คำ ลักษณะนามราชาศัพท์คือคำ ที่บ่งบองว่าสิ่งนั้นมีลักษณะเป็นเช่นไร แต่จะแตกต่างจาก คำ ลักษณะามทั่วไปคือ ต้องปรับเปลี่ยนให้เหมาะสมกับลำ ดับขั้นของบุคคล โดยมีการบันทึกไว้ อย่างชัดเจนใน ประชุมประกาศรัชกาลที่ ๔ หรือที่เรยกว่า คำ พูดปลายบาทสังขยา โดยมีหลักการใช้คำ ลักษณะนามราชาศัพท์ ดังนี้ ๑. ใช้คำ ว่า “พระองค์” สำ หรับพระเจ้าแผ่นดิน และเจ้านาย เช่น พระเจ้าแผ่นดิน ๒ พระองค์ พระราชโอรส 3 พระองค์ ๒. ใช้คำ ว่า “องค์” สำ หรับเจ้านาย เช่น พระเจ้าหลานเธอ ๓ องค์ ๓. ใช้คำ ว่า ”องค์” สำ หรับส่วนในร่างกาย ของเสวย และเครื่องใช้ของพระเจ้าแผ่นดิน และเจ้านาย เช่น พระมาลา ๓ องค์ เส้นพระเจ้าหลายองค์ พระศรี (หมาก พลู) ๓ องค์ พระที่นั่ง ๓ องค์ ๔. คำ ลักษณะนามราชาศัพท์ ๕. คำ วิเศษณ์ราชาศัพท์ คำ วิเศษณ์ราชาศัพท์หรือคำ ที่เรียกว่าประติชญาราชาศัพท์ คือ คำ ที่แสดงการตอบรับคำ ขานเรียก ของคู่สนทนา เช่น เพคะ พะยะค่ะ พระพุทธเจ้าข้า กระหม่อม เป็นต้น ซึ่งจะใช้ถ้อยคำ ไปตามเพศ และฐานันดรของผู้พูดและผู้ฟัง รู้หรือไม่ ?? เมื่อพระราชากับพระราชชินียืน ด้วยกัน พระราชานีต้งอยู่ฝั่งขวามือ ของพระราชา ถือรูปเดินขบวนรูปก็ เช่นกันนะ ๔๔
ภาษาที่นำ มาใช้ การใช้คำ การขานตอบ ลักษณะนามราชาศัพท์ คำ ราชาศัพท์ คำ ราชาศัพท์ ประวัติความเป็นมา ที่มาของ คำ ราชาศีพท์ ความหมายของ คำ ราชาศัพท์์ ชนิดของคำ ราชาศัพท์ คำ กริยาราชาศัพท์ คำ นามราชาศัพท์ คำ วิเศษณ์ราชาศัพท์ คำ ราชาศัพท์ภาษาบาลี คำ ราชาศัพท์ภาษาอื่น ๆ ที่พบเห็นได้ไม่มาก คำ ราชาศัพท์ภาษา ไทย คำ ราชาศัพท์ภาษาสันกฤต การใช้ทรง การแปลงรูปคำ สรุปท้ายบท คำ ราชาศัพท์มีการนำ ใช้มาตั้งแต่สมัยการปกครองของสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ในสมัยกรุงศรีอยุธยา ซึ่งเป็นการกำ หนดใช้เพื่อเรียกเป็นคำ ที่บ่งบอกถึงชนชั้นและ ฐานันดร ทำ ให้ในปัจจุบันนี้ยังคงมีการใช้คำ ราชาศัพท์ตามชนชั้น ฐานะของผู้คน สรรพนามราชาศัพท์ ๔๕
๔๖ คำ ถามท้ายบทที่ ๔ คำ ถามท้ายบทที่ ๔ คำ ชี้แจง ให้นักเรียนตอบคำ ถามต่อไปนี้ ๑. ให้นักเรียนบอกจ้อดีและข้อเสียของการใช้คำ ราชาศัพท์ ในปัจจุบันมาอย่างละไม่ต่ำ กว่า ๕ ข้อ ๒. ให้นักเรียนศึกษาการใช้คำ ราชาศัพท์ระหว่างพระมหากษัตริย์ และพระบรมวงศานุวงศ์ว่ามีลักษณะเหมือนหรือแตกจต่างกันอย่างไร ๓. จากข้อ ๒ เมื่อศึกษาแล้ว ให้นักเรียกเลือกคำ ราชาศัพท์ ที่ชื่นชอบมาคนละไม่ต่ำ กว่า ๕ คำ
