วิชานักสะสม

คมู่ อื

การสอบวิชาพเิ ศษ
ลูกเสือ เนตรนารี สามญั รุ่นใหญ่

วชิ านกั สะสม

สำ�นกั การลูกเสอื ยุวกาชาดและกจิ การนกั เรยี น
สำ�นกั งานปลดั กระทรวงศกึ ษาธกิ าร
กระทรวงศึกษาธกิ าร

คู่มอื

การสอบวชิ าพเิ ศษลกู เสือ เนตรนารี สามัญรนุ่ ใหญ่

วชิ านักสะสม

สำ�นกั การลูกเสอื ยุวกาชาดและกจิ การนกั เรียน
ส�ำ นกั งานปลัดกระทรวงศกึ ษาธิการ
กระทรวงศกึ ษาธิการ

คู่มอื

การสอบวิชาพเิ ศษลกู เสือ เนตรนารี สามัญร่นุ ใหญ่

วิชานักสะสม

จำ�นวนพมิ พ์ 500 เลม่
ปที ี่พิมพ์ พ.ศ. 2560
จดั ท�ำ โดย กลุ่มส่งเสรมิ และพัฒนาการลูกเสอื
ส�ำ นักการลกู เสือ ยุวกาชาดและกจิ การนกั เรียน
กระทรวงศกึ ษาธิการ
พิมพท์ ่ี โรงพิมพ์ชมุ นุมสหกรณก์ ารเกษตรแหง่ ประเทศไทย จำ�กัด
79 ถนนงามวงศ์วาน แขวงลาดยาว เขตจตจุ กั ร
กรุงเทพมหานคร 10900
โทร. 0-2561-4567 โทรสาร 0-2579-5101
นายโชคดี ออสวุ รรณ ผูพ้ มิ พ์ผูโ้ ฆษณา

ค�ำ นำ�

ปัจจุบันสถานศึกษาส่วนใหญ่ไม่มีการสอบวิชาพิเศษลูกเสือ
โดยเฉพาะลกู เสอื เนตรนารี สามญั รุ่นใหญ่ ดงั น้นั ส�ำ นกั การลกู เสอื ยุวกาชาด
และกิจการนักเรียน จึงแต่งต้ังคณะกรรมการดำ�เนินงานการจัดประชุม
เชงิ ปฏบิ ตั ิการฯ เพ่ือจัดท�ำ คมู่ ือการสอบวิชาพิเศษลูกเสือ เนตรนารี สามญั รุ่นใหญ่
วิชานักสะสมเพ่ือให้สถานศึกษาได้เรียนรู้ข้ันตอนการสอบวิชาพิเศษดังกล่าว
และเปน็ ไปตามนโยบายของรัฐมนตรีว่าการกระทรวงศกึ ษาธิการ
สำ�นักการลูกเสือ ยุวกาชาดและกิจการนักเรียน ขอขอบคุณ
คณะกรรมการดำ�เนินงานการจัดประชุมเชิงปฏิบัติการจัดทำ�คู่มือการสอบ
วิชาพิเศษลูกเสือ เนตรนารี สามัญรุ่นใหญ่ โดยมีนางสุวัฒนา ธรรมประภาส
นักวิชาการศึกษาชำ�นาญการพิเศษ กลุ่มส่งเสริมและพัฒนาการลูกเสือ
เป็นเลขานุการ ซ่ึงคณะกรรมการได้ระดมความคิดความรู้ในการจัดทำ�คู่มือ
การสอบวิชาพิเศษลูกเสือ เนตรนารี สามัญรุ่นใหญ่ ครั้งนี้ให้สำ�เร็จลุล่วง
ด้วยความเรียบร้อย โดยมุ่งหวังเผยแพร่ให้สถานศึกษาในระดับมัธยมศึกษา
สามารถใช้เป็นคู่มือในการสอบวิชาพิเศษลูกเสือ เนตรนารี สามัญรุ่นใหญ่
วิชานกั สะสม ไดอ้ ย่างถกู ตอ้ ง และมีคณุ ภาพตอ่ ไป

ผู้อำ�นวยการส�ำ นักการลกู เสือ ยวุ กาชาดและกจิ การนกั เรยี น



สารบัญ

เน้อื หา หน้า

ค�ำ นำ�
สารบัญ
หลักสตู รวชิ าพิเศษ วชิ านักสะสม 1
การสอบวชิ าพิเศษลกู เสอื เนตรนารี สามัญรุน่ ใหญ่ 24
ขนั้ ตอนการดำ�เนนิ การสอบวชิ าพิเศษ การขออนมุ ัติ และการประดับ
เครอ่ื งหมาย 25
1. สถานศึกษาขออนุมตั ผิ ลการสอบวิชาพิเศษ
และการประดับเคร่ืองหมาย 27
1.1 โครงการสอบวชิ าพิเศษลกู เสอื เนตรนารี สามญั รนุ่ ใหญ่
วชิ านักสะสม 29
1.2 ค�ำ สง่ั แต่งตั้งคณะกรรมการสอบวชิ าพเิ ศษลกู เสือ
เนตรนารี สามญั ร่นุ ใหญ่ วิชานักสะสม 31
1.3 ข้อสอบภาคปฏบิ ตั ิวชิ านักสะสม 33
1.4 ขอ้ สอบภาคทฤษฎีวิชานกั สะสม 34
1.5 รายชือ่ ลกู เสือ เนตรนารี สามัญรนุ่ ใหญท่ ส่ี อบวิชาพิเศษ 46
2. หนังสือจากสว่ นกลางหรือสว่ นภมู ิภาคอนมุ ัติผลการสอบ
วิชาพเิ ศษลกู เสอื เนตรนารี สามัญรนุ่ ใหญ่
และการประดับเครอื่ งหมาย 47

สารบัญ (ต่อ)

เน้ือหา หน้า

3. สถานศึกษาออกหนงั สอื รบั รองใหก้ ับลกู เสอื เนตรนารี 49
สามัญรุน่ ใหญ่ ที่สอบผ่าน
4. สถานศึกษาบันทึกหลกั ฐานในทะเบียนกองลกู เสือ
เนตรนารี (ลส.8/นน.8) 51
5. สถานศึกษาบนั ทกึ หลักฐานในสมดุ ประจ�ำ ตัวลกู เสอื
เนตรนารี (ลส.17/นน.17) 53
การประดับเคร่ืองหมายวชิ าพเิ ศษลูกเสือ เนตรนารี สามัญร่นุ ใหญ ่ 55
บรรณานุกรม 56
ภาคผนวก 57
ค�ำ สั่งสำ�นกั การลกู เสือ ยุวกาชาดและกจิ การนกั เรียน ที่ 52/2559
เร่อื ง แต่งตง้ั คณะกรรมการดำ�เนินงานการประชมุ เชิงปฏิบตั กิ าร
จัดท�ำ คมู่ ือการสอบวิชาพเิ ศษลกู เสือ เนตรนารี สามญั รนุ่ ใหญ่ 58

หลักสูตรวชิ าพิเศษ วชิ านักสะสม

หลักสตู ร
1. ทำ�การสะสมสิ่งของชนิดหนึ่งอย่างเรียบร้อย และจัดให้ถูกต้อง
ตามระบบเปน็ เวลาอย่างน้อย 6 เดอื น
2. ลกั ษณะหรอื เรอ่ื งของการสะสมใหล้ กู เสอื เปน็ ผเู้ ลอื ก ตวั อยา่ งเชน่
ดวงตราไปรษณียากร หน้าไม้ขีดไฟ เงินตรา เปลือกหอย แมลง แร่ธาตุ
และวตั ถุมงคล ฯลฯ
3. การสะสมต้องมีปริมาณพอสมควร ซึ่งจะต้องคำ�นึงถึงคุณภาพ
เปน็ สำ�คัญ

การสะสม
การสะสม หมายถึง การเก็บรวบรวมสิ่งของชนิดใดชนิดหน่ึง
ไว้เปน็ จ�ำ นวนมาก ซึ่งการเกบ็ รวบรวมส่ิงของนัน้ จะเปน็ การเก็บตัง้ แต่หนึง่ ช้นิ
และเพิ่มขึ้นเร่ือยๆ โดยการเก็บนั้นจะเกิดจากการชอบหรือแรงบันดาลใจ
ของผู้เก็บรวบรวมสิ่งของน้ันๆ โดยสิ่งของท่ีเก็บรวบรวมหรือที่สะสมน้ัน
มีความหมายต่อผู้ท่ีเก็บรวบรวมท้ังสิ้น เช่น การสะสมของเล่น การสะสม
พระเครอื่ ง การสะสมแสตมป์ เปน็ ตน้

