วันภาษาไทย64

หนังสอื อา นเพ่ิมเตมิ
ประกอบการเรียนรายวิชาภาษาไทยพนื้ ฐาน

เรื่อง : การแตง กาพยยานี ๑๑ ระดับช้นั มัธยมศกึ ษาปท ี่ ๑
สอดคลองกับหลกั สตู รแกนกลางการศกึ ษาขน้ั พ้นื ฐาน พุทธศกั ราช ๒๕๕๑

จัดทาํ โดย
กลุมสาระการเรยี นรูภ าษาไทย

โรงเรียนดอยเตาวทิ ยาคม
ตําบลทาเด่ือ อาํ เภอดอยเตา จังหวดั เชยี งใหม

สงั กัดสาํ นกั งานเขตพ้ืนทีก่ ารศกึ ษามธั ยมศกึ ษาเชยี งใหม
สํานกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาขั้นพ้ืนฐาน
กระทรวงศกึ ษาธิการ

คำ�นำ�

หนงั สอื อ่านเพมิ่ เติม เรอื่ ง การแตง่ กาพย์ยานี ๑๑ เลม่ นี้ จัดทำ�ขึ้นเพอื่ ใช้
ประกอบการเรยี นการสอนรายวชิ าภาษาไทยพน้ื ฐานรหสั วชิ าท๒๑๑๐๒กลมุ่ สาระการ
เรียนรู้ภาษาไทย ระดบั ช้ันมัธยมศกึ ษาปที ่ี ๑ สาระท่ี ๔ หลักการใชภ้ าษาไทย มาตรฐาน
ท๔.๑เขา้ ใจธรรมชาตขิ องภาษาและหลกั ภาษาไทยการเปลยี่ นแปลงของภาษาและพลงั
ของภาษา ภูมิปญั ญาทางภาษา และรักษาภาษาไทยไว้เป็นสมบตั ขิ องชาติ
ผู้จัดทำ�ได้ศึกษาและรวบรวมข้อมูลจากแหล่งเรียนรู้ต่างๆท่ีเกี่ยวข้องกับ
การแต่งกาพย์ยานี๑๑โดยมีเปา้ หมายใหน้ กั เรียนได้มีความรูค้ วามเขา้ ใจในฉนั ทลกั ษณ์
ของกาพยย์ านี ๑๑ การสัมผัสในบทรอ้ ยกรอง (K) นักเรยี นสามารถแต่งกาพย์ยานี
๑๑ ไดอ้ ยา่ งถกู ต้อง และมีค�ำ สัมผสั ตรงตามแผนผงั ทก่ี ำ�หนด (P) นักเรยี นเห็นคุณค่า
ของภาษาไทย และรกั ษาภาษาไทยไว้เปน็ สมบตั ขิ องชาติ (A)
ผจู้ ดั ทำ�ขอขอบพระคุณ ว่าทีร่ ้อยตรีหญงิ เอือ้ มพร หาญสนามยทุ ธ ผ้ชู ว่ ย
รองผอู้ ำ�นวยการ กลุ่มบรหิ ารงานพฒั นานวตั กรรม ทใ่ี ห้โอกาสในการจดั ทำ�หนังสอื
อ่านเพ่ิมเตมิ อิเล็กทรอนกิ ส์ ใหค้ �ำ ปรึกษา ชี้แนะ และท่สี ำ�คัญคือทีมงาน OT Media
ผสู้ ร้างสรรค์ให้หนังสอื อา่ นเพ่ิมเตมิ เลม่ น้มี คี วามสวยงาม นา่ สนใจ แก้ไขข้อบกพร่อง
จนสำ�เรจ็ เรยี บรอ้ ยด้วยดี

