BAB 3:KEANJALAN PERMINTAAN & PENAWARAN

BAB 3

KEANJALAN PERMINTAAN
DAN PENAWARAN

1 AE015 UNIT EKONOMI

Objektif Pengajaran

Di akhir pengajaran ini, pelajar diharapkan dapat
 Mentakrifkan keanjalan permintaan harga, keanjalan

permintaan silang dan keanjalan permintaan pendapatan
 Mentakrif keanjalan penawaran
3.1 Keanjalan Permintaan

3.1.1 Keanjalan Permintaan Harga
3.1.2 Keanjalan Permintaan Silang
3.1.3 Keanjalan Permintaan Pendapatan
3.2 Keanjalan Penawaran

2 AE015 UNIT EKONOMI

Definisi keanjalan

Definisi :
Suatu konsep yang mengukur darjah tindak balas
dalam kuantiti diminta dan kuantiti ditawar kesan
daripada perubahan sesuatu pembolehubah tertentu.

3 AE015 UNIT EKONOMI

Keanjalan Permintaan

Definisi :
Mengukur darjah tindak balas perubahan kuantiti
diminta sesuatu barang kesan perubahan pembolehubah-
pembolehubah tertentu.
❖ Pembolehubah - tingkat harga barang tersebut, harga
barang lain, tingkat pendapatan pengguna.

Terdapat tiga jenis keanjalan permintaan, iaitu:

1. Keanjalan permintaan harga (Ed)

2. Keanjalan pemintaan silang (Exy)

3. Keanjalan permintaan pendapatan (EY)

4 AE015 UNIT EKONOMI

3.1.1 Keanjalan Permintaan Harga

a) Definisi :
Mengukur kadar atau darjah tindak balas perubahan
kuantiti yang diminta sesuatu barang kesan daripada
perubahan tingkat harga barang tersebut.

5 AE015 UNIT EKONOMI

b) Pengiraan Keanjalan Permintaan Harga

Terdapat dua cara bagi mengira keanjalan permintaan
harga iaitu :

1. Keanjalan Lengkuk
2. Keanjalan Titik

6 AE015 UNIT EKONOMI

 Keanjalan lengkuk dapat dihitung dengan:
a) kaedah biasa
b) kaedah titik tengah

Rumus keanjalan lengkuk (kaedah biasa)

Ed = % Δ Qd P0
_______ x ________
%ΔP
P1 – P0
= Qd1 – Qd0
_______
Qd0

8 AE015 Ed = keanjalan permintaan harga UNIT EKONOMI
Qd1 = kuantiti diminta baru
Qd0 = kuantiti diminta asal
P1 = harga baru
P0 = harga asal

Kaedah titik tengah: Kaedah titik tengah
digunakan untuk
Harga (RM) menyelesaikan masalah
pekali Ed berbeza
D walaupun harga dan
kuantiti diminta berubah
4B dalam julat yang sama.
2A
Kuantiti
D (unit)
0 8 10

Rumus kaedah titik tengah

Ed = Qd1 – Qdo X ½ ( Po + P1)
( P1- Po)
½ ( Qdo + Qd1 )

Keanjalan Titik

 Definisi :

Mengukur darjah tindak balas kuantiti diminta
sesuatu barang apabila berlaku perubahan harga
yang sangat kecil ke atas barang tersebut
sehingga tidak menampakkan kewujudan dua titik
di atas lengkuk permintaan yang sama.

11 AE015 UNIT EKONOMI

Rumus keanjalan titik

P Ed = Q1 – Q2
(P1) 6
0 – Q2
(P0) 3
@
0
Ed = 0 – P0

X P1 – P0
3(Q2 )
@

Ed = Q1 – X

Q P1 – X
6 (Q1)

12 AE015 UNIT EKONOMI

Nilai keanjalan bagi titik-titik di sepanjang
keluk permintaan adalah berbeza

1. Pada tingkat harga melebihi 0P, nilai keanjalan (Ed)
akan melebihi satu dan menuju infiniti

2. Pada tingkat harga 0P, nilai keanjalan (Ed) adalah
sama dengan satu

3. Pada tingkat harga yang kurang daripada harga 0P,
nilai keanjalan (Ed) adalah kurang daripada satu
dan menuju ke nilai kosong

13 AE015 UNIT EKONOMI

Darjah Keanjalan Permintaan Harga di
Sepanjang Keluk Permintaan

P Ed = ∞

P1
Ed > 1
Ed = 1

P Ed < 1
Ed = 0

0 Q
Q2 Q1

14 AE015 UNIT EKONOMI

Harga (RM)

6D Ed = Q xP
P Q

5Z
Y

4
3 PX

QW
2

V
1

D
0 1 2 3 4 5 6 Kuantiti

(unit)

c) Darjah Keanjalan

P 1. Anjal
D
Peratus perubahan kuantiti
P1 diminta lebih besar daripada
P2 peratus perubahan harga
Nilai keanjalan : 1< Ed < ∞
Q1 Q2 D

16 AE015 Q Contoh: barang yang

menggunakan nisbah
perbelanjaan yang besar
seperti kereta.