ค่มู ือการสอบวิชาพเิ ศษลูกเสอื เนตรนารี สามัญรุ่นใหญ่ 1
วชิ านักสะสม

ตราไปรษณียากรไทย
ตราไปรษณียากร ได้แก่ ดวงตราไปรษณียากร รอยประทับจาก
เครื่องประทับไปรษณียากร ดวงตราไปรษณียากรที่พิมพ์บนไปรษณีบัตร หรือ
จดหมายไปรษณียอ์ ากาศ
ตราไปรษณยี ากรยงั ไมม่ รี อยประทบั ใดๆ ใชใ้ นการช�ำ ระคา่ ไปรษณยี ากร
หรือค่าธรรมเนียมไปรษณีย์ได้ เราจะซ้ือตราไปรษณียากรได้จากท่ีทำ�การ
ไปรษณยี ์ ทที่ ำ�การไปรษณยี โ์ ทรเลข ท่ที ำ�การไปรษณยี อ์ นุญาต ที่รบั ส่งไปรษณยี ์
และรับจำ�หน่ายตราไปรษณียากรตามราคาท่ีระบุไว้ ในการจ่าหน้าซองจดหมาย
และใช้ตราไปรษณียากร ควรแบ่งพ้ืนท่ีหน้าซองออกเป็นส่วนๆ เพื่อใช้ประโยชน์
ตา่ งๆ กัน

ขอภาพทีช่ ดั เจนคะ่

2 คูม่ อื การสอบวชิ าพเิ ศษลกู เสอื เนตรนารี สามัญรุ่นใหญ่
วชิ านกั สะสม

ดวงตราไปรษณยี ากร หรอื ทเ่ี รยี กทบั ศพั ทภ์ าษาองั กฤษวา่ “แสตมป”์ นนั้
นอกจากจะใช้ผนึกบนซองจดหมาย บนห่อ หรือบนซองไปรษณียภัณฑ์ และ
พสั ดไุ ปรษณียแ์ ลว้ ยังเปน็ ท่ีนิยมสะสมกันอยา่ งแพร่หลาย
สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี ทรงมพี ระราชดำ�รสั
ไว้ในคำ�นำ�หนังสือตำ�นานไปรษณีย์ไทย พ.ศ. 2379 - 2486 ของนายอาณัฐชัย
รัตตกลุ ว่า
“ผู้ใหญ่มักจะสนับสนุนให้เด็กๆ สะสมแสตมป์ เพราะจะช่วยให้เด็ก
เป็นคนประณีต รู้จักความเป็นระเบียบเรียบร้อยสวยงาม แสตมป์ที่สะสมจาก
ต่างประเทศทำ�ให้รู้จักชื่อประเทศต่างๆ นอกจากน้ันภาพที่พิมพ์อยู่บนแสตมป์
ยงั ให้ความร้รู อบตวั อกี หลายด้าน”
ดงั นั้น การสะสมแสตมป์จงึ เปน็ งานอดเิ รกท่นี ่าสนใจและมปี ระโยชน์

วิวฒั นาการของแสตมป์
แสตมปด์ วงแรกของโลก คอื แสตมป์เพนนแี บล็ค ของประเทศอังกฤษ
แต่ไม่มีช่ือประเทศ ออกใช้เม่ือวันที่ 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2383 ภาพสัญลักษณ์
เป็นภาพสมเด็จพระราชินีนาถวิกตอเรีย พระราชินีผู้ปกครองประเทศอังกฤษ
มีราคาบนดวง 1 เพนนี
แสตมป์ดวงแรกของไทย คือ แสตมป์โสฬศ ออกมาพร้อมกับแสตมป์
ราคาอัฐ เสี้ยว ซีก และสลึงหนึ่ง นับเป็นแสตมป์ชุดแรกของไทย ออกใช้
เป็นทางการเมื่อวันท่ี 4 สิงหาคม พ.ศ. 2426 หลังจากอังกฤษออกแสตมป์
ดวงแรก 43 ปี แสตมปน์ เี้ ปน็ ภาพพระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกล้าเจา้ อยูห่ วั

คูม่ อื การสอบวิชาพิเศษลกู เสอื เนตรนารี สามัญรุ่นใหญ่ 3
วิชานักสะสม

: แสตมปเ์ พนนีแบลค็ แสตมปด์ วงแรกของโลก :แสตมป์โสฬศ แสตมปด์ วงแรกของไทย

แสตมป์ท่ีมีราคาสูงท่ีสุดในโลก คือ แสตมป์ 1 เซนต์ สีม่วงแดง
ของประเทศกายอานาอังกฤษ หรือปัจจุบันคือประเทศกายอานา ออกใช้เมื่อ
พ.ศ. 2399 ราคาท่ีประมูลกัน ณ นครนิวยอร์ก ประเทศสหรัฐอเมริกา เม่ือ
เดอื นพฤษภาคม พ.ศ. 2523 เปน็ เงนิ 1 ล้านเหรียญสหรฐั อเมรกิ า หรือประมาณ
23 ลา้ นบาท เมื่อคิดเทยี บตามอัตราการแลกเปลย่ี นเป็นเงนิ ไทยขณะน้นั

แสตมป์ 1 เซนต์ แสตมป์อสี ต์อินเดยี ราคา 2 แอนนา
แสตมป์ที่มรี าคาสงู ทสี่ ดุ ในโลก ซึ่งสเตรตสเ์ ซตเทิลเมนต์ ประทับ
แกเ้ ปน็ 32 เซนต์ แลว้ ไทยขอยมื มา
ประทับอกั ษร “B” กอ่ นน�ำ ออกใช้
ปจั จบุ นั เปน็ แสตมปท์ ม่ี รี าคาสงู สดุ ของไทย



4 คมู่ อื การสอบวชิ าพเิ ศษลกู เสือ เนตรนารี สามญั รุ่นใหญ่
วิชานกั สะสม

แสตมป์ทม่ี รี าคาสูงท่ีสุดของไทย คอื แสตมป์อสี ตอ์ นิ เดยี ราคา 2 แอนนา
ซ่ึงสเตรตส์เซตเทิลเมนต์ ขอยืมมาใช้ โดยประทับแก้บนราคา 2 แอนนา เป็น
32 เซน็ ต์ แลว้ ไทยขอยมื มาประทบั อกั ษร “B” (Bangkok) ซง่ึ มาจากภาษาองั กฤษ
ว่า Bangkok (อา่ นว่า แบงคอ็ ก) หมายถึง กรุงเทพมหานคร แสตมป์นน้ี �ำ ออกใช้
ใน พ.ศ. 2425 จำ�นวนเพียง 20 ดวง ปัจจุบันคงเหลืออยู่เพียงไม่กี่ดวง
มีการประมูลซอื้ ขายครั้งสุดทา้ ยท่นี ครนวิ ยอร์ก ในเดือนพฤศจกิ ายน พ.ศ. 2528
ราคา 8,250 เหรียญสหรัฐอเมรกิ า หรือประมาณ 222,000 บาท

การสะสมแสตมป์
นอกจากเราจะนิยมสะสมดวงตราไปรษณียากร หรือแสตมป์ (Stamp)
แล้ว ยังมีผู้นิยมสะสมรอยประทับบนแสตมป์ไปรษณียบัตร ตลอดจนจดหมาย
ไปรษณียอ์ ากาศรุ่นต่างๆ ดังนัน้ นอกจากการสะสมแสตมป์ใหค้ รบชุด เราอาจจะ
สะสมและศึกษาตราไปรษณยี ากรในรูปแบบต่างๆ ไดห้ ลายรปู แบบ เช่น
1. การสะสมแบบศกึ ษาเชิงประวตั ไิ ปรษณยี ์ (Postal history)
เปน็ การสะสมเฉพาะแสตมปท์ ใี่ ชแ้ ลว้ เทา่ นน้ั แสตมปท์ น่ี ยิ มสะสมน้ี
จะเป็นแสตมป์ที่มีตราประทับที่สำ�คัญ บ่งบอกถึงความเป็นมาในอดีต เป็น
แสตมป์เด่ียว หรือผนึกอยู่บนซองก็ได้ เช่น ตราประทับ KEDAH - ไทยบุรี ซึ่ง
แสดงให้เห็นว่ารัฐไทรบุรีเคยอยู่ในการปกครองของไทย และซองผนึกแสตมป์
สเตรตส์เซตเทิลเมนต์ประทับ “B” แสดงให้เห็นว่าในอดีตเราเคยขอยืมแสตมป์
จากสเตรตสเ์ ซตเทิลเมนต์ มาใช้ในการส่งจดหมายออกไปยังต่างประเทศ เปน็ ต้น

