KEPEMANGKUAN
NGANTEB UPAKARA
I Wayan Suma
2 PENGANTAR
Om Swastyastu, Buku kecil Gegelaran Pemangku ini dimaksudkan sebagai sumbangan atau punia dari
Pesraman Merta Sari untuk para calon pemangku atau pun pemangku yang sedang giat
meningkatkan diri dalam tugas-tugas kerohanian. Buku ini disusun dengan sederhana dan puja yang
disajikan diambil sebagian dari rangkaian puja yang lengkap, dengan tujuan agar para pemangku
lebih cepat dapat menggunakannya. Meskipun puja yang diambil hanya sebagian, namun itu sudah
cukup untuk melaksanakan upacara yang memang menjadi kewajiban para pemangku. Diharapkan
para pemangku terus meningkatkan diri dengan melengkapi puja yang ada. Semoga buku ini
memberikan manfaat. Om Shanti, Shanti, Shanti, Om
3 PEMBERSIHAN DIRI Duduk Bersila: OM OM Padmasana ya namah Cuci Tangan: Om rah pat astray a
namah Berkumur: Om Um rah pat astra ya namah Memantrai Badan: OM Prasada sthiti sarira siwa
suci nirmala ya namah Mengambil dan menghaturkan asap dupa: OM ANG Brahma-amretha dhipa
ya namah OM UNG Wisnu-amretha dhipa ya namah OM MANG Lingga purusa ya namah Mengasapi
badan: Om Sri Guru jagat papebyo namah swaha NGARGA TIRTHA Mengambil bunga dipegang kedua
tangan diletakkan di depan dada, ucapkan Astra Mantra: 3
4 Om Um rah pat astra ya namah OM Atma tatwa-atma suddha mam swaha OM OM Ksama sampurna
ya namah OM Sri Pasupatye Hung Phat OM Sriyam bhawantu OM Sukham bhawantu OM Purnam
bhawsantu Mengambil Genta dan diasapi: Om Am dhupa astra ya namah Memercikkan tirtha di genta
(Gunakan Astra Mantra) Memuja Genta: OM Kara Sadasiwa stham, Jagat Natha hitang karah Abhiwada
wadanyam, Ghanta sabdha prakasyate 4 OM Ghanta sabdha mahasrestah, Ongkara parikirtitah
Candra nada bhindu drestham, Spulingga siwa twam ca OM Ghantayur pujyate dewah, Abhawa-
bhawa karmesu Warada labdha sandeham, Wara siddhi nih samsayam
5 Palit Genta: Om, Om, Om (tik ning) Membunyikan Genta: OM Ang Kang Kasolkaya Iswara ya namah
Ngaksama: (tangan kiri membunyikan genta, tangan kanan pegang bunga) (1) OM Ksama swamam
mahadewa, Sarwa prani hitang karah Mamoca sarwa papebhyah, Phalaya swa sadasiwa OM Papoham
papo karmaham, papa-atma papa sambhahwah Trahimam pundari kaksah, Sambhahya byantara suci
OM Ksantawya kayiko dosah, Ksantawyo waciko mama Ksantawyo manaso dosah, Tat pramadat
ksama swamam Om, Hinaksaram hina-padam, Hina-mantram tathaiwanca, Hina-bhaktim hina-
wreddhim, 5
6 Sada Siwa namo stu te. Om, Mantram-hinam kriya-hinam, Bhakti-hinam Maheswrah, Yat-pujitam
Mahadewam, Paripurna tad-astu-me. (2) OM Apsudewa pawitrani, Gangga dewi namo stute Sarwa
klesa winasanam, Toyane parisuddhaya te Sarwa papa winocini, Sarwa rogha winasa ya, Sarwa klesa
winasanam, Sarwa bhogam ewapnuyat OM Sri kare sa-pahut kare, Rogha dosa winasanam Siwa-
lokam maha-yaste, mantre manah papa-kelah Siddhim tri-sandhya sa-pala, Sekala mala malahar
Siwa-amretha manggalan ca, Nadinidam namah siwa ya 6
7 (3) OM Panca-aksara maha tirtham, Pawitram papa nasanam Papa kotti sahasranam, Aghadam
bhawet sagaram OM Panca-aksara parama-jnanam, Pawitram papa nasanam Mantram tam parama-
jnanam, Siwa logham pratisthanam OM Namah siwa ya etyewam, Param Brahman atmane wandam
Param sakti panca diwyah, Panca Rsi bhawed agni OM A-karas ca U-karas ca, Ma-karo windu nada
kam Panca-aksara maya proktam, Ongkara agni mantrake OM Bhur Bwah Swah swaha Maha
ganggayai tirtha pawitrani Ya namah swaha. 7
8 Gangga Puja: Dengan genta dan bunga (1) OM Gangga sindhu saraswati, Suyamuna godhawari
Kaweri sarayu mahendra, Tenaya carma wati wai nuka Badra netrawati maha suranadi, Kyata ca ya
ghandaki punyah Purnam jalah samudra sahitah, Kurwantu te manggalam 8 (2) Om, Namaste
Bhagawan Gangga, Namaste sitalambhwati, Salilam wimalam toyam, Swayambhu tirtha bhajanam.
Om, Subhiksa hasta-hastaya, Dosa-kilbhisa nasanam, Pawitre su maha tirtham, Gangga thapi maho
dadhi. Om, Wajrapani maha tirtha, pãpa-soka winasanam, Nadi puspa-laya nityam, Nadi tirtha taya
priya.
