Focus SPM 2021 Sains

PELANGI BESTSELLER






SPM
CCXXXXXX


Tingkatan FOCUS

4∙5
SAINS KSSM SPM




REVISI
REVISI
REVISI FOCUS SPM KSSM Tingkatan 4 • 5 – siri teks SAINS SPM
üInfografik üNota Komprehensif rujukan yang lengkap dan padat dengan ciri-ciri
üPeta Konsep üAktiviti & Eksperimen istimewa untuk meningkatkan pembelajaran
üTip SPM murid secara menyeluruh. Tingkatan
Siri ini merangkumi Kurikulum Standard
Sekolah Menengah (KSSM) yang baharu serta
mengintegrasikan keperluan Sijil Pelajaran
PENGUKUHAN & Malaysia (SPM). Pastinya satu sumber yang 4∙5
PENGUKUHAN &
PENTAKSIRAN
PENTAKSIRAN hebat bagi setiap murid!
üPraktis SPM üKertas Model SPM SAINS KSSM
üCuba Ini! üJawapan Lengkap REVISI
PENGUKUHAN
CIRI-CIRI EKSTRA PENTAKSIRAN
CIRI-CIRI EKSTRA
üContoh üKod QR
üMentor SPM EKSTRA



JUDUL-JUDUL DALAM SIRI INI:
• Bahasa Melayu • Matematik • Mathematics
• Karangan • Matematik Tambahan • Additional Mathematics Tingkatan 4•
• English • Sains • Science
• Bahasa Cina • Biologi • Biology
Dapatkan • Sejarah • Fizik • Physics
versi • Pendidikan Islam • Kimia • Chemistry 5
eBook! • Pendidikan Seni Visual
KSSM










W.M: RMxx.xx / E.M: RMxx.xx
W.M: RM??.?? / E.M: RM??.??
Noraini Abdullah (Penulis Buku Teks)
CCXXXXXX Nor Mazliana Abdul Hashim (Penulis Buku Teks)
ISBN: 978-967-2930-44-0 FORMAT PENTAKSIRAN
Mohammad Amirul Adnan (Penulis Buku Teks) BAHARU SPM
Noorhaida Sukardi • Lau Pik Ying mulai 2021
PELANGI Nilavathi Balasundram

KANDUNGAN











TINGKATAN 4


Bab Langkah Keselamatan di dalam Bab Sokongan, Pergerakan dan
1 Makmal 1 6 Pertumbuhan 77
1.1 Peralatan Perlindungan Diri 2 6.1 Sokongan, Pergerakan dan Pertumbuhan
1.2 Pembuangan Bahan Sisa 4 Haiwan 78
1.3 Pemadam Kebakaran 7 6.2 Pergerakan dan Pertumbuhan Manusia 86
Praktis SPM 1 12 6.3 Sokongan, Pertumbuhan dan Kestabilan
dalam Tumbuhan 91
Bab Praktis SPM 6 97
2 Bantuan Kecemasan 14
Bab
2.1 Resusitasi Kadiopulmonari 15 7 Koordinasi Badan 100
(Cardiopulmonary Resuscitation, CPR)
2.2 Heimlich Manoeuvre 17 7.1 Sistem Endokrin Manusia 101
Praktis SPM 2 20 7.2 Gangguan kepada Koordinasi Badan 105
7.3 Minda yang Sihat 109
Bab Teknik Mengukur Parameter Praktis SPM 7 112
3 Kesihatan Badan 22
Bab
3.1 Suhu Badan 23 8 Unsur dan Bahan 115
3.2 Kadar Denyutan Nadi 25
3.3 Tekanan Darah 29 8.1 Asas Jirim 116
3.4 Indeks Jisim Badan (Body Mass Index, BMI) 31 8.2 Jadual Berkala Unsur Moden 118
Praktis SPM 3 34 8.3 Isotop 122
Praktis SPM 8 125
Bab Teknologi Hijau dalam
4 Melestarikan Alam 36 Bab
9 Kimia Industri 128
4.1 Kelestarian Alam Sekitar 37
4.2 Sektor Tenaga 39 9.1 Aloi 129
4.3 Sektor Pengurusan Sisa dan Air Sisa 41 9.2 Kaca dan Seramik 134
4.4 Sektor Pertanian dan Perhutanan 44 9.3 Polimer 136
4.5 Sektor Pengangkutan 45 Praktis SPM 9 141
4.6 Teknologi Hijau dan Kehidupan 46
Praktis SPM 4 48
Bab Kimia dalam Perubatan dan
Bab 10 Kesihatan 143
5 Genetik 51 10.1 Perubatan Tradisional, Perubatan Moden
dan Perubatan Komplementari 144
5.1 Pembahagian Sel 52 10.2 Radikal Bebas 150
5.2 Pewarisan 59 10.3 Bahan Antioksidan 151
5.3 Mutasi 64 10.4 Produk Kesihatan 152
5.4 Teknologi Kejuruteraan Genetik 69 Praktis SPM 10 154
5.5 Variasi 71
Praktis SPM 5 74





iv

Bab Bab
11 Daya dan Gerakan 156 12 Tenaga Nuklear 180

11.1 Gerakan Linear 157 12.1 Penggunaan Tenaga Nuklear 181
11.2 Graf Gerakan Linear 165 12.2 Penghasilan Tenaga Nuklear 183
11.3 Pecutan Graviti dan Jatuh Bebas 169 12.3 Impak Penggunaan Tenaga Nuklear 186
11.4 Jisim dan Inersia 172 12.4 Tenaga Nuklear di Malaysia 188
Praktis SPM 11 176 Praktis SPM 12 190


TINGKATAN 5


Bab
1 Mikroorganisma 193 Bab
5 Sebatian Karbon 288
1.1 Dunia Mikroorganisma 194
1.2 Mikroorganisma Berfaedah 206 5.1 Pengenalan Sebatian Karbon 289
1.3 Pencegahan dan Rawatan Penyakit yang 5.2 Hidrokarbon 291
Disebabkan oleh Mikroorganisma 209 5.3 Alkohol 296
Praktis SPM 1 213 5.4 Lemak 303
5.5 Minyak Sawit 305
Bab Praktis SPM 5 315
2 Nutrisi dan Teknologi Makanan 216
Bab
2.1 Gizi Seimbang dan Nilai Kalori 217 6 Elektrokimia 320
2.2 Keperluan Nutrien oleh Tumbuhan 223
2.3 Kitar Nitrogen 227 6.1 Sel Elektrolitik 321
2.4 Teknologi Pengeluaran Makanan 229 6.2 Sel Kimia 333
2.5 Teknologi Pemprosesan Makanan 233 Praktis SPM 6 337
2.6 Makanan dan Suplemen Kesihatan 237
Praktis SPM 2 240 Bab
7 Cahaya dan Optik 339
Bab
3 Kelestarian Alam Sekitar 245 7.1 Pembentukan Imej oleh Kanta 340
7.2 Peralatan Optik 347
3.1 Kitaran Hayat Produk 246 Praktis SPM 7 353
3.2 Pencemaran Alam Sekitar 251
3.3 Pemeliharaan dan Pemuliharaan Alam Bab
Sekitar 256 8 Daya dan Tekanan 357
Praktis SPM 3 260
8.1 Tekanan dalam Bendalir 358
Bab Praktis SPM 8 367
4 Kadar Tindak Balas 264
Bab
4.1 Pengenalan Kadar Tindak Balas 265 9 Teknologi Angkasa Lepas 371
4.2 Faktor yang Mempengaruhi Kadar Tindak
Balas 270 9.1 Satelit 372
4.3 Aplikasi Kadar Tindak Balas 280 9.2 Sistem Penentu Sejagat (Global
Praktis SPM 4 284 Positioning System, GPS) 379
Praktis SPM 9 382


KERTAS MODEL SPM 384


JAWAPAN 395



v

Bab Tingkatan 5
Sains SPM Bab 2 Nutrisi dan Teknologi Makanan
2 Nutrisi dan Teknologi Makanan






















































T
i
n
g
k
5 FOKUS BAB
a
t
a
n
untuk membesar dan kekal sihat.
Gizi Seimbang dan Nilai Kalori Semua organisma hidup memerlukan makanan
Keperluan Nutrien oleh Tumbuhan Bagaimanakah cara untuk mengira nilai kalori
sesuatu makanan?
Kitar Nitrogen
Apakah nutrien yang diperlukan oleh
Teknologi Pengeluaran Makanan tumbuhan?
Teknologi Pemprosesan Makanan Apakah kaedah yang digunakan bagi
memastikan sesuatu makanan dapat tahan
Makanan dan Suplemen Kesihatan lama dan tidak rosak?



216
216

Sains SPM Bab 2 Nutrisi dan Teknologi Makanan
(c) menjalankan proses-proses kehidupan
2.1 Gizi Seimbang dan Nilai Kalori seperti pernafasan, tumbesaran,
perkumuhan dan pembiakan
(d) membaik pulih dan menggantikan sel-sel
Gizi Seimbang
yang rosak
1. Makanan diperlukan oleh organisma hidup 2. Makanan mengandungi pelbagai jenis nutrien.
untuk
(a) mengekalkan kesihatan 3. Gizi seimbang ialah gizi yang mengandungi
(b) membekalkan sumber tenaga kesemua kelas makanan dalam kadar yang
betul mengikut keperluan badan.

4. Jadual 2.1 menunjukkan kelas makanan dan fungsinya.
Jadual 2.1 Kelas makanan dan fungsinya

Kelas makanan Fungsi
Protein Penting untuk proses pertumbuhan dan menggantikan tisu yang rosak

Karbohidrat Membekalkan sumber tenaga (sumber tenaga utama)
Lemak Membekalkan tenaga sekiranya badan kekurangan karbohidrat

Vitamin Mengekalkan kesihatan badan
Mineral Melindungi badan daripada penyakit

Pelawas Melancarkan sistem pencernaan dan perkumuhan

Air Membantu tindak balas kimia di dalam tubuh badan


5. Konsep Pinggan Sihat Suku Suku Separuh menyanyi, dan bekerja), proses-proses
yang diperkenalkan oleh Kementerian fisiologi (contohnya bernafas dan respirasi)
Kesihatan Malaysia mempunyai semua kelas dan proses-proses mental (contohnya berfikir
makanan yang diperlukan oleh seseorang dan membayang). Tenaga yang kita perlukan
individu. diperoleh daripada makanan.
7. Keperluan jumlah kalori individu berbeza T
Ikan,Ayam, Daging dan Kekacang Buah-buahan 8. Faktor-faktor yang mempengaruhi keperluan t
antara satu sama lain.
i
n
g
k
a
kalori individu ialah seperti yang berikut:
a
n
(a) Jantina 5
(b) Saiz badan
Sayur- Sayuran (c) Umur
(d) Aktiviti fizikal/pekerjaan
Nasi, Mee,Roti,Bijirin
Produk bijirin dan ubi
(e) Keadaan kesihatan
Rajah 2.1 Pinggan Sihat Malaysia
(f) Iklim/suhu persekitaran
6. Kita memerlukan tenaga untuk melakukan
aktiviti-aktiviti fizikal (contohnya berlari,



217

Sains SPM Bab 2 Nutrisi dan Teknologi Makanan

Jantina

Saiz badan
Umur








Saiz badan besar Saiz badan
Lelaki Perempuan kecil

• Lelaki memerlukan kalori • Individu yang berbadan besar Kanak-kanak Warga tua
yang lebih tinggi berbanding memerlukan lebih kalori
perempuan kerana mereka: berbanding dengan individu • Bayi, kanak-kanak dan remaja
– lebih aktif yang berbadan kecil kerana memerlukan kalori yang lebih
– memiliki saiz badan yang mereka: banyak berbanding dengan
lebih besar – mempunyai jisim badan yang warga tua kerana mereka:
– mempunyai kadar lebih tinggi untuk disokong – memerlukan lebih banyak
metabolisme yang lebih – mempunyai bilangan sel tenaga untuk tumbesaran
tinggi yang lebih banyak – Warga tua memerlukan
– memiliki kadar metabolisme sedikit tenaga kerana mereka
yang lebih tinggi kurang aktif dan mempunyai
kadar metabolisme yang
lebih rendah



Aktiviti fizikal Suhu persekitaran
Keadaan kesihatan Dalam
persekitaran
panas

Dalam
persekitaran
sejuk

Buruh Pekerja pejabat
• Individu yang tinggal di
• Pekerja yang aktif secara Pesakit persekitaran yang sejuk
T
i
fizikal, seperti petani atau • Individu yang sakit tidak memerlukan lebih banyak
n
buruh memerlukan lebih memerlukan makanan kalori berbanding dengan
g
k
banyak kalori berbanding individu yang tinggal di
a
t
dengan pekerja pejabat berkalori tinggi kerana mereka persekitaran yang panas.
a
kurang aktif.
n
5 kerana mereka menggunakan • Dalam persekitaran yang
lebih banyak tenaga untuk sejuk, lebih banyak tenaga
pengecutan otot. dihilangkan daripada tubuh
badan kita ke persekitaran,
maka, lebih banyak kalori
diperlukan untuk mengekalkan
suhu badan.
Rajah 2.2 Faktor-faktor yang mempengaruhi keperluan kalori individu

218

Sains SPM Bab 2 Nutrisi dan Teknologi Makanan

Nilai Kalori Makanan 7. Hubungan antara kalori, kilokalori, joule dan
1. Tenaga yang tersimpan di dalam makanan kilojoule ditunjukkan di bawah.
dibebaskan melalui pengoksidaan makanan 1 kilokalori (kcal) = 1000 kalori (cal)
dalam proses yang dikenal sebagai respirasi
sel. 1 kilojoule (kJ) = 1000 joule (J)
1 kalori (cal) = 4.2 joule (J)
2. Setiap jenis makanan mempunyai kandungan 1 kilokalori (kcal) = 4.2 kilojoule (kJ)
tenaga yang berbeza.