คมู่ ือการสอบวิชาพเิ ศษลกู เสอื เนตรนารี สามัญรุ่นใหญ่ 5
วิชานักสะสม

การสะสมแสตมป์ การสะสมแสตมป์เฉพาะเร่อื งใดเรอื่ งหนึ่ง
แบบศึกษาเชงิ ประวตั ิไปรษณีย์

2. การสะสมเฉพาะเรือ่ งใดเรอื่ งหน่ึง (thematics)
เป็นการสะสมเพ่ือศึกษาถึงความเป็นมาของการไปรษณีย์ของ
ประเทศใดประเทศหน่ึง แล้วผนึกบนซองไปรษณียบัตรและจดหมายไปรษณีย์
อากาศ ในชุดหรือเรื่องเดียวกัน เช่น ชุดภาพ นก ปลา ผีเสื้อ สัตว์ป่า รถ เรือ
รถไฟ ดอกไม้ ผลไม้ การกีฬา ธงชาติ ลูกเสือ สัปดาห์สากลแห่งการเขียน
จดหมาย บุคคลส�ำ คญั ศลิ ปะ วตั ถโุ บราณ และจิตรกรรม เป็นตน้
3. การสะสมเชงิ ตำ�นานไปรษณยี ์ (traditional, classics)
เป็นการสะสมเพ่ือศึกษาถึงความเป็นมาของการไปรษณีย์ของ
ประเทศใดประเทศหนึ่งโดยเฉพาะ อาจจะสะสมต้ังแต่เร่ิมมีการส่งจดหมาย
เข้า - ออกจากประเทศ มาจนถึงสมัยใดสมัยหน่ึง เพื่อศึกษาวิวัฒนาการ
การไปรษณีย์ของประเทศนั้นๆ มาเป็นลำ�ดับ ตามหลักสากล ถือว่าการสะสม
แสตมป์ในชว่ งก่อน พ.ศ. 2418 น้นั เปน็ การสะสมเชิงตำ�นานไปรษณีย์ท่ีแท้จรงิ
แต่ก็อนุโลมใช้กับการสะสมแสตมป์ท่ีหายาก ที่ใช้หลังจากช่วงนั้นได้โดยปกติ
การสะสมในเชิงตำ�นานไปรษณีย์นี้ นิยมสะสมแสตมป์ท่ีออกตั้งแต่ระยะแรก
ของการไปรษณีย์ในแต่ละประเทศ เรื่อยมาถึงระยะใดระยะหน่ึง ตัวอย่างเช่น

6 คมู่ ือการสอบวิชาพเิ ศษลกู เสือ เนตรนารี สามัญรนุ่ ใหญ่
วิชานกั สะสม

ในการศึกษาความเป็นมาของการไปรษณีย์ไทย ก็จะสะสมสิ่งท่ีใช้แทนแสตมป์
ในสมัยก่อนการใช้แสตมป์ที่แท้จริง มาจนถึงระยะท่ีขอยืมแสตมป์จาก
ประเทศอนื่ มาใช้ และระยะทมี่ แี สตมปช์ ดุ แรกออกใชเ้ องเปน็ ชดุ ที่ 12 ววิ ฒั นาการ
เป็นชดุ ท่ี 2 ชุดท่ี 3 เรื่อยมา เป็นตน้

การสะสมแสตมป์เชิงตำ�นานไปรษณยี ์

ตัวอยา่ งแสตมปส์ เตรตสเ์ ซตเทลิ เมนตท์ ี่นำ�มาใช้มตี ราประทับกงสลุ อเมริกนั
กงสลุ องั กฤษ และ “Bangkok”

คู่มือการสอบวชิ าพิเศษลูกเสือ เนตรนารี สามญั รุน่ ใหญ่ 7
วชิ านกั สะสม

4. การสะสมเฉพาะตราประทับบนแสตมป์ (Postmark)
เป็นการสะสมเฉพาะตราประทับต่างๆ ของที่ทำ�การไปรษณีย์
บนดวงแสตมป์ จะเป็นตราประทับในช่วงระยะเวลาปัจจุบันหรือในอดีตก็ได้
ถ้าแสตมป์ท่ีมีตราประทับที่หายากยังคงผนึกอยู่บนซอง ก็ให้สะสมไว้ท้ังซอง
ไม่ควรแช่น้ํา ลอกแสตมป์ออกจากซอง ตัวอย่างการสะสมตราประทับนี้ ได้แก่
สะสมตราประทับประจำ�วันทุกที่ทำ�การไปรษณีย์ท่ัวประเทศไทยในสมัยใด
สมัยหนึ่ง สะสมตราประจำ�วันและตราประทับพิเศษในงานแสดงนิทรรศการ
ไปรษณียง์ านใดงานหนึ่ง เปน็ ตน้
5. การสะสมสง่ิ จ�ำ หน่ายเพอื่ การสะสม (Postal stationary)
เป็นการสะสมไปรษณียบัตร รวมถึงกระดาษต่างๆ ที่มีตราไปรษณียากร
พิมพ์ติดอยู่ ใช้ส่งทางไปรษณีย์ได้ทันที โดยสะสมสิ่งเหล่านี้ให้ครบในสมัยใด
สมยั หนงึ่ หรอื หลายประเทศในชว่ งเวลาหนงึ่ ๆ กไ็ ด้ ปจั จบุ นั มผี สู้ ะสมไปรษณยี บตั ร
รุ่นแรกของทกุ ประเทศท่ัวโลก และเคยไดร้ บั รางวัลระดับสูงของโลกมาแลว้

การสะสมไปรษณียบตั ร

8 คู่มอื การสอบวชิ าพิเศษลูกเสอื เนตรนารี สามัญรุน่ ใหญ่
วชิ านักสะสม

6. การสะสมจดหมายไปรษณีย์อากาศ และเรื่องเกี่ยวกับการบิน
(aerogram and aero-philately)
เป็นการสะสมแบบหนึ่งท่ีมีผู้นิยมมากในขณะน้ี อาจจะสะสม
จดหมายหรือไปรษณีย์อากาศท่ีส่งไปกับเที่ยวบินเที่ยวแรก หรือท่ีส่งไปกับ
เรือเหาะต่างๆ นอกจากนี้ ยังเคยมีผู้นำ�จดหมายส่งไปกับยานอวกาศท่ีเดินทาง
ไปดวงจันทร์และน�ำ กลบั ลงมาสพู่ ้ืนโลก ออกแสดงแกป่ ระชาชนอกี ด้วย
นอกจากที่กล่าวมาแล้ว นักสะสมอาจจะสะสมแสตมป์ตัวตลก หรือ
แสตมปท์ ดลองพมิ พ์ หรอื แสตมปต์ ัวอยา่ ง ไดต้ ามแตค่ วามสนใจอีกด้วย

การเกบ็ รักษาแสตมป์
มูลค่าของตราไปรษณียากรน้ันขึ้นอยู่กับสภาพ ความหายาก และ
ความนิยมสะสมเป็นสำ�คัญ เช่น แสตมป์ที่มีรอยปรุ หรือที่เรียกกันว่า ฟันของ
แสตมป์ ขาดชำ�รุด แสตมป์ที่มีสภาพเหลืองหรือแตก กรอบแสตมป์ที่ยังไม่ได้ใช้
แสตมป์ท่ีไม่มีกาวทางด้านหลังหรือมีกาวในสภาพไม่ดี เหล่าน้ีถือว่ามีสภาพ
ไม่สมบูรณ์ มูลค่าย่อมลดลงตามแต่สภาพ เพ่ือที่จะรักษาสภาพเดิมของแสตมป์
หรอื ตราไปรษณียากรใหค้ งทน เราควรปฏบิ ตั ดิ ังน้ี

