BAB 6: STRUKTUR PASARAN (MONOPOLI)

Edited by: Sulaimiyah binti Mohd Ghazali
Sesi 2020/2021

1

6.4 Pasaran Monopoli

6.4.1. CIRI- 6.4.3. KELUK 6.4.5. 6.4.7. PERBANDINGAN
CIRI PERMINTAAN KESEIMBANGAN PASARAN

MONOPOLI FIRMA FIRMA MONOPOLI VS PPS
- JANGKA PENDEK

M0 N 0 P O L I

6.4.2. 6.4.4. KONSEP 6.4.6. 6.4.8. DASAR
FAKTOR HASIL KESEIMBANGAN KAWALAN
KEWUJUDAN FIRMA MONOPOLI
FIRMA
-JANGKA PANJANG

Definisi Pasaran Monopoli

➢ Pasaran Monopoli merupakan sebuah pasaran
yang terdiri daripada firma tunggal yang
mengeluarkan barangan dan perkhidmatan yang
tiada pengganti hampir dan wujud halangan bagi
firma lain untuk memasuki pasaran

➢ Dalam monopoli, firma = industri.

➢Contoh : TNB (penyedia bekalan elektrik)

3

4

i. Firma Tunggal Pasaran

menyebabkan mempunyai kawalan sepenuhnya
ke atas harga barangan/perkhidmatan.

• Contoh: kerajaan beri hak ekskusif kepada
Tenaga Nasional Berhad untuk membekalkan
tenaga elektrik.

Jika terdapat hanya sebuah firma dalam
industri, firma ini dikenali sebagai monopoli
tulen.

• Firma mempunyai kuasa monopoli
menentukan harga.

• ditunjukkan melalui keluk DD yang mencerun
ke bawah dari kiri ke kanan. Apabila Qs
sedikit P naik, Qs banyak P turun.Gelagat ini
diistilahkan sebagai Penentu Harga.

ii. Barang Yang Dikeluarkan Tiada Pengganti

output yang dihasilkan oleh firma monopoli tiada
pengganti hampir.
Contoh bekalan air

Kesannya pengguna tiada pilihan dan terpaksa membeli
output yang dikeluarkan oleh firma monopoli sahaja.

Kesannya : keluk permintaan monopoli mencerun ke
bawah dari kiri ke kanan bukan anjal sempurna spt PPS.

iii. Halangan kemasukan ke pasaran

Kuasa Monopoli dapat dikekalkan kerana tiada
kebebasan masuk dan keluar dalam industri
monopoli

Halangan memasuki industri monopoli seperti:
Pemilikan eksklusif bahan mentah
Ekonomi mengikut bidangan
Monopoli yang diberi kerajaan
Monopoli Gabungan firma-firma

Halangan ini menyebabkan firma monopoli
akan memperolehi Untung Lebih Normal
dalam jangka panjang.

a. menerangkan faktor kewujudan monopoli

8

i. Perlindungan Undang-undang

➢ Kerajaan berkuasa menyekat firma baru menghasilkan

barangan yang sama dengan firma monopoli melalui
sekatan dan perlindungan undang-undang
seperti hak paten atau hakcipta dan
pemberian lesen kepada syarikat tertentu sahaja

➢ contoh: kerajaan memberi hak eksklusif kepada TM
untuk membekalkan perkhidmatan rangkaian telefon talian darat.

➢ Kesannya:

i. persaingan dapat dielakkan
Ii. firma dapat mengeluarkan output pada harga yang relatif lebih

rendah kerana pengeluaran secara besar-besaran

iii. Firma juga menikmati ekonomi bidangan.

9

ii. Keperluan Saiz Modal Yang Besar

➢ Sesetengah barang dan perkhidmatan memerlukan

saiz modal yang besar untuk memiliki teknologi dan
peralatan yang canggih supaya firma dapat beroperasi
dan menghasilkan output dengan cekap dan berkualiti.
Cth. Bekalan air dan elektrik memerlukan modal yang
besar untuk pembinaan empangan dan sistem jaringan.

