โคลง-กลอน สรุปเนื ้อหาใน หลักสูตรครูสมาธิ และวิทันตสาสมาธิ เล่ม ๑ พิรุณกลางราตรี ๑๐ ตุลาคม ๒๕๖๔
กราบนมัสการพระอาจารย์
บทนํา หนังสือเลมนี้จัดทําขึ้นมา ดวยความตั้งใจที่จะสรุปเนื้อหาของหลักสูตร ครูสมาธิ และ หลักสูตรวิทันตสาสมาธิ เลมที่ ๑ ในแตละหัวขอ เปน รูปแบบของบทโคลงและกลอน โดยมีวัตถุประสงคใหจดจําไดงาย และดื่มด่ํากับอรรถรสในรูปของบท โคลงและกลอนในภาษาไทยซึ่งมีความสวยงามและถือวาเปนมรดกทาง วัฒนธรรมของชาติอยางหนึ่ง อยางไรก็ดี เนื้อหาหลักสูตรของหนังสือครูสมาธิ ของทานเจาประคุณ พระอาจารยหลวงพอ วิริยังค สิรินธโร ที่ไดมีเมตตาเขียนขึ้นมาเปน มรดกใหพวกเราและโลกนี้ มีความลึกซึ้งเปนยิ่งนัก บทสรุปที่เปนบท โคลงและกลอนที่จัดทําขึ้นมานี้ ไมสามารถครอบคลุมเนื้อหาไดทั้งหมด เพียงแตเปนขอสรุปที่อิงถึงขอความสําคัญบางสวนเทานั้น การที่จะไดประโยชนอยางแทจริงจากหนังสือที่พระอาจารยหลวงพอ ทานไดรจนาขึ้นนี้ ตองอานจากตนฉบับอยางตั้งใจและอานอยาง ละเอียด และลงมือปฏิบัติจริงเทานั้น ดวยศรัทธาและเชื่อมั่น พิรุณกลางราตรี
สารบัญ หนา บทนํา ดั่ง..อรุณทอแสง 1 หลักสูตรครูสมาธิเลม ๑. 2 วัตถุประสงคของการทําสมาธิ 3 บทที่ ๑.๑. วิธีการ 4 ๑.๑.๐๑. อิริยาบถ ๔ 5 ๑.๑.๐๒. อาการ - กิริยา 6 ๑.๑.๐๓. สถานที่ - บริเวณ 7 ๑.๑.๐๔. ชุมชน - ปาไม - ภูเขา 8 ๑.๑.๐๕. อากาศ - หนาว - รอน 9 ๑.๑.๐๖. เวลา 10 บทที่ ๑.๒. จุดเริ่มตน 11 ๒.๒.๐๑. ความตั้งใจ 12 ๑.๒.๐๒. ความวางใจ 13 ๑.๒.๐๓. การบริกรรรม 14 ๑.๒.๐๔. เริ่มตนการกําหนด 15 ๑.๒.๐๕. เกี่ยวกับลมหายใจ 16 ๑.๒.๐๖. เกี่ยวกับอุบาย 17 ๑.๒.๐๗. เกี่ยวกับอารมณ 18 ๑.๒.๐๘. เกี่ยวกับกระแส 19
หนา บทที่ ๑.๓. การบริกรรม 20 ๑.๓.๐๑. การบริกรรม คือ นึกพุทโธ ฯลฯ 21 ๑.๓.๐๒. การบริกรรมเปนเพียงเบื้องตน 22 ๑.๓.๐๓. การบริกรรมเปนความจําเปน 23 ๑.๓.๐๔. การไมบริกรรม กําหนดความหยุด 24 ๑.๓.๐๕ การผอนลมหายใจในขณะกําหนดความหยุด 25 ๑.๓.๐๖. การบริกรรมเปรียบดวย เด็กออน 26 ๑.๓.๐๗. การวางจิตขณะบริกรรม 27 ๑.๓.๐๘. การวัดผลของการบริกรรม 28 บทที่ ๑.๔. ลักษณะตอตานสมาธิ 29 ๑.๔.๐๑. ความเจ็บปวด เมื่อย เหนื่อย หิว 30 ๑.๔.๐๒. ความปริวิตก 31 ๑.๔.๐๓. ความกระวนกระวาย 32 ๑.๔.๐๔. ความหงุดหงิด 33 ๑.๔.๐๕. อาการกิริยาเจ็บคัน โดยไมมีเหตุผล 34 ๑.๔.๐๖. ความลังเล สงสัย 35 ๑.๔.๐๗. ความโลภอยากไดเร็ว 36 สูเสนทางธรรม 37 บทสงทาย 38 จบเลม ๑ สารบัญ