UNIT EKONOMI

2. Tak anjal

PD Peratus perubahan kuantiti
diminta lebih kecil daripada
P1 peratus perubahan harga
P2
Nilai keanjalan : 0 < Ed < 1

D Q Contoh: Barang yang
tidak mempunyai
Q1 Q2
pengganti hampir seperti

minyak petrol.

17 AE015 UNIT EKONOMI

PD 3. Anjal satu

P1 Peratus perubahan kuantiti
P2 diminta sama dengan
peratus perubahan harga
Q1 Q2
Nilai keanjalan : Ed = 1
18 AE015
D Contoh: kuantiti diminta

sesuatu barang berubah

Q secara songsang dengan

harga pada kadar yang
sama apabila
perbelanjaan untuk
barang itu adalah tetap.

UNIT EKONOMI

4. Anjal Sempurna

P Perubahan harga yang
sedikit menyebabkan
Po perubahan tidak terhingga
Q1 Q2 dalam kuantiti diminta
D (infiniti).
Nilai keanjalan : Ed = ∞

Q Contoh: Barang homogen dan

mempunyai pengganti sempurna.

19 AE015 UNIT EKONOMI

5. Tak Anjal Sempurna

P Peratus perubahan dalam
D harga tidak akan
menyebabkan perubahan
P1 dalam kuantiti diminta.
P2
Nilai keanjalan : Ed = 0
Q0
Contoh: Barang mesti

Q seperti garam.

20 AE015 UNIT EKONOMI

d. Penentu Keanjalan Permintaan Harga

i) Kewujudan Barang Pengganti.

- Permintaan sesuatu barang dikatakan
anjal terhadap perubahan harga jika
barang tersebut mempunyai barang
pengganti.
Contoh: ubat gigi

- Sebaliknya, kalau kurang barang

pengganti, permintaan terhadap sesuatu

barang adalah tidak anjal.

Contoh: ubat insulin.

03/06/11 21

ii) Kepelbagaian kegunaan sesuatu barang
(barang perantaraan)

- Permintaan sesuatu barang adalah anjal
jika barangan tersebut banyak kegunaannya.
Contoh: barang perantaraan-tepung gandum.

-Semakin sedikit kegunaan sesuatu barang,
semakin tidak anjal permintaannya.

22 AE015 UNIT EKONOMI

iii) Peratus Perbelanjaan Daripada Pendapatan.

- Jika nisbah perbelanjaan ke atas sesuatu
barang secara relatif adalah besar daripada
jumlah pendapatan, maka permintaan barang
tersebut adalah anjal terhadap perubahan
harga.

Contoh: kereta, rumah

- Semakin rendah peratus perbelanjaan
daripada jumlah pendapatan, semakin tidak
anjal permintaan barangan tersebut.

Contoh: garam.

03/06/11 23

iv) Kepentingan Sesuatu Barang.
- Jika barang tersebut barang keperluan yang
penting (air, elektrik, beras), permintaan
terhadapnya tidak anjal.
- Pengguna tetap beli barang tersebut walau
harganya naik.
- Sebaliknya jika barang tersebut bukan barang
keperluan (barang mewah), permintaannya
adalah anjal.

24 AE015 UNIT EKONOMI

v) Kesetiaan kepada jenama
- Jika seseorang telah setia kepada jenama tertentu,
maka permintaan terhadap barang itu tidak anjal
kerana kuantitinya hanya kurang sedikit apabila harga
meningkat.
Contoh: kesetiaan kepada minuman coca-cola.
- Kalau pengguna kurang setia terhadap sesuatu
jenama, permintaan terhadap barang itu adalah anjal.
Contoh: kasut sukan Power

vi) Lain-lain - musim

03/06/11 25

e) Hubungan darjah keanjalan Permintaan Harga

dengan jumlah hasil/jumlah perbelanjaan

Harga Keanjalan = ∞

A

Anjal ( keanjalan > 1)

P Anjal satu ( Keanjalan = 1)

0 Kurang anjal ( Keanjalan < 1)

Jumlah Hasil Keanjalan = 0
Kuantiti
26 AE015
Q D Ed = ∞, TR = 0.

Ed > 1, P jatuh, TR naik & sebaliknya.

