การสำรวจธรณีฟิสิกส์พื้นที่หลุมยุบ โรงเรียนวัดราชช้างขวัญ อำเภอเมือง จังหวัดพิจิตร

รายงานการสำรวจ
ฉบับที่ กทธ.3/2564

การสำรวจธรณฟี ิสกิ ส์พื้นท่หี ลุมยุบ
โรงเรียนวดั ราชชา้ งขวญั อ.เมือง จ.พิจิตร

กองเทคโนโลยีธรณี
กรมทรัพยากรธรณี

รายงานการสำรวจ
ฉบับที่ กทธ.3/2564

การสำรวจธรณีฟสิ กิ ส์พืน้ ทีห่ ลุมยุบ
โรงเรยี นวดั ราชช้างขวญั อ.เมือง จ.พิจิตร

ภณั ฑรักษ์ ชาญณรงค์
วนั วิษา น้อมสงู เนนิ
ภควัต ศรีวงั พล
ธัญรตั น์ วนิ ยั พานชิ
กลุ ธดิ า เศวตกุล
พัทธพล บึงมุม
พรชนิกา วรี ะจิตต์

กองเทคโนโลยธี รณี
กรมทรพั ยากรธรณี

อธิบดีกรมทรพั ยากรธรณี
นายสมหมาย เตชวาล

ผอู้ ำนวยการกองเทคโนโลยธี รณี
นายสวุ ภาคย์ อมิ่ สมทุ ร

ผูอ้ ำนวยการส่วนธรณีเทคนิค
นายอภิชาติ ไพยารมณ์

จดั พิมพ์โดย กองเทคโนโลยีธรณี กรมทรัพยากรธรณี
ถนนพระรามที่ 6 เขตราชเทวี กรงุ เทพฯ 10400
โทรศพั ท์ 02-6219614 โทรสาร 02-6219612

พิมพ์ครง้ั ที่ 1 กนั ยายน 2564
จำนวน 3 เล่ม

ข้อมูลการลงรายการบรรณานุกรม

ภณั ฑรกั ษ์ ชาญณรงค์ และคณะ
การสำรวจธรณีฟิสิกส์พื้นที่หลุมยุบ โรงเรียนวัดราชช้างขวัญ อ.เมือง จ.พิจิตร/ โดย

ภัณฑรักษ์ ชาญณรงค์ วันวิษา น้อมสูงเนิน ภควัต ศรีวังพล ธัญรัตน์ วินัยพานิช กุลธิดา เศวต
กุล พัทธพล บึงมุม และพรชนิกา วีระจิตต์, กรุงเทพฯ : กองเทคโนโลยีธรณี กรมทรัพยากร
ธรณี, 2564

42 หนา้ : 27 ภาพประกอบ : แผนที่ : ตาราง: 30 ซม
รายงานการสำรวจ ฉบับที่ กทธ.3/2564

III

สารบัญ

หนา้
สารบญั ..............................................................................................................................................................III
สารบญั รปู ......................................................................................................................................................... IV
สารบญั ตาราง .................................................................................................................................................... V
บทคดั ย่อ........................................................................................................................................................... VI
คำขอบคุณ....................................................................................................................................................... VII
บทท่ี 1 บทนำ.................................................................................................................................................... 1

1.1 ความเป็นมา ......................................................................................................................................... 1
1.2 วัตถุประสงค์......................................................................................................................................... 1
1.3 พนื้ ที่สำรวจ .......................................................................................................................................... 1
1.4 ระยะเวลาดำเนนิ งานและเจา้ หนา้ ท่ดี ำเนินการสำรวจ........................................................................... 2
บทท่ี 2 ธรณวี ทิ ยาทวั่ ไป.................................................................................................................................... 5
2.1 สภาพภูมศิ าสตร์ (Geography) ............................................................................................................ 5