แบบทดสอบบทที่ ๔ ๑) ข้อใดกล่าวถึงคำ ราชาศัพท์ถูกต้องที่สุด ก. ถ้อยคำ ที่ใช้กับพระมหากษัตริย์ ข. ข้อความที่ใข้กับพระราชวงศ์ ค. ภาษาที่ใช้ให้เหมาะสมกับฐานนะของบุคคล ง. คำ สุภาพที่ใช้ยกย่องบุคคลในสังคม ๒) ข้อใดใช้คำ ราชาศัพท์ผิด ก. พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ เสด็จพระราชดำ เนินโดยพระที่นั่ง ข. สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถทรงวางพวงมาลาแล้วจุดธูป เทียนถวายสักการะ ค. สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมารเสด็จพระราชดำ เนิน เยือนประเทศอินเดีย ง. สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีทรงพระบัญชาเหนือ เกล้าเหนือกระหม่อม ๓) ข้อใดเป็นคำ ราชาศัพท์ที่ใช้กับพระราชวงศ์ในฐานันดรศักดิ์ที่ต่ำ กว่าข้ออื่น ก. พระราชบัญชา ข. พระราชบัณฑูร ค. พระราชเสาวนีย์ ง. พระราชโองการ ๔) ข้อใดเป็นคำ ราชาศัพท์ทุกคำ ก. เส้นพระเจ้า ทรงกลด ประพาส ข. พระโขนง พระที่ พระสาง ค. พระเครื่อง โปรด เสวย ง. เรือนต้น คลุมบรรทม ทรงปืน ๕) ข้อใดมีคำ สามัญรวมอยู่ ก. ทรงกราบ ประทับ ผนวช ข. กราบทูล พลับพลา พระยอด ค. บรรทมตื่น สรงน้ำ เกศากันต์ ง. พระสังวาล ทวาร น้ำ จัณฑ์ ๔๗
๖. ข้อใดใช้คำ ราชาศัพท์ไม่ถูกต้อง ก. หม่อมเจ้าธานีทรงม้ายามเช้า ข. สมเด็จพระพี่นางเธอเจ้าฟ้าฯ ทรงประทับรถม้า ค. พระนางเจ้าฯ พระราชเทวีทรงโสมนัส ง. พระมหากษัตริย์ไทยทุกพระองค์ทรงผนวช ๗) "พระภิกษุสงฆ์บอกพระเจ้าแผ่นดิน" ควรใช้คำ ว่าอย่างไร ก. ทูลรายงาน ข. ถวายพระพร ค. กราบทูล ง. สนองรับสั่ง ๘) ข้อใดมิได้หมายถึงหน้าต่าง ก. พระแกล ข. พระบัญชร ค. สีหบัญชร ง. พระทวาร ๙) "พนักงานตั้งเครื่องในห้องส่วนพระองค์" คำ ที่ขีดเส้นไต้ หมายถึงสิ่งใด ก. เครื่องแต่งกาย ข. อาหาร ค. หนังสือ ง. อาภรณ์ ๑๐) ข้อใดไม่มีคำ ราชาศัพท์ประเภทคำ สรรพนามขานรับ ก. ข้าพระพุทธเจ้าเป็นผู้ดำ เนินการเอง พระพุทธเจ้าข้า ข. ใต้ฝ่าพระบาทจะเสด็จตลาดนัดยามเช้าวันไหนกระหม่อม ค. ขอเดชะ ข้าพระพระพุทธเจ้าขอเบิกตัวผู้ทูลเกล้าฯ ถวาย เงินดังนี้ ง. พระอาญาไม่พ้นเกล้าฯ ข้าพระพุทธเจ้าจำ ต้องกราบทูล ในสิ่งที่ไม่บังควร พระพุทธเจ้าข้า ๔๘