Ed = 1, TR maksimum, P naik atau
turun, TR tidak berubah.

TR Ed < 1, P jatuh, TR jatuh & sebaliknya.
Ed = 0, TR = 0.

Kuantiti UNIT EKONOMI

3.1.2 Keanjalan Permintaan Silang (Exy)

a) Definisi :
Satu konsep keanjalan permintaan yang
mengukur darjah tindak balas perubahan
kuantiti diminta bagi sesuatu barang (barang
X) akibat daripada perubahan harga barang
lain (barang Y).

27 AE015 UNIT EKONOMI

b) Rumus keanjalan permintaan silang

Exy = % Δ Qdx
__________
% Δ Py

= Qdx1 – Qdx0 Py0
___________ x __________
Qdx0
Py1 – Py0

QdX1 = Kuantiti diminta X baru UNIT EKONOMI
QdX0 = Kuantiti diminta X asal

Py1 = Harga Y baru

Py0 = Harga Y asal

28 AE015

c) Hubungan barang X dan barang Y

 Perhubungan antara dua jenis barang dapat diketahui
sekiranya nilai keanjalan permintaan silang diperolehi
dengan menggunakan rumus keanjalan permintaan silang

Nilai Keanjalan Hubungan
Permintaan Silang
Penggenap
(Exy) Pengganti
Negatif ( - ) Barang tidak berkait/neutral
Positif ( + )
Sifar ( 0 )

29 AE015 UNIT EKONOMI

BARANG PENGGENAP

• Kereta dan petrol ialah barang penggenap
• Apabila harga kereta naik, kuantiti diminta kereta akan

berkurang
• Kesannya, permintaan terhadap petrol pun berkurang

BARANG PENGGANTI

• Komputer & ‘laptop’ ialah barang pengganti
• Apabila harga komputer meningkat,kuantiti diminta komputer

akan berkurang
• Kesannya, permintaan terhadap ‘laptop’ akan meningkat

BARANG TIDAK BERKAIT/NEUTRAL

• Kereta dan roti ialah barang tidak berkait
• Perubahan harga kereta tidak akan memberi apa-apa

kesan kepada permintaan roti.

3.1.3 Keanjalan Permintaan Pendapatan

a) Definisi :
Mengukur darjah tindak balas terhadap
perubahan kuantiti diminta sesuatu barang
kesan daripada perubahan tingkat
pendapatan pengguna.

33 AE015 UNIT EKONOMI

b) Rumus Keanjalan permintaan pendapatan

EY = % Δ Qd X Y0
__________ Y1 – Y0
=
%ΔY

Qd1 – Qd0
Qd0

EY = keanjalan permintaan pendapatan

Qd1 = kuantiti diminta baru

Qd0 = kuantiti diminta asal

Y1 = Pendapatan baru

34 AE015 Y0 = Pendapatan asal UNIT EKONOMI

c) Keanjalan Permintaan Pendapatan dan
Jenis Barang

Keanjalan permintaan pendapatan dapat

mengenalpasti jenis-jenis barang.

Nilai Keanjalan Jenis barang
Permintaan Pendapatan
Barang normal
1. Positif Barang mewah
Barang bawahan
i. 0 < EY < 1 (inferior)
Barang mesti
ii. EY > 1

2. Negatif

EY < 0

3. Sifar

EY = 0

35 AE015 UNIT EKONOMI

Hubungan tingkat Pendapatan dengan Kuantiti diminta
bagi pelbagai barangan berdasarkan Nilai Keanjalan
untuk menentukan jenis barang

i) Barang Mesti EY = 0

Kuantiti diminta TIDAK BERUBAH walaupun

pendapatan berubah.

Pendapatan EY = 0

BARANG
Y1 MESTI

Cth : Garam
Y0

0 Q0 Kuantiti

03/06/11 36

ii) Barang normal ( 0 < EY ≤ 1)

Peratus pertambahan kuantiti diminta terhadap
barang tersebut KURANG daripada peratus
pertambahan pendapatan.

Pendapatan BARANG
NORMAL
Y1
Y0 Cth : Makanan

0 Kuantiti

Q0 Q1

03/06/11 37

iii) Barang mewah ( EY > 1 )

Peratus pertambahan kuantiti diminta terhadap
barang tersebut LEBIH BESAR daripada peratus
pertambahan pendapatan

Pendapatan BARANG
MEWAH
Y1
Y0 Cth : Kereta
Mewah

0 Q0 Q1 Kuantiti

03/06/11 38

iv) Barang Bawahan (inferior) ( EY < 0 )

Apabila pendapatan meningkat, kuantiti diminta
terhadap barang tersebut akan berkurang /menurun.