นางสาววราภรณ์ ขัดสาร
ต�ำ แหน่งครู วทิ ยฐานะครูชำ�นาญการ

กลมุ่ สาระการเรยี นรภู้ าษาไทย
โรงเรียนดอยเตา่ วทิ ยาคม



การแต่งค�ำ ประพนั ธป์ ระเภทกาพยย์ านี ๑๑

สาระท่ี ๔ หลักการใช้ภาษาไทย

มาตรฐาน ท ๔.๑ เขา้ ใจธรรมชาตขิ องภาษาและหลกั ภาษาไทย การเปลย่ี นแปลง
ของภาษาและพลงั ของภาษา ภมู ปิ ญั ญาทางภาษา และรกั ษาภาษาไทยไวเ้ ปน็ สมบัตขิ อง
ชาติ

ตวั ชว้ี ดั : สิง่ ทนี่ กั เรียนพึงรู้และปฏบิ ตั ิได้ ท ๔.๑ ม.๑/๕ แต่งบทรอ้ ยกรอง

แนวคดิ

กาพยย์ านี ๑๑ เปน็ ค�ำ ประพันธ์รอ้ ยกรองประเภทหนึง่ ของไทย ในวรรณคดีไทย
หลายเรื่องจะพบคำ�ประพนั ธ์ประเภทน้ี การศึกษาเรือ่ งกาพยย์ านี ๑๑ จะท�ำ ใหส้ ามารถ
เขา้ ใจวรรณคดีไทยและภูมปิ ัญญาในภาษาไทย

สาระการเรยี นรู้

1. ฉันทลกั ษณ์ของกาพย์ยานี ๑๑
2. ความไพเราะของกาพย์ยานี ๑๑

กาพย์ยานี ๑๑ เป็นคำ�ประพนั ธท์ ่ีพบในวรรณคดไี ทยหลายเรื่อง เชน่ กาพย์เหช่ ม
เครื่องคาวหวาน ในพระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธเลศิ หลา้ นภาลัย กาพยพ์ ระไชยสรุ ิยา ของ
สุนทรภู่ กาพยย์ านมี ชี ่อื เรียก หลายอยา่ ง คือ กาพย์ยานี กาพย์ยานลี �ำ นำ� กาพย์
ยานลี �ำ น�ำ ๑๑ กาพยย์ านี ๑๑ เปน็ ตน้ กาพยย์ านี ๑๑ อาจแตง่ คกู่ บั โคลงสี่สภุ าพกไ็ ด้
โดยแต่งโคลงก่อนแลว้ ตามด้วยกาพยย์ านี ลักษณะเชน่ น้เี รยี กวา่ กาพย์ห่อโคลง เชน่
กาพยห์ ่อโคลงเหเ่ รอื กาพยห์ อ่ โคลงประพาสธารทองแดง

กาพยย์ านี ๑๑

๑ บท มี ๒ บาท เรยี กบาทเอกและบาทโท ๑ บาท มี ๒ วรรค วรรคหน้ามี
๕ คำ� วรรคหลังมี ๖ ค�ำ รวมเป็น ๑๑ ค�ำ จงึ เรยี ก กาพย์ยานี ๑๑ จะแต่งกาพยย์ านี
จำ�นวนกบ่ี าทกไ็ ด้ แตต่ อ้ งจบลงดว้ ยบาทโท

คำ�กลอนในบทประพนั ธ์ สัญลักษณ์ 0 แทน 1 คำ�กลอน ตัวอยา่ ง
OOOOO OOOOOO
OOOOO OOOOOO
เรื่อยเรือ่ ยมาเรียงเรียง นกบนิ เฉยี งไปทั้งหมู่
ตัวเดยี วมาไร้ค ู่ เหมอื นพอ่ี ย่เู พยี งเอกา
เร่อื ย/เรอื่ ย/มา/เรยี ง/เรยี ง นก/บิน/เฉียง/ไป/ท้ัง/หมู่
ตัว/เดียว/มา/ไร/้ คู่ เหมอื น/พ่/ี อย/ู่ เพียง/เอ/กา