3. Makanan yang kaya dengan lemak 8. Nilai kalori sesuatu makanan ialah jumlah
mempunyai kandungan tenaga yang lebih tenaga yang dibebaskan apabila makanan
tinggi berbanding dengan makanan yang kaya tersebut dioksidakan dengan lengkap.
dengan karbohidrat dan protein.
9. Nilai kalori makanan ditentukan dengan
4. Tenaga dalam makanan disukat dalam unit menggunakan kalorimeter bom.
kalori (cal) atau kilokalori (kcal).

5. Satu kalori bersamaan dengan jumlah tenaga
yang diperlukan untuk menaikkan suhu • Tenaga – Kuasa yang dihasilkan dalam tubuh seseorang
untuk menjalankan sesuatu aktiviti.
1 gram air sebanyak 1°C. • Kalori – Unit untuk mengukur tenaga
– 1 kalori ialah jumlah haba (tenaga) yang
6. Unit lain yang digunakan untuk menyukat diperlukan untuk menaikkan suhu 1 g air
tenaga yang diperoleh daripada makanan ialah sebanyak 1°C
joule (J) atau kilojoule (kJ). • Nutrien pembekal tenaga – Karbohidrat, protein
dan lemak.



10. Rajah 2.3 menunjukkan struktur dan prosedur penggunaan kalorimeter bom.

Oksigen
2. Makanan kering dinyalakan 4. Termometer digunakan
dengan menggunakan untuk menyukat kenaikan
dawai yang dipanaskan suhu.
oleh elektrik.
1. Sampel makanan kering
dengan jisimnya yang
diketahui diletakkan di
dalam mangkuk pijar. T
3. Haba yang dibebaskan n
i
daripada makanan k
g
Sampel makanan kering menaikkan suhu air. t
a
a
n
5
Rajah 2.3 Struktur dan fungsi kalorimeter bom
11. Nilai kalori makanan dihitung menggunakan rumus berikut:
4.2 J g °C × Jisim air (g) × Kenaikan suhu (°C)
–1
–1
Nilai kalori makanan =
Jisim makanan (g) × 1000
(Nota: Tenaga sebanyak 4.2 joule diperlukan untuk menaikkan suhu sebanyak 1°C bagi 1 g air)





219

Sains SPM Bab 2 Nutrisi dan Teknologi Makanan

Eksperimen 2.1
Eksperimen 2.1
Eksperimen 2.1
Tujuan: Menentukan nilai kalori bagi kelas-kelas makanan yang berbeza.
Pernyataan masalah: Kelas makanan manakah yang mempunyai nilai kalori yang paling tinggi?
Hipotesis: Lemak mempunyai nilai kalori yang lebih tinggi berbanding dengan karbohidrat dan protein.
Pemboleh ubah:
(a) dimanipulasikan: Jenis sampel makanan
(b) bergerak balas: Nilai kalori sampel makanan
(c) dimalarkan: Jisim air
Bahan: Gula, serbuk putih telur, minyak masak, air suling

Radas: Kalorimeter bom
Prosedur: Termometer Oksigen
1. 5 g gula diletakkan di dalam mangkuk Pengacau
pijar kalorimeter bom.
2. Kalorimeter bom diisi dengan 1000 cm
3
air suling. Lapisan Dawai nyalaan
penebat
3. Suhu awal air direkodkan.
4. Pembakaran gula dimulakan Air Kebuk
dengan menghidupkan litar untuk pembakaran
memanaskan dawai nyalaan. Sampel makanan
5. Suhu tertinggi yang dicapai direkodkan. kering
6. Nilai kalori gula dihitung menggunakan Rajah 2.4 Kalorimeter bom
rumus berikut:

4.2 × Jisim air × Kenaikan suhu
Nilai kalori makanan (kJ g ) =
–1
Jisim makanan × 1000
7. Langkah 1 hingga 6 diulang menggunakan serbuk putih telur dan minyak masak.
Keputusan:
Jisim Suhu Suhu Kenaikan Nilai kalori
Kelas makanan makanan awal air tertinggi air suhu makanan
(g) (°C) (°C) (°C) (kJ g )
–1
Gula (karbohidrat) 5 29 49 20 16.8
T
i
Serbuk putih telur (protein) 5 29 55 26 21.8
n
g
k
Minyak masak (lemak) 5 29 75 46 38.6
a
t
a
n
5 Perbincangan:
1. Dalam aktiviti ini, gula, serbuk putih telur dan minyak masak masing-masing mewakili karbohidrat,
protein dan lemak.
2. Antara ketiga-tiga kelas makanan tersebut, lemak mengandungi nilai kalori yang paling tinggi dan
karbohidrat mengandungi nilai kalori yang paling rendah.
3. Dalam aktiviti ini, kita menganggap bahawa air telah menyerap kesemua haba yang dibebaskan oleh
makanan. Hakikatnya, sebahagian haba mungkin telah terlepas ke persekitaran.
Kesimpulan:
Data yang dikumpul menunjukkan lemak mengandungi nilai kalori yang paling tinggi. Hipotesis diterima.



220

Sains SPM Bab 2 Nutrisi dan Teknologi Makanan
12. Kelas makanan yang berbeza mengandungi 15. Pengetahuan tentang nilai-nilai kalori bagi
nilai kalori yang berbeza. pelbagai jenis makanan sangat berguna kerana
nilai itu:
Jadual 2.2 Nilai kalori bagi pelbagai kelas makanan
(a) Membantu merancang diet harian kita
Kelas makanan Nilai kalori (kJ g ) (b) Membantu mencegah masalah kegendutan
-–1
Karbohidrat 17.2 atau kekurangan berat badan
(c) Membolehkan kita memperoleh tenaga
Protein 22.2 yang secukupnya untuk aktiviti harian
Lemak 38.5 kita
SPM
13. Vitamin dan mineral tidak mengandungi Mentor SPM
sebarang nilai kalori. Namun, kelas-kelas Antara makanan yang berikut, yang manakah
makanan ini penting untuk mengekalkan memiliki nilai kalori yang paling tinggi?
kesihatan badan dan mencegah penyakit- A Tepung C Mentega
B Madu
D Gula
penyakit yang tertentu.
Tip Pemeriksa
14. Jadual 2.3 menunjukkan nilai kalori Mentega kaya dengan lemak. Lemak memiliki nilai
pelbagai jenis makanan. Nilai-nilai tersebut kalori yang paling tinggi.
membolehkan kita menganggar jumlah nilai Jawapan: C
kalori yang diambil dalam satu hari.


Jadual 2.3 Nilai kalori bagi pelbagai jenis makanan

Makanan Nilai kalori (kJ/100 g) Makanan Nilai kalori (kJ/100 g)

Ayam 771 Lobak merah 96
Daging lembu 1311 Bayam 88

Daging kambing 1190 Tomato 59
Ikan kembung 433 Turnip 71

Ikan bilis kering 937 Ubi kentang 331
Ikan sardin dalam tin 1194 Cendawan 29

Nasi 1504 Timun 55 T
i
Tepung 1458 Tembikai 96 n
g
k
a
Roti putih 1060 Pisang 318 t
a
n
Kopi (tanpa gula) 0 Epal 193 5
Teh (tanpa gula) 0 Anggur 117
Gula 1651 Telur 662

Madu 1207 Tauhu 440
Kacang tanah 2455 Mentega 3122

Kubis 101 Minyak masak 3767



221

Sains SPM Bab 2 Nutrisi dan Teknologi Makanan

Contoh 2.1 Contoh 2.2
Mei Yee mengambil makanan yang berikut sebagai Jadual di bawah menunjukkan nilai kalori untuk tiga
sarapannya. Berapakah jumlah kalori yang diambil jenis makanan.
oleh Mei Yee?
Makanan Nilai kalori (kJ g )
–1
• 100 g daging lembu Capati 3.0
• 200 g pisang
• 200 g nasi Susu 2.7
• 100 g kubis bunga Oren 2.0
Berapakah jumlah kalori yang diambil oleh Mei Yee? Seorang budak lelaki makan 40 g capati, 200 g
(Rujuk Jadual 2.3) susu dan 50 g oren. Hitung nilai kalori dalam
makanannya.
Penyelesaian:
Jumlah kalori yang diambil oleh Mei Yee Penyelesaian:
= (1 × 1311) + (2 × 1504) + (2 × 318) + (1 × 101) = (40 × 3) + (200 × 2.7) + (50 × 2)
= 1311 + 3008 + 636 + 101 = 120 + 540 + 100
= 5056 kJ = 760 kJ




Kesan Pengambilan Jumlah Kalori yang Tidak Menepati Keperluan Individu
1. Pengambilan nutrisi yang seimbang dapat menjamin kesihatan tubuh badan kita.
2. Kekurangan atau berlebihan nutrisi dan amalan pemakanan yang tidak sihat boleh menimbulkan
pelbagai masalah kesihatan.
3. Jadual 2.4 menunjukkan kesan pengambilan jumlah kalori yang tidak mencukupi atau berlebihan.

Jadual 2.4 Kesan pengambilan jumlah kalori yang tidak mencukupi atau berlebihan

Kesan pengambilan jumlah kalori yang tidak Kesan pengambilan jumlah kalori yang
mencukupi berlebihan

• Kehilangan berat badan atau susut berat badan • Menyumbang kepada masalah berlebihan berat
• Mudah mendapat penyakit kerana kekurangan badan dan obesiti (kegendutan). Jika seseorang
nutrien tertentu yang diperlukan untuk mengekalkan makan lebih daripada yang diperlukan, kalori yang
kesihatan tubuh badan berlebihan akan disimpan dalam bentuk lemak di
• Bantut dalam kalangan kanak-kanak (dalam bawah kulit dan sekeliling organ.
tempoh masa yang lama) • Kegendutan meningkatkan risiko seseorang
• Jika pengambilan kalori yang kurang ini berlaku mendapat penyakit seperti tekanan darah tinggi,
T
i
dalam jangka masa yang lebih lama, ia mungkin penyakit jantung dan kencing manis
n
g
boleh menyebabkan masalah malnutrisi
k
a
(kekurangan zat makanan) yang lebih serius.
t
a
n
5
4. Kebanyakan daripada kita makan makanan secara berlebihan tanpa mementingkan nilai nutrisi atau
kalori kerana gaya hidup kini seperti:
(a) kewujudan restoran yang beroperasi selama 24 jam
(b) pertambahan restoran yang menjual makanan segera seperti burger dan ayam goreng
(c) terpengaruh dengan iklan-iklan makanan rapu di media sosial dan televisyen
(d) kemudahan urusan pembelian makanan secara dalam talian (online) dan penghantaran terus ke
rumah



222

Sains SPM Bab 2 Nutrisi dan Teknologi Makanan
5. Jadual 2.5 menunjukkan kesan amalan Cuba Ini! 2.1
pemakanan yang tidak sihat.
S1 (a) Apakah yang dimaksudkan dengan “nilai
Jadual 2.5 Contoh-contoh amalan pemakanan yang tidak kalori”?
sihat dan kesannya (b) Apakah radas yang boleh digunakan untuk
menentukan nilai kalori makanan?
Amalan pemakanan yang S2 Nyatakan lima kelas makanan yang diperlukan
tidak sihat Kesan oleh tubuh badan kita.

