Britannica 9 - Jirim

Siri komik kanak-kanak yang terkenal di seluruh dunia
Bahan dan Tenaga (5 jilid) Pengetahuan tentang bahan dan tenaga yang membentuk dunia
Bumi dan Hidupan (15 jilid) Pengetahuan tentang bumi dan benda hidup di bumi
Kehidupan Manusia (5 jilid) Pengetahuan tentang tubuh, psikologi dan tingkah laku manusia Pemejalwapan Pendidihan MPCM1109
Masyarakat dan Budaya (5 jilid) Pengetahuan tentang sosial dan budaya manusia Pemejalwapan Kondensasi
Geografi (5 jilid) Pengetahuan tentang sejarah dan budaya pelbagai negara Perubahan
keadaan
Seni (2 jilid) Pengetahuan tentang pelbagai jenis seni jirim
Teknologi (5 jilid) Pengetahuan tentang kemajuan teknologi Pembekuan
Agama (2 jilid) Pengetahuan tentang keagamaan Komik Pendidikan
Sejarah (3 jilid) Pengetahuan tentang peristiwa dan tokoh sejarah Peleburan
Pengetahuan Dunia (3 jilid) Pengetahuan tentang pelbagai bidang ilmu Komik Pendidikan


Air

Air terbentuk daripada molekul air yang menggabungkan dua jenis unsur, iaitu dua atom hidrogen dan
satu atom oksigen. Jirim
Oksigen

O Cerita: Bombom Bercerita (Korea)
H H
Ilustrasi: Yoo Yong Shin (Korea)
Titisan air
Hidrogen
Model satu molekul air
H 2 (dua atom hidrogen) +
Molekul terbentuk O (satu atom oksigen)
apabila dua atau lebih = H 2 O (molekul air)
atom berpadu secara Molekul air yang
kimia.
sangat banyak




● Siri ini membolehkan murid sekolah rendah yang berminat dengan ilmu sains merasai keseronokan dalam mempelajari
pengetahuan baharu dan memasuki dunia pembelajaran yang sebenar. Kelab Sains Sekolah Rendah Korea Selatan

●● Siri ini bukan sahaja merangkumi pengetahuan sains yang penting, malahan dapat membawa pembaca menjelajahi Jirim
dunia sains bersama dengan watak-watak di dalamnya bagi memupuk pemikiran saintifik yang berkesan.
Shen Dong Hoon (Pensyarah Sains Hayat di Seoul National University of Education)
●●● Siri ini mengutamakan bahan pengajaran sains untuk memupuk pemikiran dan bakat yang kreatif.
Kim Yong Sok (Pensyarah Fizik di Seoul National University of Education)
●●●● Siri ini menyusun dan memaparkan konsep sains dalam bentuk komik, gambar sebenar dan maklumat yang jelas
untuk tatapan para pembaca. Kim Kap Zu (Pensyarah di Seoul National University of Education)



MPCM1109
ISBN 978-983-00-9450-2
,!7IJ8D0-ajefac!

Komik Pendidikan











Jirim







Cerita: Bombom Bercerita (Korea)
Ilustrasi: Yoo Yong Shin (Korea)















































BritannicaV9_P01-P07_INTRO_BM.indd 1 5/29/19 10:21 AM

“Komik Pendidikan Britannica” telah disusun semula
berdasarkan Britannica Learning Library yang diterbitkan
oleh Encyclopædia Britannica, Inc. di Chicago, Amerika
Syarikat.





10 Bidang Ilmu

Siri ini merujuk kepada terbitan Encyclopædia Britannica yang ditulis oleh sarjana dari
University of Chicago, Amerika Syarikat dan kumpulan editor Encyclopædia Britannica
yang mengelaskan siri ini kepada 10 bidang:
























































BritannicaV9_P01-P07_INTRO_BM.indd 2 5/29/19 10:21 AM

Coretan buat ibu bapa dan pelajar





Dahulu segala maklumat agak sukar diperoleh serta terbatas. Namun,
zaman maklumat di hujung jari kini memudahkan pemerolehan segala
informasi. Walaupun begitu, untuk memperoleh maklumat yang benar-
benar bermanfaat adalah sangat mencabar.


Encyclopædia Britannica ialah ensiklopedia yang paling berwibawa
di dunia. Ilmu pengetahuan dalam dunia manusia dibahagikan kepada 10
bidang. Ensiklopedia ini merangkumi pengenalan terperinci tentang pelbagai
bidang ilmu pengetahuan manusia, kisah tokoh-tokoh kontemporari dan
fakta penting sejarah. Oleh sebab itu, kewibawaannya diiktiraf dunia.

Siri komik ini berasaskan Britannica Learning Library yang diterbitkan
oleh Encyclopædia Britannica, Inc. di Chicago, Amerika Syarikat. Komik ini
disusun dengan teliti mengikut sukatan pelajaran peringkat sekolah rendah
dan menengah. Selain itu, maklumat dalam bentuk visual pula menunjukkan
kandungannya bebas daripada penerangan teks yang membosankan.
Komik ini turut melampirkan pelbagai pengetahuan di halaman maklumat
tambahan untuk memupuk pemikiran kreatif kanak-kanak. Komik ini bukan
sahaja menyediakan pengetahuan, malahan dapat memberikan keseronokan
sepanjang pembacaan.