: แสตมปช์ ดุ ปีกครุฑ พมิ พค์ ร้ังแรกเม่ือ พ.ศ. 2463 9

คมู่ อื การสอบวิชาพิเศษลกู เสือ เนตรนารี สามญั รนุ่ ใหญ่
วิชานักสะสม

1. เกบ็ ตราไปรษณยี ากรใสล่ งในเมา้ ทห์ รอื ซองส�ำ หรบั ใสต่ ราไปรษณยี ากร
(mount) กอ่ นน�ำ ใส่กรอบอัลบมั้ หรือซอง มีหลายขนาด
2. เก็บไว้ในที่ท่ีอากาศไม่ร้อนจัด และหลีกเลี่ยงการถูกแสงแดด
โดยตรง
3. เกบ็ ไวใ้ นทท่ี อี่ ากาศไมช่ นื้ จดั เพราะความชนื้ จะทำ�ใหแ้ สตมปเ์ หลอื ง
นอกจากน้ี ควรหลีกเลี่ยงการใช้มือจับแสตมป์โดยตรง เพราะมือของเราสกปรก
และมีความชนื้ จะท�ำ ให้แสตมป์เสยี หรือฟันขาดชำ�รุดได้ ให้ใชค้ ีมคบี แสตมปแ์ ทน
ความรู้ทั่วไปเกย่ี วกับแสตมป์
ค�ำ ศพั ทเ์ บ้ืองตน้ เกีย่ วกบั แสตมป์
ในวงการแสตมป์ มีค�ำ ศัพท์เฉพาะท่ีใช้กันเช่นเดียวกับศาสตร์แขนงหนึ่ง
บางค�ำ ใชท้ บั ศพั ทภ์ าษาองั กฤษโดยตรง บางคำ�มศี พั ทท์ ต่ี ง้ั ขนึ้ เฉพาะเปน็ ภาษาไทย
นกั สะสมควรทราบค�ำ ศพั ทเ์ หลา่ นไ้ี วเ้ พอื่ ความเขา้ ใจในการศกึ ษาตราไปรษณยี ากร
ตอ่ ไป

ตราไปรษณยี ากร ราคา 1 เสี้ยว

10 คู่มอื การสอบวชิ าพิเศษลกู เสอื เนตรนารี สามัญร่นุ ใหญ่
วชิ านกั สะสม

ตวั ตลกท่ีเกดิ จากความผดิ ปกต ิ แสตมป์ท่มี กี ารพมิ พ์ประทบั เพมิ่
ของเคร่อื งพมิ พ ์ หรือโอเวอร์พรินต์

แสตมป์บล็อก (block of stamps) เป็นแสตมป์ท่ีพิมพ์ติดต่อกัน
ในแนวตั้งหรือแนวนอน อย่างน้อย 2 ดวง เช่น แสตมป์บล็อก 4 จะมีแสตมป์
ในแนวตงั้ 2 ดวง และแนวนอน 2 ดวง แสตมปบ์ ลอ็ ก 6 จะมแี สตมป์ในแนวต้งั
3 ดวง และแนวนอน 2 ดวง เปน็ ต้น
สมุดตราไปรษณียากรเล่มเล็ก (stamp booklet) เป็นสมุด
เลม่ เลก็ ๆ คลา้ ยกระดาษแขง็ พบั ครึง่ เป็นรูปส่ีเหลี่ยมผืนผ้า ภายในบรรจุแสตมป์
ซ่ึงเป็นแสตมป์ราคาเดียวหรือหลายราคาก็ได้ ในประเทศไทยใช้บรรจุแสตมป์
ราคาเดียว สมุดตราไปรษณียากรเล่มเล็กน้ี ช่วยให้สะดวกต่อการนำ�แสตมป์
ติดตัวไปใช้ในโอกาสตา่ งๆ นอกจากนี้ ยงั มปี ระโยชนใ์ นการสะสมแสตมป์อกี ดว้ ย
เกดิ ขึน้ ครัง้ แรกในประเทศลักเซมเบริ ก์ (Luxembourg) ใน พ.ศ. 2433

11คู่มอื การสอบวชิ าพเิ ศษลูกเสือ เนตรนารี สามญั ร่นุ ใหญ่
วชิ านกั สะสม

แผ่นแสตมป์ (sheet) คือ แผ่นแสตมป์ที่พิมพ์สำ�เร็จออกมาจาก
โรงพิมพ์ ปกตจิ ะประกอบดว้ ยแสตมป์ 50 ดวง หรอื 100 ดวง
ลายน้ํา (water Mark) คือ ลวดลายต่างๆ บนกระดาษที่ใช้พิมพ์
แสตมป์ สังเกตไดจ้ ากด้านหลังของแสตมป์
รอยปรหุ รอื รอยจักร (perforate) คือ รอยปรุจดุ ไขป่ ลา หรือรอยจักร
หรอื รอยปรุทแี่ ยกแสตมปอ์ อกเป็นดวงๆ เพ่อื ชว่ ยในการฉกี ใหร้ วดเรว็ ข้ึน
ไม่มีรอยปรุ (imperforate) อาจเป็นแสตมป์ที่ตั้งใจพิมพ์ออกมา
โดยไมม่ รี อยปรุ หรือแสตมปท์ ีไ่ ม่มรี อยปรุ เน่อื งจากความผดิ พลาดในการพมิ พ์
กาว (gam) กาวท่ีใช้ฉาบอยู่ด้านหลังแสตมป์ เป็นกาวแห้ง เม่ือใช้
นํ้าแตะท่ีด้านหลังนั้นก็สามารถผนึกแสตมป์ลงบนซองได้ทันที เรามักจะพบ
อักษร “O.G.” หมายถึง original gum คอื กาวเดิมทีฉ่ าบอยู่ด้านหลงั แสตมป์
ตง้ั แต่แรก
สง่ิ จ�ำ หนา่ ยเพอื่ การสะสม (postal stationary) เปน็ ค�ำ รวมทใ่ี ชเ้ รยี ก
กระดาษต่างๆ ที่มีตราไปรษณียากรพิมพ์ติด สามารถส่งทางไปรษณียากร
ได้ทันที เชน่ ไปรษณียบัตร ไปรษณียบรรณ (ซองจดหมายท่มี ตี ราไปรษณียากร
พิมพ์ติด) กระดาษห่อส่ิงตีพิมพ์ และจดหมายไปรษณีย์อากาศหรือแอโรแกรม
ทั้งนี้ นับรวมถงึ ตราไปรษณยี ากรทเ่ี ป็นดวงๆ หรือแผ่นๆ
การทดลองพิมพ์ (proof) เป็นการพิมพ์ขึ้นเพ่ือนำ�มาตรวจแบบ
และสีกอ่ นท่จี ะพมิ พ์จริง
โอเวอร์พรินต์ (overprint) คือ การพิมพ์ประทับเพิ่มด้วยหมึกบน
ดวงแสตมป์ โดยจะพิมพ์เพ่ิมด้านหน้าของแสตมป์ ภายหลังท่ีแสตมป์น้ัน
พิมพ์เสร็จโดยสมบรู ณแ์ ล้ว