9 Om, Tirtha-nadisca kumbhasca, Warna deha mahãtmanam, Muninam manggalesu ca, Ye wapi ca
Dewokasah. Ngurip tirta: pakai tunjung kalau tak ada kalpika atau bunga biasa. Tanpa genta, bunga
dipegang dengan kedua tangan di sela mata. OM OM I A KA SA MA RA LA WA YA UNG namo namah
swaha OM OM A RA KA SA MA RA LA WA YA UNG namo namah swah OM OM kurmeda jaya jiwa sarira
raksan dadasi me OM Mjum sah wausat mrtyujaya ya namah (kalau pakai bunga tunjung kurmeda
diganti kumeda) Om, Mretyunjaya-dewasya, Yo-namoni hanukerttiyet, Dirghayusam-awãpnotu,
Sanggrame wijaya-bhawet. Om, Atma-tattwãtma suddha ya mam swaha. 9
10 Masukkan bunga ke dalam sangku, genta tetap bersuara, dilanjutkan dengan memasukkan bunga
satu persatu dengan mantram: Om, Prathama suddha, dwitya suddha, tritya suddha, caturti suddha,
pancami sudha, sadmi sudha sabda, sapta ti sudha, Om suddha, suddha, suddha wariastu tat astu
swaha Ayuwerdi Stawa Om, Ayuwreddhi yaso-wreddhi, wreddhi pradnyan sukha sriyam. Dharma-
santana wreddhisca, santute sapta wreddhayam. Ya ta mero sthito dewam, Ya wat Gangga mahitale,
Candrako gagana yawat tawat twa wijayi bhawet. Om, Dirghayur-astu-tad-astu-astu, Om, Awighnam-
astu-tad-astu-astu. Om, Subham-astu-tad-astu-astu. Om, Sryam-bhawantu, Om, sukham-bhawantu
Om, purnam-bhawantu. 10
11 Memercikkan tirtha ke awang-awang kalau menghadap pelinggih ke pelinggih dengan Astra
Mantra. Memercikkan tirtha ke diri sendiri -- dengan Astra.Mantra. Memakai basma: Om, Idam-
bhasmam param-guhyam, Sarwa papa winasanam Sarwa-rogha prasamanam. Sarwa-kalusa
nasanam. Om Ang di antara alis mata Om Ung di dada Om Mang di tenggorokan luar. Bagi seorang
pinandita, proses permohonan tirtha suci sudah selesai, jika ritual di atas dilakukan dalam keseharian,
bisa dilanjutkan dengan Kramaning Sembah. Jika ritual di atas untuk memimpin umat melaksanakan
upacara (di hadapan upakara) dilanjutkan dengan pelaksanaan pengeresikan seperti, Byakaon,
Durmenggala, Pengulapan, 11
12 Prayascita. Tirtha dipercikkan satu persatu ke arah pelinggih. Byakaonan dan Durmenggala ke arah
pelinggih bagian bawah, Pengulapan dan Prayascita ke pelinggih bagian atas. Seorang pinandita
belum diperkenankan menggunakan lis gede, belum diperkenankan untuk membuat tirtha pemuput,
oleh sebab itu tirtha pemuput dimohonkan pada pelinggih sesuai tingkatan upakara, misalnya, kalau
di merajan gunakan tirtha pemerajan. Dewa Yadnya Didahului dengan memohon tirtha pesucian atau
pembersihan seperti di depan. Puja untuk Byakalan: Om sang kala kali kehaturan pebyakala, apanduk
kalanya kabeh. Om bang bhatara bayu angiberaken sarwa lara roga wignanin jadma manusa mwang
rat bwana kabeh. Puja untuk Durmanggala: Om sang kala purwa sang kala biya, sang kala sakti, sang
kala suksma, sang kala ngulaleng, aje kita mati pepenjingan, aje 12
13 kita mati peprontongan, iki tadah sajinira penek mwah trasi bang, wus ta kita amukti sari, lunga ta
kita amarah marak desa aja mrangke mwah den pawehakena saling raksa rumaksa. Puja untuk
Pengulapan OM Pukulun Sang Hyang Sapta Patala, Sang Hyang Sapta Dewata, Sang Hyang Trinadi
Pancakosika, Sang Hyang Besawarna, Sang Hyang Premana menadi Sang Hyang Urip, jenek ta kita
haneng pelungguhanhira sowang-sowang pawehaena ingsun angaweruhi kita aneda sadya rahayu,
sang angaturaken pengulapan (aneda urip/pramana/atman, sesuai kebutuhan). Om pretiwi jagat
sampurna, apah, teja, bayu akasa pramana ya namah swaha. Puja untuk Prayascita: Om prassita
karayogi catur waktran ca winci tayet, Om aghore tat watanem - Saat ini, jika membuat upacara caru
laksanakan carunya. 13
14 - Begitu pula jika ada melaksanakan upacara mendak di panggungan, laksanakan.. - Upacara
mendak di pelataran/natah merajan juga dilaksanakan. Menstanakan Bhatara: dengan sarana bunga.
OM Aditya sya param jyotir, Rakto tejo namo stute Sweta pangkaja mandhyaste, Bhaskara dewa ya
namo namah OM Hrang Hring Sah Paramasiwa Aditya ya namah swaha (Sentilkan bunganya ke arah
ersanya) Memuja Surya, pakai genta dan bunga: Om, Stambha meru pariwarta samastalokam,
Bimbhãdhi Dewa nicitaya wajikara ya Jambor atiwa gagana ya samasta netram Tri loka natha caranaya
namo namaste. Memuja Pertiwi, pakai genta dan bunga: OM Prathiwi Srinam dewam, Catur dewi
maha wiryam Catur asrama bhatari, 14
15 Siwa bhumi maha siddi Memuja Akasa, pakai genta dan bunga. Om kara dewa murtinam, nirmala
byo mantara Akasa dewa pratistanam, murti dewa sunia layem Memuja Guru (Guru Stawa) OM Dewa-
dewi Tri Dewanam, Tri murti tri lingganam Tri Purusa sudha nityam, Sarwa jagat prastitanam OM Guru
rupam guru dewam, Guru purwam Guru madyam Guru pantaram dewam, Guru dewa suddha
atmakam OM Brahma Wisnu Iswara Dewam, Jiwatmanan trilokanam Sarwa jagat pratisthanam, Sudha
klesa winasanam. Untuk warga Pasek lanjutkan dengan puja Bethara Kawitan: 15
16 Om Ang GengGnijaya, Gnijaya Wijaya jagat patyam manic jayas ca, Semeru s ca, gana s ca de
Kuturan ca Bharadah ca Sapta Rsi dewa sampurna Om Namaste Putranjaya. Om Hung dewi Danuh
amerta sa bumi, Sapta hyang desa sampurna. Om Sri Pasupati ya namah swaha. Pranamya Bhatara,
pakai genta dan bunga. Om pranamya Bhaskaram Dewan, Sarwa klesa ninasanam, pranamya aditya
sewartam, bukti-mukti wrapradam. Memercikkan tirtha ke arah awang-awang dengan Mretyunjaya
stawa: Om I A KA SA MA RA LA WA YA UM Om kurmeda jaya jiwa sariram dada sime Om mjung sah
wausat mretyunjaya ya namah swaha. Ngonek Bebanten (Upakara) 16
17 SESAYUT: Om Hyang guru reka tanaya, hyang gurupati, hyang guru dewa, hyang pramesti guru,
manusan paduka bhatara angaturaken pujawalin paduka bhatara, anedi sih panugrahan paduka
bhatara, pawehakna manusan paduka bhatara anugraha urip waras dirgayusa trepti ning pesanakan,
murah sandang kelawan pangan tan kakeneng danda pataka upadrawa de bhatara hyang mami.
Terepti Sesayut, (Genta dan bunga) Om Om sarira paritrepta ta Om Om atma tatwa pan trepta ta. Om
Om jiwi ta pari trepta ta Om Om sarwa suka pari purnata Om Om subagya pan purnata (pentilkan
bunga ke arah sesayut). Percikkan Tirtha ke arah Sesayut Om Om amerta sanjiwani ya namah Om Om
kurmeda ya namah Om Om sakti karanam ya namah Om Om mertyun jaya ya namah Om Om candra
praba ya namah 17
18 PENGAMBEYAN Om kaki ciwa gotra nini ciwa gotram kaki panyarikan nini panyarikan, kaki semaya
nini samaya, kaki pengambe, nini pangambe ingsun amuwu angambe dewata dewati, bhatara bhatari,
hyang hyang sang yajnya mana, pahenek paduka bhatara malingga malinggih haneng purwaning
daksina. manusan paduka bhatara angaturaken puja walin paduka bhatara, pawehakna manusan
paduka bhatara anugraha manut pengaptin ipun. PANYENENG Om kaki ciwa gotra nini ciwa gotra,
kaki penyarikan nini panyarikan, kaki semaya nini samaya, kaki penyeneng nini panyeneng kajenegan
dinira, bhatara Brahma, Wisnu, Iswara, Surya Chandra lintang tranggana, sang hyang tryo dasa sakti.
SUCI Om asucirwa sucirwapi, sarwa gangga gatam iwap cintyayit dewa isanam sarwa byantara suci.