บทที่ ๕ กำ เนิดเกิดโคลง
โคลงสี่สุภาพ เป็นโคลงชนิดหนึ่งที่กวีนิยมแต่งมากที่สุด ด้วยเสน่ห์ของ การบังคับวรรณยุกต์เอกโทที่ลงตัว ไพเราะสวยงาม คำ ว่า สุภาพ หมายถึง คำ ที่ มิได้มีรูปวรรณยุกต์ โคลงสี่สุภาพคืออะไร ความเป็นมาของโคลง โคลง เป็นคำ ประพันธ์ประเภทร้อยกรองของไทย ที่กวีไทยนิยมแต่งมาตั้งแต่สมัย กรุงศรีอยุธยาตอนต้น ปรากฏหลักฐานครั้งแรกใน “ลิลิตโองการแช่งน้ำ ” ปัจจุบันโคลงก็ยัง เป็นที่นิยมแพร่หลายเพราะมีลีลาสง่างาม มีความไพเราะเป็นเอกลักษณ์ มีความเหลื่อมล้ำ ของเสียง ทั้งแต่งได้ไม่ยากนัก คำ ประพันธ์ประเภทโคลงที่ปรากฏหลักฐานให้เห็นเป็นเรื่องแรกคือ “ลิลิตโองการแช่งน้ำ ” ถือเป็นวรรณคดีไทยฉบับที่เก่าแก่ที่สุด แต่งขึ้นในสมัยกรุงศรีอยุธยา ในรัชสมัยสมเด็จ พระรามาธิบดีที่ ๑ (พระเจ้าอู่ทอง) รูปแบบการแต่งโคลงสันนิษฐานว่ากวีไทยทางเหนือเป็นผู้ประดิษฐ์ขึ้น จากนั้น กวีในสมัยกรุงศรีอยุธยา จึงรับอิทธิพลจากล้านนานำ มาดัดแปลงเพิ่มเติม วรรณคดีคำ โคลง ในยุคแรกเป็นงานกวีชาวเหนือ หรือมีเนื้อเรื่องจากตำ นานพื้นเมืองภาคเหนือ เช่น โคลงนิราศหริภุญไชย, ลิลิตพระลอ เป็นต้น ๕๐
เสียงลือเสียงเล่าอ้าง อันใด พี่เอย เสียงย่อมยอยศใคร ทั่วหล้า สองเขือพี่หลับใหล ลืมตื่น ฤาพี่ สองพี่คิดเองอ้า อย่าได้ ถามเผือ แผนผังโคลงสี่สุภาพ (ลิลิตพระลอ) รู้หรือไม่? ลิลิตพระลอที่ได้รับยกย่องจาก วรรณคดีสโมสร เมื่อ พ.ศ. 2459 ให้เป็นยอดแห่งลิลิต ๕๑
๑. คณะ โคลงสี่สุภาพ ๑ บทมี ๔ บาท โดย ๑ บรรทัดคือ ๑ บาท แต่ละบาทมี ๒ วรรค บาทที่ ๑ บาทที่ ๒ และบาทที่ ๓ มีจำ นวนคำ เท่ากัน คือ วรรคหน้ามี ๕ คำ ส่วนวรรคหลังมี ๒ คำ บาทที่ ๔ วรรคหน้ามี ๕ คำ เช่นกัน แต่วรรคหลังจะมี ๔ คำ รวมทั้งสิ้น ๑ บทจะมี ๓๐ คำ กษณะบังคับของโคลงสี่สุภาพ ๒. คำ สร้อย คำ สร้อย คือ คำ ที่แต่งท้ายบาทของโคลงตามข้อบังคับ เพื่อทำ ให้ได้ ใจความครบถ้วน ถ้าโคลงบาทใดได้ความครบถ้วนแล้ว ก็ไม่ต้องเติมคำ สร้อย (ตำ แหน่งที่กำ หนดให้เติมคำ สร้อยคือ ท้ายบาทที่ ๑ และท้ายบาทที่ ๓) เกร็ดความรู้ คำ สร้อยต้องมีแห่งละ 2 คำ เสมอ โดยคำ แรกเป็นคำ สุภาพที่ต้องการ เสริมความให้สมบูรณ์ ส่วนคำ หลังมักลงท้ายด้วยคำ ต่อไปนี้ “พ่อ แม่ พี่ รา แล เลย เอย นา นอ เนอ ฤๅ ฮา แฮ เฮย” และมีอีก คำ หนึ่งที่พบในโคลงโบราณ คือคำ ว่า “บารนี” ซึ่งใช้คำ สร้อย ได้ครบพยางค์โดยไม่ต้องเติมคำ อื่น ลั ๕๒