2.1.1 ทตี่ ้งั อาณาเขต............................................................................................................................. 5
2.1.2 ลักษณะภูมิอากาศ ...................................................................................................................... 5
2.1.3 ลกั ษณะภูมปิ ระเทศ.................................................................................................................... 6
2.2 ธรณวี ิทยา (Geology) .......................................................................................................................... 6
2.2.1 ลำดับชน้ั หิน (Stratigraphy)....................................................................................................... 6
2.2.2 สภาพแวดล้อมสะสมตัวในอดตี ................................................................................................... 7
2.2.3 หินอัคนี (Igneous rock)............................................................................................................ 7
2.3 ธรณีสัณฐานวทิ ยา (Geomorphology)................................................................................................ 8
2.3.1 ธรณีวทิ ยาโครงสร้าง (Structural geology) .............................................................................. 8
2.3.2 ธรณพี บิ ตั ภิ ัย (Geohazards) ...................................................................................................... 8
บทท่ี 3 การสำรวจธรณฟี สิ ิกส์......................................................................................................................... 10
3.1 หลักการสำรวจเบอ้ื งต้น...................................................................................................................... 10
3.1.1 หลักการสำรวจวดั คา่ สภาพต้านทานไฟฟ้า................................................................................ 10
3.1.2 หลักการสำรวจการหยั่งลึกดว้ ยสญั ญาณเรดาร์ ......................................................................... 13
3.2 การดำเนินการสำรวจ ......................................................................................................................... 16
3.2.1 พน้ื ท่1ี โรงเรียนวดั ราชช้างขวัญ ................................................................................................ 16
3.2.1 พื้นที่ 2 บรเิ วณบา้ นคุณยายสงดั ชูชำ่ ....................................................................................... 17

IV

3.2.2 พ้นื ท3่ี ฝงั่ ตะวนั ตกของแม่นำ้ นา่ น............................................................................................. 17
3.3 เครอ่ื งมือการสำรวจ............................................................................................................................ 22

3.3.1 เครอ่ื งมือการสำรวจวดั ค่าสภาพตา้ นทานไฟฟา้ ......................................................................... 22
3.3.2 เครอื่ งมือการสำรวจการหยง่ั ลกึ ด้วยสัญญาณเรดาร์ .................................................................. 22
3.4 การประมวลผล .................................................................................................................................. 23
3.4.1 การประมวลผลขอ้ มูลการสำรวจวัดค่าสภาพตา้ นทานไฟฟา้ ...................................................... 23
3.4.2 การประมวลผลขอ้ มลู การสำรวจหยั่งลึกดว้ ยสญั ญาณเรดาร์ ..................................................... 24
บทที่ 4 ผลการสำรวจ..................................................................................................................................... 28
4.1 ผลการสำรวจวัดสภาพตา้ นทานไฟฟา้ บรเิ วณโรงเรยี นวดั ราชช้างขวญั ................................................. 28
4.1.1 ผลการสำรวจวดั คา่ สภาพตา้ นทานไฟฟ้าแบบ 3 มิติ.................................................................. 28
4.1.2 ผลการสำรวจวัดค่าสภาพตา้ นทานไฟฟา้ แบบ 2 มติ ิ แนวเหนือ-ใต้ ........................................... 30
4.1.3 ผลการสำรวจวดั ค่าสภาพต้านทานไฟฟา้ แบบ 2 มติ ิ แนวตะวนั ออก-ตะวนั ตก .......................... 31
4.1.4 ผลการสำรวจหยัง่ ลกึ ด้วยสัญญาณเรดาร์บรเิ วณหลมุ ยบุ ........................................................... 34
4.1.5 ผลการสำรวจหย่ังลกึ ดว้ ยสัญญาณเรดาร์ภายในอาคาร............................................................. 38
4.2 ผลการสำรวจวัดสภาพตา้ นทานไฟฟา้ บริเวณบา้ นคุณยายสงัด ............................................................ 39
4.3 ผลการสำรวจวัดสภาพตา้ นทานไฟฟา้ บริเวณฝ่งั ตะวันตกของแมน่ ้ำน่าน ............................................. 40
บทที่ 5 อภปิ รายและสรปุ ผลการสำรวจ.......................................................................................................... 40
5.1 อภปิ รายผลการสำรวจ........................................................................................................................ 40
5.2 สรปุ ผลการสำรวจ............................................................................................................................... 41
5.3 ขอ้ เสนอแนะ....................................................................................................................................... 41
เอกสารอา้ งอิง.................................................................................................................................................. 42