ในการแต่งคำ�ประพันธบ์ างครงั้ ผแู้ ตง่ จะใชค้ �ำ หลายพยางค์ แทนสญั ลักษณ์ 0 ดัง
เช่นคำ�ว่า ผลไม้

ข้นึ กกตกทุกขย์ าก แสนลำ�บากจากเวียงชัย

มันเผือกเลอื กเผาไฟ กินผลไมไ้ ดเ้ ปน็ แรง วธิ กี ารอา่ น อ่านแบ่งวรรคตอน
ดงั นี้

ขึ้น/กก/ตก/ทุกข์/ยาก แสน/ลำ�/บาก/จาก/เวยี ง/ชยั

มัน/เผอื ก/เลือก/เผา/ไฟ กนิ /ผลไม/้ ได/้ เปน็ /แรง

ดังนัน้ ในการนับจ�ำ นวนคำ�ของบทนี้ จะนบั ค�ำ กลอนไดว้ า่

ขน้ึ /กก/ตก/ทกุ ข/์ ยาก มี ๕ คำ�กลอน แสน/ล�ำ /บาก/จาก/เวยี ง/ชัย มี ๖ คำ�
กลอน

มัน/เผือก/เลือก/เผา/ไฟ มี ๕ ค�ำ กลอน กิน/ผลไม/้ ได/้ เปน็ /แรง มี ๗ คำ�กลอน

นักเรยี นต้องทำ�ความเข้าใจเรอ่ื งค�ำ และพยางค์นใี้ หช้ ดั เจนเสยี ก่อน

คำ�วา่ วิถี หมายถึง สาย,แ  นว,ถ  นน, ทาง มีจำ�นวนค�ำ ๑ คำ� ๒ พยางค์
(ว-ิ ถี) ดังเชน่

บทประพนั ธ์ วิถีไทยใจรู้พอ ของกันนาเทวี จากเวบ็ ไซต์ https://www.thaipoem.com
บางวรรควา่

“วิถไี ทยพึ่งตนคนรู้พอ รู้จกั ก่อรสู้ ร้างอยา่ งขวนขวาย”

วิธกี ารนับคำ�กลอนในวรรคน้ี นบั อยา่ งนน้ี ะคะ

“ว/ิ ถ/ี ไทย/พึ่ง/ตน/คน/รู้/พอ รู้/จัก/กอ่ /รู้/สรา้ ง/อย่าง/ขวน/ขวาย”

วิ/ถ/ี ไทย/พ่ึง/ตน/คน/ร/ู้ พอ มี ๘ ค�ำ กลอน

ร/ู้ จกั /ก่อ/รู้/สร้าง/อยา่ ง/ขวน/ขวาย มี ๘ ค�ำ กลอน

การสมั ผสั หมายถึง ค�ำ ท่มี ีเสยี งสระและมาตราตวั สะกดเดียวกัน เชน่ ดำ�-จ�ำ ดี-
ปี กาพยย์ านี ๑๑ มสี มั ผัสบงั คบั ใน ๑ บท ดังน้ี ค�ำ สุดทา้ ยของวรรคหน้าของบาทเอก
สัมผัสกบั คำ�ท่ี ๑ หรือ ๒ หรือ ๓ ของวรรคหลังของบาทเอก แต่นยิ มใหส้ มั ผสั กบั ค�ำ ที่ ๓
คำ�สดุ ท้ายของวรรคหลงั ของบาทเอกสมั ผสั กับค�ำ สดุ ท้ายของวรรคหน้าของบาทโท ถ้า
ต้องการแต่งหลายบท ให้รอ้ ยสมั ผัสจากค�ำ สุดท้ายของวรรคหลังของบาทโทของบทแรก
ไปสัมผสั กบั คำ�สดุ ทา้ ยวรรคหลงั ของของบาทเอกในบทต่อไป ดังแผนผงั