18
19 JERIMPEN / GEBOGAN Om ksama swamam maha dewa sarwa prani hitang karah mamoca sarwa
papebyah pala ya swa sada ciwa. PRAS Om eka wara, dwiwara, triwara, caturwara, pancawara bawat
Brahma, sad wara Iswara dewasca, Wisnu saptawara, waca asta wara purna jneyah. Om purwa pras
prasida sidi sadya rahayu ya namah swaha. DHARMA PANGOLIH Om ciwa sada ciwa parama ciwa
sang hyang jagat wisesa, sang hyang adnyana wisesa, sang hyang antara wisesa sunting akena pujan
insun pingkalih yadnyan manusan paduka bhetara angadakaken yajna... saha upakara, suci asoroh
muang runtutan ipun, alit aturan ipun agung pamilaku, anedi sih panugrahan paduka bhatara,
pawehana manusan paduka bhatara anugraha urip waras dirgayusa, trepti ring pasanakan, murah
sandang kalawan pengan tan kekenang dada pataka upadrawa de bhatara hyang mami. 19
20 20 Om Anugraha manuharam dewa datta nugrahakam hyarcanam sarwa pujanem, namah sarwa
nugrahakem, Om Dewa-dewi Maha siddhi Yajni kaltem mulatmidem laksmi sidhirca dirghayur
nirwighna sukha wrddhi tah. Nyayab bebanten Om ciwa nirmala, twam guhyah ciwa tatwa paroyanah,
ciwa sya pranato nityam, candi sya namostute. Om nirwedam Brahma Wisnu s ca, bhoktra dewa
Maheswarah, sarwa wyadi nala bhakti, sarwa karya ta sidantam. Metabuh Om bhuktiyantu Iswaro
dewa bhuktiantu tri loka natah saganah sapari warah sawargah sadasi dasah. Lanjutkan
melaksanakan upacara mendak dateng di pelataran merajan. Lanjutkan dengan Muspa (kramaning
Sembah bersama) Mohon Tirtha Pemuput/Wangsuh pada Ida
21 bhatara, dipercikkan terlebih dahulu keawangawang, ke arah pelinggih tempat memohon tirtha,
dilanjutkan ke diri sendiri, kemudian baru ke pelinggih-pelinggih sesuai tingkatannya dan kemudian
kepada keluarga yang melakukan pemuspan. Pengaksama Om ksama swamam jagatnatha, sarwa
papa hirantaram, sarwa karya sidam dehi, prana mami sure swaram. Om Anugraha manuharam,
dewa data nugrahakem, hyarcanam sarwa pujanam, nama sarwa nugrahakem. Om Ayu werdi yasa
werdi, werdi prajnya suka sriyah, darma Santana werdisca, santute sapta wedayah. Pentilkan bunga
ke awang-awang lanjutkan dengan memercikan tirtha dengan astra mantra. 21
22 Nyineb Genta. Om dewa suksma parama acintya ya namah. Plenting Genta Om santi, santi. santi
Om Lanjutkan melaksanakan upacara muket Wangsuhpada, jika meminta tirtha wangsuh pada ke
Pura-pura. Melaksanakan upacara Nyambleh, di pemedalan merajan. BHUTA YADNYA (Ngaturang
caru) Tingkatan Bhuta yadnya yang boleh dilaksanakan oleh seorang Pinandita sebatas Panca Sata
(lima ayam) atau Ayam Brumbun. Didahului dengan proses pembuatan Tirtha pesucian/pembersihan
seperti di depan, lanjutkan dengan urutan ini. 1. Melaksanakan pembersihan seperti Byakalan,
Durmanggala, Pengulapan dan Prayascita. 2. Sembah kepada Surya (mantram sama dengan di depan)
22
23 3. Memercikkan Tirtha ke arah caru dengan astra mantra. 4. Utpeti bakti
(menggunakan/memegang bunga sebagai pranamya). Om Sang Om Bang Om Tang Om Ing, Om Nang,
Om Mang, Om Sing, Om Wang Om Yang. (pentilkan bunga kearah caru). 5. Tawur ke Purwa Om
pukulun mundura sang kaki gumulung gumuling ring lemah, mundura sira sang ana haneng lemah
sangar lemah mendek, mundura sira sang kaki pulung rah. Manawa sira kahidekan, kelangkanin,
kesandung, kelempag, kasampar, kababat, kapacul, kaki sira sang wong dengen sanak lunge ta kita
kidul kulon kidul wetan nggon nira agawe grya mwang prahyangan haneng kene. Om sang yama raja,
sang darma raja, sang brahma raja, sang banaspati, sang banaspati raja mundurakna wadwa balanta
sedaya. Om kaki sang wong dengen sanak sira asining reku, ingsun asihing sira, sira asanak reku,
ingsun asanak asihing sira. 23
24 6. Mantra ke caru Caru Ayam Brumbun (eka sata) 24 Om sang bhuta tiga sakti, madya desaya, Ciwa
dewatanya, pancawarna rupanira lan tadah sajinire penek brumbun muah ayam brumbun rinancana
winangunurip, pawehakna sanak rabi putu buyut muang wadwa kalan ta sadaya, Manawa kirang
Manawa luput aksama akena ta pakulun, wus ta kita amukti sari pamantuka kita haneng kahyanganira
suwang-suwang, pawehakna sang apara caru anugraha urip waras, dirgayusa, terepti ring pasanakan
murah sandang kalawan pangan, lan kakeneng danda pataka upadrawa de hyang mami. Om
sidhirastu. Ayam Amanca (manca sata) Om sang bhuta janggitan purwa desanya, Iswara dewatanya,
petak rupanira. Om sang bhuta langkir, daksina desanya, Brahma dewatanya, bang rupanira. Om sang
bhuta Lembu kanya, pascima desanya, Mahadewa dewatanya, pita
25 rupanira. Om sang bhuta aruna, uttara desanya, Wisnu dewatanya, ireng rupanira. Om sang bhuta
Tiga sakti, madya desanya. Ciwa dewatanya, Pancawarna rupanira, mapupul ta kita kabeh, lah tadah
sajinira, penek amanca muwah ayam amanca winangunurip, paweh akna sanak rabi putu buyut
mwang wadwa balanta sadaya, menawa kirang menawa luput aksama akna ta pakulun, wus ta kita
amukti sari pamantuka ta kita haneng kahyanganira sowang-sowang, aja ta kita anglara sang apara
caru pawhhakena sang apara caru urip waras dirgayusa murah sandang kalawan pangan trepti ring
pasanakan tan kekenang danda pataka upadrawa de hyang mami. Om sidhirastu. 7. Gelar sanga Om
pukulun sang yama raja. iki tadah sajinira jangan sakawali mwah gelar sanga, sajeng sagaci tan
sinarengan tumurun sang yamaraja, pada suka ya namah. 25
26 8. Kala Stawa Om Durgapati masariram kala kingkara moksanani kala mertyu punah citram sarwa
wigna winasanam. Om sema sakasta mahadewi barawi preta baksini bagawati tuhatasya durga dewi
namo namah. Om karura raksasa rupanca webatsya twan ca yo punah santa rupam awapnoti twam
wande tripuran takam. 9. Ngayab Caru Om buktyantu durga katarah, buktyantu kala mawanca
buktyantu sarwa butanam buktyantu pisaca sanggyam. Om Durga loke boktaya namah swaha Om
Kala loke boktaye namah swaha Om Pisaca anggyam loke boktaye namah swaha. 10. Metabuh. Om
Durga bucari, kala bucari, buta bucari pisaca sanggyam bucari ya namah swaha. 11. Nglukat Bhuta
Om lukat sira bhuta dengen, sumurup 26
27 maring buta kalika, lukat sira buta kalika sumurup maring batari durga, lukat sira betari durga
sumurup maring matari uma, lukat sira betari uma sumurup maring batara guru, lukat sira batara
guru sumurup maring sang hyang tunggal, lukat sira sang hyang tunggal sumurup maring sang hyang
tan paran sira, juga sang kaning paran sira juga sida anglukat anglebur tri mala, dosa mala, satus
patakaning jadma manusa muang rat buwana kabeh. Om Ang ksama sampuma ya namah. 12.