Makan terlalu banyak • Arteri menjadi S3 Terangkan yang berikut:
daging dan makanan sempit disebabkan (a) Lelaki memerlukan lebih banyak kalori
berbanding perempuan.
bergoreng yang kaya oleh pemendapan (b) Remaja memerlukan lebih banyak kalori
dengan lemak tepu dan kolesterol pada berbanding orang dewasa.
kolesterol dindingnya
• Tekanan darah
tinggi dan penyakit
jantung
2.2 Keperluan Nutrien oleh
Pengambilan karbohidrat • Kencing manis Tumbuhan
dan lemak berlebihan
Fungsi Makronutrien dan Mikronutrien
Makan terlalu banyak • Tekanan darah kepada tumbuhan
makanan ringan tinggi
atau makanan tepu, • Kencing manis 1. Nutrien penting untuk tumbesaran tumbuhan
terutamanya yang • Obesiti selain untuk terus hidup.
mengandungi garam dan • Kerosakan gigi
gula yang tinggi • Jantung berlubang 2. Tumbuhan menggunakan nutrien daripada
udara dan air untuk menghasilkan makanan
Waktu makan yang tidak • Ulser perut semasa proses fotosintesis.
tetap
3. Tumbuhan tidak mampu mensintesis makanan
Makan terlalu cepat dan • Senak jika tiada sumber nutrien.
menelan makanan tanpa
mengunyah dengan 4. Sesetengah nutrien tumbuhan dikenal sebagai
secukupnya nutrien bukan mineral. Contoh-contoh
nutrien bukan mineral ialah hidrogen, oksigen
dan karbon.

SPM
Mentor SPM 5. Tumbuhan memperoleh karbon, hidrogen dan
oksigen daripada karbon dioksida, udara dan
Apakah gizi seimbang? air.
A Gizi yang kaya dengan protein. T
B Gizi yang mengandungi banyak buah-buahan 6. Nutrien yang lain dikenal sebagai nutrien n
i
dan sayur-sayuran. mineral. Nutrien mineral larut di dalam g
k
C Gizi yang mengandungi kesemua kelas makanan air dan diserap daripada tanah oleh akar t
a
dalam kuantiti yang betul. a
D Gizi yang membekalkan cukup tenaga untuk tumbuhan. 5
n
mengekalkan aktiviti fizikal individu. 7. Nutrien di dalam tanah selalunya tidak
Tip Pemeriksa mencukupi untuk tumbesaran tumbuhan. Oleh
Gizi seimbang ialah gizi yang mengandungi itu, petani dan pekebun menambah nutrien di
kesemua jenis kelas makanan dalam kuantiti yang dalam tanah melalui penggunaan baja.
bersesuaian mengikut keperluan tubuh badan kita.
8. Nutrien mineral yang diperlukan oleh
Jawapan: C tumbuhan dapat dibahagikan kepada
dua kumpulan, atau makronutrien dan
mikronutrien (Rajah 2.5).




223

Sains SPM Bab 2 Nutrisi dan Teknologi Makanan

Makronutrien Mikronutrien Nutrien yang diperlukan oleh
tumbuhan dalam kuantiti yang
Nutrien yang diperlukan
oleh tumbuhan dalam sangat sedikit (mikro). Unsur-
unsur ini juga dikenal sebagai
kuantiti yang banyak.
unsur minor atau unsur surih.
Contoh:
Hidrogen, oksigen, karbon, Contoh:
nitrogen, fosforus, kalium, Boron, molibdenum, zink,
kalsium, magnesium, sulfur. mangan, kuprum, ferum.
Rajah 2.5

9. Jadual 2.6 menyenaraikan fungsi pelbagai makronutrien dan mikronutrien serta kesan kekurangannya.
Jadual 2.6 Fungsi unsur mineral dan kesan kekurangannya
Unsur mineral Fungsi Kesan kekurangan
• Bergabung untuk membentuk • Pertumbuhan terbantut. Kekurangan
karbohidrat semasa fotosintesis. unsur-unsur ini jarang berlaku
Karbon (C), (kerana terdapat banyak bekalan
hidrogen (H) dan karbon dioksida dalam atmosfera
oksigen (C)
manakala hidrogen dan oksigen
mudah diperolehi daripada air).
M • Mensintesis klorofil. • Daun menjadi kuning (kejadian
A Nitrogen (N) • Mensintesis protein protoplasma dan klorosis) dan gugur.
K asid nukleik. • Pertumbuhan terbantut.
R • Pembentukan protein, asid nukleik dan • Daun menjadi hijau tua dengan
O ATP. bintik-bintik merah.
N Fosforus (P) • Menggalakkan pembahagian sel. • Pertumbuhan terbantut.
U • Kematangan tumbuhan dan • Tumbuhan lambat matang dan buah
T kemasakan buah. lambat masak.
R • Mensintesis protein dan asid nukleik. • Daun muda menjadi pudar warnanya
I Sulfur (S) • Pembahagian sel. dan gugur.
E • Pertumbuhan akar terbantut.
N
• Pembentukan lamela tengah dan • Bentuk daun muda tidak sekata.
dinding sel. • Pertumbuhan terbantut.
• Pertumbuhan hujung pucuk dan hujung • Kematian tunas.
Kalsium (Ca)
akar.
• Mengekalkan sifat separa telap pada
T
i
membran sel.
n
g
• Pembentukan klorofil dan protoplasma. • Daun menjadi kuning.
Magnesium (Mg)
k
• Mengaktifkan enzim respirasi. • Sebahagian atau seluruh daun mati.
a
t
a
n
5 M Ferum (Fe) • Sintesis klorofil. • Bahagian antara urat daun muda
• Pembentukan enzim respirasi.
menjadi kuning.
I
K • Sintesis bahan ogranik. • Pertumbuhan terbantut.
R Boron (B) • Membantu dalam penguraian
O karbohidrat.
N Mangan (Mn) • Mengaktifkan sesetengah enzim. • Daun bertompok-tompok kuning.
U
T Zink (Zn) • Mengaktifkan sesetengah enzim. • Pertumbuhan terbantut.
R • Merupakan sebahagian daripada • Pertumbuhan tidak normal.
I Kuprum (Cu) sistem enzim dalam fotosintesis dan • Daun menjadi kuning.
E respirasi.
N Molibdenum (Mo) • Terlibat dalam metabolisme nitrogen. • Pertumbuhan terbantut.
224

Sains SPM Bab 2 Nutrisi dan Teknologi Makanan
10. Larutan kultur ialah larutan yang Larutan kultur Knop Larutan kultur Sachs
mengandungi kesemua nutrien yang
diperlukan oleh tumbuhan untuk tumbuh Air suling 1000 ml Air suling 1000 ml
dengan sihat. Pada sekitar pertengahan kurun Kalium nitrat 0.2 g Kalium nitrat 1.0 g
ke-19, dua orang ahli botani yang berasal dari Kalsium nitrat 0.8 g Kalsium sulfat 0.5 g
Jerman, iaitu Julius von Sachs dan Wilhelm Kalium dihidrogen 0.2 g Natrium klorida 0.5 g
Magnesium
fosfat
Knop telah berjaya menyediakan satu larutan Magnesium sulfat 0.2 g
kultur yang dapat membekalkan semua nutrien sulfat 0.2 g Kalsium fosfat 0.5 g
untuk pertumbuhan pokok. Larutan kultur Ferum(III) fosfat surih Ferum(II) fosfat 0.1 g
Knop dan larutan kultur Sachs merupakan
dua jenis larutan kultur yang biasa digunakan
kini.

Mengkaji Kesan Kekurangan Makronutrien kepada Tumbuhan
1. Bagi mengkaji kepentingan sesuatu nutrien kepada tumbuhan, tumbuhan boleh diletakkan di dalam
larutan kultur yang kekurangan nutrien itu. Contohnya, untuk mengkaji kesan kekurangan magnesium,
tumbuhan boleh diberikan larutan Knop yang magnesium sulfatnya telah diganti dengan kalium sulfat.
Pertumbuhan pokok dalam larutan ini kemudian dibandingkan dengan pertumbuhan pokok dalam
larutan Knop yang lengkap.

2. Eksperimen 2.2 menunjukkan cara mengkaji kesan kekurangan makronutrien kepada tumbuhan.

Eksperimen 2.2
Eksperimen 2.1
Eksperimen 2.1
Tujuan: Mengesan kekurangan makronutrien, iaitu nitrogen, fosforus dan kalium kepada pertumbuhan
tumbuhan.
Pernyataan masalah: Apakah kesan kekurangan makronutrien kepada pertumbuhan tumbuhan?
Hipotesis: Makronutrien seperti nitrogen, fosforus dan kalium penting untuk tumbuhan tumbuh dengan sihat.
Pemboleh ubah:
(a) dimanipulasikan: Kandungan nutrien di dalam larutan kultur
(b) bergerak balas: Pertumbuhan anak benih
(c) dimalarkan: Isi padu larutan kultur, keamatan cahaya matahari, saiz dan jenis anak benih
Bahan: Air suling, larutan kultur lengkap, larutan kultur tanpa nitrogen, larutan kultur tanpa fosforus, larutan
kultur tanpa kalium, anak benih kacang, kertas hitam, kapas
Radas: Tabung didih, tiub udara, gabus T
Prosedur: i
n
g
1. Lima set radas disediakan seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 2.6. t
k
a
2. Pertumbuhan dan keadaan anak benih kacang diperhatikan setiap hari, selama tiga minggu. a
n
5
Tiub Anak Anak Anak
udara benih kacang benih kacang benih kacang
Kapas
Gabus
Kertas Kertas Kertas
hitam hitam hitam
Larutan Larutan Larutan Larutan Air suling
kultur kultur tanpa kultur tanpa kultur tanpa
lengkap nitrogen fosforus kalium

Rajah 2.6 Susunan radas
225

Sains SPM Bab 2 Nutrisi dan Teknologi Makanan
3. Pemerhatian dicatatkan pada akhir tempoh tiga minggu.

Pemerhatian:
Larutan Kekurangan nutrien Gejala kekurangan nutrisi
Larutan kultur lengkap Tiada Tiada, anak benih tumbuh dengan sihat

Larutan kultur tanpa nitrogen Nitrogen Daun bertukar menjadi kuning
Larutan kultur tanpa fosforus Fosforus Daun dengan pinggiran kerinting dan berwarna perang

Larutan kultur tanpa kalium Kalium Tisu mati di bahagian pucuk dan pinggiran daun
Air suling Semua Pertumbuhan terbantut, daun kekuningan, batang yang
lemah
Perbincangan:
1. Tabung didih dibalut dengan kertas hitam untuk menghalang cahaya daripada memasuki larutan kultur.
Cara ini dapat menghalang pertumbuhan alga hijau di dalamnya. Jika tidak, alga mungkin menggunakan
sebahagian nutrien di dalam larutan kultur dan menjejaskan keputusannya.
2. Semua anak benih didedahkan kepada cahaya untuk membenarkannya menjalankan proses fotosintesis.
3. Udara dibekalkan kepada akar menggunakan tiub udara. Akar memerlukan oksigen untuk berespirasi.
4. Larutan kultur di dalam tabung didih ditukarkan seminggu sekali. Hal ini perlu kerana sebahagian
daripada nutriennya telah digunakan oleh anak benih.
5. Apabila tumbuhan mendapat kesemua nutrien yang diperlukan, tumbuhan akan tumbuh dengan normal
dan sihat.
6. Tumbuhan yang kekurangan nutrien tertentu akan menunjukkan gejala-gejala kekurangan nutrisi.
7. Air suling tidak mengandungi sebarang nutrien, oleh itu, air suling tidak sesuai untuk pertumbuhan
tumbuhan.
Kesimpulan:
Tumbuhan memerlukan pelbagai jenis nutrien, terutama makronutrien untuk tumbuh dengan sihat. Hipotesis
diterima.