Kelab Sains Sekolah Rendah
Korea Selatan




















BritannicaV9_P01-P07_INTRO_BM.indd 3 5/29/19 10:21 AM

Pengenalan Watak-watak 7

Rumah Ahli Alkimia 8
01 Keadaan Jirim



Mengenali Jirim Melalui Makanan 14
Pepejal dan cecair, Apakah itu gas? & Tiga keadaan jirim
Perubahan keadaan jirim, Apakah itu ais kering? & Pemejalwapan

Pembekuan dan Peleburan Coklat 24
Membuat ppopgi & Peleburan dan pembekuan

Perbezaan Objek dan Bahan 28
Pengelasan objek mengikut bahan & Objek sama, tetapi jirim berbeza
Sifat jirim dan mengelaskan bahan daripada pelbagai ciri

Gas Memiliki Berat dan Isi Padu? 36
Perubahan isi padu gas, Berat gas & Pengaruh suhu terhadap isi padu gas
Perubahan isi padu gas yang berlaku dalam kehidupan seharian
Pengaruh suhu dan tekanan terhadap isi padu gas

Kepelbagaian Gas 44
Komposisi udara, Oksigen & Karbon dioksida
Nitrogen, Helium, Lampu neon yang berwarna-warni & Neon
Gas yang digunakan dalam kehidupan seharian





02 Pengasingan Jirim



Pengasingan Pepejal 58
Pengasingan campuran mengikut saiz
Pengasingan campuran mengikut jirim
Pelbagai campuran & Kaedah pengasingan campuran












BritannicaV9_P01-P07_INTRO_BM.indd 4 5/29/19 10:21 AM

Eksperimen Penyejatan Garam 66
Takat didih & Cara mendapatkan garam dari laut

Kaedah Penyulingan 69
Kegunaan kaedah penyulingan & Penyulingan berperingkat petroleum

Kaedah Pengasingan Berdasarkan Ketumpatan 72
Perbezaan antara berat dan jisim, Ketumpatan & Laut Mati

Keterlarutan 80
Apakah perbezaan antara larutan dan campuran?
Pelarutan & Pengaruh suhu terhadap keterlarutan garam dan gula
Penghasilan hablur melalui keterlarutan & Kepekatan

Cair, Pekat dan Tepu 90
Keterlarutan garam & Bagaimanakah hendak melarutkan zat terlarut
dengan cepat?





03 Pembentukan Jirim



Dunia Halimunan Unsur 96
Aristotle & Teori atom Dalton

Zarah yang Bergerak Tanpa Henti 102
Perbezaan antara atom dan molekul & Pergerakan zarah
Apakah itu molekul?























BritannicaV9_P01-P07_INTRO_BM.indd 5 5/29/19 10:21 AM

Serangan Atom 108

Asal usul atom & Struktur atom
Perkembangan struktur atom & Simbol unsur

Ion Bercas Elektrik 116
Minuman isotonik
Air penting kepada badan manusia & Elektrolit dan bukan elektrolit
Ion positif dan ion negatif

04 Tindak Balas Jirim



Asid dan Alkali 124
Mengapakah ammonia perlu disapu pada tempat gigitan serangga?
Sifat-sifat asid & Sifat-sifat alkali

Posyen Ajaib 130
Jenis-jenis penunjuk pH & Nilai kepekatan ion hidrogen dalam larutan – nilai pH
Kertas litmus & Perubahan warna pada penunjuk pH yang berbeza


Asid dan Alkali Saling Bertemu 136
Keasidan dan kealkalian & Fenolftalein
Sifat larutan & Peneutralan dalam kehidupan seharian

Pertunjukan Bunga Api yang Indah 140
Tiga keperluan pembakaran & Titik nyala bagi bahan yang berbeza
Apakah tindak balas kimia? & Jenis-jenis tindak balas
Jenis-jenis alat pemadam api
Fungsi dan cara menggunakan alat pemadam api


Soalan Terakhir 151


Maklumat Tambahan 160
















BritannicaV9_P01-P07_INTRO_BM.indd 6 5/29/19 10:21 AM

Agnes
Gadis yang sangat meminati sains. Sentiasa mendapat
markah tertinggi dalam subjek Sains. Suka bergaduh
dengan Nick yang duduk di sebelahnya. Dialah yang
membawa Nick meneroka dunia sains. Suka belajar dan
berjumpa Cikgu Vana di rumah ajaibnya.











Nick
Suka bermain dan tidak suka belajar. Dia ingin
mencungkil rahsia Agnes yang sentiasa mendapat markah
tertinggi dalam subjek Sains dengan mengikutnya ke
rumah ajaib Cikgu Vana. Sejak itu, dia semakin meminati
sains.













Cikgu Vana
Guru Sains yang gemar memakai mantel ketika
menjalankan eksperimen di biliknya. Beliau pandai
memasak demi menarik minat pelajarnya terhadap sains.
















BritannicaV9_P01-P07_INTRO_BM.indd 7 5/29/19 10:21 AM

BritannicaV9_P56-P93_CH02_BM.indd 56 01/03/2019 7:11 AM

02











Komik Pendidikan Britannica • Bahan dan Tenaga




































Campuran ialah bahan yang terdiri daripada dua atau lebih
unsur atau sebatian yang bergabung secara f izikal dan bukannya
kimia. Sifat-sifat bahan yang terkandung di dalam campuran tidak
berubah. Pengasingan campuran boleh dilakukan dengan beberapa
cara. Dalam bab ini, kita akan memahami pelbagai jenis campuran
dan cara pengasingannya.














BritannicaV9_P56-P93_CH02_BM.indd 57 01/03/2019 7:11 AM

Bahan dan Tenaga






Agnes! Jom pergi Sekarang?
ke rumah Cikgu
Vana!


Krinngg
Hore! Balik! Lari































Kenapa awak
bersemangat sangat Saya tidak sabar
hari ini?
hendak makan
masakan cikgu.
Sedap betullah!


Elektronik



Eh! Kenapa mereka
tapis pasir sungai?
Tap Tap




58




BritannicaV9_P56-P93_CH02_BM.indd 58 01/03/2019 7:11 AM

Mereka sedang Wah! Cara ini boleh jumpa
mendulang emaslah. emas ke? Err...

















Elektronik



Snek Jom tanya cikgu!


Cikgu Vana,
kami sudah
datang!







Elektronik
Oh, okey!





Masuklah. Hari ini hendak Cikgu tahu- Tapi saya
makan nasi? tahu saja perlukan
kami lapar. bantuan kalian.


Ha Untuk cikgu,
mestilah boleh!
Ha Budak ini sudah
lupa soalan dia
tadi ke?

Zap

Gembira



59




BritannicaV9_P56-P93_CH02_BM.indd 59 01/03/2019 7:12 AM

Saya hendak guna beras saja,
Ini bijirinlah.
tapi kacang soya, kacang merah
dan milet turut bercampur.
Kalian asingkan beras, ya.
Ini apa?













Apa?





Tidak perlu Tidak ada
masak cara lagi Saya ada idea!
nasilah. Kalau cepat ke?
begini, bila
hendak siap?