Ngantukang Bhuta Om jah tang ko tri puru sangkara, singgah, singgah, singgah, aku gurumu. 13.
Pralina Bhuta Om duk, duk, dung, dung, rung, rung, hung, hung, ha, ha, ing, ing namah swaha. 14.
Pralina Sarwa gamang. Om ana getih tan pa getih sah sumasah, I, peng, beng 15. Panca parwata,
Percikkan tirtha, astra 27
28 mantra Sa, Ba, Ta, A, I. 16. Tri parwata, percikkan tirtha astra mantra: Ang, Ung, Mang 17. Eka
parwata, percikkan tirtha astra mantra Om. 18. Pralina Caru Om Ung Ung buwana sudha suksma ya
namah Om Ung suksma ya namah. 19. Maktyang Caru 20. Ngerebeg Caru Selesai. 28
29 Puja Berkaitan dengan Caru Lain dan Melaspas Bangunan Puja di bawah ini berkaitan dengan caru
juga, dilanjutkan dengan tata upacara dalam membangun rumah. Puja-puja ini dilakukan setelah
selesai pembersihan diri dan ngarga tiratha. Puja caru Jigramaya (Karang panes): Ih, Kita Sang Bhuta
Jigramaya, marupa manca warna, kita retuning Bhuta Kala Dhengen, makanak I Pamali Pulung Raksa,
I Undar-andir, ekadasa rowangan-ira, kita anggawe kapanjingan hyang lalah, kasandering gelap,
katiben amuk, kalebon amuk, kasirating rah, salwiring cuntaka bhayaning pakarangan, kelebur
kapunah den nira Sang Bhta Jigramangsa. Om, Ang, Ksama Sampurna ya namah swaha. Puja
Pamahayu Pakarangan. Om, Indah ta kata Bhatari Durga, dening kita hanuduh I Bhuta mangsa, apan
kita wus sinungan sajin nira. 29
30 30 Om, Indah ta kita hangken sapenangkan ta parn-parnnya, haywa ta kita hanglarani,
hangrubheda manusan nira, iki tadah sajin nira, wus ta sira padha hanadhah saji, mundura ta sira
maring pasenetan nira, kemitan manusan nira. Siddha amangguhang dirghayusa paripurna. Om,
Siddhir astu ya namah. Puja Ngruwak atau Nyapuh. Ih, Sang Bhuta kala Ngadeg, Sang Bhuta kala
Bongol, Sang Bhuta Kala Pamatang, mwang ta kita Sang Sedhahan sawah/tegal, iki tadah sajin nira,
daksina banjotan, sega ireng iwak bawang jahe, mangke hulun anyapuh ikang sawah /tegal, haywa
sira mamiruddha. Om, Nini Bhatari Sapuh Jagat, ingsun I Bandesa Wayah, I Kubayan Badung, I Pasak
Pancung, ingsun wus kalugraha de Bhatara Siwa, mangenahaken sawah tegal palemahan iki, apan
ingsun anaking Bhatara Guru, wus ingsun angasahang palemahan iki, wastu asah sinah,3x. Aja sira
mangadakaken gring desthi pamala-
31 pamali, iki tadah sajin nira sowing-sowang, poma, poma, poma. Puja Nyapuh Pundukan atau
Baledan. Om, Nini pamali wates, kaki pamali Wates, tan hana jurang pangkung, tan hana lemah angr,
tan hana bebaledan, tan han tunggak wareng, tan hana lemah mandeg, aku Ibu Prethiwi anglebur ska
lwiring hala. Om, Bhuta teka asih, Dewa teka purna Om, Sa, Ba, Ta, A, I. Puja makuh Bangunan. Om,
Ang, Ah, Dewa-dewi maworana ya namah. Puja Panyapsap Bangunan. Sarana, payuk pere misi toya
anyar, ambengan 11 katih. Om, Bhagawan Brahma anyapuh halning wewangun, pring taru ginawe
umah, suddha malanta manadi kayu pring. Om, Suddha mala, suddha papa, suddha, suddha wariastu
swaha. 31
32 Puja Ngurip Bangunan. Om, Sa,Ba,Ta,A,I, Na,Ma,Si,Wa,Ya, Wiswakarma prayojanam, Bhuwana kreta
ya namah, hayu wreddhi ya namah. Menjalankan Pangurip-urip. Om, Bhagawan Sukra angurip sarwa
wewangunan, kayu pring ginawe umah, rah sata wana bayunta urip sang uga wangun, teka urip 3x.
Puja Tirta Pemlaspas Bangunan. Om Sang Hyang Parama Wisesa sura sakti, sira anguripaken sarwa
tumuwuh, anguripaken wewangunan kabeh, purwa, ghneyan,daksina, nairiti, pascima, wayabya,
uttara, airsanya, sor luhur, sami padha kauripana den nira Sang Hyang parama Wisesa murti sakti,
apupul dadi sawiji,matemahan Sang Hyang Hayu Narawati, asih, asung amretha jiwa na urip. Om, Sri
bagya ya namah, Ang-Ah. Puja Pemlaspas Bangunan. Om, Pukulun ta sira Sang Hyang Surya Candra,
manusan nira angaturaken saji 32
33 tadah pawitra, lenga wangi buratwangi, kedik denpun hangaturaken, agung pamilakunya, sira Sang
Hyang Besrawana sira uriping taru, sira jumeneng ring yasa, haywa ka ginggang, haywa ka gingsir,
den tegteg pageh salawasnya. Om, Pukulun Bhagawan Byasa sura sakti, hulun hangaturaken
pamlaspas, makadi pawangun urip, taru pring ginawe umah, kajenengana den nira Sang Hyang Tri
Purusa, kasaksenin den nira Sang Hyang Triyo dasa saksi, sampun hana kalaning kang padha urip
gawenya. Om, Ang-Ah, Ang-Ah. Om, Phat-Phat namah swaha. Ngayab Banten Pemlaspas. Om, Bhumi
ginawe suddha, suddha bhumi, suddha taru, suddha pring, suddha Dewat, suddha papa rogha wighna
kang sarwa winangun, mur hilang haneng swarga, suddha, suddha wariasti ya namah swaha. Puja Lis.