ดั่ง..อรุณทอแสง ดั่ง เห็นธรรมขจัดทิ้ง มายา อรุณ เบิกนภา เริ่มตน ทอ แสงสองทาบทา อาบโลก แสง สองขับมืดพน สวางดวย ปญญา 1
หลักสูตรครูสมาธิเลม ๑. ครูสมาธินี้ ทานวาง หลักสูตรเปนแนวทาง บอกไว เนื้อหาครอบคลุมพลาง ปฏิบัติ ครบบทพื้นฐานไซร มากลน คาเหลือ 2
วัตถุประสงคของการทําสมาธิ ทําสมาธิได สะสม พลังจิตนา อยาเพื่อตามนิยม อวดอาง ยืนเดินนั่งนอนชม ดูเถิด ทุกอิริยาบถสราง จิตให มีพลัง 3
บทที่ ๑.๑. วิธีการ วิธีการ ๖ ขอ พึงจํา เปนหลักการแนะนํา เริ่มตน พื้นฐานแนนยอมสํา- คัญยิ่ง นักนา จากรากสูยอดพน เพาะดวย เมล็ดดี 4
๑.๑.๐๑. อิริยาบถ ๔ ยืน กําหนดจิตไว ที่ฐาน เดิน นึก “พุทโธ” ผสาน ยางเยื้อง นั่ง บริกรรมฌาน จิตสงบ นิ่งนา นอน สมาธิเปลื้อง ปลดฟุง ซานใจ 5
๑.๑.๐๒. อาการ - กิริยา อาการ ระบุไว ใหเห็น กิริยา จําเปน เหมาะรู อาการ แยกประเด็น ในนอก กิริยา บอกผู หยั่งรู ในตน 6
๑.๑.๐๓. สถานที่ - บริเวณ สถานที่ เหมาะผู ฝกตน บริเวณ ชุมชน หลีกไว สัปปายะแหงหน ใดเลือก เถิดนา สุขวิหารธรรมไซร จึ่งได แกตน 7
๑.๑.๐๔. ชุมชน - ปาไม - ภูเขา ชุมชนเหมาะมากนอย เพียงใด อวดทําสมาธิใคร ชอบบาง ปาภูเหมาะทําใจ สงบ นิ่งนา กาลัญุตาสราง ยอดผู ฝกตน 8
๑.๑.๐๕. อากาศ - หนาว - รอน อากาศ พึงปรับให พอดี หนาว จัดอาจชีวี ดาวดิ้น รอน ลําบากยากมี ความสงบ ใจนา อุตุสัปปายะ สิ้น อัดอั้น เย็นสบาย 9
๑.๑.๐๖. เวลา สมาธิทําไดทุก เวลา จิตนิ่งสงบมา เมื่อนั้น บขึ้นกับกาลนา ทานบอก เปนอกาลิโกครั้น ฝกได เห็นผล 10
บทที่ ๑.๒. จุดเริ่มตน จุดเริ่มตน ๘ ขอ ลวนดี บอกกลาวทฤษฎี ครบถอย รวมถึงหลักวิธี ปฏิบัติ จากหนึ่งไปถึงรอย เริ่มดวย พื้นฐาน 11
๒.๒.๐๑. ความตั้งใจ ความตั้งใจยอมพรอม ศรัทธา แลเชื่อมั่นจึงมา ฝกได อิทธิบาทสี่พา ประจักษ ทางที่ทานวางไว มุงให สําเร็จผล อิทธิบาท ๔ ฉันทะ ทํากิจดวย รักชอบ วิริยะ เพียรกอบ กิจสู จิตตะ ใสใจมอบ ตอสิ่ง ทําเฮย วิมังสา ตรองรู คิดคน แกไข 12
๑.๒.๐๒. ความวางใจ วางใจกําหนดไว สามฐาน หนาผากฤาใจผสาน หวางทอง ฐานใดเลือกหนึ่งวาน อยาเปลี่ยน บริกรรมคําตอง เพงไว ที่ฐาน 13
๑.๒.๐๓. การบริกรรรม บริกรรมนึกไว ในใจ กําหนดตรงฐานใด เลือกนั้น นึกคํา “พุทโธ” ใส พิสุทธิ์ บริกรรมเปนขั้น เริ่มตน บําเพ็ญ 14
