เอกสารโครงสร้างที่ใช้ในการสืบพันธุ์พืชดอก

เอกสารประกอบการเรียน

รายวิชาวิทยาศาสตร์

ผู้สอน นางสาวนภาพร สขุ แยง

ส่วนประกอบของดอก

1

พชื ดอก หมายถึง พชื ท่เี มื่อเจริญเตบิ โตเต็มท่ีแล้วจะมีดอกให้เห็น
พืชดอกจัดเป็นพืชชั้นสูงที่มีอวัยวะต่างๆ ครบสมบูรณ์ คือ ราก ลาต้น
ใบ ตา ดอก และเมลด็ มไี ว้เพอ่ื สาหรับขยายพนั ธ์ุ

เมือ่ พชื เจริญเติบโตเต็มที่จะออกดอก ดอกของพืชบางชนิดมีสีสัน
สวยงาม บางชนิดมกี ลน่ิ หอม บางชนดิ มีนา้ หวาน ส่งิ ต่างๆเหล่าน้ี พืชใช้
ในการดงึ ดูดแมลงให้ลงมาตอมเพ่อื ให้ชว่ ยในการผสมพันธ์ุ ดอกของพืช
ประกอบด้วยสว่ นต่างๆทีส่ าคญั ได้แก่ กลีบเลี้ยง กลีบดอก เกสรเพศผู้
และเกสรเพศเมีย แต่ดอกไม้แต่ละชนิดมี ลักษณะและส่วนประกอบ
ต่างๆ กนั ดอกไมบ้ างชนดิ มสี ่วนประกอบครบ 4 ส่วน เช่น ดอกมะเขือ
ดอกกุหลาบดอกบัว เป็นต้น ดอกไม้บางชนิดมีส่วนประกอบไม่ครบ 4
ส่วน เชน่ ดอกตาลึง ดอกมะระ ดอกฟกั ทอง เป็นต้น

ดอก เป็นส่วนประกอบของพืช ทาหน้าที่ในการสืบพันธ์ุ
การสืบพันธ์ุโดยใช้ดอกเป็นการสืบพันธ์ุแบบอาศัยเพศ ซ่ึงต้องเกิดการ
ปฏสิ นธขิ องเซลล์สืบพนั ธ์ุเพศผู้และเซลล์สืบพันธ์ุเพศเมีย ในบทเรียนน้ี
นักเรียนจะได้เรียนรู้องค์ประกอบและหน้าท่ีของดอก ยกตัวอย่างเช่น
ดอกชบา

2

ดอกชบา เป็นดอกไม้ที่มีหลายสี เช่น สีแดง สีส้ม สีชมพู มีความ
เหมาะสมในการศึกษาองค์ประกอบของดอก เน่ืองจากมีองค์ประกอบ
ครบ ชดั เจน และหาง่ายในทุกท้องถิน่

ส่วนประกอบทีส่ าคัญของดอก ไดแ้ ก่

5
4

3

2
1

หมายเลข 1 ริ้วประดับ (Epicalyx) เป็นกลีบเลี้ยงเลก็ ๆ ใกลก้ ลีบเลย้ี ง
หมายเลข 2 กลีบเลี้ยง (Sepal) อยู่นอกสุดของดอก ส่วนใหญ่มีสีเขียว
ทาหนา้ ทีห่ ้มุ และปอ้ งกนั ดอกตมู หรอื ปอ้ งกันขณะดอกยังไม่บาน
หมายเลข 3 กลีบดอก (Petal) อยู่ถดั จากวงกลีบเลี้ยงเข้าไป ลักษณะบาง
กว่ากลีบเล้ียง มีสีสันต่างๆ เพ่ือดึงดูดความสนใจส่ิงมีชีวิตอื่น เช่น แมลง หรือ
มนษุ ย์ ซ่งึ จะมาชว่ ยในการถ่ายละอองเรณู
หมายเลข 4 เกสรเพศผู้ (Stamen) เปน็ อวัยวะสืบพันธุ์ของพืชท่ีสรา้ งเซลล์
สืบพันธุ์เพศผู้ เกสรเพศผู้มีโครงสร้างประกอบด้วย 2 ส่วนคือ อับเรณู (Anther)
ซ่ึงภายในมีถุงอับเรณู (Pollen sac) และก้านเกสรเพศผู้ (Filament) เม่ืออับเรณู
แห้ง แตก และปลวิ ไปตกบนยอดเกสรเพศเมยี เรยี กวา่ การถ่ายเรณู