Mentor SPM
SPM
Rajah di bawah menunjukkan radas yang digunakan dalam satu eksperimen untuk mengkaji nutrien yang diperlukan
T
i
untuk pertumbuhan tumbuhan.
n
g
Cahaya Antara yang berikut, yang manakah diperlukan untuk
k
a
t
pertumbuhan yang sihat?
a
Anak benih A Tabung didih perlu dibalut dengan kain hitam.
n
5 B Larutan kultur perlu diwarnakan.
C Kapas perlu digantikan dengan gabus.
D Radas tersebut perlu dijauhkan daripada cahaya
Kapas matahari.
Tabung
didih Tip Pemeriksa
Tabung didih perlu dibalut dengan kain atau kertas
hitam untuk mencegah pertumbuhan alga di dalam
Larutan larutan kultur.
kultur
Jawapan: A
226

Sains SPM Bab 2 Nutrisi dan Teknologi Makanan

Cuba Ini! 2.2
Rajah yang berikut menunjukkan kesan-kesan kekurangan S1 (a) Apakah makronutrien? Senaraikan dua
nitrogen, fosforus dan kalium terhadap tumbuhan. contoh makronutrien.
(b) Apakah mikronutrien? Senaraikan dua
contoh mikronutrien.
Daun S2 Nyatakan satu kesan kekurangan bagi setiap
kekuningan nutrien berikut.
(a) Nitrogen (c) Kalium
(b) Fosforus
S3 Dalam satu eksperimen untuk mengkaji
kesan kekurangan nutrisi terhadap tumbuhan,
mengapakah perlu untuk
(a) membalut tabung didih dengan kertas hitam?
(b) menghembus udara ke dalam larutan kultur?
(a) Kekurangan nitrogen


2.3 Kitar Nitrogen

Pinggir daun menjadi
keriting dan berwarna Kitar Nitrogen
perang
1. Nitrogen diperlukan untuk membentuk protein
Pertumbuhan
Daun-daun menjadi terencat dan dan asid nukleik dalam organisma hidup.
hijau tua dengan perkembangan
pinggiran berwarna akar yang lemah 2. Nitrogen wujud secara semula jadi dalam
ungu pelbagai bentuk dan lazimnya dalam bentuk
(b) Kekurangan fosforus gas.
3. Walaupun terdapat kira-kira 78% gas nitrogen
Tompok- tompok di dalam atmosfera, tumbuhan tidak dapat
kuning terbentuk
pada daun-daun menyerap gas ini secara terus daripada udara.
4. Tumbuhan hanya dapat menyerap nitrogen
Batang Tisu-tisu mati yang wujud dalam bentuk ion nitrat yang
yang di pucuk dan terlarut di dalam air tanah. Ion-ion nitrat yang
lembut pinggi telah diserap oleh tumbuhan akan bertukar
daun
menjadi komponen protein di dalam tisu-tisu
tumbuhan dan haiwan.
(c) Kekurangan kalium
5. Apabila tumbuhan dan haiwan mati, pengurai T
(bakteria) akan menguraikan protein kepada i
n
SPM
Mentor SPM sebatian ammonium melalui proses pereputan. g
k
a
Seorang petani mendapati pokok mangganya Bakteria penitritan kemudiannya akan t
menukarkan sebatian ammonium kepada
a
mengalami simptom berikut: 5
n
Menghasilkan buah dalam kuantiti yang sedikit nitrit dan nitrat di dalam tanah. Sebahagian
nitrat mungkin diuraikan dan membentuk gas
Unsur manakah yang diperlukan di dalam baja untuk nitrogen semula.
mengatasi masalah ini?
A Fosforus C Kalsium 6. Gas nitrogen di dalam atmosfera sentiasa
B Nitrogen D Potasium bertukar menjadi ion-ion nitrat di dalam tanah
Tip Pemeriksa secara semula jadi melalui pelbagai proses.
Fosforus diperlukan untuk meningkatkan kuantiti 7. Kitar nitrogen ialah satu kitar semula jadi
hasil tanaman.
Jawapan: A yang menukarkan nitrogen di udara kepada
sebatian nitrat oleh tumbuhan dan haiwan.

227

Sains SPM Bab 2 Nutrisi dan Teknologi Makanan

Nitrogen di atmosfera
nitrogen
Pengikatan Kilat Pendenitritan


Protein di
Dimakan oleh dalam haiwan

Protein di dalam
tumbuhan


Kematian dan pereputan
Bakteria pengikat
nitrogen di dalam
tanah dan nodul akar Sebatian
ammonium
Penitritan
Nitrit
Penitritan Nitrat
Rajah 2.7 Kitar nitrogen
8. Terdapat empat proses yang berlaku dalam kitar nitrogen. Sesetengah proses tersebut menambahkan
nitrat ke dalam tanah manakala proses-proses lain mengeluarkan nitrat daripada tanah.
Proses-proses yang berlaku dalam kitar nitrogen



Menambahkan nitrat ke dalam tanah Mengeluarkan nitrat daripada tanah


– Pengikatan nitrogen – Pendenitritan
– Penguraian dan penitritan


Pengikatan Nitrogen
1. Proses penukaran nitrogen daripada udara kepada ion-ion nitrat dikenal sebagai pengikatan nitrogen.
2. Pengikatan nitrogen boleh berlaku sama ada melalui tindakan kilat atau oleh bakteria pengikat
nitrogen.
T
i
Pengikatan nitrogen
n
g
k
oleh
a
t
a
n
5 Tindakan kilat Bakteria pengikat nitrogen
• Semasa ribut petir, kilat menghasilkan jumlah tenaga • Bakteria pengikat nitrogen
yang sangat tinggi, menyebabkan nitrogen dan oksigen mengikat nitrogen di
dalam atmosfera bergabung membentuk nitrogen oksida. dalam atmosfera menjadi
• Nitrogen oksida ini akan larut di dalam air hujan dan sebatian nitrat.
membentuk asid nitrik. • Bakteria ini hidup bebas
• Asid nitrik tersebut kemudiannya akan meresap ke di dalam tanah atau hidup
dalam tanah dan bertindak balas dengan mineral untuk di dalam nodul-nodul
membentuk sebatian nitrat. akar tumbuhan kekacang
Nitrogen + oksigen : nitrogen oksida seperti tumbuhan kacang Rajah 2.8
Nitrogen oksida + air hujan : asid nitrik soya.
Asid nitrik + mineral tanah : sebatian nitrat
228

Sains SPM Bab 2 Nutrisi dan Teknologi Makanan
3. Letupan gunung berapi juga boleh menukarkan Kepentingan Kitar Nitrogen
gas nitrogen kepada nitrat.
1. Nitrogen sentiasa bergabung dan berpisah
4. Sebahagian tanah tidak mempunyai nitrat yang dengan unsur-unsur lain untuk membentuk
mencukupi untuk tumbuhan tumbuh dengan sebatian asas dan bukan asas untuk kehidupan.
sihat, maka petani dan pekebun menggunakan 2. Mempelajari kitar nitrogen adalah penting
baja untuk menambah nitrat ke dalam tanah. untuk memahami peranan yang dimainkan
oleh nitrogen di dalam alam semula jadi.
Penguraian 3. Tumbuhan tidak dapat menggunakan gas
1. Tumbuhan menyerap nitrat daripada tanah nitrogen yang berada di dalam atmosfera
untuk menghasilkan protein. secara terus, maka bekalan nitrat yang
berterusan daripada tanah menjadi penting.
2. Apabila tumbuhan dimakan oleh haiwan, 4. Hal ini dilakukan melalui tindakan pelbagai
protein tumbuhan tersebut akan dicerna dan
ditukarkan kepada protein haiwan di dalam jenis mikroorganisma yang terlibat dalam
kitar nitrogen.
tisu-tisu badan haiwan.
5. Bekalan nitrat yang berterusan di dalam tanah
3. Apabila tumbuhan dan haiwan mati, protein membantu mengekalkan kesuburan tanah,
di dalam bangkai akan diuraikan menjadi seterusnya meningkatkan hasil-hasil tanaman.
sebatian ammonia oleh pengurai seperti
bakteria dan alga. Proses ini dikenal sebagai 6. Kitaran nitrogen secara semula jadi
melalui ekosistem membantu mengekalkan
penguraian.
keseimbangan alam.

Penitritan
Cuba Ini! 2.3
1. Apabila tumbuhan dan haiwan mati, bangkai S1 Mengapakah nitrogen penting untuk tumbuhan
akan diuraikan menjadi sebatian ammonia. dan haiwan?

2. Sebatian ammonia dioksidakan menjadi nitrit S2 Apakan peranan yang dimainkan oleh bakteria
yang berikut dalam kitar nitrogen?
dan seterusnya menjadi nitrat oleh proses (a) Bakteria pengikat nitrogen
yang dikenal sebagai penitritan. (b) Bakteria penitritan
(c) Bakteria pendenitritan
3. Penitritan dilakukan oleh sekumpulan bakteria S3 Bagaimanakah nitrat boleh
yang dikenal sebagai bakteria penitritan. (a) ditambah ke dalam tanah?
(b) dikeluarkan daripada tanah?
Pendenitritan S4 Apakah yang akan terjadi kepada protein di
dalam tisu-tisu badan apabila tumbuhan dan
1. Pedenitritan ialah proses yang menukar haiwan mati? T
i
kembali nitrat kepada gas nitrogen. S5 Bagaimanakah penguraian tumbuhan dan g
n
haiwan yang mati membantu meningkatkan k
2. Terdapat sekumpulan bakteria yang dikenal kesuburan tanah? t
a
a
sebagai bakteria pendenitritan. Bakteria ini n
hidup di dalam tanah yang kurang oksigen. 5
3. Bakteria pendenitritan mampu menguraikan 2.4 Teknologi Pengeluaran Makanan
nitrat kepada gas nitrogen dan gas oksigen.
4. Oksigen yang dibebaskan diguna semula 1. Keperluan meningkatkan kualiti dan kuantiti
oleh bakteria tersebut, manakala gas nitrogen pengeluaran makanan adalah disebabkan oleh:
dibebaskan ke udara. • Penambahan populasi dunia yang
mengakibatkan peningkatan keperluan
5. Pendenitritan membantu mengekalkan
kandungan nitrogen di dalam atmosfera. makanan



229

Sains SPM Bab 2 Nutrisi dan Teknologi Makanan
• Penambahan kuantiti makanan untuk
mengatasi masalah kebuluran
• Peningkatan kualiti makanan untuk
mengatasi masalah malnutrisi
X
Cara Meningkatkan Kualiti dan Kuantiti
Pengeluaran Makanan Pisifera (Mesokarpa nipis, Dura (Mesokarpa tebal,
tempurung nipis dan sedikit tempurung tebal dan
1. Rajah 2.9 menunjukkan cara untuk minyak) banyak minyak)
meningkatkan kualiti dan kuantiti pengeluaran
makanan.