๑.๒.๐๔. เริ่มตนการกําหนด เริ่มตนการกําหนดชี้ ทิศทาง วาระจิตทานวาง บอกไว จากขั้นต่ําขั้นกลาง สงบอยู สูจิตขั้นสูงไซร สติรู ในภวังค 15
๑.๒.๐๕. เกี่ยวกับลมหายใจ ลมหายใจเขาออก สําคัญ ยิ่งนา แมอาจมองสามัญ เล็กจอย ใชจดจอเปนสัญ- ญาณเถิด เกิดคาตอคาคลอย จิตเขา สูฌาน 16
๑.๒.๐๖. เกี่ยวกับอุบาย อุบายใชถูกตอง ตามการณ ล้ําลึกพิสดาร ยิ่งแท จิตปรุงแตงเกิดมาร กิเลส ใชอุบายเขาแก ชนะดวย ปญญา 17
๑.๒.๐๗. เกี่ยวกับอารมณ มนุษยลวนเกี่ยวของ อารมณ ทุกขสุขเกิดจากปม กอนั้น สัญญาอุปาทานจม จอจิต ดีและเลวแบงชั้น จากดวย อารมณ 18
๑.๒.๐๘. เกี่ยวกับกระแส กระแสบวกลบนั้น นั่นหนา สงพลังดีเลวปรา- กฏแจง กระแสใฝต่ําพา ติดบวง ผูฝกจิตเห็นแยง ตอสู ทวนกระแส 19
บทที่ ๑.๓. การบริกรรม บริกรรม ๘ ขอ รจนา ลงละเอียดเนื้อหา เกี่ยวของ จากนึก “พุทโธ” พา ไปสู การวัดผลสอดคลอง จับตอง ไดความ 20
๑.๓.๐๑. การบริกรรม คือ นึกพุทโธ ฯลฯ กรองกลั่นสื่อลวงล้ํา จิตใจ สะอาดอารมณใส พิสุทธิ์แท นึกคํา “พุทโธ” ใน ใจอยู บริกรรมชวยแก สื่อราย หายสูญ 21
๑.๓.๐๒. การบริกรรมเปนเพียงเบื้องตน บริกรรมเปนแคเบื้อง- ตนนา เพียงชั่วครั้งพึ่งพา แคนั้น ใจสงบถึงครา ละเลิก วาระจิตเลื่อนขั้น มุงเขา สูฌาน 22
๑.๓.๐๓. การบริกรรมเปนความจําเปน ฝกจิตตองเริ่มดวย บริกรรม มิอาจละฤาทํา เลี่ยงได จิตจะละเอียดจํา- เปนยิ่ง นักนา เปนวิถีวางไว ชวยให สําเร็จผล 23
๑.๓.๐๔. การไมบริกรรม กําหนดความหยุด ถึงเวลาตองหยุด บริกรรม เมื่อจิตถูกชักนํา สงบแลว เปรียบหยุดเพราะทานคํา จนอิ่ม จิตละเอียดผองแผว เพราะทิ้ง บริกรรม 24
๑.๓.๐๕. การผอนลมหายใจในขณะกําหนดความหยุด จิตละเอียดเขาสู ภวังค เหลือแตลมหายใจยัง รับรู จิตรวมผอนลมดัง กําหนด บมเพาะตนสูผู สติรู ในภวังค 25
๑.๓.๐๖. การบริกรรมเปรียบดวย เด็กออน จิตเปรียบเปนเด็กนอย นอนเปล บริกรรมหันเห จิตได ประคับประคองทุมเท เลี้ยงอยู ครั้นเด็กโตแลวไซร ละได จึงดี 26
๑.๓.๐๗. การวางจิตขณะบริกรรม พลังจิตเพิ่มดวย เหตุวาง ๑. บริกรรมนําทาง สงบได ๒. ศรัทธาเชื่อมั่นกลาง ดวงจิต ๓. สติตั้งพรอมไว ขณะได บริกรรม 27
๑.๓.๐๘. การวัดผลของการบริกรรม ผลบริกรรมวัดได สองตอน ๑. จากเริ่มถึงถอน กอนเขา ๒. สูภวังคลดทอน สัมผัส บริกรรมมีเปา จิตให มีพลัง 28