12 คมู่ ือการสอบวชิ าพเิ ศษลกู เสือ เนตรนารี สามญั รุ่นใหญ่
วิชานักสะสม

ตัวตลกท่ีเกิดจากความผิดพลาดขณะทำ�การผลิตแสตมป์ (error)
เปน็ แสตมป์ท่อี อกโดยทางการ แต่มีลกั ษณะผิดไปจากแสตมป์ปกติ เนื่องมาจาก
ความผิดพลาดขณะทำ�การผลิตแสตมป์น้ันๆ เช่น ผิดพลาดในการใช้กระดาษ
(paper error) อาจน�ำ กระดาษของแสตมปช์ ดุ อน่ื ทม่ี ลี ายนาํ้ ตา่ งกนั มาใชพ้ มิ พแ์ ทน
หรือผิดพลาดในการพิมพ์ (printing error) เช่น พิมพ์ภาพหัวกลับ พิมพ์ซํ้า
พิมพ์ผิดดา้ น เปน็ ต้น
ตัวตลกที่เกิดจากความผิดปกติของแม่พิมพ์หรือเคร่ืองพิมพ์
(Variety) เป็นแสตมป์ที่ออกโดยทางการ แต่มีลักษณะผิดไปจากแสตมป์ปกติ
เนื่องจากความผิดปกติของแม่พิมพ์หรือเคร่ืองพิมพ์ ซึ่งอาจจะเกิดข้ึนกับแสตมป์
ดวงเดียวหรือหลายดวงในแผ่นก็ได้ เช่น มีฟองอากาศในดวงแสตมป์ สีหมึก
ทีพ่ มิ พเ์ ลอะเลอื น เน่ืองจากบล็อกแมพ่ ิมพส์ กึ เปน็ ต้น
ตราประทับควบคุม (control marks) เป็นตราประทับท่ีทำ�ขึ้น
เพื่อควบคุมการสูญหายของแสตมป์ เพราะบางคร้ังแสตมป์อาจถูกขโมยไปจาก
คลังได้ ตราประทบั น้มี กั จะประทบั ด้านหลงั ของแสตมป์ โดยประทับดว้ ยตรายาง
หรอื ใช้พมิ พ์ หรอื เขียนก็ได้
การประทับตราประจำ�วัน (cancellation) คือ การประทับตรา
ประจำ�วันของท่ีทำ�การไปรษณีย์ลงบนตราไปรษณีย์ ลงบนตราไปรษณียากร
เพื่อป้องกันการนำ�เอาใช้ซํา้ อกี
ตราประทับ (postmark) เป็นตราประจำ�วันท่ีปรากฏอยู่บน
ซองจดหมาย โดยปกตจิ ะระบชุ อ่ื ทท่ี ำ�การไปรษณยี ์ วนั เดอื น ปี และเวลาทป่ี ระทบั
การประทับตราเพ่ือการสะสม (cancelled to order : CTO)
เป็นการประทับตราประจำ�วันลงบนตราไปรษณียากร โดยไม่ได้มีการส่งผ่าน
เส้นทางขนส่งทางไปรษณีย์อย่างแท้จริง กล่าวคือ เม่ือมีผู้สะสมประสงค์ที่จะได้

13คมู่ ือการสอบวิชาพิเศษลูกเสอื เนตรนารี สามัญรนุ่ ใหญ่
วิชานกั สะสม

แสตมป์ท่ีซ้ือมา มีการประทับตราเช่นเดียวกับแสตมป์ท่ีใช้แล้ว ก็จะน�ำ แสตมป์
นัน้ ๆ ไปขอให้เจา้ หนา้ ทข่ี องทที่ ำ�การไปรษณยี ป์ ระทบั ตราประจ�ำ วนั ให้
ซองวันแรกจำ�หน่าย (first day cover) เป็นซองจดหมายที่มี
แสตมป์ชุดที่ออกใหม่ผนึกครบชุด และมีตราประทับพิเศษประทับบนซอง
ในวาระแรกจ�ำ หนา่ ยของแสตมปช์ ุดนัน้

ประวตั กิ ารไปรษณีย์สากล
การติดต่อส่งข่าวสารระหว่างกันในสมัยแรก ประมาณสามพันปี
กอ่ นครสิ ต์ศกั ราชน้นั คนท่ัวไปใชก้ ารจ�ำ ข่าวสารและบอกกนั เปน็ ทอดๆ ไปจนถึง
ผู้รบั ขา่ วสารน้ัน (memorized messages) พระเจ้าแผ่นดนิ หรือเจา้ ผคู้ รองนคร
มกั จะมีคนสือ่ สารโดยเฉพาะ

คนเดินหนงั สอื บรุ ุษไปรษณยี ์ คนเดนิ เท้า ใน พ.ศ. 1978
ของศาสนา ของเมอื งแฟรงกเ์ ฟิร์ต

ใน พ.ศ. 1978

14 คู่มือการสอบวิชาพิเศษลกู เสือ เนตรนารี สามญั รุน่ ใหญ่
วชิ านักสะสม

คนเดินหนงั สือพิเศษของพวกขนุ นาง คนเดินข่าวทางทหารใน พ.ศ. 2013

ต่อมามีการประดิษฐ์ตัวอักษรขึ้นเพ่ือใช้แทนเสียงท่ีพูดจากัน การใช้
ตัวอักษรเขียนข่าวสารติดต่อสื่อสารกันก็เร่ิมมีข้ึน ระบบการส่งข่าวสารมี
วิวัฒนาการขึ้นเป็นล�ำ ดับ ในรัชสมัยพระจักรพรรดิออกัสตัส (Augustus, 63 ปี
กอ่ นครสิ ต์ศักราช ค.ศ. 104) แหง่ จกั รวรรดโิ รมนั ได้มกี ารจัดต้งั ระบบการตดิ ต่อ
ทางไปรษณีย์ของทางการ (state post) ข้ึน มีการใช้ม้าในการส่งข่าวสาร
มีการจัดต้ังสถานีท่ีพักสับเปลี่ยนเจ้าหน้าที่และม้า มีอาหารและท่ีพักพิงส�ำ หรับ
เจ้าหนา้ ทีส่ อ่ื สาร และข้าราชบรพิ ารทเ่ี ดินทางมาพกั เรยี กวา่ โพซติ สั (positus)
แปลว่า ตัง้ ไว้ เชื่อวา่ เป็นทีม่ าของค�ำ วา่ “post” (การไปรษณีย)์ ในปจั จุบัน
ต่อมาในยุคกลางได้มีการใช้นกพิราบส่ือสาร (pigeon post)
ซึ่งสามารถทำ�ได้รวดเร็วและปลอดภัยกว่าวิธีการอื่นๆ ในระยะใกล้เคียงกัน
ส่วนระบบการส่งข่าวสารเดิม คือ ม้าเร็ว หรือคนขี่ม้า ก็ยังใช้อยู่ท่ัวไป ใน
พ.ศ. 1848 ในอิตาลีและสเปนมีการจัดต้ังบริษัทรับส่งข่าวสารขึ้น ดำ�เนินการ
โดยครอบครัว มีบทบาทสำ�คัญในการบริการรับส่งข่าวสารในยุโรปสมัยน้ัน
ส่วนเมืองท่ีไม่มีบริการน้ี ประชาชนก็ได้อาศัยฝากจดหมายและสิ่งของไปมากับ
พ่อค้าขายเน้อื ซงึ่ เดินทางไปหาซื้อเน้อื ตามทอ้ งถ่นิ ต่างๆ แทบทุกวัน

15คู่มอื การสอบวชิ าพเิ ศษลูกเสอื เนตรนารี สามญั รุ่นใหญ่
วชิ านักสะสม

ในคริสต์ศตวรรษที่ 16 การเดินทางไปมาหากันและการค้าขายเจริญ
มากขึ้น ความต้องการบริการไปรษณีย์ในหมู่ประชาชนในทุกประเทศจึงมี
มากขึ้น หลายประเทศสั่งห้ามการรับส่งจดหมายของบริษัทและให้อำ�นาจ
สิทธข์ิ าดแกห่ นว่ ยงานของรัฐทจ่ี ดั ต้ังขนึ้
ในระหว่างคริสต์ศตวรรษท่ี 17 มีการไปรษณีย์เกิดข้ึนท่ัวไปในแทบ
ทุกประเทศ ในสหรัฐอเมริกามีการไปรษณีย์เกิดขึ้นเป็นครั้งแรกท่ีเมืองบอสตัน
ในฝรงั่ เศส พระเจา้ หลยุ ส์ ท่ี 14 ทรงวางรากฐานการไปรษณยี ์หลวงของฝร่ังเศส
ให้ทำ�การรับส่งจดหมายส่วนการไปรษณีย์ภายใต้ตัวเมือง มีชาวฝร่ังเศสช่ือ เดอ
วาลาเยร์ (De Valayer) คดิ วิธจี ัดต้งั ไปรษณยี ์ขนาดย่อมข้นึ โดยจัดต้ังตไู้ ปรษณีย์
ไวต้ ามจดุ ตา่ ง ๆ ไขเกบ็ จดหมายวนั ละ 3 ครง้ั น�ำ จา่ ยวนั ละ 4 ครงั้ เขายงั เสนอแนะ
ให้ใช้กระดาษแผ่นเล็กๆ เขยี นว่า “ใบเสร็จรบั เงนิ คา่ นำ�สง่ ” (receipt for the
payment of transport) เพื่อจำ�หน่ายแก่ประชาชนที่ต้องการส่งจดหมาย
เดอ วาลาเยร์ ได้รับพระราชทานพระบรมราชานุญาตจัดต้ังการไปรษณีย์
ขนาดย่อมตามความคิดของเขาข้ึนในปารีส เม่ือวันที่ 4 สิงหาคม พ.ศ. 2196
ต่อมาก็ได้มีการไปรษณีย์ชนิดเดียวกันนี้ท่ีเมืองสตราสบูร์ก (Strasbourg) และ
เมืองอนื่ ๆ สำ�หรบั ในชนบทน้นั มกี ารวา่ จา้ งคนเดินหนังสือเป็นรายปี
พ.ศ. 2223 มีพ่อค้าชาวอังกฤษชื่อ ด็อควรา (Dockwra) เดินทาง
มาค้าขายท่ีปารีสเสมอ จึงนำ�เอาแบบอย่างการไปรษณีย์ขนาดย่อมที่ปารีสไปใช้
ท่ีลอนดอน นอกจากน้ี ยังได้จัดทำ�ตราประทับบอกวัน เดือน ปี และเวลา
ในการฝากส่ง นำ�เอาระบบการลงทะเบียนและการรับประกันมาใช้ในบริการ
ของเขาดว้ ย ในจีน สมัยราชวงศ์ชงิ (Ching dynasty, ค.ศ. 1662 - 1911) นัน้
มีการส่งข่าวสารอยู่ 2 ระบบ คือ การเดินหนังสือราชการธรรมดา และ