➢ Dengan skil pengeluaran secara besar-besaran, firma

ini menikmati pelbagai faedah ekonomi bidangan
yang dapat menurunkan kos perunit.

➢ kesannya firma-firma lain tidak mampu untuk bersaing
menghasilkan barangan yang sama kerana memerlukan
modal yang besar dan risiko pelaburan tinggi.

10

iii. Keupayaan Teknologi

➢ Pengeluaran barang tertentu memerlukan teknologi
yang canggih. Contoh: Pembuatan kapal terbang
penumpang oleh syarikat Boeing dan Air Bus.

➢ Firma baru tidak berupaya menjalankan penyelidikan dan
pembangunan untuk menguasai pengetahuan dan
teknologi serta melatih tenaga buruh yang diperlukan
untuk menghasilkan barang.

11

iv. Pemilikan Sumber /Pemilikan
Bahan Mentah

➢ Sebuah monopoli akan terbentuk jika terdapat
sebuah firma yang dapat mengawal keseluruhan
penawaran bahan mentah/sumber yang diperlukan
dalam pengeluaran sesuatu output. Cth Petronas.

➢ Firma-firma lain tidak dapat memasuki industri
kerana tidak mempunyai faktor pengeluaran/bahan
mentah/sumber untuk menghasilkan barangan
tersebut.

12

v. Penggabungan Firma

➢ Monopoli juga boleh terbentuk daripada gabungan
firma-firma yang berada dalam sesebuah pasaran.

➢ Penggabungan firma membolehkan firma

mengumpulkan modal yang lebih besar serta mengawal
aktiviti huluan dan hiliran keluaran seterusnya
& menguasai pasaran.

➢ firma-firma yang sedia ada dalam pasaran juga boleh

berpakat untuk membentuk kartel dan bertindak
sebagai monopoli untuk menghalang kemasukan firma
dan mempengaruhi tingkat harga pasaran dengan
menghadkan tingkat output setiap firma.

13

14

a. Keluk Permintaan Monopoli

➢ Firma monopoli merupakan pengeluar tunggal dalam
pasaran.

➢ Keluk permintaan bagi firma monopoli juga
merupakan keluk permintaan bagi industri monopoli.

➢ Sesebuah firma monopoli boleh mengubah tingkat
harga dan output tanpa kehilangan ke semua
pengguna.

➢ Ini bermakna bagi meningkatkan kuantiti output yang
diminta, harga output perlu diturunkan dan sebaliknya.

15

Jadual permintaan monopoli

Harga seunit (P) Kuantiti diminta (Qd)
12 0
11 1

10 2
9 3
8 4
7 5
6 6
5 7

4 8
3 9
2 10

16

Rajah 1: Keluk Permintaan Monopoli

P B ▪ Penerangan: --
12 A
9 C Hubungan P & Q
6
secara negatif.
▪ Contoh: Apabila P

naik dari RM6 ke

RM9, Q diminta

berkurang 6 ke 3.
▪ Keluk DD tidak

anjal.
▪ Firma boleh

tentukan P & Q

tetapi secara

berasingan.

D = AR

0 36 Q

17

18

a. menghitung jumlah hasil, hasil purata dan hasil sut
firma

◼ Jumlah hasil (TR) = P x Q

◼ Hasil purata ( AR ) = TR
Q

◼ Hasil sut ( MR ) = ∆ TR
∆Q

19

a) Menghitung TR, AR dan MR
➢ Jumlah Hasil (TR) ialah kuantiti darab dengan harga, iaitu :

TR = P x Q
➢ Kerana keluk permintaan monopoli berkecerunan negatif,

harga tidak akan sama dengan hasil sut tetapi sama
dengan hasil purata (AR = DD).