การแตง่ กาพยย์ านี ๑๑ ให้ไพเราะ ทำ�ได้ดังน้ี

1. ค�ำ สุดทา้ ยของวรรคหลังของบาทเอก ควรเป็นเสียงวรรณยุกต์จัตวา
2. คำ�สดุ ทา้ ยของวรรค ไมค่ วรเปน็ คำ�ตาย
3. อาจมสี ัมผสั เพม่ิ ขึน้ ได้ คือ คำ�สุดท้ายของวรรคหนา้ ของบาทเอก สมั ผสั กับค�ำ ที่ ๑

หรือ ๒ หรือ ๓ ของวรรคหลังของบาทเอก และค�ำ สดุ ท้ายของวรรคหน้าของบาท
โท สัมผสั กับคำ�ที่ ๑ หรอื ๒ หรือ ๓ ของวรรคหลงั ของบาทโท
4. อาจเพิ่มสมั ผสั สระหรือสมั ผัสอกั ษรภายในวรรค ตัวอยา่ ง

สมั ผัสสระภายในวรรค เช่น

ข้นึ กกตกทกุ ข์ยาก แสนล�ำ บากจากเวยี งชยั
มันเผอื กเลือกเผาไฟ กินผลไม้ไดเ้ ป็นแรง

สัมผสั อักษรภายในวรรค เช่น

ลิงค่างครางโครกครอก ฝงู จง้ิ จอกออกเห่าหอน

ชะนีวิเวกวอน นกหกรอ่ นนอนเรียงรงั

การประกวดแต่งคำ�ประพันธ์
ระดับมัธยมศกึ ษาตอนตน้
รางวัลชนะเลิศ

เด็กหญงิ นงนภสั ขนั ดา ม.3/4

ภาษาไทยไพเราะ ฟงั เสนาะเสนห่ า
สบื ทอดกนั ต่อมา เป็นวิชาของชวี ิต
สังคมพฒั นา ควรศึกษาให้เป็นกิจ
ไตร่ตรองลองนกึ คิด มใิ หเ้ ส่อื มสาบสูญไป

การประกวดแตง่ คำ�ประพนั ธ์
ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนตน้
รางวัลรองชนะเลิศอันดับ 1

เด็กหญิงจุฑามาศ พรหมเทศ ม.2/4

พ่อขุนรามคำ�แหง ประจกั ษ์แจ้งภาษาไทย
ทา่ นทรงแต่งเอาไว ้ จักได้ใช้เปน็ การงาน
อารกั ษภ์ าษาไทย สบื ทอดไว้ให้ลูกหลาน
อา่ นเขยี นให้ชำ�นาญ ภาษาชาติควรเชดิ ชู

การประกวดแตง่ คำ�ประพนั ธ์
ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนตน้
รางวลั รองชนะเลศิ อันดบั 2

เด็กหญิงณัชชาพร เกยี รตทิ บั ทิว ม.1/1

สืบสานภาษาไทย ร่วมใสใ่ จในภาษา
ด�ำ รงแตน่ านมา มคี ณุ ค่าคู่ชาติไทย
พูดเขียนสำ�เนียงถูก สอนใหล้ กู หลานจ�ำ ไว้
ร่วมรกั ภาษาไทย ให้ยั่งยนื อยา่ งมน่ั คง

การประกวดแตง่ ค�ำ ประพันธ์
ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนต้น
รางวัลชมเชย

เด็กหญงิ พชั รา มาวนิ ม.1/5

สมบัติอันมีคา่ ขึน้ ว่าภาษาไทย
พวกเราควรรว่ มใจ รกั ษาไว้ให้ยืนนาน
พดู จาให้ไพเราะ เสียงเสนาะและออ่ นหวาน
บทร้อยกรองรอ้ งขับขาน เป็นต�ำ นานสบื ต่อไป