Pendapatan BARANG BAWAHAN

Y1 Cth : Bagi orang kaya,
Y0 kereta VIVA ialah barang
bawahan. (Bergantung
kepada status golongan)

0 Q1 Q0 Kuantiti

03/06/11 39

3.2 KEANJALAN PENAWARAN

A. Definisi Keanjalan Penawaran
B. Pengiraan Nilai Keanjalan Penawaran
C. Darjah-darjah Keanjalan Penawaran
D. Penentu Keanjalan Penawaran

40 AE 015 UNIT EKONOMI

a) Definisi Keanjalan Penawaran

 mengukur darjah tindak balas perubahan
dalam kuantiti ditawar akibat perubahan
harga barang itu sendiri

41 AE 015 UNIT EKONOMI

b) Rumus Keanjalan Penawaran

Es = % Δ Qs
__________
%ΔP

= Qs1 – Qs0 x Po
Qs0 P1 – P0

Di mana ;
Es = keanjalan penawaran
Qs1 = kuantiti ditawar baru
Qso = kuantiti ditawar asal
P1 = harga baru
Po = harga asal

42 AE 015 UNIT EKONOMI

c) Darjah Keanjalan Penawaran

Terdapat 5 jenis keanjalan penawaran :
i) Anjal
ii) Tak Anjal
iii) Anjal Satu
iv) Anjal Sempurna
v) Tak Anjal Sempurna

43 AE 015 UNIT EKONOMI

i. Anjal

 Peratusan perubahan kuantiti ditawar melebihi
peratusan perubahan harga barang

 Nilai keanjalannya melebihi 1, tetapi kurang daripada
infiniti (1<Es<∞)

 Rajah :

PS
6

5

10 20 Q

44 AE 015 UNIT EKONOMI

ii. Tak Anjal

 Peratusan perubahan kuantiti ditawar kurang daripada
peratusan perubahan harga barang

 Nilai keanjalannya melebihi 0, tetapi kurang daripada
satu ( 0< Es <1)

 Rajah :

PS
6

3

10 11 Q

45 AE 015 UNIT EKONOMI

iii. Anjal Satu

 Peratusan perubahan kuantiti ditawar sama dengan
peratusan perubahan harga barang

 Nilai keanjalannya adalah satu ( Es = 1)
 Rajah :Keluk penawaran bermula dari asalan

P Q
S
UNIT EKONOMI
3
2

0 23

46 AE 015

iv. Anjal Sempurna

 Perubahan harga yang sedikit menyebabkan perubahan
tidak terhingga dalam kuantiti ditawar (infiniti)

 Nilai keanjalannya adalah infiniti ( Es = ∞)
 Rajah : Keluk penawaran mendatar dan selari dengan

paksi kuantiti

P

3S

0 10 20 Q

47 AE 015 UNIT EKONOMI

v. Tak Anjal Sempurna

 Peratusan perubahan kuantiti ditawar adalah sifar walaupun
harga barang berubah

 Nilai keanjalannya adalah 0 ( Es = 0)

 Rajah : Keluk penawaran menegak selari dengan paksi
harga

P Q
S

3

2

0 10

48 AE 015 UNIT EKONOMI

d) Penentu Keanjalan Penawaran

1) Faktor masa penyesuaian input

1. Jangka masa singkat (S0): Es= 0

P S0 S1 Penawaran tidak anjal sempurna sebab
P1 pengeluar tidak dapat tambahkan output
P0 walaupun harga naik dari P0 ke P1.

S2 kuantiti kekal pada Q0

2. Jangka masa pendek (S1) : 0 < Es < 1

Penawaran tidak anjal sebab pengeluar
tidak dapat menambahkan output
dengan banyak walaupun harga naik dari
P0 ke P1. Kuantiti ditawar bertambah
sedikit dari Q0 ke Q1.

3. Jangka masa panjang (S2) : 1 < Es < ∞

0 Q0 Q1 Q2 Q Penawaran adalah anjal sebab pengeluar

dapat menambahkan output dengan

banyak apabila harga naik dari P0 ke P1.
kuantiti ditawar bertambah dari Q0 ke Q2.

Penentu Keanjalan Penawaran

2) Tempoh masa pengeluaran
Jangka masa panjang menghasilkan barang : Penawaran tidak
anjal
Contoh : barang pertanian
Jangka masa pendek menghasilkan barang : Penawaran anjal
Contoh : barang perkilangan

3) Penambahan kos pengeluaran
Tambahan kos besar : Penawaran tidak anjal
contoh : rumah
Tambahan kos sedikit : Penawarannya anjal
contoh: makanan ringan

50 AE 015 UNIT EKONOMI