AR = TR/Q = P

20

➢ Keluk permintaan DD = keluk hasil purata (AR).
Ia memberikan tingkat harga bagi setiap unit
output monopoli.
Oleh itu, persamaan hasil purata (AR) adalah
P = a - bQ.

➢ Hasil sut (MR) monopoli sentiasa lebih rendah daripada
tingkat harga kerana harga terpaksa diturunkan untuk
menambahkan kuantiti diminta

MR = TR/Q

21

Dalam monopoli, hasil purata (AR) adalah selalu

lebih tinggi daripada hasil sut (MR) dan kecerunan

keluk hasil sut adalah dua kali lebih curam dari

keluk hasil purata. Ini dapat dibuktikan dengan:

Seterusnya : AR = P = a – bQ …. (i)

TR = Q(P) …. (ii)

Dengan masukkan (i) ke (ii)
TR = Q(a – bQ)
= aQ - bQ²
Persamaaan bagi MR

MR = ΔTR/ΔQ atau dQ/dR (aQ – bQ2)

MR = a – 2bQ

22

Jadual 1 : Mengira Jumlah Hasil (TR), Hasil Purata (AR)
dan Hasil Sut (MR) Firma Monopoli

Q (unit) P (RM) TR (RM) AR (RM) MR (RM)
0 17.50
1 16.00

2 14.50
3 13.00
4 11.50
5 10.00
6 8.50

7 7.00
8 5.50
9 4.00

Cuba kira !!!

23

24

i. Pendekatan Jumlah Hasil (TR) dan Jumlah Kos (TC)

➢ Berdasarkan pendekatan TR dan TC,
sebuah firma monopoli memaksimumkan
keuntungan dengan mengeluarkan output yang
menghasilkan perbezaan positif di antara
TR dengan TC yang paling besar.

25

a. i. Pendekatan Jumlah Hasil dan Jumlah Kos
Kaedah Jadual

Q unit Ringgit Malaysia

P TR TC +/-

0 17.50 0 10.00 -10.00

1 16.00 16.00 24.00 -8.00

2 14.50 29.00 30.00 -1.00

3 13.00 39.00 35.00 4.00

4 11.50 46.00 42.00 4.00

5 10.00 50.00 50.00 0.00

6 8.50 51.00 58.50 -7.50

7 7.00 49.00 71.40 -22.40

8 5.50 44.00 98.40 -54.40

Keseimbangan pasaran dicapai apabila perbezaan besar di antara TR
dan TC iaitu pada kuantiti 4 unitU,nTit ERkono>mi TKMCL , keuntungan sebanyak RM426

a. i. Pendekatan Jumlah Hasil dan Jumlah Kos
Kaedah Rajah

TC dan TR TC ❑ Keseimbangan
pasaran tercapai
46 4
RM 4.00 TR pada TR dan TC
B paling besar
42
iaitu pada
A kuantiti 4 unit.
❑ Keuntungan
0 maksimum
sebanyak RM4
apabila TR >
TC = 46 - 42

Q

Rajah 2

27

a.ii . Pendekatan Hasil Sut (MR) dan Kos Sut (MC)
➢ Monopoli akan memaksimumkan keuntungan dengan

menghasilkan output apabila

MC = MR

28

ii. Pendekatan Hasil Sut dan Kos Sut
Kaedah Jadual

Q unit P TR Ringgit Malaysia MC +/-
17.50 0 7.00 4.00
0 16.00 16.00 AR MR TC AC
1 14.50 29.00 10.00
2 13.00 39.00 24.00
3 11.50 46.00 30.00
4 10.00 50.00 35.00
5 8.50 51.00
6 7.00 49.00 11.50 7.00 42.00 10.50
7 5.50 44.00 50.00
8 58.50
71.40
98.40