Om, Pukulun pangadeganing sang janur kuning, sira rininggiting Guru, turun utusan 33
34 Hyang Dewa Bhatara, kalebataning sarwa Dewa, mangilangaken mala papa pataka, geleh aptileteh.
Om, Siddhir astu nama Siwa ya. Seperti yang disebutkan di depan, seorang pinandita (pemangku)
belum diperkenankan menggunakan lis gede sehingga pujanya tidak disebutkan di sini. 34
35 NGAYAH BAKTI DI PURA-PURA BESAR Jika pinandita (pemangku) memimpin umat untuk
bersembahyang ke pura-pura besar, maka setelah melakukan pembersihan diri dan ngarga tirtha
seperti yang sudah diuraikan di depan, ikuti langkah sederhana di bawah ini: Ksama swamam Om
ksama swamam jagatnata, sarwa papa hirantarem, Sarwa karya sidham dehi, prana mami sure
swaram. Om twam ciwah twam ciwakarah, twam Rudrah bahni laksanem, twam hi sarwa gating karah,
nama karya prajayate. Om ksama swamam maha sakte hyasta hi swarya gunatmakah, nasayet
satatam papam, sarwa aloka darpanam. Om Brahma panca Brahma nyatah, 35
36 pancaksara Rudra tratah tri aksara Wisnu samproktah omkara parama ciwa ya. Nama dewa Om
nama dewa adistanaya, sarwa wyapi nesiwaya padmasana eka prastistaya, ardha nareswari ya namo
namah swaha. Om anugraha manuharam dewa data nugrahakem, hyarcanem sarwa pujanem nama
sarwa nugrahakem. Dewa dewi maha sidhi, yajni kaltem mulat midem, laksmi sidhis ca dirgayur
nirwigna suka werdhi tah. Darma pangolih (lihat di depan hanya bagian 1 saja). Ngayab pedatengan
Om Ang Ang giripati wande, 36
37 lokanatha jagatpatin, danesam tranam karanam sarwa guna mahadyatam, Rudra maha sudham,
sarwa wighna winasanam, Ciwa parama samyuktam, maha bairawi karanan. Om purwa maha dewin
ca, agneasya maheswari, daksina kumari dewi, neriti kuweri dewi, pascima waisnawi dewi, wayabya
rudri tri dewi, uttara camundi dewi, ersanya gayatri dewi, uma tatwa maha dewi. Om Ang Ung, Ang
Ung, Ang Ung, ya namah swaha. Gelar sange (sama seperti di depan) Metabuh. (sama seperti di atas)
Kramaning sembah Nuwur wangsuhpada bhatara: (memercikkannya kepada warga). 37
38 38 MANUSA YADNYA Upacara Tiga Bulanan Sang pinandita tetap mengawali dengan pembersihan
diri, ngarga tirtha, kemudian puja-puja seperti: - Nuwur tirtha pengelukatan - Ngajum Bayakawon -
Ngajum Durmanggala - Ngajum Prayascita - Ngajum Pengulapan - Ngastawa Surya - Ngastawa Sang
Hyang Tiga Guru - Ngastawa Bethara Kawitan (bagi warga Pasek). Puja-puja di atas sudah ada di depan
dan selanjutnya adalah puja atau ngastawa di bawah ini: NGASTAWA SANG HYANG TIGA WISESA OM
Ang, Sang Hyang Jagat Wisesa, metu ta sira maring bayu. Halungguh ta sira maring bhungkahing
adnyana sandhi OM OM Sri Jagat Guru paduka ya namah.
39 OM Ung, Sang Hyang Antara Wisesa, metu ta sira maring sabdha, Halungguh ta sira maring
tengahing adnyana sandhi OM OM Sri Jagat Guru paduka ya namah. OM Mang Sang Hyang Adnyana
Wisesa, metu ta sira maring idhep, Halungguh ta sira maring tungtunging adnyana sandhi OM OM Sri
Jagat Guru paduka ya namah. NGASTAWA SANG HYANG KUMARA OM Namah Kumara sad-anana ya,
Siki dwa jaya prati mayaloke. Sad-kreti kanandakara ya nityam, Namo stu tasme dwajawara pujitam
OM Rudra-atma kaya prati mayaloke, Bramanya dewaya siki dwaja ya Senapratewa dahita ya nityam
dewyam, Namo stu koncadala darana ya OM Namah sada-agni ya wiyaka ya, Namo stu kajrambha
kaya jaya nityam Sasti-praya ya mala santriyatre, Namah sadakurkuta namo hana ya 39
40 40 OM Ya namo stu hanganila ya nityam, Namo stu widya warada ya loke Namo stu rohika wapiya,
Huwah prakase warado namo stu te. OM, Kumara dewa ya namah swaha. ATUR PIUNING SAHA SEHA
OM Pukulun Bhatara Sang Hyang Tiga Guru Wisesa, Sang Hyang Pramesthi Guru,Sang Hyang
Kawiswara, Sang Hyang Guru Rekatenaya, Sang Hyang Pangemit Tuwuh, Sang Hyang Panunggun Urip,
Sang Hyang Kumara-Kumari, Pukulun Bhatara Kawitan, Hyang Guru Kamimitan, Hyang Ibu
Kamimitan, Hyang bhatara-bhatari, Hyang Deweta-Dewati. Ledang paduka bhatara tumudun pada
malingga-malinggih ring rwaning kukus arum, kairing antuk Dampati sanak putunnya,
widyadarawidyadari, anglurahan agung-alit mwang kala sedahannya makabehan. Sira sang apiturun
sang adi dumadi ri sira si Bajang Bayi, manusan nira handa sih waranugrahan pukulun. Manusan nira
handa anembah angadakaken yadnya nigang sasihan si bajang bayi, ri jeng
41 paduka bhatara sinamian, pahenaka hyun paduka bhatara pada malingga ring rwaning kukus
arum. OM Prenamya bhaskara dewam, Sarwa klesa winasanam Prenamya aditya-siwartham, Bhukti-
mukti wara pradam. NGATURANg TOYA dan PESUCIAN: NGATURANG TOYA : Wangsuh cokor/pada:
OM Pang padya argha ya namah Wangsuh tangan: OM Ang Argha dwaya namah Dikumur: OM Jeng
Jihwa suci nirmala ya namah Diraup (cuci muka): OM Cang Camani ya namah Mesirat: OM Ghrim
ksama sampurna ya namah NGATURANG PASUCIAN : OM Hyastu dewa maha punyam, Hyastu dewan
ca. Hyastu sarwa to dewa-dewanam, Hyastu dewa maha punyam ya namah 41
42 42 swaha. NGATURANG PUSPA/SEKAR: OM Puspantu dewa astutyam, Puspantu dewan ca
Puspantu sarwa to dewa-dewanam Puspantu dewa maha punyam ya namah swaha NGATURAN
TIGASAN: OM Tigastu dewa maha punyam, Tigastu dewan ca Tigastu sarwa to dewa-dewanam Tigastu
dewa maha punyam ya namah swaha NGATURAN TOYA: OM OM Siwa-amretha ya namah OM OM
Sadasiwa-amretha ya namah OM OM Paramasiwa-amretha ya namah MAPEKELING SAHA SEHA OM
Pukulun Bhatara Sang Hyang Tiga Guru Wisesa, Sang Hyang Pramesthi Guru, Sang Hyang Kawiswara,
Sang Hyang Guru Rekatenaya, Sang Hyang Pangemit Tuwuh,
43 Sang Hyang Panunggun Urip, Sang Hyang Kumara-Kumari, Pukulun Bhatara Kawitan, Hyang Guru
Kamimitan, Hyang Ibu Kamimitan, Hyang bhatara-bhatari, Hyang Deweta-Dewati. Pada kenak hyun
paduka bhatara pada malingga-malinggih ring rwaning kukus arum, manusan nira handa
hangaturaken sarining banten nigang sasihan si bajang bayi. Ledang paduka bhatara pada amukti sari
saturan manusan nira. Minawi ta kirang langkung saturan ipun den agung ampuranne manusan nira,
alit kang sung hangaturaken agung pamilakunya, hamilaku kadirghayusan. Padha kenak hyun paduka
bhatara anodya, hanyaksinin mwang hamukti sari saturan manusan paduka bhatara. OM Siddhir astu
tadastu astu ya namah swaha. NGANTEB SESAYUT: OM Sangkepaning pramananta, Negara sya
muniwantam Dewa samsthita yogante, Brahma Wisnu Maheswaram 43
44 44 OM Pujasya mantrasya, Tri-aksara maha kodratam Brahmangga murcage yuktam, Siwangga
mantra matmakam OM Panca bhuwana tattwan ca, Asta dewa dalan bhawet Dewa samsthita yogante,
Brahma Wisnu Maheswaram OM Atma sarira treptya paripurna ya namah. OM Bayu premana treptya
paripurna yanamah. NGASTAWA SANG CATUR SANAK: OM Pukulun Kaki Siwagotra, Nini Siwagotra,
sira hangatag sanak ingsun kabeh, lwirnya: meraga dewa bhuta kala makabehan, makadi Sang
Anggapati, Mrapapati, Bhanaspati, Bhanaspatiraja. Babu Abra, Babu Lembana, Babu Sugyan, Babu
Kakere, mwah I Sair, I Makair, I Mokair, I Selabir. Hakona metu kabeh. mabresih, alukata, mapeningan,
atepung tawar pareng lawan sanak kira den rahayu.