Idea
apa?












Cikgu, saya rasa kalau cikgu
masak nasi bercampur ...
kacang pun sedap juga.
Saya sudah agak!
Terkedu















60




BritannicaV9_P56-P93_CH02_BM.indd 60 01/03/2019 7:12 AM

Pengasingan campuran mengikut saiz
Jika butiran yang pelbagai saiz bercampur, penapis boleh digunakan untuk mengasingkannya.
Butir yang lebih besar daripada lubang penapis akan tersekat di atas, manakala butiran yang lebih kecil
akan jatuh melepasi lubang penapis. Ini merupakan salah satu contoh cara pengasingan campuran.















Tanah dan pasir Tanah dan kepah
Saiz lubang penapis mestilah antara saiz tanah dan Tanah yang mengandungi kepah ditapis dengan
pasir. penapis. Kepah yang bersaiz besar akan tertinggal
di dalamnya.





Saiz lubang
penapis hendaklah
lebih kecil
daripada saiz
butiran yang
hendak ditapis.
Pasir dan sampah
Penapis dipasang di kereta pembersih pantai bagi
mengasingkan sampah dan pasir.




Wah, cepatnya! Sementara saya masak, boleh
Cikgu, kami Sekarang saya kalian tolong satu lagi perkara?
sudah siap boleh masak
asingkan! nasi!




Baiklah...











61




BritannicaV9_P56-P93_CH02_BM.indd 61 01/03/2019 7:12 AM

Semalam saya buat eksperimen. Serbuk Serbuk besi dan pasir
besi dan pasir ini tercampur pula. Boleh Tidak boleh tapis jirim yang berbeza.
tolong asingkan? dengan
penapis ini.

Macam mana?




Huh Srek

Srek




Awak
Kita kena pakai Itu magnet, Magnet boleh tarik besi. Sudah memang
ini! kan? siap nanti, tanggalkan saja beg
plastiknya. bijak!

Jeng











Beginilah cara hendak
asingkan logam!




Pengasingan campuran mengikut jirim
Jirim yang berbeza jenis dan sifat boleh diasingkan dengan cara tertentu. Contohnya,
mengasingkan serbuk besi di dalam suatu campuran. Proses pengasingan boleh dilakukan dengan
cepat dan mudah dengan hanya menggunakan magnet.


Sawat injak bermagnet
Pengasingan tin besi dan aluminium
Tin besi yang bercampur dengan tin
aluminium atau bahan lain boleh diasingkan
dengan menggunakan magnet. Hal ini
menunjukkan besi masih mengekalkan sifat
asalnya yang boleh tertarik oleh magnet. Tin
besi akan terjatuh ke dalam kotak di belakang,
manakala tin aluminium akan dijatuhkan di
kotak hadapan.
Sawat injak
Aluminium Besi



62




BritannicaV9_P56-P93_CH02_BM.indd 62 01/03/2019 7:12 AM

Cikgu, kami sudah siap Cepatnya kalian fikir
asingkan! cara pengasingan
campuran!



Pengasingan
Wah, bagus! campuran?
















Ada bahan tulen dan campuran. Bahan tulen Campuran pula terdiri daripada dua atau lebih
terdiri daripada satu jirim seperti milet, kacang jirim seperti campuran kekacang dan beras tadi.
soya, besi dan pasir yang kalian asingkan tadi.


Bahan tulen Campuran














Mengapakah campuran perlu diasingkan?

Pengasingan campuran dilakukan bagi mendapatkan komponen yang diperlukan.














Mengasingkan besi daripada Besi dicairkan untuk dibuat rangka Rangka keluli digunakan dalam
bijihnya. keluli. pembinaan bangunan.


63




BritannicaV9_P56-P93_CH02_BM.indd 63 01/03/2019 7:12 AM

Nasi belum masak
lagi. Kalian minumlah Kejap! Sikhye ini
*sikhye ini dulu. bahan tulen atau
campuran?
Mestilah bahan tulen
Terima kasih, yang sangat sedap.
cikgu!










Ha Ha



Nampak seperti cecair
Jadi ini Betul! Sifat-sifat bahan yang
sepenuhnya, tapi kalau tengok
campuran? terkandung di dalam campuran
betul-betul ada mendakan
akan kekal dan tidak berubah.
butiran nasi di bawah
mangkuk.
Jus
Nasi





Sifat
kami tidak
berubah.


Pelbagai campuran

Pepejal Cecair
Kacang Milet
merah
Betari

Nasi
Beras
multigrain Air madu Air
Kacang soya pulut Madu
Pepejal dan cecair Gas
Lain-lain

Nitrogen Oksigen


Susu coklat Serbuk koko Susu Udara

* Minuman manis Korea yang dibuat daripada beras.
64




BritannicaV9_P56-P93_CH02_BM.indd 64 01/03/2019 7:12 AM

Kaedah pengasingan campuran

Mengasingkan campuran yang berbeza saiz







Penapisan
Kacang Milet
merah
Tapis milet dengan Kemudian, tapis kacang
Kacang pis
penapis yang merah dengan penapis
lubangnya lebih besar yang saiznya lebih kecil
daripada saiz milet. daripada kacang pis.




Menggunakan magnet






Pengasingan

Manik Manik Beras
plastik besi Asingkan manik besi Kemudian, tapis beras
menggunakan magnet. dengan penapis.







Penurasan


Wap air
Serbuk Kertas
lada turas
hitam Garam

Penurasan
Air garam
Serbuk Garam
lada Mula-mula, larutkan serbuk lada Didihkan larutan garam.
hitam hitam dan garam. Kemudian, lakukan Air akan menjadi wap air
penurasan. Garam boleh larut di dan yang tinggal ialah
dalam air, manakala serbuk lada garam.
hitam akan melekat di kertas turas.









BritannicaV9_P56-P93_CH02_BM.indd 65 01/03/2019 7:13 AM

Bahan dan Tenaga





Saya makan, ya! Banyaknya
makanan!
















Oh, ya! Tadi kami nampak Hebatnya! Garam yang kita dapat
orang mendulang emas di TV. dari laut pun hebat
Itu pengasingan campuran juga.
juga ke?