สารบัญรปู

รปู ท่ี 1.1 (ก) ภาพหลมุ ยุบแรก (ข) หลุมยุบท่ี 2 ทีพ่ บในสนามเด็กเลน่ (ค) รอยแตกบนพื้นและผนัง (ง) รอยแยก
บนพนื้ บ้านคุณยายสงัด ...................................................................................................................................... 2
รปู ท่ี 1.2 แผนท่ีภูมิประเทศมาตราส่วน 1:50000 แสดงท่ตี งั้ พ้นื ท่สี ำรวจ บรเิ วณโรงเรียนวัดราชชา้ งขวัญ อ.เมือง
จ.พิจติ ร.............................................................................................................................................................. 3
รูปท่ี 2.1 การสะสมตะกอนของทางน้ำแบบ Meandering................................................................................. 9
รปู ที่ 2.2 แผนท่ีธรณวี ทิ ยาบริเวณพ้นื ทศี่ ึกษา อ.เมือง จ.พจิ ิตร......................................................................... 10

V

รูปที่ 3.1 ภาพจำลองหลักพื้นฐานการปล่อยกระแสไฟฟ้าแสดงเส้นสมมติขั้วกระแสไฟฟ้า (current) และข้ัว
ศักย์ไฟฟ้า ( voltage) โดยผ่านเครื่องมือวัดค่าความต่างศักย์ไฟฟ้า (volt meter) และเครื่องวัดค่ากระแสไฟฟ้า
(current meter)............................................................................................................................................. 11
รูปที่ 3.2 วิธีการจัดวางข้ัวไฟฟ้าแบบมาตรฐาน (ก) การจัดวางขัว้ รูปแบบเวนเนอร์ (Wenner) (ข) การจัดวางข้ัว
รูปแบบชลัมเบอร์เจอร์ (Schlumberger) และ (ค) การจัดวางขั้วรูปแบบไดโพล-ไดโพล (Dipole-Dipole)
(คัดลอกจาก ASTM International, 2018)..................................................................................................... 12
รปู ที่ 3.3 คณุ สมบตั ิทางไฟฟ้าของวตั ถุประเภทตา่ งๆ (คัดลอกจาก Palacky, 1998)........................................ 12
รูปที่ 3.4 แสดงการวางตำแหน่งของตัวส่งสัญญาณและตวั รบั สัญญาณ การเดินทางของคลน่ื และแอมพลิจูดของ
คล่ืนตรงและคล่นื สะท้อนที่ปรากฏบนเครือ่ งบนั ทกึ สญั ญาณ ............................................................................ 14
รูปท่ี 3.5 แสดงการยา้ ยจุดสำรวจของตวั ส่งสญั ญาณและตวั รับสญั ญาณท่ีมรี ะยะห่างคงที่ สญั ญาณที่บันทึกได้จะ
แสดงเป็นกราฟของเวลากับตำแหนง่ ทท่ี ำการสำรวจ ........................................................................................ 14
รปู ท่ี 3.6 วิธวี ัดคา่ สภาพตา้ นทานไฟฟ้าแบบภาพตดั ขวางแบบ 2 มิติ โดยใช้ multi electrodes..................... 17
รปู ท่ี 3.7 แผนทแ่ี สดงแนวสำรวจวัดคา่ สภาพตา้ นทานไฟฟ้าแบบ 2 มิติ และ 3 มิติ.......................................... 18
รปู ท่ี 3.8 แผนทแ่ี สดงแนวสำรวจหยั่งลกึ ด้วยสญั ญาณเรดาร์ ............................................................................ 19
รูปท่ี 3.9 แผนทแ่ี สดงแนวสำรวจวดั คา่ สภาพตา้ นทานไฟฟ้าแบบ 2 มติ ิ ........................................................... 20
รปู ท่ี 3.10 แผนท่ีแสดงแนวสำรวจวัดค่าสภาพต้านทานไฟฟา้ แบบ 2 มติ ิ ......................................................... 21
รูปที่ 3.11 เคร่อื งมือสำรวจวดั ค่าสภาพตา้ นทานไฟฟ้า ..................................................................................... 22
รปู ท่ี 3.12 เครอ่ื งมือการสำรวจหยงั่ ลกึ ด้วยสญั ญาณเรดาร์............................................................................... 23
รูปที่ 4.1(ก)แบบจำลองผลการสำรวจวัดค่าสภาพต้านทานไฟฟ้าแบบ 3 มิติ (ข) แบบจำลองการกระจายตัวของ
พน้ื ที่เสยื่ งหลุมยุบ............................................................................................................................................. 28
รปู ที่ 4.2(ก) ภาพตัดขวางผลการสำรวจวดั ค่าสภาพต้านทานไฟฟ้าแบบ 3 มิตติ ามแกน x (ข) ภาพตัดขวางผลการ
สำรวจวัดค่าสภาพต้านทานไฟฟ้าแบบ 3 มติ ิตามแกน y................................................................................... 29
รูปที่ 4.3 ภาพตัดขวางผลการสำรวจวัดค่าสภาพต้านทานไฟฟ้าแบบ 3 มิติตามความลึก ( z คือระดับความลึก
(เมตร))............................................................................................................................................................. 29
รูปที่ 4.4 ภาพตัดขวางผลการสำรวจวัดค่าสภาพต้านทานไฟฟ้าแบบ 2 มิติ (PC07) แนวริมรั้วโรงเรียน (PC08)
แนวกลางสนามฟุตบอล (PC09) แนวริมเสาธง (PC10) แนวกนั ไฟหลงั โรงเรียน ............................................... 30
รูปที่ 4.5 ภาพตัดขวางผลการสำรวจวดั ค่าสภาพตา้ นทานไฟฟ้าแบบ 2 มิติแนวตะวันออก-ตะวนั ตก แนว PC11-
PC19 มีระยะห่างระหว่างแนว 2 เมตรเรยี งจากฝง่ั ทิศเหนือติดสนามแบตมินตันไปยงั เสาธง............................. 32
รปู ท่ี 4.6 ผลการสำรวจวดั ค่าสภาพต้านทานไฟฟ้าแบบ 2 มิติมาวเิ คราะหใ์ นรูปแบบ 3 มิตแิ ละภาพตัดขวางความ
ระดบั ลึก........................................................................................................................................................... 33
รปู ที่ 4.7 ภาพตดั ขวางผลการสำรวจหยงั่ ลกึ ดว้ ยสัญญาณเรดารแ์ นวเหนือ-ใต้.................................................. 35
รปู ท่ี 4.8 ภาพตดั ขวางผลการสำรวจหยัง่ ลึกด้วยสญั ญาณเรดาร์แนวตะวันออก-ตะวนั ตกแนวท่ี 1-9 ................ 38
รูปที่ 4.9 ภาพตัดขวางผลการสำรวจหยง่ั ลึกดว้ ยสัญญาณเรดาร์ภายในอาคาร แนวท่ี 1-4................................ 39