45 Poma, Poma, Poma. NGASTAWA BAJANG: OM Sang Korsika, Sang Gharga, Sang Metri, Sang Kursya,
Sang Pretanjala. I Malipa, I Malipi, pinaka Bapa Bajang Babu Bajang, Bajang Toya, Bajang Dodot,
Bajang Simbuh, Bajang Julit, Bajang Yuyu, Bajang Sapi, Bajang Kebo, Bajang papah, Bajang
Kalong,Bajang Bungseng mwang sakwehing ingaraning Bajang. Wusing pada amukti mulih ta kita
maring desanira. Syah, Syah, Syah. NGASTAWA JEJANGANAN: OM Pukulun Kaki Hamong, Nini
Hamong, Babu Banglong, Babu Abra, Babu Sinang, Babu Maranak, Babu Anjuroni, Babu Anungkurat,
Babu Wisesa, Babu Dadukun sabhumi, Babu Gedobyah, Babu Surastri, Babu Suparni. Ingsun handasih
kreta nugrahan-nira, handa hanjangani si bajang bayi. Iki tadah sajin nira, liwet kacang satingkeb
lawan jangan sangiyu. Minawi wenten kirang luput ipun, den agung ampurane manusan nira, enak ta
kita pada 45
46 amukti sari lawan sanak kira kabeh. Alit kang sung hangaturaken, agung kang sun haneda. Handa
hangluwarana sakwehing si Bajang lara rogha, sanut sangkala, danda upadrawan ipun, balikakna
wongen dena becik. Sampun sira mebengin, sampun sira hanyetut, sampun sira hanggites, balikan
sira hamongan dena becik, sungana henaking amangan, enaka aturu, enaka hameng-hamengan.
Katekana jejaka, warasa dirghayusa paripurna. OM Siddhir astu ya namah swaha. NGASTAWA
PANGAMBIAN: OM Pukulun Sang Hyang Sapta Patala, Sang Hyang Sapta Dewata, Sang Hyang
Wesrawana, Sang Hyang Trinadi Pancakosika, Sang Hyang Premana mekadi Sang Hyang Urip, sira
amagehaken ri stanan nira sowang-sowang, pakenaning hulun hangeweruhi ri sira, handa raksanan
den rahayu, urip waras dirghayusa sang inambian. OM Siddhirastu ya namah swaha. 46
47 NGASTAWA SAMBUTAN OM Pukulun Kaki Sambut, Nini Sambut, tanedanan sambut agung,
tanedanan sambut alit. Yan lungha mangetan, mangidul, mangulon, mangalor, bayu premana mwah
atmanya si bajang bayi tinututan dening prewatek Dewata Nawa Sangha, pinayungan kala cakra,
pinageran wesi, tuntun ulihakna maring awak sariran sira si bajang bayi. OM Sang Bang Tang Ang Ing
Nang Mang Sing Wang Yang Ang Ung Mang OM. NGANTEB BANTEN SOROHAN: OM Pukulun Sang
Siwa Catur Mukha Dewa bhyuha, sira ta bhagawan Ratangkup, sira ta pukulun angeseng lara rogha,
makadi ipyan hala, sot satagempung muksah hilang tan pasesa, den nira Sang Hyang Siwa Catur Muka
dewa bhyuha. OM Siddhir astu ya namah swaha. UPASAKSI YADNYA OM Pukulun Sang Hyang Tiga
Guru 47
48 48 Wisesa, Sang Hyang Akasa mwang Sang Hyang Ibu Prethiwi, Sang Hyang Surya Candra Lintang
Tranggana mekadi Sang Hyang Triyo dasa saksi, Sang Hyang Panca Rsi, Sang Hyang Catur Loka Phala.
Kaki Bhegawan Penyarikan, Nini Bhagawan Penyarikan, Kaki Citragopta, Nini Citragopta, Kaki
Samantara, Nini Samantara, Kaki Panyeneng, Nini Panyeneng. Kajenengana den nira Sang Hyang Tiga
Guru Wisesa, Kasaksinin den nira Sang Hyang Triyo Dasa Saksi, kewaranugraha den nira Sang Hyang
Wesrawana. Manusan nira handa sih waranugraha pukulun. Manusan nira hangadakaken yadnya
nigang sasihan sira si Bajang Bayi. Ledang paduka bhatara pada anodya, anyaksinin mwang
hamuputaken yadnyan ipun. Akedik kang sun hangaturaken, agung pamilakunya hamilaku
kadirghayusan. Minawi ta kirang langkung saturan ipun den agung ampurane manusan nira. Ledang
paduka bhatara wehana waranugraha dumugi tan kakenaning hila-hila mwang upadrawa den nira
Hyang Sinuhun.