Garam
Garam
Krup

Krap Ya!








Biar betul? Kita tidak Pergi Google. Jom buat eksperimen.
nampak pun garam itu!
Macam mana buat?






Ya!


Ziupp



Biar saya
jawab.

66




BritannicaV9_P56-P93_CH02_BM.indd 66 01/03/2019 7:13 AM

Selepas itu, kita didihkan air
Sebagai ganti garam ini.
air laut, saya
buat air garam. Begitu saja?












Garam



Air akan bertukar menjadi wap Tengok! Tinggal
air apabila mendidih, manakala garam saja, kan?
garam pula akan tertinggal.


Ya! Kenapa garam
tidak bertukar menjadi
wap air?












Takat didih
Sebab takat didih garam dan air
tidak sama. Takat didih air ialah Pendidihan merupakan proses perubahan
100°C, manakala garam ialah jirim daripada cecair kepada gas (wap air) yang
1 413°C. berlaku pada takat didih cecair tersebut. Takat
didih ialah suhu ketika cecair mendidih. Cecair
1 413°C
yang berbeza mempunyai takat didih yang
berbeza. Apabila cecair sudah mencapai takat
didih, suhu kekal malar.

100°C


Setelah
capai takat
didih, suhu Keadaan
Air Garam tidak akan jirim pula
telah
naik lagi. berubah!

67




BritannicaV9_P56-P93_CH02_BM.indd 67 01/03/2019 7:14 AM

Cara mendapatkan garam dari laut
Terdapat pelbagai cara untuk mendapatkan garam dari laut. Nama dan jenis garam juga berbeza
mengikut cara pembuatannya.

Menjemur
Air laut disalurkan ke
ladang garam lalu dijemur
di bawah cahaya Matahari
untuk disejat. Hablur yang
tertinggal akan membentuk
garam pepejal. Garam ini
dipanggil garam laut.





Garam yang diperoleh daripada penyejatan air laut.


Merebus
Air laut akan didihkan selama
beberapa jam. Sepanjang
pendidihan, bendasing yang
timbul di permukaan akan
dibuang. Maka, garam yang
tinggal tidak pahit.






Bahan tidak tulen akan hilang ketika proses merebus air
garam.

Penghabluran
Air laut diproses di kilang bagi
mendapatkan garam. Tahap
kemasinannya berbeza Wah, cara
daripada garam yang lain. membuat garam
pun berbeza!








Air laut diproses untuk membuang bendasing.









BritannicaV9_P56-P93_CH02_BM.indd 68 01/03/2019 7:14 AM

Bahan dan Tenaga




Kaedah penyulingan boleh Ho ho! Sudah tiba
asingkan petrol, diesel dan masanya saya tunjukkan Melampaunya
kerosin daripada petroleum. keajaiban makmal saya! gelak.


Asingkan petrol?
Macam mana?

Ha Ha





Inilah alat penyulingan yang akan
Jeng
jawab persoalan kalian!























Mula-mula, panaskan campuran
Alat ini boleh asingkan alkohol air dan alkohol di dalam
daripada campuran air dan kelalang dasar bulat.
alkohol.






Selepas itu?









69




BritannicaV9_P56-P93_CH02_BM.indd 69 01/03/2019 7:14 AM

Takat didih alkohol lebih rendah daripada takat
didih air. Maka, wap alkohol akan naik ke atas
terlebih dahulu dan mengalir masuk ke dalam
kondenser Liebig.

Tiub penyulingan


Kondenser Liebig
Serpihan
Termometer
kaca

Air + alkohol
Salur
Serpihan penghantar
porselin
Air masuk
Alkohol
yang sudah
disuling


Air keluar




Air sejuk yang mengalir di Penyulingan ialah teknik
dalam kondenser Liebig mengasingkan campuran cecair
menyejukkan wap air dan yang terlarut campur dan memiliki
mengkondensasikan wap takat didih yang berbeza.
air kepada cecair.

*Serpihan porselin ditambah untuk mengelakkan pembentukan buih dan larutan terlonjak naik.

Kegunaan kaedah penyulingan
Kaedah penyulingan digunakan
untuk memisahkan nitrogen, oksigen dan
argon dalam udara kerana takat didih
masing-masing adalah berbeza. Takat
didih oksigen ialah -183°C, nitrogen ialah
-196°C dan argon ialah -186°C. Selain itu,
petrol, diesel dan gas masakan yang
digunakan setiap hari juga diperoleh
melalui kaedah penyulingan.







Loji penapis minyak



70




BritannicaV9_P56-P93_CH02_BM.indd 70 01/03/2019 7:14 AM

Penyulingan berperingkat petroleum
Petroleum atau minyak mentah yang diperoleh dari telaga minyak merupakan satu campuran
hidrokarbon. Petroleum diasingkan kepada pecahannya melalui penyulingan berperingkat kerana
setiap pecahan mempunyai takat didih yang berbeza. Di dalam relau, petroleum dipanaskan hingga
bertukar menjadi wap. Kemudian, wap tersebut dipamkan ke dalam turus penyulingan berperingkat.
Wap panas itu menjadi sejuk dan bertukar kepada cecair apabila melalui turus tersebut. Pecahan
petroleum yang berbeza keluar daripada turus yang berbeza bergantung pada takat didihnya.
Pecahan gas petroleum cecair (LPG) keluar pada turus paling atas kerana takat didihnya paling rendah,
diikuti pecahan yang mempunyai takat didih yang tinggi terkondensasi di bahagian bawah turus.


Bahan api di rumah
Gas petroleum cecair (< 30°C)








Petrol (40 – 75°C)
Bahan api kereta

Kerosin (150 – 230°C)





Bahan api kapal terbang


Diesel (230 – 250°C)


Bahan api enjin diesel

Minyak bahan api (300 – 350°C)

Bahan api kapal








Bitumen (> 350°C) Bahan untuk menurap jalan












BritannicaV9_P56-P93_CH02_BM.indd 71 01/03/2019 7:14 AM

Bahan dan Tenaga




Cikgu, saya sudah
lama tidak ke kolam
Ha renang. Seronoknya!

Ha Ha
Saya pun!