16 คมู่ อื การสอบวชิ าพิเศษลูกเสือ เนตรนารี สามญั รนุ่ ใหญ่
วชิ านกั สะสม

การเดินหนงั สอื ด่วนครอบคลมุ ท่วั ประเทศ มมี ้าใช้เป็นพาหนะรบั ส่ง และมีสถานี
สบั เปล่ยี นม้า ในเส้นทางทะเลทรายก็ใช้อูฐเปน็ พาหนะ
นบั แตค่ รสิ ตศ์ ตวรรษที่ 18 เปน็ ตน้ มา กจิ การไปรษณยี ไ์ ดร้ บั การพฒั นา
เจรญิ กา้ วหน้ามาเป็นอนั มาก ท้ังในตวั ระบบการไปรษณีย์เอง และการใชอ้ ุปกรณ์
เคร่ืองมือ ตลอดจนยานพาหนะต่างๆ มีการใช้เรือกลไฟและรถไฟในการขนส่ง
ถุงไปรษณีย์ ซ่ึงแต่ก่อนมักจะมีอยู่แต่ในเมืองใหญ่ๆ ในศตวรรษน้ีก็ได้ขยายตัว
ออกไปยังภูมิภาคต่างๆ รัฐบาลของประเทศต่างๆ เริ่มซ้ือกรรมสิทธ์ิการจัด
รบั ส่งไปรษณียก์ ลับมาเป็นของรัฐบาล และด�ำ เนินการเอง
ในเดอื นพฤษภาคม พ.ศ. 2383 รัฐบาลอังกฤษได้พมิ พ์แสตมปอ์ อกใช้
แสตมป์ดวงแรกของโลก คือ แสตมป์เพนนีแบล็ค (penny black) เป็นภาพ
สมเดจ็ พระราชนิ นี าถวกิ ตอเรยี (Victoria, ค.ศ. 1819 - 1901, พระราชนิ ผี ปู้ กครอง
ประเทศอังกฤษ) ราคาบนดวง 1 เพนนี (one penny) ไมม่ ชี ือ่ ประเทศก�ำ กบั
สว่ นแสตมป์ทม่ี ีราคาสูงที่สดุ ในโลก คือ แสตมป์สมี ว่ งแดง (black on
margenta) ราคาบนดวง 1 เซนต์ (one cent) ของประเทศกายอานาอังกฤษ
(British Guiana) ปัจจุบันคือ ประเทศกายอานา แสตมป์ดวงนี้ออกใช้เม่ือ
พ.ศ. 2397 หลังจากเลิกใชไ้ ปนานถึง 17 ปี ใน พ.ศ. 2416 เด็กชายวยั สิบขวบ
คนหนง่ึ กไ็ ดพ้ บโดยบงั เอญิ และมกี ารซอ้ื ขายเปลยี่ นมอื เรอื่ ยมา ราคาทปี่ ระมลู กนั
ณ นครนิวยอร์ก สหรัฐอเมริกา เม่ือเดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2523 เป็นเงิน
งบประมาณ 1 ลา้ นเหรยี ญสหรฐั อเมรกิ า หรอื ประมาณ 23 ลา้ นบาท เมอ่ื คดิ เทยี บ
ตามอตั ราการแลกเปล่ยี นเงินไทยในขณะนน้ั
ใน พ.ศ. 2417 ได้มีการประชุมใหญ่การไปรษณีย์ระหว่างประเทศ
ขึ้นที่กรุงเบิร์น (Bern) สวิสเซอร์แลนด์ มีประเทศต่างๆ เข้าร่วมประชุม
22 ประเทศ ท�ำ ใหม้ กี ารจดั ตง้ั สหภาพสากลไปรษณยี ์ (Universal Postal Union )

17คมู่ อื การสอบวิชาพเิ ศษลกู เสือ เนตรนารี สามญั รุ่นใหญ่
วิชานักสะสม

ข้ึนเมื่อวันท่ี 9 ตุลาคม พ.ศ. 2419 ซึ่งถือเป็นวันสหภาพสากลไปรษณีย์ (UPU
Day) มาจนทกุ วันน้ี
และนับแต่ตอนกลางของคริสต์ศตวรรษที่ 20 เป็นต้นมา วิทยาการ
สมัยใหม่ก้าวหน้ามาอย่างรวดเร็ว มีการประดิษฐ์คิดค้นเคร่ืองจักรใหม่ๆ มาใช้
ผอ่ นแรง นำ�เครอื่ งจกั รกลตา่ งๆ มาใชใ้ นการปฏบิ ตั งิ านมากขน้ึ เชน่ เครอื่ งประทบั
ขีดฆ่าตราไปรษณียากร เครื่องเรียงจดหมาย และอื่นๆ มีการส่งดาวเทียมเพ่ือ
การส่ือสารออกไปโคจรรอบโลก รวมท้ังมีการเปิดบริการใหม่ๆ แก่ประชาชน
เพ่มิ ข้นึ อยูเ่ สมอ
ประวตั ิการไปรษณยี ์ไทย
การติดต่อส่งข่าวสารไปมาถึงกันของคนไทยในสมัยโบราณนั้น
ถ้าเปน็ เรือ่ งเร่งร้อนสำ�คญั กม็ ักจะจดั ให้คนถือไป หากเปน็ เรอ่ื งธรรมดาไม่เรง่ รอ้ น
ก็มักจะฝากไปกับพ่อค้าหรือคนเดินทาง ท่ีจะเดินผ่านไปทางนั้นๆ ส่วนในทาง
ราชการ หากเป็นราชการเร่งร้อนสำ�คัญ ก็มีการแต่งข้าหลวงเชิญหนังสือ หรือ
“ท้องตรา” หรอื “ใบบอก” ออกไปยังท่ีหมาย ซง่ึ อาจจะต้องข่ชี ้าง ขม่ี ้า ลงเรอื
ลงแพ ตามลักษณะของภูมิประเทศ และเป็นหน้าที่ของกรมการเมืองรายทาง
ที่ผ่าน ท่ีจะต้องจัดยานพาหนะพาไปส่งถึงชายแดน ถ้าเป็นราชการไม่เร่งร้อน
คณะกรรมการเมืองกจ็ ดั คนใหส้ ่งหนังสอื ต่อๆ กนั ไป
สว่ นการสง่ พระราชสาสน์ หรอื หนงั สอื ตดิ ตอ่ กบั ประเทศนนั้ มวี ธิ ใี หญๆ่
อยู่ 2 วิธี คอื
1. แต่งตั้งคณะทูตอัญเชิญพระราชสาสน์ไปยังประเทศท่ีจะติดต่อ
โดยตรง เช่น พระวิสุทธสุนทร (ปาน) อันเชิญพระราชสาสน์ของสมเด็จ
พระนารายณม์ หาราชไปถวายพระเจา้ หลยุ ส์ที่14แหง่ ฝรงั่ เศสพระยามนตรสี รุ ยิ วงศ์