๑.๔. ลักษณะตอตานสมาธิ อันลักษณะตอตาน สมาธิ มีเจ็ดประการลิ- ขิตไว เจ็บเมื่อยเหนื่อยหิวปริ- วิตก กระวนกระวายไซร ทานให พึงทน หงุดหงิดฤาเจ็บไร เหตุผล ลังเลสงสัยปน อยากได ใจเร็วดวนโลภจน สูญหมด เจ็ดประการนี้ไซร สงให เสียผล 29
ลักษณะตอตานสมาธิ ๗ ประการ ๑.๔.๐๑. ความเจ็บปวด เมื่อย เหนื่อย หิว เจ็บปวดเมื่อย เหนื่อยหิว เปนทิวทุกข จะพนทุกข ตองปลุกใจ ใหตอสู ขันธมาร สานถัก กับดักปู พินิจดู รูทันเทา จึงเขาที 30
๑.๔.๐๒. ความปริวิตก ความปริ- วิตก วก-วน-จิต เปนความคิด ติดไป ในวิถี ควรละทิ้ง สิ่งกั้น บั่นชีวี ใชวิธี ดีรู สูแยบยล 31
๑.๔.๐๓. ความกระวนกระวาย ความกระวน กระวาย สายดวงจิต ทานลิขิต คิดอุบาย ใชไดผล กรองอารมณ ที่ถมติด ในจิตตน ตัดกังวล จนหาย มลายพลัน 32
๑.๔.๐๔. ความหงุดหงิด ความหงุดหงิด ติดปม ทับถมทรวง ตองแกหวง ถวงดุล อยาหุนหัน เปนจุดดํา ทําจิต คิดดึงดัน ตองรูทัน กลั่นกรอง ประคองใจ 33
๑.๔.๐๕. อาการกิริยาเจ็บคัน โดยไมมีเหตุผล อาการเจ็บ เหน็บคันไป ไรเหตุผล เปนทุกคน ทนสู จนรูหาย เปนปฏิ- กิริยา พาทุกขกาย ตั้งเปาหมาย ดวยใจมั่น ขันติธรรม 34
๑.๔.๐๖. ความลังเลสงสัย ความลังเล สงสัย ใหสับสน ในใจตน ปนเกลื่อน เหมือนขยํา อยารอยเรียง เพลี่ยงพล้ํา ในน้ําคํา เชื่อมั่นตาม ความศรัทธา พาใจดล 35
๑.๔.๐๗. ความโลภอยากไดเร็ว ความโลภมาก อยากไดเร็ว เปนเปลวไฟ เผาลนใจ ไฟขับ จนสับสน ตองปลอยปลด ลดทอน ที่รอนรน จึงผานพน คนพบ สยบมาร 36
สูเสนทางธรรม สู วิถีคนพบ ในตน เสน แหงปญญาบน จิตรู ทาง ปราศจากทุกขทน เผาแผด ธรรม ประสิทธิ์เลิศผู หยั่งรู ในตน 37
บทสงทาย การจัดทําหนังสือเลมนี้ ที่สําเร็จขึ้นมาได ตองขอกราบขอบพระคุณ ทานเจาประคุณ สมเด็จพระญาณวชิโรดม พระอาจารยหลวงพอ วิริยังค สิรินธโร ที่ไดเมตตาแตงหนังสือหลักสูตรครูสมาธินี้ และคณาจารยของสถาบันพลังจิตตานุภาพ ที่ไดถายทอดวิชา ความรูใหเปนวิทยาทานแกนักศึกษารวมทั้งผูเขียนเอง และบรรดาพี่เลี้ยงทั้งหลายที่ไดเสียสละ ทุมเททั้งใจกาย เพื่อสาน ตองานของพระอาจารยหลวงพอ และนักศึกษาครูสมาธิทั้งหลายที่ไดสนับสนุน ชื่มชม ในบทโคลง และกลอน ที่ผูเขียนไดทดลองสงไปใหอานเปนระยะ จนทําใหเกิด แรงบันดาลใจในการจัดทําหนังสือนี้ขึ้นมา และทายสุดนี้ ขอขอบคุณ คุณพลสรรค เลิศสิริกันยา ที่ตรวจทาน คําสะกด และชวยออกแบบ เลือกรูป และจัดทําเปนรูปเลมขึ้นมา ดวยศรัทธาและเชื่อมั่น พิรุณกลางราตรี 38
ขออนุโมทนาบุญกับทุกท่านครับ