Berenanglah
sepuas-puasnya!
Shua
Shua





Kalian tahu kenapa kita boleh
terapung di permukaan air? Ha ha! Baiklah! Selepas
berenang mesti lapar, kan?
Jom makan snek!
Snek walnut
kegemaran saya!
Bukan
datang untuk
berseronok?

Kcak









Walnut


Kita ke sini untuk
belajar ke?
72




BritannicaV9_P56-P93_CH02_BM.indd 72 01/03/2019 7:14 AM

Saiz dan isi padu kedua-dua
kotak ini sama. Kamu mahu Kami tidak Tidak kisah asalkan isi
yang mana satu? kisah! padunya sama, kan?


Isi padu: Besarnya
sesuatu ruang


Walnut Walnut

Isi padu besar Isi padu kecil



Nick sudah tahu fasal
Jom tengok isinya.
ketumpatan.


Jeng


Saya?






Hah?
Eh! Satu kotak isinya
disusun rapat dan
satu lagi jarang.



Ketumpatan ialah berapa banyak Kotak yang penuh isinya dipanggil
isi yang boleh dimuatkan ke dalam ketumpatan tinggi.
ruang.












Ketumpatan Ketumpatan
tinggi rendah
Ketumpatan: Jisim
per unit isi padu
Ketumpatan rendah Ketumpatan tinggi

73




BritannicaV9_P56-P93_CH02_BM.indd 73 01/03/2019 7:14 AM

Kita timbang guna tangan. Yang
Sebelum kotak dibuka, kita tidak nampak banyak mestilah lebih berat!
isinya. Macam mana kita hendak tahu
yang mana isi lebih banyak?

Guna penimbang
Saya tahu! lagi tepatlah.
Walnut












Betul! Kita boleh bezakan melalui Jisim ialah sifat fizik objek. Tidak akan
berat. Berat jirim ialah kuantiti Jisim? berubah mengikut perubahan tempat
kandungan yang dipanggil jisim. dan keadaan. Jisim sesuatu objek
ialah kuantiti jirim yang terkandung di
dalamnya.
Sayalah jisim.
Saya tidak akan
berubah!






Walnut





Perbezaan antara berat dan jisim
Berat ialah ukuran saiz objek yang dikenakan daya graviti, manakala jisim ialah kuantiti jirim objek.
Maka, berat dipengaruhi oleh saiz daya graviti, manakala jisim adalah malar.

6 kg 6 kg

60 N 10 N






Perbezaan antara berat di Bumi dan Bulan Perbezaan jisim di Bumi dan Bulan
1
Daya graviti Bulan hanyalah — daripada Bumi. Jisim ialah kuantiti jirim dalam sesuatu objek.
6 Maka, tidak kira di Bumi atau Bulan, nilai
Maka, berat objek yang sama di Bulan hanyalah
1 jisimnya tetap sama.
— berbanding beratnya di Bumi.
6
74



BritannicaV9_P56-P93_CH02_BM.indd 74 01/03/2019 7:14 AM

Hore!
Kalau sudah kenyang, kalian
pergilah berenang lagi. Yey Burr









Saya hendak
berenang ke
tempat lebih
dalam.
Walnut

Gulp Ah, dalamnya! Tolong! Tolong! Bush












Bush
Bush
Bush




Nick, tangkap ini!



Ah





Ziupp















75




BritannicaV9_P56-P93_CH02_BM.indd 75 01/03/2019 7:14 AM

Nasib baik ada kick
board ini. Kick board diperbuat
daripada getah.
Terima kasih, Ketumpatannya lebih
cikgu!
rendah daripada air.
Sebab itu boleh terapung.









Terapung
Lain kali hati-hati!






Ketumpatan
Ketumpatan sesuatu bahan ialah jisim per unit isi padu bahan tersebut. Jika pepejal dan cecair
dicampurkan, bahan yang kurang tumpat akan terapung, manakala bahan yang lebih tumpat akan
tenggelam. Sebagai contoh, minyak kurang tumpat daripada air. Maka, minyak akan terapung di
permukaan air. Gambar rajah di bawah menunjukkan ketumpatan bahan yang berbeza.





Ketumpatan rendah
Gabus

Minyak masak

Blok lego


Air


Kismis

Maltosa





Batu dan besi
Ketumpatan tinggi




76




BritannicaV9_P56-P93_CH02_BM.indd 76 01/03/2019 7:14 AM

Pengasingan campuran boleh dilakukan Petani pilih benih padi
dengan menggunakan ketumpatan. terbaik dengan cara ini.

Macam mana?


















Cara ini juga boleh digunakan
untuk pilih telur segar.
Hampa padi

Saya Tidak,
Air garam
segar! saya!

Benih padi yang elok

Hei
Masukkan benih padi ke dalam air garam.
Ketumpatan hampa padi lebih rendah, maka
akan terapung di permukaan. Manakala benih
yang elok akan tenggelam.



Telur rosak akan terapung dan
telur elok akan tenggelam. Manusia dan objek lain
terapung di permukaan laut
kerana ketumpatan air laut
lebih tinggi. Tengoklah saya
Saya sudah terapung!
rosak...















77




BritannicaV9_P56-P93_CH02_BM.indd 77 01/03/2019 7:14 AM

Macam mana pula Sebab makan Penyelam pakai tali pinggang
penyelam yang banyak, jadi pemberat timah.
boleh berenang di ketumpatan
dalam laut? tinggi! Bukanlah!
















Isi padu pemberat timah
kecil, tapi ketumpatannya Bercakap fasal laut, mari kita
tinggi. Jadi mudahlah mereka bincang fasal tumpahan minyak dari
hendak tenggelam. kapal tangki.





Pemberat
timah











Apabila tumpahan minyak berlaku, kertas Saya dengar, minyak
penyerap minyak akan digunakan untuk mentah berbahaya Kamu betul!
membersihkannya. Minyak mentah terapung kepada hidupan
di permukaan air kerana ketumpatannya laut. Sebab itu mesti
lebih rendah daripada air laut. dibersihkan.