Penggunaan
baka yang
bermutu Tenera (Mesokarpa tebal, tempurung nipis dan banyak minyak)
Rajah 2.10 Pembiakbakaan pilihan bagi kelapa sawit
Pengurusan Penggunaan (sumber: MARDI)
tanah yang teknologi
cekap moden • Betik: Exotica, hasil kacukan betik yang
Cara yang manis dan aromatik
meningkatkan
kualiti dan kuantiti
pengeluaran
makanan
Penggunaan Pendidikan
tanah dan dan bimbingan X
kawasan
perairan secara kepada para
optimum petani Hawaiian Solo Subang (Besar, kurang
(Kecil, manis)
manis)
Penyelidikan
dan
pembangunan



Rajah 2.9 Cara meningkatkan kualiti dan kuantiti
pengeluaran makanan Exotica
(Saiz sederhana dan manis)
T
i
Rajah 2.11 Pembiakbakaan pilihan bagi betik (sumber:
2. Penggunaan baka yang bermutu MARDI)
n
g
Penggunaan baka tanaman dan ternakan
k
a
yang bermutu dapat mengeluarkan hasil yang • Jagung: Masmadu, hasil kacukan yang
t
a
n
5 banyak dan bermutu dalam jangka masa mempunyai buah yang lebih besar, manis,
yang singkat, serta mempunyai ketahanan rintangan yang tinggi terhadap penyakit,
yang tinggi terhadap serangan penyakit dan tempoh berbuah yang pendek dan hasil yang
perosak. Berikut merupakan beberapa contoh banyak (kacukan antara Jagung (Taiwan)
baka tanaman dan ternakan yang bermutu. dengan Jagung (Mexico)).
• Minyak sawit: Tenera, hasil kacukan • Lembu: Mafriwal, hasil kacukan yang
kelapa sawit yang mempunyai buah dengan
mesokarpa tebal, tempurung nipis dan menghasilkan lebih banyak susu dan
daging dan sesuai untuk hidup di kawasan
minyak yang banyak
tempatan (kacukan antara lembu Friesian
dan Sahiwal).
230

Sains SPM Bab 2 Nutrisi dan Teknologi Makanan
3. Penggunaan teknologi moden – Mereka cipta jentera baharu
Penggunaan teknologi moden dapat – Memperkenal teknik baharu untuk
mempercepat kadar pengeluaran makanan. mengawal penyakit dan serangga perosak
Berikut merupakan contoh penggunaan – Memperkenal cara baharu untuk
teknologi moden: memulihara tanah
• Penggunaan traktor dan jentera untuk • Di Malaysia, institusi yang terlibat dalam
mempercepat kadar penuaian penyelidikan dan pembangunan tersebut
• Penggunaan mesin untuk mempercepat ialah:
kadar pemprosesan makanan • Kementerian Pertanian dan Industri Asas
• Penggunaan baja, racun serangga dan Tani
kawalan biologi dalam bidang pertanian • Pejabat Pertanian
• Penggunaan bahan awet dalam pemprosesan • Institut Penyelidikan dan Kemajuan
makanan untuk mengelakkan pembaziran Pertanian Malaysia (MARDI)
• Pembinaan empangan dan tali air untuk • Lembaga Kemajuan Pertanian Muda
membekalkan air kepada tanaman walaupun (MADA)
pada musim kemarau • Lembaga Minyak Sawit Malaysia
• Penggunaan hormon untuk meningkatkan (MPOB)
kadar pertumbuhan dan kualiti haiwan • Institut Penyelidikan Perikanan
ternakan • Institut Penyelidikan Veterinar Malaysia
• Penggunaan kejuruteraan genetik, (VRJ)
pengklonan, permanian beradas dan 6. Penggunaan tanah dan kawasan perairan
pemindahan embrio untuk menambahkan secara optimum
kepelbagaian haiwan • Tanah yang sesuai untuk pertanian adalah
• Pengklonan untuk memindahkan gen baik semakin terhad kerana pembangunan dan
kepada generasi seterusnya
urbanisasi. Oleh itu, penggunaan tanah
4. Pendidikan dan bimbingan kepada para secara optimum adalah sangat penting.
petani • Lesen diberikan kepada petani yang ingin
• Institut Penyelidikan dan Kemajuan menggunakan tanah terbiar sebagai kawasan
Pertanian Malaysia (MARDI), Jabatan pertanian.
Pertanian dan Pertubuhan Peladang • Bekas lombong dan kawasan perairan di
menjalankan kursus untuk membimbing tepi sungai atau pantai boleh digunakan
dan mendidik petani tentang cara-cara untuk aktiviti akuakultur.
untuk meningkatkan hasil mereka. • Lereng bukit digunakan untuk tanaman
• Petani belajar tentang: mengikut kontur supaya penggunaan tanah
– Cara menggunakan teknologi moden adalah optimum. T
– Maklumat pembiakan yang berkualiti n
i
g
dan terkini 7. Pengurusan tanah yang cekap k
• Pengurusan tanah yang cekap diperlukan
a
– Baja dan racun serangga jenis baharu untuk mengekalkan kesuburan tanah dan t
a
– Penggunaan kawalan biologi
n
mengelakkan hakisan tanah. Pengurusan 5
5. Penyelidikan dan pembangunan (R&D) tanah yang cekap dilakukan dengan cara:
• Penyelidikan dan pembangunan yang – Menjalankan penggiliran tanaman iaitu
berterusan memastikan makanan yang beberapa jenis tanaman ditanam secara
berkualiti dapat dihasilkan dengan cepat bergilir-gilir pada bidang tanah yang
untuk menampung populasi yang makin sama. Tanaman yang berlainan menyerap
bertambah. nutrien yang berlainan daripada lapisan
• Hal ini dicapai dengan: tanah yang berbeza. Tumbuhan kekacang
– Menghasilkan tumbuhan dan ternakan mempunyai bakteria pengikat nitrogen
menggunakan baka baharu dan berkualiti pada akarnya yang boleh menambahkan


231

Sains SPM Bab 2 Nutrisi dan Teknologi Makanan
kandungan nitrat di dalam tanah sekali – Menjalankan sistem perladangan
gus menjadikan tanah lebih subur. integrasi, iaitu membela lembu dan
– Menjalankan tanaman campuran ayam di kawasan yang sama dengan
dengan menanam dua atau tiga jenis kolam ikan dan tanaman sayur-
tanaman pada kawasan yang sama untuk sayuran. Bahan buangan haiwan boleh
meningkatkan hasil tanaman. Penggunaan digunakan sebagai baja, makanan ikan
racun perosak dapat dikurangkan kerana dan menghasilkan biogas. Bioefluen
perosak tidak sesuai hidup di kawasan daripada penjana biogas digunakan di
tersebut. dalam kolam ikan manakala sisa pepejal
– Menanam kekacang sebagai tanaman dicampurkan ke dalam tanah.
tutup bumi di antara pokok muda
kelapa sawit atau pokok getah boleh Kesan Penggunaan Racun Serangga dan
mengurangkan hakisan tanah dan Kawalan Biologi dalam Meningkatkan
menjadikan tanah lebih subur. Kualiti dan Kuantiti Pengeluaran Makanan
1. Perosak tanaman mengakibatkan hasil
pertanian para petani berkurang. Perosak
boleh dikawal secara kimia menggunakan
racun serangga. Namun, cara ini memberikan
beberapa kesan seperti:
• Pencemaran air kerana sisa racun serangga
meresap ke permukaan tanah dan mengalir
ke sungai atau sumber air yang berdekatan
• Penggunaan racun serangga pada
hasil pertanian secara berlebihan akan

Rajah 2.12 Tanaman tutup bumi di antara pokok menyebabkan kadar penyerapan bahan
kelapa sawit muda kimia yang tinggi pada hasil pertanian dan
menyebabkan keracunan kepada manusia
– Menggantikan tanaman tutup bumi dan haiwan yang memakannya
dengan tanaman kontan seperti • Racun serangga bukan hanya membunuh
tembikai, keledek atau tomato untuk perosak tetapi turut membunuh serangga
menambahkan pendapatan bagi petani berfaedah yang lain yang merupakan agen
semasa menunggu pokok getah atau pendebungaan
pokok kelapa sawit mendatangkan hasil. • Pengunaan racun serangga yang berlebihan
– Menjalankan tanaman kontur di menyebabkan serangga perosak membina
sepanjang lereng bukit untuk mencegah ketahanan diri terhadap racun tersebut
T
hakisan tanah. menyebabkannya tidak berkesan lagi untuk
i
n
g
jangka masa seterusnya.
k
a
t
a
n
5






Rajah 2.13 Tanaman kontur di lereng bukit Rajah 2.14



232

Sains SPM Bab 2 Nutrisi dan Teknologi Makanan

2. Kaedah yang lebih baik ialah kawalan biologi. Teknologi Pemprosesan
Kawalan biologi ialah cara pengawalan 2.5 Makanan
sesuatu perosak menggunakan pemangsa
semula jadinya. Misalnya, Kaedah Pemprosesan Makanan
• tikus di ladang kelapa sawit dikawal 1. Memproses makanan bermaksud melakukan
menggunakan burung hantu atau ular sesuatu ke atas makanan untuk menjadikannya
• ikan guppy dipelihara dalam kolam untuk tahan lama atau menjadikannya lebih menarik
memakan jentik-jentik dan lebih sedap dimakan.
• kumbang memakan afid yang merosakkan
tanaman 2. Rajah 2.3 menunjukkan beberapa contoh
makanan yang diproses.











Rajah 2.15 Kumbang pada tumbuhan
3. Namun, penggunaan kawalan biologi secara
tidak terancang akan menyebabkan:
• Pemangsa yang diperkenalkan di kawasan Rajah 2.16 Contoh makanan yang diproses
tersebut tidak hanya menyerang mangsanya 3. Rajah 2.4 menunjukkan beberapa kaedah
tetapi mungkin menyerang organisma lain pemprosesan makanan.
yang bermanfaat
• Populasi spesies asal di kawasan tersebut Buku teks Guru
terjejas kerana pengenalan spesies baharu Memasak
di kawasan mereka, dan menimbulkan
masalah persaingan antara spesies asal
dengan spesies baharu Pembungkusan Penapaian
vakum
• Pemangsa tidak dapat mengawal
semua perosak di sesuatu kawasan dan
keberkesanannya agak perlahan dan sukar Penyinaran Kaedah
dikesan pemprosesan Pendehidratan/
• Haiwan yang diperkenalkan mungkin akan makanan pengeringan T
i
keluar dari lingkungan dan sukar dijejaki n
g
• Bilangan perosak lain mungkin meningkat Penyejukbekuan t
k
a
dan menjadi lebih serius kerana kurang Pempasteuran a
persaingan daripada perosak yang dikawal 5
n
Pengetinan
Cuba Ini! 2.4 Buku ilmiah Laman web
S1 Nyatakan cara-cara untuk meningkatkan kualiti Rajah 2.17 Kaedah pemprosesan makanan
dan kuantiti penghasilan makanan dalam negara
widow. 4. Memasak adalah satu kaedah menggunakan
haba pada suhu tinggi untuk membunuh
mikroorganisma dan menjadikan makanan
lebih enak dan selamat untuk dimakan.



233

Sains SPM Bab 2 Nutrisi dan Teknologi Makanan
(a) Kaedah memasak yang biasa digunakan (b) Proses ini tidak membunuh spora bakteria.
ialah menggoreng, memanggang, Spora masih boleh membiak jika keadaan
mendidih, menggril dan mengukus. persekitaran adalah sesuai dan susu akan
(b) Sebagai contoh, sumber protein seperti menjadi basi.
ayam dan daging tidak sesuai dimakan (c) Susu yang telah dipasteurkan disimpan
mentah dan perlu dimasak. di dalam peti sejuk pada suhu 4°C dan
hanya tahan untuk beberapa hari sahaja.
5. Penapaian ialah proses pengawetan makanan
yang melibatkan penambahan yis kepada (d) Pempasteuran mengekalkan rasa semula
jadi susu serta nilai nutrisinya.
makanan. Etanol yang terhasil daripada proses (e) Pempasteuran juga digunakan untuk
penapaian boleh membunuh mikroorganisma
dalam makanan ini. Contoh: Ubi tapai dan mengawet jus buah-buahan.
tempe. 8. Pengetinan merupakan cara pembungkusan
makanan yang lazim digunakan.
6. Pendehidratan atau pengeringan melibatkan
proses penyingkiran kandungan air atau (a) Cara ini murah dan makanan tahan lebih
lama.
lembapan daripada makanan. Apabila
lembapan disingkirkan, mikroorganisma tidak (b) Semasa proses pengetinan, makanan
120 C
sehingga
untuk
dipanaskan
o
boleh bertumbuh dan membiak.
(a) Pendehidratan dilakukan dengan membunuh mikroorganisma dan sporanya.
penambahan garam atau gula. Bahan tambah makanan ditambah dan
(b) Secara tradisionalnya, makanan seperti udara dikeluarkan daripada tin sebelum
tin dipaterikan dengan segera.
ikan dan udang dinyahhidratkan dengan (c) Bakteria tidak boleh hidup kerana tiada
cara menjemur, menyalai atau mengering
dalam ketuhar. oksigen.
(c) Buah-buahan seperti prun dan anggur (d) Makanan dalam tin kemudiannya dimasak
dan tin dipanaskan. Selepas itu, tin itu
juga dikeringkan di bawah Matahari.
disejukkan dengan cepat.
(d) Kini, sayur-sayuran, kentang, kacang (e) Berikut merupakan carta alir yang
hijau, sayur campuran, susu dan
daging dinyahhidratkan dengan cara menunjukkan proses pengetinan makanan.
menyemburkan udara panas pada Makanan dibersihkan dan
makanan dengan mesin pengering. diasingkan
(e) Susu disembur ke dalam arus udara panas
untuk dinyahhidratkan sehingga menjadi
tepung. Apabila air dicampurkan dengan Makanan dicelur seketika Panaskan
susu tepung, susu menjadi cair semula.
(f) Makanan yang dinyahhidratkan adalah
T
i
ringan dan mudah dibawa ke mana-mana. Makanan dikupas,
n
g
k
(g) Walau bagaimanapun, sesetengah nutrien dipotong dan dicincang
a
t
dalam makanan mungkin hilang akibat
a
n
5 pendehidratan. Makanan dimasukkan ke Bahan tambah
7. Pempasteuran merupakan proses yang dalam tin makanan ditambah
digunakan untuk mengawet susu dengan cara
membunuh bakteria dalam susu. Proses ini Udara dikeluarkan dengan
telah ditemui oleh Louis Pasteur. cepat dan tin dipaterikan
(a) Susu dipanaskan sehingga 72°C selama
15 saat, atau 63°C selama 30 minit dan Makanan dimasak Tin-tin disejukkan dan
disejukkan dan dibungkuskan dengan dibungkus untuk dijual
segera. Rajah 2.18 Proses pengetinan makanan