VI

รูปที่ 4.10 ภาพตัดขวางผลการสำรวจวัดค่าสภาพต้านทานไฟฟ้าแบบ 2 มิติ บริเวณบ้านคุณยายสงัด แนว
PC20-PC22..................................................................................................................................................... 40
รูปที่ 4.11 ภาพตัดขวางผลการสำรวจวัดค่าสภาพต้านทานไฟฟ้าแบบ 2 มิติ บริเวณฝั่งตะวันตกของแม่น้ำน่าน
แนว PC23....................................................................................................................................................... 41
รูปที่ 5.1 เปรียบเทียบผลการสำรวจวัดค่าสภาพต้านทานไฟฟ้าแบบ 3 มิติ และผลการสำรวจวัดค่าสภาพ
ตา้ นทานไฟฟ้าแบบ 2 มติ ิมาวิเคราะห์ในรปู แบบ 3 มิติ ในบริเวณทีซ่ อ้ นทับกนั (ขอบเขตเสน้ ประสแี ดง).......... 40

สารบัญตาราง

ตารางที่ 3.1 ค่าสภาพต้านทานไฟฟ้าทั่วไปของดนิ และหิน (ดดั แปลงจาก เพียงตา สาตรักษ์, 2550)................ 13
ตารางที่ 3.2 แสดงค่าคงท่ีไดอเิ ลคตรกิ ของวสั ดุชนดิ ตา่ งๆ (Davis and Annan, 1989; Daniels, 1996)......... 15

VII

การสำรวจธรณีฟิสิกส์พื้นที่หลุมยุบ
โรงเรียนวัดราชช้างขวัญ อ.เมือง จ.พิจิตร

โดย ภัณฑรกั ษ์ ชาญณรงค์ วนั วษิ า นอ้ มสงู เนิน ภควตั ศรวี งั พล ธัญรัตน์ วินยั พานิช กลุ ธดิ า เศวตกุล
พัทธพล บึงมมุ และพรชนกิ า วรี ะจิตต์