Baiklah! Saya
hendak aplikasikan
ketumpatan ini
dengan pergi
berenang!
78




BritannicaV9_P56-P93_CH02_BM.indd 78 01/03/2019 7:14 AM

Awak tidak mahu
berenang ke? Kan bagus jika sama
Shua seperti Laut Mati. Tidak
akan tenggelam.
Shua Oh








Tadi saya makan
banyak sangat, saya
takut tenggelam...



Berbeza dengan di kolam renang, Laut Mati
kita akan terapung di Laut Mati.
Kamu tahu apa sebabnya? Biasanya kita mampu
terapung di permukaan laut
dengan mudah berbanding
di kolam renang jika tiada
ombak besar. Ketumpatan air
di kolam renang hampir sama
dengan ketumpatan air biasa.
Kandungan garam dalam air
laut menyebabkan jisim per isi
padu air laut lebih besar. Maka,
ketumpatan air laut lebih tinggi
daripada air biasa. Kepekatan
garam dalam Laut Mati adalah 5
kali daripada air laut biasa. Maka,
kita tidak akan tenggelam.



Sebab ketumpatannya Betul! Sekarang pelajaran
Senang saja! lebih tinggi! ketumpatan sudah tamat!
Sebabnya...



















79




BritannicaV9_P56-P93_CH02_BM.indd 79 01/03/2019 7:14 AM

Bahan dan Tenaga





Tadi ada benda pelik
Cikgu! berlaku di rumah saya!








Lari


















Macam mana hendak
Baiklah!
Nick, boleh tolong ibu cairkan garam?
buat air garam pekat?

















Garam
Tadi ibu minta
saya tolong...









80




BritannicaV9_P56-P93_CH02_BM.indd 80 01/03/2019 7:14 AM

Tempoh hari cairkan
gula dengan air Cara ini pun boleh
panas. Jadi... cairkan garam, kan?

Cree





Shua


Ktak



Nick, kamu Buk
buat apa? Gula akan melarut di Bukan begitulah!
dalam air panas. Garam
pun sama juga, kan?


















Apa yang Sebab itu saja kamu
salahnya? Hmm... datang ke sini?


Ya!


Isk Isk

















81




BritannicaV9_P56-P93_CH02_BM.indd 81 01/03/2019 7:14 AM

Garam pun boleh cair di
dalam air sejuklah. Apa?
Mustahil!




Terkejut











Sebelum itu, kamu kena Larutan?
faham larutan dahulu.























Campuran yang terbentuk apabila satu bahan
larut di dalam satu bahan yang lain. Contohnya, Jom buat eksperimen!
air garam dan air gula.

Garam pun Ya!
Gula melarut di boleh melarut
dalam air menjadi juga!
larutan.











Air gula Air garam

82




BritannicaV9_P56-P93_CH02_BM.indd 82 01/03/2019 7:14 AM

Tuang air dan minyak masak ke dalam
gelas. Kemudian, kalian masukkan gula.








Shru

Minyak
masak
Gula Gula
Air Minyak


Begini?
Selepas itu, kita tunggu
dan lihat tindak balas
yang akan berlaku.









Air


Minyak
Air Minyak Gula
Ya!



Kenapa tindak balasnya berbeza? Gula di dalam air sudah Gula di dalam
Padahal guna gula yang sama.
habis melarut. minyak
pula tidak
melarut dan
tenggelam!









Air Minyak





83




BritannicaV9_P56-P93_CH02_BM.indd 83 01/03/2019 7:15 AM

Hebat, kan? Dua atau lebih bahan yang bercampur
dan melarut dipanggil larutan, manakala bahan Saya hanyalah
yang tidak melarut dipanggil campuran! Gula melarut di campuran dua bahan.
dalam air membentuk
larutan!









Larutan gula Gula + Minyak = Campuran
Larutan ialah campuran yang terbentuk apabila
satu bahan larut di dalam satu bahan yang lain.



Agaknya minuman ini larutan
Hendak minum *misugaru?
Ya! atau tidak?





MISUGARU







MISUGARU



Apakah perbezaan antara larutan dan campuran?
Larutan ialah campuran yang terbentuk apabila dua atau lebih zat terlarut larut di dalam pelarut.
Campuran ialah dua atau lebih bahan yang bercampur secara fizikal. Bahan yang terkandung di
dalam campuran tidak akan berubah sifat dan tindak balas kimia tidak berlaku.







Larutan Campuran
Karbon dioksida dilarutkan Air dan minyak ialah campuran
di dalam larutan gula untuk cecair yang berbeza sifat
menghasilkan minuman dan ketumpatan. Minyak
berkarbonat. Tidak terhasil berketumpatan lebih rendah
sebarang mendapan atau daripada air, maka akan
benda terapung ketika terapung. Kedua-dua bahan
melarut. mengekalkan sifat fizik dan
tidak melarut.

*Misugaru ialah sejenis minuman berkhasiat daripada serbuk bijirin campuran.
84




BritannicaV9_P56-P93_CH02_BM.indd 84 01/03/2019 7:15 AM

Saya rasa Kamu betul. Kalau Bahan yang larut di dalam cecair
campuran hendak jadi larutan, dipanggil zat terlarut, manakala cecair Contohnya
sebab ada bahan mestilah larut yang boleh melarutkan zat terlarut apa?
ketulan. sepenuhnya. dipanggil pelarut.

Goncang








Oh!





Gula boleh larut di dalam air Proses zat terlarut melarut di dalam
membentuk larutan gula. Gula ialah zat pelarut dipanggil pelarutan.
terlarut, manakala air ialah pelarut.




Pelarut (air)




Zat terlarut
(gula)



Larutan gula



Pelarutan
Gula yang dimasukkan ke dalam air akan terlarut dan bercampur dengan sekata selepas beberapa
ketika. Gula yang berbentuk pepejal akan beransur-ansur hilang. Proses ini dipanggil pelarutan.








Melarut
Gula
Zat terlarut Air Air gula
Pelarut Larutan



85




BritannicaV9_P56-P93_CH02_BM.indd 85 01/03/2019 7:15 AM

Boleh cikgu jelaskan Sama ada di dalam air
kenapa garam tidak panas atau air sejuk,
perlukan air panas kuantiti garam yang
untuk melarut?
boleh larut adalah
sama.