การประกวดแต่งค�ำ ประพันธ์
ระดบั มัธยมศึกษาตอนตน้

นักเรยี นทเี่ ขา้ ร่วม

เดก็ หญิงภคินี แกว้ หลา้ ม.2/1

ภาษาอนั ล้�ำ ค่า ต้องรักษาคงเอาไว้
มมี าเนน่ิ นานไกล จงภมู ใิ จในภาษา
ทั้งเขยี นและส่ือสาร สอนลูกหลานสานคุณค่า
อกั ษรงดงามตา ตราตรึงไว้คูช่ าตไิ ทย

การประกวดแต่งค�ำ ประพนั ธ์
ระดับมธั ยมศึกษาตอนต้น

นักเรียนที่เขา้ รว่ ม

เดก็ หญงิ กนกอร จันดี ม.2/1

เรานเี้ ปน็ คนไทย ภาษาใชย้ าวนานมา
เป็นสงิ่ ที่มีคา่ ควรรกั ษาให้ยาวนาน
ภาษาไทยเรานี้ ควรจะมกี ารสืบสาน
สง่ ตอ่ ใหล้ ูกหลาน ใหก้ ล่าวขานตลอดไป

การประกวดแตง่ ค�ำ ประพนั ธ์
ระดับมัธยมศกึ ษาตอนต้น
นกั เรยี นทีเ่ ข้าร่วม

เด็กหญิงเอมิกา ใจค�ำ ม.1/1

เรารักภาษาไทย อ่านเขยี นไดใ้ ห้ใจความ
ทุกอย่างมีคำ�ถาม เปน็ หลกั ตามภาษาไทย
เรานั้นควรรักษา มคี ุณคา่ ตอ่ ชาตไิ ว้
สบื สานช่วยกันไป รักษาไว้ใหย้ ่งั ยืน

การประกวดแต่งค�ำ ประพนั ธ์
ระดับมัธยมศกึ ษาตอนต้น
นกั เรยี นที่เข้าร่วม

เดก็ หญิงญาณสิ า จนั ทรต์ า ม.1/1

ภาษาไทยคู่ชาวไทย รักษาไวใ้ ห้เนนิ่ นาน
สบื ทอดใหล้ ูกหลาน ใช้ในการอา่ นและเขยี น
โดดเดน่ ดว้ ยภาษา คงคุณค่ามงุ่ พากเพยี ร
พวกเราต้งั ใจเรียน พูดอ่านเขยี นถกู หลักการ

การประกวดแต่งคำ�ประพนั ธ์
ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย
รางวลั ชนะเลิศ

นางสาวกญั ญาวีย์ วงคร์ ยิ ะ ม.5/2

ภาษาไทยเป็นเอกลกั ษณ์ ควรฟูมฟักและรักษา
ใหค้ งคแู่ ผน่ ฟ้า ด้วยภาษาของชาติไทย
พ่อขุนฯ สร้างประดิษฐ์ ล้วนวิจติ รอกั ษรไซร้
บรรจงอกั ษรไทย อนุรกั ษไ์ วไ้ ทยนิรันดร์

การประกวดแต่งคำ�ประพนั ธ์
ระดับมธั ยมศึกษาตอนปลาย
รางวลั รองชนะเลศิ อันดับ 1

นางสาวมิรนั ตี ปสู่ า ม.5/1

พ่อขุนทรงรังสรรค์ อัศจรรยล์ ายสอื ไทย
คุณคา่ นา่ ภูมใิ จ ตราตรงึ ไวร้ ่วมสืบสาน
ปลูกฝังส�ำ นกึ จิต คิดพนิ จิ กาพยก์ ลอนกานท์
ร่วมรักษ์ย่งั ยืนนาน คงหลกั ฐานเกียรตมิ น่ั คง

การประกวดแตง่ คำ�ประพนั ธ์
ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย
รางวัลรองชนะเลิศอนั ดับ 2