Keseimbangan pasaran dicapai apabila MC = MR = RM7 pada kuantiti
4 unit dan keuntungan sebanyUanitkEkoRnoMmi K4M.L00. (yang lain minta pelajar k29ira)

ii. Pendekatan Hasil Sut (MC) dan Kos Sut (MC)
Kaedah Rajah

P, C, R

11.5 MC
10.5
7.0 AC

0 E AR=D
MR Q

4

30

Penerangan rajah 4

⚫ Keseimbangan pasaran dicapai apabila MC
= MR = RM7.00 pada kuantiti 4 unit

⚫ AR > AC = 11.50 > 10.50
⚫ Keuntungan sebanyak RM 4 apabila

TR = AR x Q = 11.50 x 4 = RM46
TC = AC x Q = 10.50 x 4 = RM42
∏ = TR – TC = 46 – 42 = RM4

31

Asas Penting Keseimbangan Monopoli:

➢ Sekiranya monopoli mengeluarkan output pada
(MR > MC), output perlu ditambahkan sehingga
MC = MR dan keuntungan dapat dimaksimumkan.

➢ Sekiranya firma mengeluarkan output pada
(MC > MR) output perlu dikurangkan sehingga
tahap di mana MC = MR dan keuntungan dapat
dimaksimumkan.

32

Keseimbangan monopoli juga boleh ditentukan melalui
pendekatan matematik. Katakan diberi fungsi:

P = 31.5 - 5Q
MC = 5 + 12Q
MR = 93 - 10Q

Keseimbangan tercapai apabila MC = MR
5 + 12Q = 93 – 10Q

12Q + 10Q = 93 - 5
22 = 88
Q = 4 unit
P = 31.5 - 5(4)
P = RM11.50.

33

b. menghitung dan menerangkan
keadaan keuntungan jangka
pendek:
i. Untung lebih normal
ii. Untung normal
iii. Untung kurang normal

34

i. Untung Lebih Normal

C, P, R

A MC
P2 AC

P1 B
E

MR AR=D

0 q0 Q

35

Penerangan rajah 3

❑Keseimbangan MC = MR pada titik E.
❑Kuantiti & harga keseimbangan q0 & P2.
❑Untung lebih normal kerana AR > AC.
❑AR = Aq0, TR = 0P2Aq0.
❑AC = Bq0, TC = 0P1Bq0.
❑Untung lebih normal sebesar P1P2AB.

36

ii. Untung Normal

C, P, R MC
AC
A
P1 AR=D

E Q
MR

0 qo

37

Penerangan rajah 4

▪ Keseimbangan MC = MR pada titik E.
▪ Kuantiti & harga keseimbangan q0 & P1.
▪ Untung normal kerana AR = AC.
▪ AR = AC = Aq0.
▪ TR = TC = 0P1Aq0.
▪ Titik A = titik pulang modal.

38

iii. Untung Kurang Normal (rugi)

C, P, R MC AC
AVC
AB
P2 C AR=D=P
P1 D Q

E

MR
0 q0

39

Penerangan rajah 5

o Keseimbangan MC = MR pada titik E.
o Kuantiti dan harga keseimbangan q0 & P2.
o Untung kurang normal kerana AR < AC.
o AR = Cq0, TR = 0P2Cq0.
o AC = Bq0, TC = 0ABq0.
o Untung kurang normal / Kerugian sebesar P2ABC.
o Mampu menampung semua TVC (OP1Dq0) dan

sebahagian TFC (P1P2CD).

o Teruskan operasi kerana dapat meminimumkan

kerugian berbanding jika tutup operasi kerugian
adalah semua TFC.