Air
panas Air sejuk




Keterlarutan ialah kebolehan sesuatu bahan untuk melarut Bahan berbeza, maka keterlarutan
di dalam pelarut dan membentuk larutan. Keterlarutan pun berbeza. Contohnya garam,
ini bergantung pada suhu. Contohnya bahan berbentuk keterlarutannya lebih rendah
serbuk, semakin tinggi suhu, semakin besar keterlarutannya. daripada gula.

Keterlarutan 100 g air
yang bersuhu 20°C
Lagipun
Tepung Sifat bahan berbentuk serbuk pengaruh suhu
1. Keterlarutan berbeza. tidak begitu
besar.
2. Di dalam 100 g pelarut, semakin 36 g
tinggi suhu, semakin besar 204 g
Gula
kuantiti yang terlarut.
Keterlarutan
garam
Keterlarutan
Kanji gula



Pengaruh suhu terhadap keterlarutan garam dan gula
Keterlarutan ialah kebolehan sesuatu bahan untuk melarut di dalam pelarut dan membentuk
larutan. Setiap bahan memiliki keterlarutan yang berbeza. Keterlarutan sesuatu bahan boleh
ditingkatkan dengan meningkatkan suhu pelarut. Jadual di bawah menunjukkan keterlarutan 36 g
garam pada suhu 20°C. Berbanding dengan garam, suhu amat mempengaruhi keterlarutan gula.
Setiap kali
• Keterlarutan garam dan gula pada suhu berbeza suhu naik 20°C,
keterlarutan gula
Suhu 0°C 20°C 40°C 60°C bertambah
30 gram.
Keterlarutan
179 g 204 g 238 g 287 g
gula
Keterlarutan
garam 35.7 g 36.0 g 36.6 g 37.3 g



86




BritannicaV9_P56-P93_CH02_BM.indd 86 01/03/2019 7:15 AM

Tapi kenapa bahan
Sekarang kamu sudah faham kenapa berbeza, keterlarutan juga Betul juga.
tidak perlu guna air panas? berbeza? Padahal rupa
dan saiznya
hampir sama.














Keterlarutan ialah Tidak sangka rupa
sifat istimewa bahan. sama, tapi sebenarnya
Sesetengah bahan berbeza.
guna keterlarutan untuk
hasilkan hablur. Sungguh unik.















Penghasilan hablur melalui keterlarutan
Bahan berbentuk serbuk seperti garam, alum atau kuprum sulfat dimasukkan ke dalam air panas
sehingga menjadi larutan tepu. Kemudian, disejukkan selama beberapa hari untuk menghasilkan
hablur. Dalam erti kata lain, semakin tinggi suhu, semakin banyak zat terlarut yang boleh dilarutkan.
Apabila suhu turun, larutan tepu akan menghasilkan hablur.

















Hablur kuprum sulfat terhasil apabila larutan menyejuk. Hablur alum terhasil apabila larutan menyejuk.



87




BritannicaV9_P56-P93_CH02_BM.indd 87 01/03/2019 7:15 AM

Keterlarutan Keadaan Ambil contoh larutan Kalau bubuh
garam. Tahap
boleh berubah apa? kemasinan akan banyak
ikut keadaan. berbeza, kan? garam,
semakin
masinlah.














Semakin banyak zat terlarut melarut di dalam
Betul cakap Nick! Ini Kepekatan? pelarut, semakin pekat larutan.
dipanggil kepekatan.











10 g garam
90 g air Kepekatan
larutan garam
10%






Kepekatan
Larutan dikelaskan kepada tiga jenis, iaitu larutan cair, larutan pekat dan larutan tepu. Kepekatan
ditandai dengan menggunakan peratus.




10 g Jisim zat terlarut
(garam)
100% = 10%



Jisim larutan
100 g (air + garam) Kepekatan larutan





88




BritannicaV9_P56-P93_CH02_BM.indd 88 01/03/2019 7:15 AM

Kepekatan cuma Soalan yang bagus! Udara ialah campuran yang terbentuk
digunakan pada cecair Kepekatan juga daripada pelbagai jenis gas. Kepekatan
saja ke? digunakan pada gas.
digunakan apabila menggambarkan
kadar gas dalam udara.

















Selain itu, kepekatan
Contohnya, kepekatan nitrogen dalam boleh menandakan *PM Oh, begitu!
udara ialah 78% dan oksigen ialah 21%. 2.5
dalam atmosfera dan
unit yang digunakan pun
Gas nadir 0.94% berbeza.
Karbon dioksida 0.03%
Lain-lain 0.03%
Oksigen
21%
Kepekatan PM
2.5
100 µg/m 3
Pencemaran teruk

Nitrogen
78%




Cikgu, saya hendak Kami hendak segelas lagi
minta sesuatu… Apa? misugaru! Ha ha! Baiklah!




Sedap














*PM ialah atmospheric particulate matter (PM) berdiameter kurang 2.5 mikrometer (µg), iaitu 3% daripada diameter
2.5 89
rambut manusia.



BritannicaV9_P56-P93_CH02_BM.indd 89 01/03/2019 7:15 AM

Bahan dan Tenaga





Jom buat eksperimen! Jom! Kita guna 100 g air bersuhu 20°C
untuk hasilkan larutan garam
yang termasin di dunia. Tapi
kalian kena kacau, ya.






*Jisim 100 ml air
ialah 100 g.
Gunakan
bikar untuk
menyukatnya.




Saya letak Saya pula 50 g. Eh!
30 g. Mesti lagi masin! Kenapa? Garam tidak
larutlah.









Kacau
Kacau






Tidak sabarnya! Keterlarutan garam
Awak kena fikir
Di dalam 100 g air bersuhu 20°C,
fasal keterlarutan
keterlarutan garam ialah 36 g. Jika 30 g
dulu! garam dimasukkan ke dalam 100 g air,
pelarut masih boleh melarutkan 6 g garam
lagi. Jika 50 g garam pula dimasukkan,
kuantiti tersebut sudah melebihi keterlarutan
garam. Maka, garam tidak dapat dilarutkan
semuanya dan akan mendap sebagai
pepejal.
Oh, ya!
Oh, itu
sebabnya!