๓. คำ สัมผัส เอก โท และ คำ ตาย โคลงสี่สุภาพบังคับรูปวรรณยุกต์ เอก โท คือ บังคับรูปวรรณยุกต์เอก ๗ ตำ แหน่ง รูปวรรณยุกต์โท ๔ ตำ แหน่ง (ตามแผนผัง) รณีไม่สามารถหาพยางค์ที่มีรูปวรรณยุกต์ตาม ต้องการได้ให้ใช้ เอกโทษ และโทโทษ ก คำ เอก ได้แก่ พยางค์ที่มีรูปวรรณยุกต์เอกบังคับ เช่น ล่า เก่า ก่อน น่า ว่าย ไม่ ฯลฯ และให้รวมถึงคำ ตายทั้งหมดไม่ว่าจะมีเสียงวรรณยุกต์ใดก็ตาม เช่น ปะ พบ รึ ขัด ชิด (ในโคลงและร่ายใช้ คำ ตาย แทนคำ เอกได้) คำ เอก คำ โท หมายถึง พยางค์ที่บังคับด้วยรูปวรรณยุกต์เอก และรูปวรรณยุต์โทกำ กับอยู่ในคำ นั้น โดยมีลักษณะบังคับไว้ดังนี้ คำ ที่ประสมสระเสียงสั้นแม่ ก กา (ไม่มีตัวสะกด) เช่น กะ ทิ สิฯ คำ ที่สะกดด้วยแม่ กก กบ กด เช่น เลข วัด สารท ลาภ ฯลฯ คำ ตาย คือ คำ โท ได้แก่ พยางค์ที่มีรูปวรรณยุกต์โทบังคับ ไม่ว่าจะเป็นเสียงวรรณยุกต์ ใดก็ตาม เช่น ข้า ล้ม เศร้า ค้าน ๕๓
โคลงสี่สุภาพพ้อง สัมผัส เอกเจ็ดโทสี่ชัด ช่วงเว้น สี่บาทหนึ่งบทจัด วางระเบียบ สูงต่ำ ทำ นองเน้น เสนาะน้ำ คำ โคลง โยงคำ สัมผัสทั้ง นอกใน วรรคเอย ทีเอกคำ ตายไข เคลื่อนคล้อย กำ หนดบทบาทไป เป็นแบบ ฉะนี้นา โคลงสี่สุภาพเด่นด้อย สดับด้วยเสียงคำ (ภาทิพ ศรีสุทธิ์) ข้อควรจำ ๕๔
ลักษณะบังคับ ของโคลงสี่สุภาพ กำ เนิด เกิดโคลง ๕๕ ความเป็นมา แผนผังโคลงสี่สุภาพ ของโคลง คำ สัมผัส คณะ คำ เอก คำ โท ประวัติ ความหมายของ ความเป็นมา ฉันทลักษณ์ โคลงสี่สุภาพ คำ ตาย โคลงสี่สุภาพ เป็นโคลงที่มีความไฟเราะและสามารแต่งได้ง่าย จึงได้รับความนิยมจากกวีตั้งแต่งสมัยกรุงศรีอยุธยาตอนต้นจนถึงปัจจุบัน ปรากฏหลักฐานใน “ลิลิตโองการแช่งน้ำ ” สรุปท้ายบท
คำ ถามท้ายบท คำ ชี้แจง ให้นักเรียนตอบคำ ถามต่อไปนี้ ๑. โคลงสี่สุภาพมีถิ่นกำ เนิดที่ภาคใด อธิบายตามความ เข้าใจมาพอสังเขป ๒. ให้นักเรียนศึกษาลักษณะฉันทลักษณ์ของโคลงสี่สุภาพ แล้วจงอธิบายสัมผัสที่พบในโครงสี่สุภาพ ๓. ในการแต่งโคลงสี่สุภาพ จำ เป็นต้องใส่คำ สร้อยหรือไม่ อธิบายตามความเข้าใจมาพอสังเขป ๕๖