234

Sains SPM Bab 2 Nutrisi dan Teknologi Makanan
(f) Tin yang membonjol di permukaan atas 2. Kini, bahan kimia ditambah untuk mengawet
dan bawahnya mengandungi makanan makanan. Bahan tambahan ini dikenal
yang sudah rosak! Jika tin berkarat, sebagai bahan tambah makanan (bahan
lubang kecil yang terbentuk membenarkan additif). Bahan additif bukan sahaja boleh
kemasukan udara dan bakteria. Bakteria memperbaiki rasa, rupa dan bau makanan,
tersebut akan merosakkan makanan bahkan juga membolehkan makanan disimpan
dan gas yang terhasil menyebabkan untuk tempoh masa yang lama sebelum
tin membonjol di permukaan atas dan dimakan.
bawahnya.
3. Jenis bahan tambah makanan ialah:
9. Penyejukbekuan boleh digunakan untuk • Pengawet • Penstabil
mengawet daging mentah, sosej dan bebola • Pewarna • Pemanis
ikan. Makanan ini tidak menjadi busuk kerana • Peluntur • Pengantioksida
mikroorganisma kurang aktif pada suhu • Perisa • Pengemulsi
rendah.
4. Pengawet makanan mencegah kerosakan
10. Penyinaran adalah satu cara memproses makanan dengan cara membunuh dan
makanan dengan mendedahkan makanan menghentikan pertumbuhan mikroorganisma
kepada sinaran seperti sinar-X dan sinar dan menjadikan keadaan kurang sesuai
gama selama beberapa saat untuk membunuh untuknya. Jadual 2.7 menunjukkan beberapa
serangga dan mikroorganisma pada makanan. jenis pengawet yang sering digunakan dan
(a) Cara ini selamat digunakan kerana tiada kegunaannya.
tambahan bahan kimia ke dalam makanan. Jadual 2.7 Pengawet makanan
Tambahan pula, kualiti makanan kekal
lebih lama dan lebih mudah untuk Pengawet Kegunaan
dieksport. Sulfur dioksida Wain dan buah-buahan kering
(b) Walau bagaimanapun, sesetengah vitamin
mungkin hilang semasa pemprosesan. Asid benzoik/ Kicap soya, margerin dan
(c) Makanan yang diawet dengan cara ini natrium benzoat makanan dalam tin
ialah kentang, betik, udang dan bijirin. Asid sorbik/ kalium Jem, buah-buahan dalam tin
sorbat dan keju
11. Pembungkusan vakum melibatkan
penyingkiran udara daripada bungkusan Natrium nitrit Daging salai, ikan
makanan.
(a) Cara ini membunuh semua 5. Pewarna makanan ditambahkan untuk
mikroorganisma yang memerlukan menjadikan makanan kelihatan asli dan
oksigen untuk hidup. lebih menarik kerana kebanyakan makanan T
i
(b) Makanan yang telah dibungkus secara akan hilang warna asalnya selepas diproses. n
g
vakum biasanya disimpan di dalam beg Pengguna lebih gemar jika mentega dan k
a
plastik sebelum udara disedut keluar dan kuning telur mereka berwarna kuning. t
a
ditutup dengan segera. Mentega dijadikan lebih menarik dengan 5
n
(c) Antara contoh makanan yang dibungkus tambahan pewarna kuning dan pewarna
secara vakum ialah susu tepung dan kuning ditambah ke dalam makanan ayam
kacang tanah. untuk menjadikan kuning telur kelihatan lebih
menarik.
Bahan Kimia yang Digunakan dalam Terdapat dua jenis pewarna makanan, iaitu
Pemprosesan Makanan
jenis semula jadi dan buatan.
1. Antara kaedah tradisional yang digunakan • Pewarna semula jadi yang biasa digunakan
untuk mengawet makanan ialah penyalaian, diambil daripada bahagian tumbuhan yang
penambahan garam, madu dan gula. tertentu.



235

Sains SPM Bab 2 Nutrisi dan Teknologi Makanan
• Warna hijau adalah daripada pigmen klorofil Sesetengah pemanis seperti maltitol, xilitol
daun pandan. dan laktitol tidak memerlukan insulin untuk
• Warna kuning hingga merah adalah daripada memetabolismekannya. Pemanis ini sesuai
pigmen karotenoid daripada lobak merah, diambil oleh pesakit kencing manis.
mangga dan betik. 10. Pengantioksida ditambah untuk menghalang
• Warna merah hingga biru adalah daripada atau mengurangkan pengoksidaan lemak
antosianin yang terdapat dalam buah anggur. dalam makanan. Pengantioksida juga
• Pewarna buatan adalah sejenis pencelup menghalang perubahan warna epal yang telah
kimia yang mempunyai warna lebih pekat dikupas kepada warna perang. Pengantioksida
berbanding dengan pewarna semula jadi.
ditambah ke dalam minyak masak, marjerin,
6. Peluntur ditambah dalam pemprosesan kanji kek dan biskut. Antara contoh pengantioksida
dan gula supaya kelihatan putih dan bersih. ialah asid askorbik (vitamin C) dan tokoferol
(vitamin E).
7. Perisa adalah bahan tambah makanan yang
menjadikan rasa dan bau makanan itu 11. Pengemulsi sering digunakan dalam
lebih sedap. Hal ini demikian kerana rasa penghasilan makanan. Emulsi ialah campuran
asli makanan hilang semasa pemprosesan. titisan minyak di dalam air. Pengemulsi
Perisa diperoleh sama ada daripada bahan digunakan untuk mencegah pemisahan
semula jadi atau jenis buatan. Perisa semula titisan minyak daripada campuran itu.
jadi adalah daripada rempah dan buah- Pengemulsi digunakan untuk membuat
buahan manakala contoh perisa buatan ialah roti, kek coklat dan aiskrim. Antara contoh
mononatrium glutamat (MSG). pengemulsi semula jadi ialah kuning telur dan
susu. Pengemulsi buatan termasuk lesitin dan
8. Penstabil ditambah untuk mengekalkan pektin.
konsistensi dan tekstur makanan. Penstabil
menjadikan tekstur makanan lebih teguh. 12. Jadual 2.8 menunjukkan ringkasan fungsi dan
Penstabil ialah bukan pengemulsi walaupun contoh bahan tambah makanan.
boleh menstabilkan emulsi. Penstabil
digunakan dalam susu coklat, aiskrim dan Jadual 2.8 Bahan tambah makanan
jem. Antara contoh penstabil ialah kanji, agar- Bahan
agar, pektin dan gelatin. tambah Tujuan Contoh
makanan
9. Pemanis ditambah untuk memaniskan
makanan. Pemanis tidak mengandungi Pengawet Menjadikan Garam,
tenaga dan digunakan sebagai pengganti gula. makanan tahan gula, cuka,
Pemanis ditambah untuk merendahkan tenaga lebih lama natrium
nitrit, sulfur
(kalori) makanan dan mencegah masalah dioksida,
T
i
n
kegendutan, kencing manis dan pereputan kalium
g
k
gigi. sorbat
a
t
a
n
5 Pemanis bukan-gula adalah lebih manis Pewarna Menjadikan Antosianin,
berbanding dengan gula semula jadi dan tidak
makanan kelihatan klorofil
mengandungi tenaga. Aspartam adalah 200 lebih menarik
kali lebih manis berbanding dengan sukrosa; Peluntur Menjadikan Benzoil
sakarin 300 kali lebih manis berbanding makanan kelihatan peroksida
dengan sukrosa dan siklamat 30 kali lebih putih dan bersih
manis berbanding dengan sukrosa. Pemanis
ini digunakan dalam kicap soya, kordial, Perisa Meniru perisa MSG,
semula jadi
rempah
yogurt, pencuci mulut dan makanan panggang.
236

Sains SPM Bab 2 Nutrisi dan Teknologi Makanan
8. Bahan kimia juga ditambahkan kepada
Penstabil Menjadikan tekstur Agar-agar,
makanan lebih gelatin, kanji makanan haiwan peliharaan untuk
teguh meningkatkan rasa, kestabilan, ciri, atau
penampilan makanan.
Pemanis Memaniskan Aspartam,
makanan sakarin, 9. Haiwan yang memakan makanan awet yang
siklamat, terlalu manis mungkin mengalami obesiti,
maltitol gigi reput dan alergi.

Pengantioksida Menghalang Vitamin C,
penguraian lemak vitamin E Cuba Ini! 2.5
dalam makanan
S1 Terangkan bagaimana cara memproses
Pengemulsi Menghalang Pektin, gam, makanan melalui pempasteuran.
pemisahan lemak, rumpai laut,
menjadikan lesitin S2 Lengkapkan jadual berikut.
makanan lembut Bahan tambah Tujuan Contoh
makanan
Pengawet
Impak Penggunaan Bahan Kimia dalam
Pemprosesan Makanan Pewarna
1. Makanan yang diproses mengandungi Peluntur
campuran pelbagai bahan kimia yang dikenal Meniru rasa
sebagai bahan tambah makanan (additif). Perisa semula jadi
2. Dianggarkan kira-kira 5 kg bahan tambah Penstabil
makanan telah diambil oleh seseorang
individu dalam makanannya setiap tahun. Pengantioksida
3. Kandungan bahan kimia yang berlebihan akan Menghalang
pemisahan
membebankan kita dengan proses tambahan lemak
untuk mengeluarkannya dan menyebabkan daripada
masalah kesihatan seperti asma, ruam, campuran
gangguan pernafasan dan kanak-kanak
hiperaktif.
4. Sesetengah pengawet kimia mungkin 2.6 Makanan dan Suplemen
merupakan karsinogen (bahan yang Kesihatan
menyebabkan kanser), seperti natrium nitrit. T
i
5. Memakan makanan awet yang terlalu masin Isu Berkaitan Makanan Kesihatan dan n
g
meninggikan risiko seseorang menghidap Suplemen Kesihatan t
k
a
penyakit tekanan darah tinggi. 1. Makanan kesihatan dan suplemen kesihatan a
n
ialah makanan tambahan yang mengandungi 5
6. Memakan makanan awet yang terlalu manis vitamin dan mineral dalam bentuk pil, cecair
pula meninggikan risiko menghidap penyakit
diabetes melitus. atau minuman herba.
2. Kesemua produk kesihatan yang terdapat
7. Pewarna dan perisa juga mungkin mempunyai di pasaran perlu didaftar dengan Pihak
kesan yang tidak baik. Misalnya, pewarna Berkuasa Kawalan Dadah, KKM sebelum
kuning metanik merupakan karsinogen dipasarkan. Hal ini adalah untuk memastikan
manakala pewarna tartrazin boleh
mencetuskan gerak balas alergik. produk-produk tersebut selamat dimakan dan
digunakan oleh pengguna.