49 OM Siddhir astu ya namah swaha. NGANTEB BANTEN DENGAN TRI BHUWANA STAWA OM Parama
Siwa Twan Guhyam, Siwa tattwa paroyanah Siwa sya pranato nityam, Candis ca ya namo stute OM
Niwedhya Brahma Wisnus ca, Sarwa Bhoktra Maheswaram Sarwa bhakti nala bhatyam, Sarwa karya
prasiddhantam OM Jayarti jaya ma pnuyat, Yasarti yasa ma pnoti Siddhi sakala ma pnuyat, Parama
Siwa ya labhatyam. OM Nama Siwa ya namah swaha MENJALANKAN SESARIK: Selesai nganteb banten,
lanjutkan menjalankan sesarik ke semua pelinggih.. MANTRA SESARIK : OM Purna candra purna bayu,
mangkana 49
50 50 paripurnanya Kadi langgenganing Surya Candra, Mangkana langgenganya manih ring
mrecapada. OM OM Sri Sriyawe ya namu namah swaha. NGAYAB BEBANTEN (ngayab ke luhur). OM
Bhuktyantu dewa maha punyam, Bhuktyantu dewan ca Bhuktyantu dewas ca, Bhuktyantu sarwa to
dewam OM Bhuktyantu sarwa to dewam, Bhuktyantu Sri Loka Natha Saganah sapari warah, Sawarga
sada siddhis ca OM Dewa bhoktya laksana ya namah OM Dewa treptyantu laksana ya namah OM
Bhukti trepti sarwa banten ya namah swaha NGAYABIN PRAS: OM Ekawara, Dwiwara, Triwara
Caturwara, Pancawara
51 Purwa pras prasiddha rahayu. PELAKSANAAN UPAKARA: Setelah ngayab ke luhur, ibu si bayi
mengambil pusuh yang ada di ayunan, ibu bayi lantas menggendong pusuh itu, si bayi digendong
oleh keluarga yang lain. Setelah itu semuanya berdiri di samping lesung, sang bayi natab banten yang
ada di atas lesung. MANTRA: Ih si Bajang Susila, si Bajang Weking, heling sira ri tadah sajin nira, apan
kita angawe hala-hayu. Hulihakna atmaning janma manusa ne manih, haja sira mwah maniwastu
pukulun siddha rahayu, segeroger, urip warasa dirghayusa, tunggunen rahina dalu. Minawi kirang
tadahan nira, den agung ampurane si bajang bayi. OM Siddhir astu ya namah swaha. Selesai natab
lalu tepung tawarin dan siratin tirtha dari banten itu kepada sang bayi kemudian mengitari lesung ke
kanan. Urutannya begini: Telur di depan, setelah itu anak-anakan (pusuh), lalu batu, lalu sang 51
52 sang bayi dengan tongkat bambu itu. MANTRA: Hangiderana sawawu pada sawasu, anak kira si
Tunggul Ametung, putun nira si Kalang Jarak, sira anak-anaking balogo, ingsun anak-anaking pusuh,
sira anakanaking pusuh, ingsun anak-anaking antelu, sira anak-anaking antelu, insun anakanaking
watu, sira anak-anaking watu, ingsun anak-anaking manusa. Selesai itu sang bayi dan anak-anakan
dimandikan (disiram) di pane, lalu diganti pakaiannya sesuai dengan permintaan sang bayi. Lalu bayi
natab banten pengeresikan. Pertama banten bayakaon, lalu banten durmanggala, prayascita,
pangulapan, dan reruntutan lainnyaa. Terakhir natab banten sambutan di natah. MANTRA: OM
Pukulun Kaki Prajapat, Nini Prajapati, Kaki Samantara, Nini Samantara, Kaki Citragopta, Nini
Citragopta, ingsung handa 52
53 hanugrahan nira, handa anyambuti si bajang bayi. Minawi wenten kari pramana mwang atman
ipun anganti ring pinggiring samudra ring telengin udadi mwah ring sangkan paranya, sambut
hulihakna maring raga walunan ne si bajang bayi, siddha pepek paripurna maring awak sariran ipun
si bajang bayi. OM Siddhir astu ya namah swaha. Selesai upacara di natah, bayi dan ayah ibunya natab
banten di bale NGATURANG SEMBAH: Pelaksanaannya sesuai Kramaning Sembah, lalu percikkan
Tirtha Wangsuh Pada Ida Bhatara kepada bayi. BAYI NATAB BANTEN/UPAKARA: Selesai ngaturang
sembah, si bayi natab lagi sesuai dengan keadaan banten. NATAB BANTEN SAMBUTAN: OM Pukulun
Kaki Sambut, Nini Sambut, tanedanan sambut agung, tanedanan sambut alit. Yan lungha mangetan,
53
54 54 mangidul, mangulon, mangalor, bayu premana mwah atmanya si bajang bayi tinututan dening
prewatek Dewata Nawa Sangha, pinayungan kala cakra, pinageran wesi, tuntun ulihakna maring awak
sariran sira si bajang bayi. OM Sang Bang Tang Ang Ing Nang Mang Sing Wang Yang Ang Ung Mang
OM. JALANKAN SESARIK DAN TATEBUS: OM Purna candra purna bayu, mangkana paripurnanya. Kadi
langgenganing Surya Candra, Mangkana langgenganya manih ring mrecapada. OM OM Sri Sriyawe ya
nanu namah swaha. LETAK SESARIK: Ring muka/rahi: OM Sri Sri yawe namah Ring Bahu kanan: OM
Anengenaken bagia phula kreti Ring Bahu kiwa: OM Angiwakakna pancabaya lara rogha Ring Punuk:
55 OM Angungkurana sot papahing wong Ring Bahong: OM Angarepaken bagya phula kreti
pasesangon Ring Tangkah: OM Anganti-nganti sabdha rahayu Ring Tangan kalih: OM Ananggapana
Sri Sedana phala-bhoga WAHANA TATEBUS/TATEBUSIN: MANTRA OM Kawelasana den nira sang adi-
dumadi Kawelasana den nira Sang ngawewehan, sang apiturun Kawelasana den nira Bhatara mwang
manusa, Saking lor saking kidul, welas asih ring ipun sang mawoton LETAKNYA: Di tangan, di ubun-
ubun, di telinga MANTRA: OM Wehaning raga dirghayusa, langgenganing angapusi balung pila-pilu,
hangapusi atma jiwatan-ipun. OM Siddhir astu ya namah swaha. 55
56 Selesai upacara di bale, barulah upacara di merajan. Runtutan upacara sama seperti upacara
odalan (Dewa Yadnya). Inti upacaranya adalah memberitahukan tentang keberadaan sang bayi
supaya mendapat sinar kasucian dan mendapat kerahayuan, dan menjadi anak yang suputra
NGAKSAMA: Selesai upacara itu Pinandita (Pemangku) melaksanakan Puja Pangaksama sekali lagi lalu
nyineb Ida Bhatara. MANTRA NYINEB: OM OM Atma-tattwatma suddha mam swaha. OM OM Ksama
sampurna ya namah swaha OM OM Sarwa dewa somya ya namah swaha SELESAI 56
57 Upacara Peweton (Otonan) Dalam upacara ini semua puja sama dengan upacara Tiga Bulanan,
karena itu puja tak perlu disebutkan lagi. Sang pinandita tetap mengawali dengan pembersihan diri,
ngarga tirtha, kemudian puja-puja seperti: - Nuwur tirtha pengelukatan - Ngajum Bayakawon - Ngajum
Durmanggala - Ngajum Prayascita - Ngajum Pengulapan - Ngastawa Surya - Ngastawa Sang Hyang
Tiga Guru - Ngastawa Bethara Kawitan (bagi warga Pasek). - Ngastawa Sang Hyang Tiga Wisesa (sama
dengan di depan) 57
58 - Ngastawa Sang Hyang Kumara (sama dengan di depan) - Atur Piuning Saha Seha (sama dengan
di depan cuma diganti menjadi yadnya peweton) - Ngaturang Toya dan Pesucian (sama semua nya
termasuk runtutannya) - Mapekeling Saha Seha (sama di depan) - Nganteb Sesayut (sama juga di
depan) - Ngastawa Sang Catur Sanak (sama) - Ngastawa Jejanganan (sama) - Ngastawa Pengambian
(sama) - Ngastawa Sambutan (sama) - Nganteb Banten Sorohan (sama) - Upasaksi Yadnya (sama) -