90




BritannicaV9_P56-P93_CH02_BM.indd 90 01/03/2019 7:15 AM

Keadaan ketika pelarut masih boleh Apa? Cair? Pekat? Err…apa?
melarutkan zat terlarut dipanggil larutan cair.
Apabila pelarut sudah tidak dapat melarutkan
zat terlarut lagi dipanggil larutan pekat.
Larutan cair Larutan pekat
100 g air + 30 g garam 100 g air + 50 g garam Pening













Contohnya, sebuah lif boleh Betul! Jadi kalau ada ruang lagi untuk zat
menampung 8 orang. Kalau saya 7 orang! terlarut masuk ke dalam pelarut, dipanggil
seorang di dalam lif, berapa lagi larutan cair.
boleh masuk?


Larutan

cair

Boleh
Luas masuk
lagi.


Krukk




Apa terjadi jika Betul! Jadi kalau zat terlarut tidak
Akan berhimpit!
ada 7 orang di boleh masuk lagi ke dalam pelarut,
dalam lif? dipanggil larutan pekat.


Sempit Larutan

pekat


Cukup!


Burp




91




BritannicaV9_P56-P93_CH02_BM.indd 91 01/03/2019 7:15 AM

Macam mana hendak Larutan yang mengandungi
hilangkan mendapan Ha ha! Kamu kena zat terlarut terlalu maksimum
garam ini? tingkatkan suhu. dipanggil larutan tepu.


Larutan
tepu


Perut
Kacau mahu
Kacau
meletup!





Sepatutnya 204 g gula
Sekarang kita Ada lagi gula yang
masukkan tidak larut! boleh larut dalam pelarut
200 g gula ke bersuhu 20°C. Kenapa
dalam 100 g air masih ada yang tertinggal?
bersuhu 20°C.








200 g






Selepas kacau, terus
Baiklah! hilang. Kenapa tadi Kenapa, ya?
Sekarang saya tidak boleh?
kacau pula.












Kacau






92




BritannicaV9_P56-P93_CH02_BM.indd 92 01/03/2019 7:15 AM

Selepas dikacau, zat terlarut dapat
Sebab zarah-zarah air sudah menyentuh pelarut sepenuhnya dan
mengepung zarah-zarah gula. Jadi melarut dengan cepat.
tidak dapat melarut.
Kita
bebas!
Zarah air Zarah gula

Kami mahu larut
juga. Bagi kami
sentuh air!





Oh, begitu!


Ti…tidak mahu! Perut kami sudah dalam
Misugaru tinggal keadaan tepu!
sikit lagi. Siapa
hendak habiskan?



Ah!






Ha Ha






Bagaimanakah hendak melarutkan zat terlarut dengan
cepat?












Mengacau Meningkatkan suhu Saiz zat terlarut Menambah kuantiti
Apabila dikacau, pelarut Semakin kecil saiz zat pelarut
zarah-zarah zat terlarut Pelarut yang panas terlarut, semakin cepat Semakin banyak kuantiti
akan bergerak masuk membekalkan lebih banyak zat terlarut akan melarut. pelarut, semakin cepat
ke dalam ruang antara tenaga kepada zarah-zarah zat terlarut akan melarut.
zarah-zarah pelarut zat terlarut untuk bergerak
dengan cepat. dengan lebih cepat.

93




BritannicaV9_P56-P93_CH02_BM.indd 93 01/03/2019 7:15 AM

Siri komik kanak-kanak yang terkenal di seluruh dunia
Bahan dan Tenaga (5 jilid) Pengetahuan tentang bahan dan tenaga yang membentuk dunia
Bumi dan Hidupan (15 jilid) Pengetahuan tentang bumi dan benda hidup di bumi
Kehidupan Manusia (5 jilid) Pengetahuan tentang tubuh, psikologi dan tingkah laku manusia Pemejalwapan Pendidihan MPCM1109
Masyarakat dan Budaya (5 jilid) Pengetahuan tentang sosial dan budaya manusia Pemejalwapan Kondensasi
Geografi (5 jilid) Pengetahuan tentang sejarah dan budaya pelbagai negara Perubahan
keadaan
Seni (2 jilid) Pengetahuan tentang pelbagai jenis seni jirim
Teknologi (5 jilid) Pengetahuan tentang kemajuan teknologi
Pembekuan
Agama (2 jilid) Pengetahuan tentang keagamaan Komik Pendidikan
Sejarah (3 jilid) Pengetahuan tentang peristiwa dan tokoh sejarah Peleburan
Pengetahuan Dunia (3 jilid) Pengetahuan tentang pelbagai bidang ilmu Komik Pendidikan


Air
Air terbentuk daripada molekul air yang menggabungkan dua jenis unsur, iaitu dua atom hidrogen dan
satu atom oksigen. Jirim
Oksigen

O Cerita: Bombom Bercerita (Korea)
H H
Ilustrasi: Yoo Yong Shin (Korea)
Titisan air
Hidrogen
Model satu molekul air
H 2 (dua atom hidrogen) +
Molekul terbentuk O (satu atom oksigen)
apabila dua atau lebih = H 2 O (molekul air)
atom berpadu secara Molekul air yang
kimia.
sangat banyak




● Siri ini membolehkan murid sekolah rendah yang berminat dengan ilmu sains merasai keseronokan dalam mempelajari
pengetahuan baharu dan memasuki dunia pembelajaran yang sebenar. Kelab Sains Sekolah Rendah Korea Selatan
●● Siri ini bukan sahaja merangkumi pengetahuan sains yang penting, malahan dapat membawa pembaca menjelajahi Jirim
dunia sains bersama dengan watak-watak di dalamnya bagi memupuk pemikiran saintifik yang berkesan.
Shen Dong Hoon (Pensyarah Sains Hayat di Seoul National University of Education)
●●● Siri ini mengutamakan bahan pengajaran sains untuk memupuk pemikiran dan bakat yang kreatif.
Kim Yong Sok (Pensyarah Fizik di Seoul National University of Education)

●●●● Siri ini menyusun dan memaparkan konsep sains dalam bentuk komik, gambar sebenar dan maklumat yang jelas
untuk tatapan para pembaca. Kim Kap Zu (Pensyarah di Seoul National University of Education)


MPCM1109
ISBN 978-983-00-9450-2
,!7IJ8D0-ajefac!