237

Sains SPM Bab 2 Nutrisi dan Teknologi Makanan
3. Kesemua produk makanan dan minuman
dikawal selia oleh Bahagian Keselamatan
dan Kualiti Makanan, Kementerian Kesihatan
Malaysia (KKM).
4. Akta Makanan 1983 dan Peraturan
Makanan 1985 ialah undang-undang
makanan Malaysia yang dikuatkuasakan oleh
Kementerian Kesihatan Malaysia. Undang- Rajah 2.19 Logo Halal Malaysia
undang ini melibatkan semua jenis makanan 4. Sesuatu produk atau premis yang mendapat
yang dijual di Malaysia, termasuk makanan
tempatan atau yang diimport. sijil halal bukan sahaja dijamin halal, malahan
toyyiban iaitu suci, bersih, selamat dan
5. Undang-undang ini menjelaskan bahawa: mengikut standard serta garis panduan halal
(a) Makanan yang mengandungi bahan cemar yang ditetapkan.
logam, mikroorganisma dan toksinnya,
sisa ubatan atau racun perosak tidak 5. Manual Prosedur Pensijilan Halal Malaysia
dibenarkan untuk dijual. (MPPHM) merupakan dokumen rujukan dalam
(b) Makanan yang mengandungi bahan pensijilan halal yang digunakan bersama-
pengawet, pewarna, perisa, pengantioksida, sama dengan Standard Halal Malaysia.
penstabil, pemanis atau nutrien tambahan 6. Rajah 2.20 menunjukkan carta alir prosedur
yang dibenarkan sahaja boleh dijual. pensijilan halal Malaysia.
(c) Semua makanan yang diproses sama
ada yang diimport atau tempatan,
perlu menyatakan kandungan, kuantiti MULA Pemohon hantar permohonan
makanan, tarikh luput, nama dan alamat secara online
Penerimaan permohonan oleh
pengilang atau pengimport pada label sistem MYeHaLAL
bungkusannya mengikut peraturan Penerimaan dokumen sokongan
makanan. Semakan permohonan dan audit
Tidak lengkap dokumen
6. Undang-undang adalah perlu untuk Lengkap
melindungi pengguna daripada ancaman
kesihatan dan penipuan dalam penyediaan dan Pengeluaran Surat Caj
penjualan makanan. Penerimaan pembayaran

Penjadualan audit
Isu Berkaitan Status Halal Makanan
1. Memandangkan majoriti daripada penduduk Audit lapangan
Malaysia adalah beragama Islam, status Halal Laporan Persampelan
T
i
n
sesuatu makanan amatlah dititikberatkan. Tindakan Ketidakakuran Analisis Makmal
g
pembetulan (NCR)
k
a
2. Isu tentang status halal sesuatu makanan Laporan audit
t
a
n
5 atau premis perniagaan makanan sering Mesyuarat Panel Pengesahan
kali ditimbulkan di media sosial. Hal ini
menimbulkan rasa syak wasangka dan tidak Halal Malaysia
yakin kepada pengguna. GAGAL LULUS
Surat Pengeluaran Sijil Pengesahan
3. Jabatan Kemajuan Islam Malaysia makluman Halal Malaysia
(JAKIM) dipertanggungjawabkan untuk TAMAT
memberi pengesahan status halal kepada
produk makanan dan barangan gunaan Islam Rajah 2.20 Carta alir Prosedur Pensijilan Halal Malaysia
sejak tahun 1974. Pengesahan halal diberi (Sumber: Manual Prosedur Pensijilan Halal Malaysia
dalam bentuk sijil berserta logo halal. [Semakan Ketiga] 2014)
238

Sains SPM Bab 2 Nutrisi dan Teknologi Makanan

Cuba Ini! 2.6
S1 Bagaimanakah Kementerian Kesihatan melindungi pengguna daripada ancaman kesihatan disebabkan oleh
penyediaan makanan oleh peniaga?
S2 Mengikut Peraturan Makanan 1985, apakah maklumat yang patut dicetak pada label bungkusan makanan yang
diproses?
S3 Bagaimanakah anda mengenal pasti sesuatu produk makanan adalah halal atau tidak?





Peta Konsep
Peta Konsep


Nutrisi dan Teknologi Makanan






Nutrisi Teknologi Makanan
Kalorimeter
bom
Gizi seimbang Pengeluaran Pemprosesan Makanan
dan nilai kalori Kesan
dan
yang diperlukan pengambilan makanan makanan suplemen
oleh manusia melibatkan
jumlah kalori kesihatan
yang tidak Kualiti dan
menepati kuantiti
keperluan makanan
Kepelbagaian nutrien individu Kaedah • Akta
Makanan
oleh tumbuhan ditingkatkan 1983
melalui
• Penggunaan • Memasak • Peraturan
baka yang • Penapaian Makanan
Makronutrien Mikronutrien bermutu • Pendehidratan/ 1985
• Penggunaan Pengeringan • Prosedur
Pensijilan
Karbon Boron teknologi • Pempasteuran Halal T
Hidrogen Molibdenum moden • Pengetinan Malaysia i
n
Oksigen Zink • Pendidikan • Penyejukbekuan g
dan bimbingan • Penyinaran
k
Nitrogen Kesan Mangan untuk petani • Pembungkusan t
a
Fosforus Kuprum n
a
Kitar kekurangan • Penyelidikan vakum 5
nitrogen Kalium Ferum dan Penggunaan
Kalsium pembangunan bahan kimia
Magnesium • Penggunaan
Sulfur tanah dan
kawasan
perairan secara Impak penggunaan
optimum bahan kimia terhadap
• Pengurusan manusia dan haiwan
tanah yang peliharaan
cekap



239

Sains SPM Bab 2 Nutrisi dan Teknologi Makanan

Praktis SPM 2




Soalan Objektif
4. Pernyataan manakah yang B Makan pada lewat malam
1. Rajah 1 menunjukkan radas betul? C Makan banyak buah-
yang digunakan di dalam A Haba lebih mudah hilang buahan
makmal untuk menentukan daripada badan apabila D Minum air mengikut
nilai kalori makanan.
suhu persekitaran tinggi. kesukaan hati
B Penduduk yang tinggal 8. Antara yang berikut, yang
di negara-negara sejuk
memerlukan tenaga yang manakah makronutrien?
kurang. A Kalsium
Sampel C Penduduk yang tinggal B Kuprum
makanan C Mangan
kering di negara-negara sejuk D Ferum
mengambil makanan
Rajah 1 yang kurang. 9. Antara yang berikut, yang
D Saiz badan
Antara sampel makanan manakah betul?
yang berikut, yang manakah mempengaruhi keperluan
sesuai untuk digunakan? tenaga seseorang Contoh Contoh
individu.
A Minuman bersusu makronutrien mikronutrien
B Tepung gandum 5. Apakah penyakit yang A Nitrogen, Kalsium,
C Jus oren lazimnya dihidapi oleh fosforus, magnesium,
D Bubur seseorang yang gendut? kalium kuprum
A Kencing manis
2. Berikut ialah nilai kalori B Kalsium, Mangan, zink,
makanan tertentu. B Skurvi fosforus, kuprum
C Gout
• Nasi – 1504 kJ/100 g D Kwasyiorkor karbon
• Ikan bilis – 937 kJ/100 g 6. Mengapakah orang yang C Kalsium, Karbon,
• Telur – 662 kJ/100 g gendut lebih mudah mangan, oksigen,
• Lobak merah – 96 kJ/100 g menghidap penyakit jantung? fosforus hidrogen
• Minyak masak – 3767 kJ/100 g A Jantung kekurangan
Sumita menggunakan 10 g nutrien tertentu yang D Karbon, Nitrogen,
oksigen,
fosforus,
minyak masak untuk diperlukan untuknya hidrogen kalium
menggoreng 300 g nasi berfungsi dengan baik.
berserta dengan 20 g ikan B Jantung membesar
bilis, 100 g telur dan 100 g apabila saiz badan 10. Rajah 2 menunjukkan
lobak merah yang dicincang. membesar. susunan radas suatu
T
i
Berapakah nilai kalori C Jantung perlu mengepam eksperimen.
n
hidangan Sumita? lebih kuat bagi Anak benih
g
k
A 5834 kJ membekalkan darah ke jagung
a
t
a
B 6584 kJ badan yang bersaiz lebih
n
5 C 6966 kJ besar. Gabus
D 9974 kJ D Lemak yang terkumpul di Kertas hitam Kertas hitam
sekeliling jantung boleh Larutan Larutan kultur
3. Antara yang berikut, yang melemahkannya. kultur tanpa nitrogen
manakah mempengaruhi lengkap
keperluan kalori seseorang 7. Antara yang berikut, yang Rajah 2
individu? manakah dianggap sebagai Antara yang berikut, yang
A Warna kulit tabiat pemakanan yang manakah pemboleh ubah
B Tinggi badan sihat? dimalarkan dalam eksperimen
C Saiz badan A Makan dua hidangan itu?
D Bangsa sahaja dalam sehari
240

Sains SPM Bab 2 Nutrisi dan Teknologi Makanan
A Panjang tiub udara D Penguraian boleh berlaku Antara ciri kelapa sawit yang
B Saiz anak benih jagung dengan mudah. berikut, ciri manakah yang
C Kadar pertumbuhan anak 15. Mikroorganisma manakah dipilih dalam kacukan ini?
benih A Mesokarpa tebal
D Kehadiran nitrogen di yang menyebabkan B Tempurung tebal
dalam larutan kultur penguraian bangkai? C Buah kecil
A Protozoa D Endokarpa kecil
11. Seorang petani mendapati B Alga
tanamannya kurang berbunga C Bakteria
dan berbuah. Apakah jenis D Virus 18. Penghasilan kacukan
nutrien yang diperlukan oleh yang baharu dan berkualiti
tanamannya? 16. Rajah 4 menunjukkan nodul melibatkan pemilihan
akar pokok yang hidup
beberapa ciri. Apakah ciri-ciri
A Nitrogen bersimbiosis dengan sejenis yang dipilih?
B Kalium
C Fosforus bakteria. A Buah atau biji yang
D Kalsium banyak
B Tempoh masak yang
12. Rajah 3 menunjukkan panjang
sebahagian daripada kitar C Ketahanan tinggi
nitrogen. terhadap penyakit dan
Nodul perosak
Nitrogen di Bakteria P Nitrogen di D Buah dan biji yang kecil
udara dalam tanah
19. Apakah tujuan utama
Rajah 3
pemprosesan makanan?
Apakah bakteria P? A Memastikan makanan
A Bakteria pendenitritan Rajah 4 selamat untuk dimakan
B Bakteria penitritan B Menjadikan makanan
C Bakteria pengikat nitrogen Apakah peranan bakteria itu tahan lebih lama
D Bakteria pengurai kepada nodul akar pokok C Meningkatkan kualiti
kekacang? makanan
13. Antara yang berikut, yang A Mengikat nitrogen kepada
manakah akan berlaku ketika sebatian nitrat D Mengekalkan nutrien
petir menyambar? B Menukarkan sebatian nitrit dalam makanan
A Metana terbentuk kepada sebatian nitrat
B Ammonia terbentuk C Menukarkan sebatian 20. Antara bahan kimia yang
C Nitrogen dioksida nitrat kepada nitrogen berikut, yang manakah ialah
diuraikan kepada nitrogen D Menguraikan sebatian pemanis?
dan oksigen ammonia kepada A Mononatrium glutamat
D Nitrogen oksida terbentuk sebatian nitrit B Asid borik
dan boleh larut di C Gelatin
dalam air hujan untuk 17. Rajah 5 menunjukkan D Sakarin
membentuk asid nitrik kacukan sejenis kelapa sawit. 21. Antara yang berikut, yang T
i
n
14. Bagaimanakah kehadiran Dura Pisifera manakah merupakan cara g
k
nodul akar memanfaatkan pempasteuran susu? t
a
tumbuhan kekacang? A Panaskan susu hingga a
n
A Nodul akar membekalkan 63°C selama 30 minit dan 5
tempat perlindungan sejukkan dengan serta-
kepada bakteria pengikat merta
nitrogen yang bermanfaat B Panaskan susu hingga
kepada tumbuhan. 72°C selama 15 minit dan
B Tumbuhan kekacang sejukkan dengan serta-
memperoleh lebih banyak merta
nitrat untuk menjalankan C Panaskan susu hingga
sintesis protein. 132°C selama 2 minit dan
C Pendenitritan boleh sejukkan dengan serta-
berlaku dengan mudah. Tenera merta
Rajah 5