40

iv. Titik Minimum Tutup Firma Monopoli Dalam Jangka Pendek

C, P, R MC AC
AVC
AB

P2 C

E AR=D=P
MR Q

0 q0

41

Penerangan rajah 6

❖Keseimbangan MC = MR pada titik E.
❖Kuantiti & Harga keseimbangan pada q0 & P2.
❖Titik minimum tutup firma kerana P = AVC.
❖AR = Cq0, TR = 0P2Cq0.
❖AC = Bq0, TC = 0ABq0.
❖Kerugian = TFC = P2ABC.
❖Monopoli teruskan operasi kerana masih

mampu menampung semua kos berubah.
❖Jika P < AVC maka firma monopoli wajib

menutup operasi dan meminimumkan
kerugian iaitu menanggung semua TFC.

42

❑ Firma monopoli boleh mengekalkan untung lebih
normal dalam jangka panjang kerana ia merupakan
firma tunggal.

❑ Jika firma memperoleh untung kurang normal dalam
jangka pendek maka ia perlu membuat penyesuaian
ke atas saiz lojinya, sekurang-kurangnya firma
memperoleh untung normal dalam jangka panjang.
Jika tidak ia perlu menutup operasinya.

Menerangkan keseimbangan monopoli jangka panjang

P, R, C

SMC = LMC = MR

A SMC1 LAC
CSAC1
P3
P2 B SMC2SAC2
P1

P0 E1 D

E2

0 q0 q1 MR AR=D=P
Q

44

Penerangan rajah

Keseimbangan jangka pendek:

▪ Keseimbangan SR di titik E1 apabila SMC1 bersilang dgn MR
pada saiz loji SAC1
▪
sPeabdeasaPr3P1dPa3nABqd0,i monopoli menikmati untung lebih normal
mana AR > AC

Proses Penyesesuain ke jangka panjang:
▪ Dlm LR, monopoli menyelaraskan pengeluarannya iaitu dengan

membesarkan saiz lojinya supaya keluaran dapat ditingkatkan
iaitu pada SAC2

▪ Keseimbangan jangka panjang:

qK1e,suenimtubnagnlgeabnihdnicoarmpaailpsaedbaesEa2r(PS0MPC2C2=DMR=LMC) dengan P2 dan
▪ Untung lebih normal lebih besar P0P2CD > P1P3AB
▪
W/pun saiz loji SAC2 bukan pada LAC minimum tetapi SMC =
LMC = MR

▪ Firma monopoli sentiasa untung lebih normal dalam jangka
panjang

45

46

Rajah Perbandingan Pasaran Monopoli
dengan PPS Jangka Panjang

P, C, R

(M)P1 A LMC
D C LAC

(PPS)Po B MR=AR=D (PPS)

0 E AR=D=P (M)

MR (M)

qo(M) q1(PPS) Q

47

Perbandingan Monopoli Dengan PPS jangka
panjang dari aspek:

i. Harga
➢ Harga Firma Monopoli lebih tinggi daripada Firma PPS

di mana pada keseimbangan MC=MR, (M)P1 > (PPS)P0.
Ini adalah disebabkan Monopoli merupakan penentu
harga sedangkan PPS hanya sebagai penerima harga.

ii. kuantiti/Output
➢ Monopoli pada tingkat output lebih rendah daripada PPS

di mana pada keseimbangan MC=MR, q0(M) < q1(PPS).
Walaupun output sedikit tetapi dapat dijual pada
harga yang lebih tinggi kerana output tiada pengganti
hampir.

48

iii. Untung

➢ Firma Monopoli Untung lebih Normal [ (M)P1ACD]
➢ manakala Firma PPS Untung Normal sahaja. Ini kerana

wujud sekatan keluar masuk firma monopoli ke dalam
industri sedangkan dalam firma PPS bebas keluar dan
masuk industri.

49

iv. Kecekapan Pengeluaran

➢ Syarat firma mencapai kecekapan dalam pengeluaran:
(AC paling minimum).

➢ Monopoli mencapai keseimbangan pada kos purata
sedang menurun sedangkan PPS mencapai
keseimbangan pada kos purata paling minimum.

➢ Jadi PPS mencapai kecekapan dalam pengeluaran
sedangkan monopoli tidak tercapai.

50