan kaedah kerja baharu yang
Praktis STPM berbeza di sektor swasta.
1 C 2 C 3 C 4 D 5 D 2 Melalui petikan ini, penulis menyeru kepada kakitangan
6 A 7 A 8 A 9 C 10 C kerajaan supaya menghargai jasa kerajaan yang telah
11 D 12 B 13 D 14 B 15 B memberikan peluang kerja kepada mereka. Mereka tidak
seharusnya bersifat angkuh dan lupa akan budi kerajaan
1.4 Bahasa Melayu Moden setelah mempunyai kedudukan ekonomi yang kukuh.
Praktis STPM Selain itu, penulis juga mengingatkan kakitangan kerajaan
1 B 2 A 3 B 4 A 5 C supaya tidak membelakangkan kepentingan masyarakat
6 C 7 D 8 A 9 B 10 D dan negara semata-mata kerana terpikat oleh peluang
11 D 12 C 13 D 14 D 15 A pendapatan tinggi yang dijanjikan oleh pihak swasta.
16 C 17 D 18 B 19 B 20 C 3 Satu alasan yang diberikan oleh sesetengah kakitangan
21 C 22 A 23 C 24 C 25 C kerajaan yang ingin bersara awal ialah mereka
26 D 27 C 28 C 29 D 30 D menghadapi gangguan emosi atau tekanan jiwa dan oleh
31 D 32 D 33 B 34 D 35 D yang demikian tidak dapat melaksanakan tanggungjawab
36 D mereka dengan sempurna. Sebenarnya, alasan ini ada
1.5 Unsur Asing dalam Bahasa Melayu kebenarannya. Sesetengah pekerjaan, terutamanya
Praktis STPM pekerjaan yang melibatkan pertembungan maksimum
dengan manusia lain sering menimbulkan tekanan jiwa
1 D 2 B 3 C 4 A 5 C kepada kakitangan kerajaan. Hal ini dapat diperhatikan
6 C 7 B 8 C 9 B 10 B terutama sekali dalam profesion perguruan. Kerenah
11 D 12 A pelajar yang sukar dikawal, ditambah pula dengan sikap
BAB 2 Fonologi generasi muda yang pantang ditegur atau dinasihati
2.1 Definisi Fonetik dan Fonemik menyebabkan banyak guru menghadapi gangguan emosi
2.2 Penggolongan dan Penghasilan Bunyi Bahasa dan memilih untuk bersara awal. Pekerjaan berisiko
tinggi seperti kepolisian, bomba, dan penguatkuasa
Praktis STPM imigresen juga sering menimbulkan tekanan jiwa
1 D 2 C 3 D 4 B 5 A kepada penjawat awam terutamanya apabila mereka
6 B 7 C 8 B 9 A 10 C semakin berumur. Sebagai akibatnya, mereka hanya
11 C 12 B 13 D 14 C 15 A menanti masa untuk meninggalkan pekerjaan tersebut.
16 D 17 C 18 B 19 A 20 C Seterusnya, gelagat sesetengah ketua jabatan yang terlalu
21 C 22 A 23 B 24 A 25 B mendesak dan mengerah tanpa memikirkan perasaan
26 C 27 A 28 C 29 D 30 B orang lain juga menjadi suatu punca gangguan emosi
31 D 32 B 33 B 34 C 35 B kepada sesetengah kakitangan kerajaan.
36 B 37 B 38 B 39 B 40 A
41 C 42 D 43 D 44 B 45 C Praktis 2
2.3 Struktur Suku Kata Bahasa Melayu 1 (a) Menganggap bahawa penggunaan kekerasan ialah
2.4 Sistem Ejaan Bahasa Melayu cara paling mujarab untuk menyelesaikan sebarang
Praktis STPM masalah hidup.
1 A 2 B 3 C 4 C 5 D (b) Perbuatan yang berpaksikan kekerasan tidak dapat
6 D 7 D 8 B 9 A 10 D diterima oleh masyarakat yang bertamadun.