241

Sains SPM Bab 2 Nutrisi dan Teknologi Makanan
D Panaskan susu hingga Susu segar dipanaskan 25. Apakah bahan yang
160°C selama 30 saat hingga 63°C selama 30 minit digunakan untuk membunuh
dan sejukkan dengan dan disejukkan serta-merta bakteria dalam makanan?
serta-merta A Pengantioksida
Pernyataan itu berkaitan B Bahan awet
22. Apakah yang menyebabkan dengan C Penstabil
makanan menjadi rosak A Pendehidratan D Pengemulsi
dengan cepat? B Pempasteuran
A Tindakan mikroorganisma C Penyejukan 26. Apakah tujuan penambahan
B Kandungan nutrien yang D Pensterilan asid benzoik ke dalam
tinggi makanan?
C Parasit yang dihasilkan 24. Antara cara yang berikut, A Memberi rasa manis
dalam makanan yang manakah digunakan B Mencegah pengoksidaan
D Diletakkan di tempat untuk mengeksport daging? C Meningkatkan perisa
terbuka A Pengetinan D Memastikan makanan
23. Pernyataan berikut B Pendehidratan tahan lebih lama
menerangkan satu kaedah C Penyejukbekuan
pengawetan makanan. D Penambahan bahan awet






Soalan Subjektif

Bahagian A

1. Rajah 1 menunjukkan susunan radas yang digunakan dalam satu eksperimen.

Tiub Anak benih Tiub Anak benih
udara jagung udara jagung






Kertas hitam Kertas hitam

Larutan kultur Larutan kultur
lengkap tanpa nitrogen

T
i
n

g
Set A Set B
k
a
t
Rajah 1
a
n
5 (a) Apakah tujuan eksperimen ini? [1 markah]
(b) Nyatakan pemboleh ubah yang terlibat dalam eksperimen ini.
(i) Pemboleh ubah dimanipulasikan [1 markah]
(ii) Pemboleh ubah bergerak balas [1 markah]
(iii) Pemboleh ubah dimalarkan [1 markah]
(c) Ramalkan keputusan yang diperhatikan dalam set B. [1 markah]





242

Sains SPM Bab 2 Nutrisi dan Teknologi Makanan
Bahagian B
2. Jadual 1 menunjukkan kandungan tenaga bagi jenis-jenis makanan yang berbeza. P, Q dan R ialah kelas-
kelas makanan yang berbeza.

Makanan Tenaga (kJ/100 g) P (kJ/100 g) Q (kJ/100 g) R (kJ/100 g)
Ayam 800 450 100 250
Susu tepung 1400 900 200 300
Marjerin 3500 200 2000 1300
Nasi 1200 100 100 1000
Lobak merah 96 3 3 90

Jadual 1
(a) Antara P, Q dan R, yang manakah mewakili lemak, protein dan karbohidrat? Beri satu alasan bagi
pilihan anda.
(i) Lemak:
Alasan:
(ii) Protein:
Alasan:
(iii) Karbohidrat:
Alasan: [3 markah]
(b) Apakah makanan yang mempunyai
(i) kandungan tenaga yang paling rendah,
(ii) kandungan tenaga yang paling tinggi? [2 markah]
(c) Nyatakan satu akibat jika makan terlalu banyak marjerin. [1 markah]


3. Rajah 2 menunjukkan kitar nitrogen.


Nitrogen di dalam atmosfera



Protein di dalam
Bakteria P Bakteria R tumbuhan
Protein
di dalam
Baja Membekal Nitrat haiwan T
i
n
g
Dimakan k
a
Diserap oleh t
oleh n
a
Nitrit
5
Penguraian
Bakteria Q Sebatian
ammonia
Rajah 2
(a) Kenal pasti bakteria P, Q dan R dalam Rajah 2. [3 markah]
(b) Apakah bentuk nitrogen yang boleh diserap oleh tumbuhan? [1 markah]
(c) Apakah penguraian? [1 markah]
(d) Namakan satu jenis mikroorganisma yang bertindak sebagai pengurai. [1 markah]


243

Sains SPM Bab 2 Nutrisi dan Teknologi Makanan
Bahagian C
4. Kaji maklumat berikut.

Nilai kalori bagi setiap kelas makanan adalah berbeza.
(a) Nyatakan satu pernyataan masalah daripada maklumat di atas. [1 markah]
(b) Cadangkan satu hipotesis untuk menyiasat pernyataan di atas. [1 markah]
(c) Berdasarkan pernyataan yang diberi, reka bentuk satu eksperimen makmal untuk menguji hipotesis
anda dengan menggunakan kacang gajus, serbuk putih telur, minyak masak, air suling, tabung didih,
mangkuk pijar, termometer, penimbang digital, plastisin, jarum, kaki retort dengan pengapit dan
penghadang.
Huraian anda harus mengandungi aspek berikut:
(i) Tujuan eksperimen [1 markah]
(ii) Mengenal pasti pemboleh ubah [2 markah]
(iii) Prosedur atau kaedah [4 markah]
(iv) Penjadualan data [1 markah]


5. Terdapat pelbagai jenis bahan kimia atau bahan awet ditambah ke dalam makanan semasa memproses
makanan.
(a) Apakah tujuan memproses makanan? [2 markah]
(b) Rajah 3.1 menunjukkan tiga contoh bahan kimia yang ditambah ke dalam makanan.


Pemanis Pewarna

Bahan
kimia dalam
makanan

Perisa

Rajah 3.1

Kaji maklumat pada Rajah 3.1 dan bina konsep penambahan bahan kimia dalam makanan. [6 markah]
(c) Rajah 3.2 menunjukkan setandan pisang yang akan menjadi busuk jika tidak dijual selepas beberapa
hari.
T
i
n
g
k
a
t
a
n
5

Rajah 3.2

Pada pendapat anda, bagaimanakah cara untuk mengatasi masalah itu? Wajarkan jawapan anda.
[4 markah]






244

KERTAS MODEL SPM
KERTAS MODEL SPM




KERTAS 1

Satu jam lima belas minit
Jawab semua soalan. Tiap-tiap soalan diikuti empat pilihan A, B, C dan D. Pilih jawapan yang terbaik bagi setiap soalan.


1. Antara yang berikut, yang 4. Antara termometer berikut, 8. Apakah yang berlaku semasa
manakah digunakan untuk yang manakah paling sesuai peringkat metafasa mitosis?
melindungi mata semasa digunakan untuk mengukur suhu A Penggandaan kromosom
menjalankan eksperimen? badan bayi? B Pembentukan sentriol baharu
A Gogal A Termometer klinik C Penyusunan kromosom di
B Kanta lekap B Termometer rektal khatulistiwa sel
C Cermin mata C Termometer makmal D Pergerakan kromosom ke
D Kaca mata hitam D Termometer inframerah kutub sel
9. Antara penyakit genetik berikut,
2. Rajah 1 menunjukkan alat 5. Doktor memberitahu Encik Salim yang manakah berkaitan dengan
pemadam kebakaran yang bahawa tekanan darahnya mutasi kromosom?
terdapat di dalam makmal adalah normal. Berapakah A Sindrom Down
sekolah. bacaan yang mungkin bagi B Buta warna
tekanan darah Encik Salim? C Hemofilia
A 110/50 mmHg D Talasemia
B 135/90 mmHg
C 120/80 mmHg 10. Rajah 2 menunjukkan dua graf
Warna merah bagi kumpulan darah serta berat
D 120/100 mmHg
badan murid kelas Tingkatan 4
Harmoni.
6. Antara yang berikut, yang
manakah aplikasi Teknologi Hijau
dalam sektor pengangkutan?
Rajah 1 A Menggunakan petrol
berplumbum
Apakah jenis alat pemadam B Menggunakan bahan api bio Bilangan individu
kebakaran ini? C Menggalakkan pembelian
A Pemadam kebakaran buih kereta persendirian
B Pemadam kebakaran air D Hadkan penggunaan
kenderaan awam
C Pemadam kebakaran serbuk
kering A B AB O
D Pemadam kebakaran karbon 7. Antara yang berikut, yang Kumpulan darah
dioksida manakah menerangkan maksud
gen?
A Gen ialah DNA yang
3. Antara situasi berikut, yang panjang.
manakah sesuai untuk CPR B Gen ialah unit asas bagi
dilakukan? pewarisan.
A Mangsa mengalami demam C Gen ialah bebenang halus di
panas dalam nukleus sel. Bilangan individu
B Mangsa pengsan dan tidak
bernafas D Gen ialah unit binaan asas
bagi semua organisma
C Mangsa tercekik biji hidup.
rambutan
D Mangsa jatuh tangga dan Berat badan (kg)
terseliuh
Rajah 2




384

Sains SPM Kertas Model SPM
KERTAS 2
Dua jam tiga puluh minit
Bahagian A

[20 markah]
Jawab semua soalan dalam bahagian ini.


1. Seorang murid menjalankan eksperimen untuk mengkaji ketahanan aloi terhadap pengaratan.




Air suling Air suling


Paku keluli Paku besi

Rajah 1.1
(a) Nyatakan satu pemerhatian bagi eksperimen ini selepas satu minggu. [1 markah]
(b) Nyatakan pemboleh ubah yang dimanipulasikan dan pemboleh ubah yang dimalarkan dalam eksperimen ini.
[2 markah]
(c) Nyatakan definisi secara operasi bagi aloi. [1 markah]
(d) Rajah 1.2 menunjukkan Menara Eiffel, Paris yang diperbuat daripada besi.












Pada pendapat anda, apakah masalah yang dihadapi oleh menara ini? [1 markah]

2. Rajah 2 menunjukkan dua keadaan bagi tumbuhan akuatik.

Tumbuhan
akuatik




Tumbuhan
akuatik
Air


X Y

Rajah 2
(a) Nyatakan pemboleh ubah dimanipulasikan dalam eksperimen ini. [1 markah]
(b) (i) Berdasarkan Rajah 2, bandingkan keadaan tumbuhan tersebut. [1 markah]
(ii) Terangkan keadaan tumbuhan Y. [1 markah]


388

PELANGI BESTSELLER






SPM
CCXXXXXX


Tingkatan FOCUS

4∙5
SAINS KSSM SPM




REVISI
REVISI
REVISI FOCUS SPM KSSM Tingkatan 4 • 5 – siri teks SAINS SPM
üInfografik üNota Komprehensif rujukan yang lengkap dan padat dengan ciri-ciri
üPeta Konsep üAktiviti & Eksperimen istimewa untuk meningkatkan pembelajaran
üTip SPM murid secara menyeluruh. Tingkatan
Siri ini merangkumi Kurikulum Standard
Sekolah Menengah (KSSM) yang baharu serta
mengintegrasikan keperluan Sijil Pelajaran
PENGUKUHAN & Malaysia (SPM). Pastinya satu sumber yang 4∙5
PENGUKUHAN &
PENTAKSIRAN
PENTAKSIRAN hebat bagi setiap murid!
üPraktis SPM üKertas Model SPM SAINS KSSM
üCuba Ini! üJawapan Lengkap REVISI
PENGUKUHAN
CIRI-CIRI EKSTRA PENTAKSIRAN
CIRI-CIRI EKSTRA
üContoh üKod QR
üMentor SPM EKSTRA



JUDUL-JUDUL DALAM SIRI INI:
• Bahasa Melayu • Matematik • Mathematics
• Karangan • Matematik Tambahan • Additional Mathematics Tingkatan 4•
• English • Sains • Science
• Bahasa Cina • Biologi • Biology
Dapatkan • Sejarah • Fizik • Physics
versi • Pendidikan Islam • Kimia • Chemistry 5
eBook! • Pendidikan Seni Visual
KSSM










W.M: RMxx.xx / E.M: RMxx.xx
W.M: RM??.?? / E.M: RM??.??
Noraini Abdullah (Penulis Buku Teks)
CCXXXXXX Nor Mazliana Abdul Hashim (Penulis Buku Teks)
ISBN: 978-967-2930-44-0 FORMAT PENTAKSIRAN
Mohammad Amirul Adnan (Penulis Buku Teks) BAHARU SPM
Noorhaida Sukardi • Lau Pik Ying mulai 2021
PELANGI Nilavathi Balasundram