Nganteb Banten dengan Tribuana Stawa (sama dengan di depan) - Menjalankan Sesarik (sama) -
Nganteb Banten ke Luhur (sama) - Ngayabin Pras (sama) Ngaturang Sembah Pelaksanaannya sesuai
Kramaning Sembah, lalu percikkan Tirtha Wangsuh Pada Ida Bhatara kepada bayi. Bayi Natab
Banten/Upakara Selesai ngaturang sembah, si bayi natab lagi 58
59 sesuai dengan keadaan banten. - Natab Banten Sambutan (sama di depan) - Menjalankan Sesarik
dan Tetebus (sama dengan tiga bulanan termasuk letaknya) -Ngaksama (sama) - Nyineb (sama) Jadi,
inti pokoknya adalah upacara Pewetonan atau Otonan itu adalah pengurangan dari upacara Tiga
Bulanan. Kalau upacara Tiga Bulanan lebih banyak runtutannya, upacara otonan dikurangi
runtutannya. Dalam hal banten sama, pujanya berarti sama saja. 59
60 60 Upacara Pekalan-Kalan Pawiwahan Pada upacara ini beberapa puja sama dengan upacara
Manusa Yadnya lainnya di depan, karena itu puja yang sama tak perlu disebutkan lagi. Setelah Sang
Pinandita mengawali dengan pembersihan diri, ngarga tirtha, kemudian puja-puja seperti: - Nuwur
tirtha pengelukatan - Ngajum Bayakawon - Ngajum Durmanggala - Ngajum Prayascita - Ngajum
Pengulapan Selesai runtutan upacara pereresikan di atas (lihat upacara Tiga Bulanan), maka
dilanjutkan dengan runtutan upakara selanjutnya ini:
61 SMARA RATIH-STAWA: Om, Pradhana Purusa samyoga ya, Wisnu Dewa bhoktra ya namah, Dewa-
dewi samyoga ya, Paramas iwa ya namah swaha. Om, Ananggah kamini-patni, Puspeso mandhani
thata. Kamo dhanawati patni, madani-madana thata. Om, Manobhawa sobhani ca, Sri-mati makara
dhwajah, Kandrpa Somawatis ca, Sri Jayani ca manmatah. Om, Kama dewa Ratih-patni, Swetari smara
ewa ca, Atanur nandini patni, Manasi jas ca tarini. Om, Kamadewa ca tarini. Om, Om, Kamadewa ca
Ratiye namah swaha. GURU-STAWA: (sama dengan di depan) 61
62 PAKELING SAHA SEHA: OM Pukulun Sang Hyang Predhan Purusa makadi sira Sang Hyang Smara
Ratih, manusan nira handa sih waranigrah ri sira, anembah angadakaken yadnya pakalakalan nira
sang apawiwahan, ledang hyun paduka Bhatara padha tumedun padha manlingga-malinggih ring
rwaning kukus harum. Anodya hanyaksinin mwah hamuputaken yadnyan nira manusan paduka
Bhatara. 62 Om Prenamya Bhaskara-dewam, Sarwa klesa winasanam, Prenamya-aditya siwartam,
Bhukti-mukti wara-pradam. NGATURANG TOYA DAN PESUCIAN: Runtutan upakara dan pujanya sama
dengan upacara Tiga Bulanan di depan. PAKELING PAKALA-KALAN PAWIWAHAN: OM Pukulun Sang
Hyang Predhana Purusa, Sang Hyang Akas, Sang Hyang Ibu Prethiwi, Sang Hyang Surya Candra
63 Lintang Tranggana, makadi sira Sang Hyang Triyodasasaksi. Manusan nira handa sih waranugraha
pukulun, manusan ira anemu-aken jatu-karman ipun, wet tinuduh den nira Hyang kamajaya
Kamaratih, maka tungtunging janma padha, hamangguhaken rasaning dumadi janma. Manusa nira
handa tirtha-amretha, pangleburan, pangilanganing sarwa leteh, sebel kandel, malaning Kamajaya
Kamaratih, mogha Bhatara hasung nugraha, enaking alakirabhi, anutugaken Kaman-ipun,
ngawreddhyaken kadirghayusan. Tan kahalangan tan kabancana dening sarwa bhuta kala dengen,
lawan sakriyopayaning wang hala. Apan sampun paduka Bhatara wus angadeg anyaksinin. OM
Siddhir astu tad astu ya namah swaha. NGATURANG TATEBASAN BYAKALA: OM Krura raksasa-rupa
ca, Bhaibatsya yo ca ya punah, Somya-rupam awa-pnoti, Twam wande waradam amum. 63
64 64 OM Pukulun sang kala-kali sedaya, sira reka pukulun angluwaraken sakwehing kala-kali hana
ring awak saririn-ipun manusan nira, puniki Pabyakalan ipun kaatur ring sang Kala-kala sedaya, sira
angluwaraken sakwehing Kala Kacarik, Kala Pati, Kala Kapekpek, Kala Kapengpeng, Kala Cangkingan,
Kala Durbala-durbali, Kala Brahma, mwah sakwehing Kala-kali han ring awak sariran nira sang
apawiwahan, sang alakirabhi, Wruh pwa sira Hyang-hyanging awak saniranya, kajenengana den nira
Sang Hyang Purusangkara, kasaksinin den nira Sang Hyang Triyodasasaksi, lah maruwaten ta sir,
mundura ta sira sang Kala-kali maring awak sariran nira sang alakirabhi, tunggunen den bayu preman
anutugaken tuwuh ipun amangguhaken dirghayusa. OMSiddhir astu tad astu ya namah swaha.
UPASAKSI : OM Pukulun paduka Bhatara Siwa, Sadasiwa, Paramasiwa mekadi sira Sang Hyang Tiga
Guru Wisesa, Sang Hyang Akasa mwang Ibu Pretiwi, Sang Hyang
65 Surya Candra Lintang Tranggana mekadi Sang Hyang Triyo dasa saksi, Kaki Bhagawan Penyarikan,
Nini Bhagawan Penyarikan, Kaki Bhagawan Citragotra, Nini Bhagawan Citragotra, Kaki Samantara,
Nini Samantara, Kaki Panyeneng, Nini Panyeneng. Kajenengana denira Sang Hyang Tiga Guru Wisesa,
kasaksinin denira Sang Hyang Triyo dasa saksi, kewaranugraha denira Sang Hyang Wesrawana.
Manusan nira handa sih waranugraha, manusan nira hanembah angadakaken yadnya Pakalakala
sang apawiwahan. Pada kenak hyun paduka Bhatara anodya, hanyaksinin mwang hamuputaken
saturan manusan nira, minawita kirang langkung saturan ipun den agung ampurane manusan nira.
Akedik kang sun hangaturaken, gung pamilakunya, hamilaku kadirghayusan. Ledang paduka Bhatara
wehana waranugraha dumugi tan kakenaning hilahila mwang upadrawa den nira Hyang Sinuhun. OM
Siddhir astu ya namah swaha. 65
66 NGANTEB BANTEN DENGAN TRIBHUWANA-STAWA: (Puja sama, lihat di depan) NGAYAB KE LUHUR:
Ngayab ke luhur didahului ngayab di sanggar Surya, sudah itu baru ngayab ke luhur di banten pakala-
kalan. OM Bhuktyantu Dewa maha-punyam, bhuktyantu dewan ca, Bhuktyantu sarwa to Dewa-
dewanca. OM Bhuktyantu Sri Lokanatha, Bhukti trepti sarwa banten ya namah swaha. OM Ekawa
Dwiwara Triwara Caturwara Pancawara, Purwa pras prasiddha sidhi rahayu. NGAYAB CARU PAKAL-
KALAN: OM Bhuktyantu Durga tangkaram, bhuktyantu ewaca, Bhuktyantu Bhuta bhutanam,
bhuktyantu Pisaca sanggyam. 66
67 OM, Ang, Khang Khasolkaya swasthiswasthi Kala Bhuta predhana purusa bhokta ya namah swaha.
PENGANTEN NATAB Setelah pemangku ngastawa upacara pakalakalan, pasangan penganten natab
upacara, dimulai natab Banten Bayakaon di kaki pengantin, setelah itu natab banten Durmangala di
dana, lalu natab Banten Prayascitan di wajah (muka), diteruskan natab banten Pangulapan di
Siwadwara (ubun-ubun), supaya mendapatkan kerahayuan. Setelah selesai itu baru penganten
menghaturkan sembah pangubakti. Selesai menghaturkan sembah, diperciki tirta, lalu natab banten
Tatebasan Byakalan, lalu natab banten Ayaban.
KEPEMANGKUAN
NGANTEB UPAKARA