18 คมู่ อื การสอบวชิ าพเิ ศษลูกเสอื เนตรนารี สามญั รุ่นใหญ่
วชิ านักสะสม

เป็นราชทูต อันเชิญพระราชสาสน์และเครื่องราชบรรณาการ ของพระบาท
สมเดจ็ พระจอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั ไปถวายสมเดจ็ พระราชนิ นี าถวกิ ตอเรยี แหง่ องั กฤษ
เป็นต้น
2. ทางราชสำ�นักฝากหนังสือผ่านคนกลาง ซ่ึงโดยมากก็คือ พ่อค้า
นายเรือ หรอื เจา้ หน้าทข่ี องตา่ งประเทศเปน็ ส�ำ คัญ
เป็นท่ีน่าสังเกตว่า การติดต่อสื่อสารกันทางจดหมายในสมัยก่อน
ไม่เคยมีแพร่หลาย นอกจากจะมีสาเหตุจากความไม่สะดวกในการฝากส่งและ
การเดินหนังสือไปมาแล้ว ยังมีสาเหตุอื่นคือ การศึกษาเล่าเรียนของประชาชน
มีจำ�กัด ในสมัยก่อนไม่มีโรงเรียน การศึกษาเล่าเรียนของพระบรมวงศานุวงศ์
หรอื ข้าราชการ ขุนนางช้ันผู้ใหญ่ จงึ มอี าจารยส์ อนให้เฉพาะในวัง

ตัวอยา่ งจดหมาย ใน พ.ศ. 2406 ใช้แสตมปอ์ สี ตอ์ นิ เดีย ราคา 2 แอนนา 4 ดวง
ซ่งึ พิมพ์ประทับ “B 172”

19คมู่ ือการสอบวิชาพิเศษลูกเสอื เนตรนารี สามัญรุ่นใหญ่
วิชานกั สะสม

ตัวอย่างจดหมายท่ีสง่ จากกรงุ เทพฯ ไปยังฝรงั่ เศส เม่อื พ.ศ. 2426 ตอ้ งสง่ ผา่ น
และลงทะเบยี นทส่ี งิ คโปร์ ซึ่งสังเกตไดจ้ ากตราประทับ “SINGAPORE P.O.”

จนมาถึงปลายรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาล
ท่ี 3) มีกลุม่ มิชชนั่ นารหี รือกลมุ่ สอนศาสนาชาวยุโรปเขา้ มาเผยแพรศ่ าสนาครสิ ต์
ในประเทศไทย จึงเริ่มมีการเขียนจดหมายติดต่อกับญาติพี่น้อง มิตรสหาย
ในประเทศของตนข้ึน โดยส่งจดหมายไปทางเรือ ดังตัวอย่างจดหมายของ
มิชช่ันนารีผู้หน่ึง ซ่ึงเป็นภรรยาของหมอบรัดเลย์ ผู้ริเริ่มตั้งโรงพิมพ์แห่งแรก
ในประเทศไทย (โรงพิมพ์อักษรสยามนุกูลกิจ) จดหมายน้ีส่งจากกรุงเทพฯ
ในวันท่ี 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2379 ถึงเมืองรอเชสเตอร์ (Rocester) วันที่ 9
เมษายน พ.ศ. 2380 ใช้เวลาเดินทางท้ังสิ้น 5 เดือน อัตราค่าส่ง 18 เซนต์
ซง่ึ ขณะนั้นยังไมม่ แี สตมปใ์ ช้
ในสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 4) ทรง
เปลย่ี นแปลงนโยบายการต่างประเทศ คือ ทรงตอ้ นรับชาวต่างประเทศ โดยเฉพาะ
อย่างยิ่งชาวยุโรป เน่ืองจากทรงตระหนักเป็นอย่างดีว่าไทยยังด้อยทางวิทยาการ

20 คมู่ ือการสอบวชิ าพเิ ศษลกู เสือ เนตรนารี สามญั รุ่นใหญ่
วชิ านกั สะสม

สมัยใหม่กว่าประเทศทางยุโรปอยู่มาก จำ�ต้องเรียนรู้วิทยาการต่างๆ เหล่าน้ี
จากประเทศทางยุโรป จึงโปรดเกล้าฯ ให้ท�ำ สัญญาทางการค้ากับประเทศต่างๆ
ซ่ึงเปิดโอกาสให้ประเทศนั้นๆ เข้ามาต้ังสถานกงสุลของตนขึ้นในประเทศไทย
เพื่อคอยควบคุมดูแลคนและกิจการค้าขายของตน เช่น ใน พ.ศ. 2398
เซอรจ์ อหน์ เบาวร์ งิ (Sir John Bowering) ผวู้ ่าการเกาะฮอ่ งกง และผูส้ �ำ เรจ็ ราชการ
ชาวอังกฤษประจำ�ประเทศจีน ได้เดินทางเข้ามาทำ�สนธิสัญญาเบาว์ริงกับไทย
และใน พ.ศ. 2399 ได้มกี ารจดั ตั้งสถานกงสุลอังกฤษข้ึนในกรุงเทพฯ เป็นผลให้
การค้ากับต่างประเทศตื่นตัว มีบริษัทของอังกฤษหลายบริษัทมาเปิดสาขา
ในกรงุ เทพฯ เชน่ บรษิ ทั บอนนวี ลิ ล์ (Bonneville) บรษิ ทั มารค์ วาลด์ (Markwald)
และบริษัท บอร์เนยี ว (Borneo) เป็นต้น ในรัชสมัยเดียวกนั น้เี อง ไดม้ ีการจดั ตัง้
สถานกงสลุ สหรฐั อเมริกา ในกรงุ เทพฯ ติดตามมา ผลจากการท่ชี าวต่างประเทศ
เข้ามาพำ�นักอยู่ในกรุงเทพฯ มากขึ้น ทำ�ให้เกิดความต้องการในบริการไปรษณีย์
สถานกงสุลอังกฤษจึงเป็นธุระจัดการรวบรวมข่าวสารของชาวยุโรป ส่งลงเรือ
ไปยังสิงคโปร์เพื่อส่งต่อไปยังปลายทางอีกทอดหน่ึง ส่วนสถานกงสุลสหรัฐฯ
ก็เป็นธุระจัดการรวบรวมข่าวสารให้แก่ชาวอเมริกัน นอกจากน้ันในบางครั้ง
บริษัทต่างประเทศท่ีมีสาขาในกรุงเทพฯ ก็ส่งจดหมายเองโดยตีตราประทับของ
บริษัทตนและฝากส่งลงเรือไปยังสิงคโปร์ แต่เนื่องจากขณะน้ันประเทศไทย
เรายังไม่มีแสตมป์ของตนเอง จึงนำ�แสตมป์ของอีสต์อินเดีย และสเตรตส์
เซตเทิลเมนต์ (Straits Settlements) มาจำ�หน่าย เพื่อใช้ในการส่งจดหมาย
ไปพลางก่อน นอกจากนั้นยงั ได้นำ�แสตมปข์ องฮ่องกงมาใช้ในบางช่วงอกี ดว้ ย
ต่อมาราว พ.ศ. 2410 สถานกงสุลอังกฤษได้ใช้แสตมป์ท่ีนำ�มาจาก
สเตรตส์เซตเทิลเมนต์ พิมพ์อักษร “B” ทับลงไป (“B” ใช้แทน Bangkok)
ใช้ผนกึ จดหมายทร่ี บั ฝากสง่ ดังปรากฏหลกั ฐานการนำ�แสตมปด์ งั กลา่ วมาใช้