แบบทดสอบบทที่ ๕ ๑) บาทที่ ๓ ของโคลงสี่สุภาพต่อไปนี้ข้อใดแต่งถูกต้องตามลักษณะบังคับ ก. นารายณ์เนื่องนิทรสินธุ์นานตื่น ข. นารายณ์บรรทมสินธุ์นานตื่น ค. นารายณ์เนาในสินธุ์นานนับ แลนา ง. นารายณ์เจื่องเจ้านิทร นานเนา แล้วเฮย ๒) วรรณกรรมที่แต่งด้วยโคลง ที่เก่าแก่ที่สุด คือเรื่องใด ก. ลิลิตพระลอ ข. ลิลิตโองการแช่งน้ำ ค. โคลงกำ สรวลศรีปราชญ์ ง. โคลงยอพระเกียรติสมเด็จพระนารายณ์ ๓) บาทที่ ๑ ของโคลงสี่สุภาพในข้อใดใช้คำ เกิน ก. รักชาติยอมสละแม้ ชีวี ข. ยามเปลี่ยวลูกนึกน้อม ในกมล ค. แหวนเพชรนี้ท่านได้ แต่ใดมา ง. เสียงแม่ยังก้องติด ตรึงฤดี ลูกเฮย ๔) โคลงสี่สุภาพ ๑ บท มีกี่คำ ก. ๒๘ คำ ข. ๒๙ คำ ค. ๓๐ คำ ง. ๓๑ คำ ๕) โคลงมีถิ่นกำ เนิดในภาคใด ก. ใต้ ข. กลาง ค. เหนือ ง. อีสาน ๖) โคลงสี่สุภาพบาทสุดท้ายวรรคหน้ามี ๕ คำ วรรคหลังซึ่งต้องเขียนติดกันมีกี่คำ ก. ๑ คำ ข. ๒ คำ ค. ๓ คำ ง. ๔ คำ ๕๗
๗) คำ ประพันธ์ต่อไปนี้ถ้าเขียนแบ่งวรรคตามฉันทลักษณ์ข้อใดไม่ใช่โคลงสี่สุภาพ ก. คุณครูเป็นผู้สร้างและชี้ทางสว่างไสว ข. คุณแม่หนาหนักเพี้ยงพสุธาคุณบิดรดุจอากาศกว้าง ค. พึงอวยโอวาทไว้ในตนก่อนนาจึงสั่งสอนสาธุชนทั่วหล้า ง. แต่แรกเร่งผจญจิตอาตมาแฮสัตว์อื่นหมื่นแสนอ้าอาจแท้ทรมาน ๘) โคลงสี่สุภาพกำ หนดให้มีคำ เอก และคำ โทกี่แห่ง ก. คำ เอก ๔ แห่ง คำ โท ๗ แห่ง ข. คำ เอก ๗ แห่ง คำ โท ๔ แห่ง ค. คำ เอก ๖ แห่ง คำ โท ๔ แห่ง ง. คำ เอก ๗ แห่ง คำ โท ๗ แห่ง สงสารเป็นห่วงให้ แหนขวัญ แม่ฮา ขวัญแม่สมบูรณ์จันทร์ แจ่มหน้า เกศินีนิลพรร โณภาส งามเงื่อนหางยูงฟ้า ฝากเจ้าจงดี (นิราศนรินทร์คำ โคลง) ๙) จากโคลงสี่สุภาพที่กำ หนด สัมผัสบังคับของโคลงบทนี้คือคำ ในข้อใด ก. ให้– แหน, จันทร์– แจ่ม ข. แหน – พรร จันทร์, หน้า – ฟ้า ค. ขวัญ – จันทร์– พรร, หน้า – ฟ้า ง. ให้– แหน, จันทร์– แจ่ม, ฟ้า – ฝาก ๑๐) ข้อใดไม่ใช่ลักษณะบังคับของโคลงสี่สุภาพ ก. สัมผัส ข. คำ โท ค. คำ เอก ง. คำ ไวพจน ๕๘