3

กลีบดอก

หมายเลข 5 เกสรเพศเมีย (Pistil)ประกอบด้วยยอดเกสรเพศเมีย (Stigma)
มักมเี มือกเหนียวเพื่อคอยดักละอองเรณู ซึ่งเป็นบริเวณท่ีลูกศรชี้ และก้านชูเกสร
เพศเมีย (Style) เกสรเพศเมียจัดเป็นวงในสุดของดอกไม้ บริเวณโคนของเกสรมี
ลกั ษณะเปน็ กระเปาะ เรียกว่า รังไข่ (Ovary) ภายในรังไข่มีออวุล (Ovule) ภายใน
ออวลุ มไี ข่ ซึ่งทาหนา้ ท่เี ปน็ เซลล์สืบพันธุ์เพศเมยี

9 หมายเลข 6 รังไข่ (Ovary)อยู่บริเวณโคน
8 ของเกสรเพศเมีย มีลักษณะเป็นกระเปาะ
ภายในบรรจุออวลุ (Ovule) มไี ข่อยูภ่ ายในออวุล

หมายเลข 7 กา้ นชเู กสรเพศเมีย (Style)
หมายเลข 8 เกสรเพศผู้ (Stamen)
หมายเลข 9 ยอดเกสรเพศเมีย (Stigma)
มีสารท่ีมีลักษณะเหนียว ทาให้ละอองเรณูจาก
ยอดเกสรเพศผูเ้ กาะติด

7

6

4

สรุป

ส่วนประกอบของพชื ดอก
1. กลีบเล้ียง เปน็ ส่วนของดอกทอี่ ยชู่ ั้นนอกสุด มลี ักษณะเป็นกลีบเล็กๆ
สเี ขียว มีหน้าท่หี ่อหุม้ และปกป้องอนั ตรายแก่ส่วนของดอกที่อยภู่ ายใน
2. กลีบดอก เป็นส่วนท่ีถัดจากกลีบเลี้ยงเข้าไป โดยท่ัวไปกลีบดอกจะมี
สสี ันสวยงาม และมีกลนิ่ หอม มหี น้าทลี่ อ่ แมลงเพอ่ื ชว่ ยในการผสมเกสร
3. เกสรเพศผู้ เป็นส่วนท่ีอยู่ถัดจากกลีบดอกเข้ามา และเป็น
ส่วนประกอบท่ีจาเป็นต่อการสืบพันธุ์ เกสรตัวผู้มักมีหลายอันและ
เรยี งตวั เปน็ วง ประกอบด้วย ก้านชูเกสรตัวผู้และอับละอองเรณูมีหน้าที่
สรา้ งเซลล์สบื พันธเุ์ พศผู้
4. เกสรเพศเมีย เป็นส่วนท่ีอยู่ชั้นในสุดของดอก ประกอบด้วย ยอด
เกสรเพศเมีย ก้านชูเกสรเพศเมีย รังไข่และเซลล์ไข่ มีหน้าท่ีสร้าง
เซลล์สืบพนั ธุ์เพศเมยี

โรงเรียนหอ้ งสื่อครูคอมวทิ ยาคม

สงั กัดสำนกั งำนเขตพ้นื ทีก่ ำรศกึ ษำประถมศกึ ษำชยั ภูมิ เขต 2

สงั กัดสำนกั งำนคณะกรรมกำรกำรศกึ ษำขั้นพน้ื ฐำน

กระทรวงศกึ ษำธกิ ำร