21คูม่ ือการสอบวิชาพิเศษลูกเสือ เนตรนารี สามัญรนุ่ ใหญ่
วิชานักสะสม

แสตมป์ประทับอักษร “B” น้ี ได้นำ�มาใช้ถึงวันที่ 1 มกราคม พ.ศ.
2429 เท่าน้นั เพราะเม่อื ไทยมีกิจการไปรษณยี ์ของเราเองมาไดร้ ะยะหน่ึง การใช้
สถานกงสุลเป็นที่ฝากส่งจดหมายกย็ กเลิกไป
ในขณะทเ่ี อกชนและบรษิ ทั ตา่ งๆ มกี ารสง่ ขา่ วสารตดิ ตอ่ กบั ตา่ งประเทศ
ทางดา้ นราชส�ำ นกั กม็ กี ารสง่ พระราชสาสนต์ ดิ ตอ่ เจรญิ สมั พนั ธไมตรกี บั ตา่ งประเทศ
เช่นกัน แต่การจัดส่งทำ�โดยเจ้าหน้าท่ีพระราชวัง ไม่ได้มีการติดแสตมป์
แต่อย่างใด โดยปกติจะอาศัยฝากส่งหรือเดินทางไปกับเรือสินค้าเป็นสำ�คัญ
ดังตัวอย่างพระราชสาสน์ของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระบาท
สมเด็จพระปิน่ เกล้าเจ้าอย่หู วั และพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา้ เจา้ อยูห่ วั
ในตอนต้นรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาล
ท่ี 5) พ.ศ. 2418 สมเด็จเจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ พร้อมพระบรมวงศานุวงศ์
ทรงออกหนงั สอื พมิ พร์ ายวนั ขน้ึ ชอื่ “ขา่ วราชการ” หรอื “Court” หนงั สอื รายวนั
ฉบับแรกของไทย ทรงให้มีบุรุษเดินหนังสือข่าวราชการส่งแก่สมาชิก เรียกว่า
“โปสต์แมน (postman)” มีการจัดพิมพ์ตั๋วแสตมป์เป็นค่าบริการ ตั๋วแสตมป์นี้
เป็นพระรูปเหมือนของสมเด็จเจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ มีอยู่ 2 รุ่น รุ่นแรก
ด้านล่างมีภาษาอังกฤษว่า “RISINTG P” ซึ่งมีความหมายตรงกับภาษาไทย
ว่า ภาณรุ งั ษี ร่นุ ที่ 2 มีอกั ษรทม่ี ุมทั่งสีว่ า่ “ป ม ภ ส” ย่อมาจาก โปสต์มาสเตอร์
ภาณรุ งั ษีสว่างวงศ์ และมีคำ�ดา้ นล่างวา่ “คา่ หนังสอื ฝาก”

22 คมู่ ือการสอบวิชาพเิ ศษลูกเสือ เนตรนารี สามัญรุน่ ใหญ่
วชิ านักสะสม

บรรณานกุ รม

คณะกรรมการบริหารลูกเสือแห่งชาติ, สำ�นักงาน. กิจกรรมลูกเสือ เนตรนารี
ชน้ั มธั ยมศกึ ษาปที ่ี 1 - 3. กรงุ เทพฯ : โรงพมิ พอ์ งคก์ ารคา้ ของ สกสค.,
2520.
คณะกรรมการบรหิ ารลกู เสอื แหง่ ชาต,ิ ส�ำ นกั งาน. ขอ้ บงั คบั คณะลกู เสอื แหง่ ชาติ
ว่าด้วยการปกครอง หลักสูตรและวิชาพิเศษลูกเสือสามัญรุ่นใหญ่
(ฉบับที่ 14) พ.ศ. 2528. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์องคก์ ารค้าของ สกสค.,
2531.
คณะกรรมการลูกเสือแห่งชาติ, สำ�นักงาน. แนวการสอบวิชาพิเศษลูกเสือ
สามญั รนุ่ ใหญ.่ พมิ พค์ รงั้ ที่1.กรงุ เทพฯ: โรงพมิ พอ์ งคก์ ารคา้ ของสกสค.,
2542.
ณัฏฐ์ ยุวยุทธ. คู่มือการสอบเคร่ืองหมายวิชาพิเศษลูกเสือ เนตรนารี สามัญ
รนุ่ ใหญ่. พมิ พ์ครั้งท่ี 5. กรงุ เทพฯ : โรงพมิ พ์องค์การคา้ ของ สกสค.,
2551.

56 คมู่ ือการสอบวิชาพิเศษลกู เสือ เนตรนารี สามญั รุ่นใหญ่
วิชานักสะสม

ภาคผนวก

สำ�เนา

คำ�สง่ั สำ�นักการลกู เสือ ยวุ กาชาดและกจิ การนักเรียน
ที่ 52/2559

เร่อื ง แตง่ ต้ังคณะกรรมการด�ำ เนินงานการประชุมเชงิ ปฏบิ ตั กิ าร
จดั ทำ�คู่มือการสอบวชิ าพิเศษลูกเสือ เนตรนารี สามญั รุ่นใหญ่

เพอ่ื ใหก้ ารดำ�เนนิ งานการประชมุ เชงิ ปฏบิ ตั กิ ารจดั ทำ�คมู่ อื การสอบวชิ า
พเิ ศษลกู เสอื เนตรนารี สามญั รนุ่ ใหญ่ ซงึ่ ก�ำ หนดจดั ระหวา่ ง วนั ที่ 28 - 31 สงิ หาคม
2559 ณ ห้องประชุมอภัย จันทวมิ ล ชั้น 2 อาคารเสมารักษ์ กระทรวงศึกษาธิการ
เป็นไปด้วยความเรียบร้อยและบรรลุตามวัตถุประสงค์ จึงเห็นควรแต่งต้ังบุคคล
ต่อไปน้ี เป็นคณะกรรมการดำ�เนินงานการประชุมเชิงปฏิบัติการจัดทำ�คู่มือการ
สอบวชิ าพิเศษลกู เสือ เนตรนารี สามัญรุ่นใหญ่ ดงั นี้
1. ผอู้ �ำ นวยการส�ำ นักการลกู เสือ ประธานกรรมการ
ยวุ กาชาดและกิจการนกั เรียน
2. นายโอฬาร เกง่ รกั ษ์สตั ว์ รองประธานกรรมการ
3. ผอู้ �ำ นวยการสำ�นักเลขาธิการ กรรมการ
สำ�นักงานลกู เสือแห่งชาติ กรรมการ
4. ว่าที่รอ้ ยโท ณัฏฐ์ ยุวยทุ ธ กรรมการ
5. นางธัญมน ยวุ ยุทธ กรรมการ
6. นางมาลยั วงศฤ์ ทัยวัฒนา กรรมการ
7. นางดารณี ทัพจนั ทร ์ กรรมการ

58 ค่มู อื การสอบวิชาพเิ ศษลกู เสอื เนตรนารี สามัญรนุ่ ใหญ่
วชิ านักสะสม

8. นางสภุ ัชชภา ศรแกว้ กรรมการ
9. นางสายหยดุ บุญทนมิ ิตร กรรมการ
10. นางสุธินี ขาวอ่อน กรรมการ
11. นางกนกวรรณ น่ิมเจริญ กรรมการ
12. นางสาวณภทั ร กุลจิตตธิ ร กรรมการ
13. วา่ ทร่ี ้อยตรี สเุ มธ สจุ ริยวงศ์ กรรมการ
14. นางสาวสรญั ญา เรอื งสมบูรณ ์ กรรมการ
15. นางสาวสุพิชญา อาภาวศนิ กรรมการ
16. นายพิชาน แหยมเจริญ กรรมการ
17. นายเอกพันธ์ ชแู ก้ว กรรมการ
18. นางสุวฒั นา ธรรมประภาส กรรมการและเลขานกุ าร
19. นางสาวศิรฐา กรวาทนิ กรรมการ
และผู้ชว่ ยเลขานกุ าร
20. นางสาวณฐพร มานะชนม์ กรรมการ
และผชู้ ่วยเลขานุการ
โดยใหค้ ณะกรรมการด�ำ เนนิ งานมหี นา้ ทดี่ �ำ เนนิ การประชมุ เชงิ ปฏบิ ตั กิ าร
จัดทำ�คู่มือการสอบวิชาพิเศษลูกเสือ เนตรนารี สามัญรุ่นใหญ่ ให้ส�ำ เร็จลุล่วง
เป็นไปตามวัตถปุ ระสงค์ทก่ี ำ�หนดไว้
ท้งั น้ี ต้ังแตบ่ ดั นเ้ี ป็นต้นไป

ส ำ�เนาถ กู ต้อง สงั่ ณ วันท่ี 26 สงิ หาคม พ.ศ. 2559
(ล( นงชาง่อื ส)ุวสัฒวุ ัฒนานาธรธรรมรปมรปะรภะาภสา)ส
นักว ิชาการศึกษาชำ�นาญการพเิ ศษ (ลงชอ่ื ) ศจั ธร วัฒนะมงคล
(นายศจั ธร วฒั นะมงคล)
ผู้อ�ำ นวยการส�ำ นกั การลกู เสือ ยุวกาชาดและกจิ การนกั เรยี น

59คมู่ อื การสอบวชิ าพิเศษลกู เสอื เนตรนารี สามัญรุน่ ใหญ่
วชิ านกั สะสม