นางสาวนศิ าลชล ปูย่ า ม.5/3

ภาษามไี ว้ฝึก ชว่ ยรำ�ลึกสบื ลกู หลาน
ไดใ้ ช้อกี ยาวนาน ใหค้ วามรู้คูต่ ัวเรา
ภาษาก็มากมี ฝกึ ใหด้ อี ยา่ พง่ึ เศร้า
มนั เปน็ ภาษาเรา อยา่ ให้เขาไดป้ ระณาม

การประกวดแตง่ คำ�ประพนั ธ์
ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย

รางวลั ชมเชย

นางสาวลลั นาพร วชิ ัยประภา ม.5/4

29 กรกฎา วันภาษาไทยแหง่ ชาติ
พอ่ ขุนผู้ทรงปราชญ ์ ผ้กู อ่ เกิดอักษรไทย
มรดกแห่งปญั ญา ควรศกึ ษาสบื ตอ่ ไป
ภาษาค่าวิไล วัฒนธรรมไทยอนั งดงาม

การประกวดแต่งค�ำ ประพนั ธ์
ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย
นกั เรียนทเ่ี ข้ารว่ ม

นางสาวกลุ ปรียา วงคร์ ิยะ ม.5/2

เรื่องเลา่ ที่สือ่ สาร สบื ตำ�นานจากพอ่ ขุน
ภาษาไทยที่ให้คุณ จากรุ่นบรรพบรุ ษุ ไทย
บรรจงลงอกั ษร มขี น้ั ตอนบันทกึ ไว้
ขีดเขียนภาษาไทย จารกึ ไว้ในศิลา

กิจกรรมคัดลายมอื

หัวข้อ “ภาษาไทยคอื หัวใจของชาติ”

ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนต้น

รางวัลชนะเลศิ
เดก็ หญงิ มลั ลกิ า ทองคาํ ม. 3/5

รางวลั รองชนะเลิศอนั ดบั 1
เดก็ หญงิ วนัสนันท์ แสงจันทร์ ม. 2/3

รางวลั รองชuะเลิศอันดบั 2
เด็กหญิงปยิ ธดิ า หมโู ตง่ ม.3/2

ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนปลาย

รางวลั ชนะเลศิ
นางสาวบุญฑริกา แกว้ จา ชน้ั ม. 5/2

รางวัลรองชนะเลิศอันดับ 1
นางสาวอชิรญาณ์ ปัญแกว้ ชน้ั ม.6/1

รางวลั รองชuะเลศิ อนั ดบั 2
นางสาวฐิตริ ัตน์ คาํ หลา้ ชัน้ ม. 6/2

กจิ กรรมการประกวดร้องเพลง
(เพลงลกู ท่งุ )

ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย

รางวัลชนะเลิศ
นายศุภชัย แกว้ กัน ม.5/3
รางวลั รองชนะเลศิ อนั ดับ 1
นางสาวศิรลิ กั ษณ์ หนูคาํ ม.5/1
รางวลั รองชuะเลศิ อนั ดับ 2
นายณัชชานันท์ โด้คํา ม.4/4

บรรณานุกรม

ผกาศรี เยน็ บุตร และคณะ. หนงั สือเรยี นรายวชิ าพื้นฐาน ภาษาไทย ๑ เล่ม ๒
ช้นั มธั ยมศกึ ษาปที ่ี ๑กลุ่มสาระการเรยี นรูภ้ าษาไทย ตามหลกั สตู รแกน
กลางการศกึ ษาขัน้ พืน้ ฐาน พทุ ธศักราช ๒๕๕๑.
กรงุ เทพฯ : ส�ำ นักพมิ พ์เอมพนั ธ์, ๒๕๕๘.
https://www.thaipoem.com
http://www.hanpho.ac.th/html/chapter4-lesson.html

จดั ท�ำ โดย

จดั ทำ�โดยนางสาววราภรณ์ ขัดสาร

ต�ำ แหน่งครู : วิทยฐานะครชู �ำ นาญการ
กลุ่มสาระการเรยี นรูว้ ิชาภาษาไทย
โรงเรยี นดอยเตา่ วทิ ยาคม