209






Jaw[STPM BM P1].indd 209 3/20/18 9:05 AM

Bahasa Melayu Penggal 1 STPM Jawapan
2 Menurut penulis, selain mengakibatkan kecederaan, dan mempertahankan kedaulatan sesebuah negara
keganasan rumah tangga juga akan meninggalkan kesan daripada ancaman musuh. Namun begitu, manusia telah
emosi yang berpanjangan pada jiwa mangsa. Mangsa menggunakan senjata-senjata ini untuk pelbagai tujuan
penderaan biasanya akan hilang keyakinan diri dan negatif seperti menawan negara lain dan menindas
tidak akan bersemangat untuk menghadapi cabaran golongan yang daif. Begitu juga dengan penciptaan dadah
hidup. Selain itu, ada juga mangsa yang akan membesar seperti morfin. Morfin merupakan dadah penahan sakit
dengan menggenggam perasaan dendam yang yang paling mujarab dan sering diberikan kepada mereka
membara terhadap manusia di persekitarannya. Lebih yang berada di ambang maut. Malangnya, manusia telah
menyedihkan lagi ada sesetengah mangsa penderaan menggunakan dadah ini untuk mencari keseronokan dan
yang akan mewarisi kekejaman pemangsa mereka dan berkhayal. Satu lagi contoh manusia menyalahgunakan
akan melakukan perkara yang sama kepada anggota ciptaan sains ialah kenderaan. Segala kenderaan seperti
motosikal dan kereta bertujuan untuk memudahkan
keluarga mereka. perjalanan manusia. Namun begitu, ada manusia yang
3 Pada pendapat saya, masyarakat harus peka terhadap menggunakannya untuk mencari keseronokan dan
gejala penderaan yang berlaku di persekitaran mereka kesudahannya mengakibatkan kemalangan yang meragut
dan bukannya bersikap lepas tangan. Organisasi kebahagiaan dan nyawa diri dan orang lain.
kemasyarakatan seperti jawatankuasa surau, pertubuhan
kebajikan dan penghulu harus tampil ke hadapan untuk BAB 4 Penulisan Esei Tidak Berformat
menasihati, menegur, dan menghalang mereka yang Praktis STPM
terlibat. Sekiranya usaha-usaha ini tidak membuahkan
hasil, maka mereka harus mengambil inisiatif untuk Soalan 1
melaporkan perkara ini kepada pihak berkuasa agar mereka Pendahuluan
– Malaysia negara berbilang kaum
yang terlibat diberikan bantuan. Selain itu, kerajaan pula – Agama dan budaya berbeza
melalui agensi seperti Jabatan Kebajikan Masyarakat perlu – Hidup bersatu padu
menganjurkan bengkel dan kursus keibubapaan, kursus – Kini sudah ada tanda-tanda perpaduan semakin luntur
kepada pasangan yang baru mendirikan rumah tangga, – Harus kenal pasti punca agar tindakan segara boleh diambil
dan golongan yang menghadapi gangguan emosi secara
kerap. Melalui kursus-kursus ini, golongan dewasa boleh Isi-isi
Isi 1 – Punca perpaduan semakin rapuh
dididik agar menghargai anak-anak yang dikurniakan Sikap manusia yang semakin materialistik
oleh Tuhan dan tidak menjadikan mereka sebagai sasaran – ghairah mengejar kekayaan
untuk melepaskan tekanan jiwa peribadi. Seterusnya, – hubungan kemanusiaan tidak penting
kerajaan juga harus merombak sisitem hukuman yang – tiada masa untuk bersosial
ada hari ini agar golongan yang melakukan keganasan
domestik dikenakan hukuman yang lebih berat. Usaha ini Isi 2 – Punca perpaduan semakin rapuh
Kurangnya pengetahuan tentang agama/budaya lain
pasti akan menjadi pengajaran kepada anggota masyarakat – tidak ambil tahu akan budaya/agama orang lain
yang lain. – memandang serong terhadap budaya/agama orang lain
– lebih suka mengasingkan diri
Praktis 3
1 (a) Kekurangan tumpuan terhadap pelajaran akan Isi 3 – Punca perpaduan semakin rapuh
Kelemahan dalam sistem pendidikan negara
tercermin melalui keputusan peperiksaan. – terdapat sekolah kebangsaan dan sekolah vernakular
(b) Pelbagai urusan dapat dilaksanakan dengan – pelajar bersekolah dalam persekitaran kaum yang sama
menggunakan telefon bimbit semata-mata. – tiada peluang untuk memahami kaum lain
2 Secara keseluruhannya, penulis berpendapat bahawa
telefon bimbit membawa pelbagai kebaikan dan pada Isi 4 – Langkah meningkatkan perpaduan
masa yang sama keburukan kepada manusia. Namun Galakkan masyarakat mengutamakan sekolah kebangsaan
– tingkatkan kesedaran masyarakat tentang kelebihan
begitu, penulis tidak menyalahkan telefon bimbit sekolah kebangsaan
terhadap segala permasalahan yang timbul akibat – tingkatkan taraf pendidikan di sekolah kebangsaan
penggunaan alat ini. Penulis berpendapat bahawa alat ini – tawarkan mata pelajaran bahasa Cina dan Tamil di sekolah
sesuatu yang amat bermanfaat tetapi kesilapan terletak kebangsaan
pada manusia yang menyalahgunakannya.
3 Sebenarnya hampir kesemua alat ciptaan manusia hari ini Isi 5 – Langkah meningkatkan perpaduan
Kerajaan memastikan penglibatan semua kaum dalam semua
bertujuan untuk membaiki taraf hidup dan memudahkan sektor pekerjaan
kehidupan harian kita. Walau bagaimanapun, kita – membasmi pengenalan kaum mengikut sektor pekerjaan
terpaksa berhadapan dengan pelbagai masalah kerana – membuka peluang pekerjaan yang lebih untuk kaum
manusia menggunakannya dengan niat yang buruk. bukan Melayu di sektor awam
Sebagai contoh, pelbagai senjata yang dicipta oleh – mewajibkan pihak swasta mengambil pekerja daripada
manusia bertujuan untuk menegakkan undang-undang semua kaum


210






Jaw[STPM BM P1].indd 210 3/20/18 9:05 AM