บรรณานุกรม กุหลาบ มัลลิกะมาสและวิพุธโสภวงศ์. (๒๕๔๖). การเขียนโคลงสี่สุภาพ. พิมพ์ครั้งที่ ๒. กรุงเทพฯ: รวมสาส์น. จงจิต นิมมานนรเทพ. (๒๕๕๑). คู่มือหลักแลพการใช้ภาษาไทย(ฉบับสมบูรณ์). กรุงเทพฯ : สำ นักพิมพ์เดอะบุกส์. โชษิตา มณ๊ใส. (๒๕๕๘). การใช้ภาษาไทยเพื่อประสิทธิผล. พิมพ์ครั้งที่ ๓. กรุงเทพฯ : สำ นักพิมพ์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์. ธนู ทดแทนคุณ. (๒๕๕๒). ภาษาไทยเพื่อการสื่่อสาร. พิมพ์ครั้งที่ ๓. กรุงเทพฯ : สำ นักพิมพ์โอเดียนสโตร์. ฝ่ายตำ ราวิชาการกู๊ดอินเตอร์บุ๊คส์. (2557). คู่มือเรียนรู้คำ ราชาศัพท์. นครราชสีมา : กู๊ดอินเตอร์บุ๊คส์. วิไลศักดิ์ กิ่งคำ . (2556). ภาษาต่างประเทศในภาษาไทย. กรุงเทพฯ : สำ นัก พิมพ์มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์. ครูประถมดอทคอม. (2566). แบบทดสอบ เรื่อง ระดับภาษา. สืบค้นจาก https://th.ihoctot.com/post/level-3-language-exams-with-solutions เรณู หะรังศรี. (2566). แบบทดสอบเรื่อง คำ ราชาศัพท์. สืบค้นจาก https://sites.google.com/site/renoonew11/baeb-thdsxb-reuxng-kha-rachasaphth วรรณวลี เจนเจนประเสริฐ. (2561). แบบทดสอบ เรื่อง คำ ทับศัพท์และศัพท์ บัญญัติ. สืบค้นจาก https://quizizz.com/admin/quiz/5be31184bcf53a001aee8486? source=quiz_share วิมลมณี นาเจริญ. (2563). แบบฝึกทักษะการแต่งโคลงสี่สุภาพ ชั้นมัธยมศึกษา ปีที่ ๓. สืบค้นจาก https://www.kroobannok.com/news_file/p28912052028.pdf
บรรณานุกรม สุพัตรา รอดเรืองฤทธิ์. (2566). แบบทดสอบหลังเรียน เรื่อง ภาษาต่างประเทศใน ภาษาไทย. สืบค้นจาก http://www.chauatwit.ac.th/thai/kru-supattra/may2.html สำ นักงานราชบัณฑิตยสภา. (2563). การทับศัพย์. สืบค้นจาก https://www.orst.go.th/iwfm_list.asp? i=0040002104011001%2F63ERJ5716056&fbclid=IwAR3kDX2oHhVlKwhqHs2oeaQmwPH3EGP h9Xwbb4nX7khLhL__sU14EZ9R0CU อลงกรณ์ พลอยแก้ว. (2564). โคลงสี่สุภาพ. สืบค้นจาก https://www.trueplookpanya.com/learning/detail/34245
เฉลย แบบทดสอบ
เฉลยแบบทดสอบบทที่ ๑ ๑) ก ๒) ง ๓) ก ๔) ก ๕) ข ๖) ค ๗) ข ๘) ก ๙) ข ๑๐) ก
เฉลยแบบทดสอบบทที่ ๒ ๑) ก ๒) ข ๓) ข ๔) ง ๕) ก ๖) ง ๗) ก ๘) ค ๙) ค ๑๐) ง
เฉลยแบบทดสอบบทที่ ๓ ๑) ค ๒) ค ๓) ข ๔) ค ๕) ค ๖) ก ๗) ง ๘) ค ๙) ง ๑๐) ข
๒ เฉลยแบบทดสอบบทที่ ๔ ๑) ค ๒) ง ๓) ก ๔) ง ๕) ง ๖) ข ๗) ข ๘) ง ๙) ข ๑๐) ค
๑) ก ๒) ข ๓) ค ๔) ค ๕) ค ๖) ง ๗) ก ๘) ข ๙) ค ๑๐) ง เฉลยแบบทดสอบบทที่ ๕