บทคดั ยอ่

กรมทรัพยากรธรณี โดยสำนักงานทรัพยากรธรณีเขต 1 ได้รับแจ้งการเกิดหลุมยุบโรงเรียนวัด
ราชช้างขวัญ อ.เมือง จ.พิจิตร เป็นลักษณะหลุมขนาดเล็กหลายหลุม กระจายตัวในบริเวณโรงเรียนและพื้นที่
รอบๆ โดยหลุมเหล่านี้มักปรากฏหลังฝนตกหนกั ในพ้นื ที่

การสำรวจในครงั้ น้ี กองเทคโนโลยีธรณี ไดด้ ำเนนิ การการสำรวจธรณีวิทยาใต้ดินระดับต้ืนและ
ประเมินความต่อเนื่องของหลุมยุบและโพรงใต้ดินบริเวณโรงเรียนวัดราชช้างขวัญและพื้นที่ใกล้เคียงด้วยวิธีการ
สำรวจวัดค่าสภาพต้านทานไฟฟ้า และวิธีการสำรวจหยั่งลึกด้วยสัญญาณเรดาร์ กำหนดแนวสำรวจการวัดค่า
สภาพต้านทานไฟฟ้าแบบ 3 มิติ จำนวน 1 พื้นที่ขนาด 836 ตารางเมตร การสำรวจวัดค่าสภาพต้านทานไฟฟ้า
แบบ 2 มิติ 17 แนว รวมระยะทางทั้งสิ้น 1,265 เมตร กำหนดระยะห่างระหว่างขัว้ ไฟฟ้า 2 เมตร และ 1 เมตร
ได้ความลึกของการสำรวจประมาณ 26 เมตร และ 13 เมตรตามลำดับ และวิธีการสำรวจหยั่งลกึ ด้วยสัญญาณ
เรดาร์ จำนวน 17 แนวรวมระยะทางทั้งสิ้น 950 เมตร ผลการสำรวจสามารถแบ่งลักษณะสามารถอธิบาย
ลกั ษณะทางธรณวี ิทยาใต้ดนิ ในระดบั ตืน้ เป็นการสะสมตวั ของตะกอนทางนำ้ โดยช้ันผวิ ดนิ ส่วนใหญ่จะเป็นดินถม
ทม่ี คี วามแนน่ และแหง้ มคี วามหนา 1-2 เมตร รองรบั ด้วยชัน้ ตะกอนดินเหนียว มคี วามหนา 10-13 เมตรและพบ
ตะกอนทรายและทรายแป้งที่ความลึกมากกว่า 13 เมตร พื้นที่บริเวณนี้ไม่มีการรองรับด้วยหินปูน จึงไม่จัดเป็น
พ้ืนท่เี สีย่ งทจี่ ะเกดิ หลมุ ยบุ ขนาดใหญ่

ลักษณะหลุมยุบที่ปรากฎในโรงเรียนและบริเวณใกล้เคียง อาจจะเกิดจากการเปลี่ยนแปลง
ระดับน้ำใต้ดิน ทำให้เกิดเป็นหลุมขนาดเล็กกระจายในพื้นที่ มีพื้นที่เสี่ยงที่มีโอกาสเกิดหลุมยุบเพิ่มเติมภายใน
โรงเรียนคอื บริเวณใกล้เสาธงของโรงเรยี นและทางทิศตะวันตกของสนามเดก็ เล่นไปทางร้วั โรงเรียน (หลมุ เดิม)

คำสำคัญ: หลุมยุบ, การวัดสภาพต้านทานไฟฟ้าแบบ 3 มิติ, การวัดสภาพต้านทานไฟฟ้าแบบ 2 มิติ, วิธีการ
สำรวจหยั่งลึกดว้ ยสญั ญาณเรดาร์, โรงเรยี นวดั ราชชา้ งขวญั , จ.พิจิตร

VIII

คำขอบคุณ

ผู้จัดทำรายงานการสำรวจ ขอขอบคุณคณะสำรวจที่ปฏิบัติงานในสนามทุกท่านที่ให้ความ
ร่วมมือในการปฏิบัติงานให้สำเร็จลุล่วงด้วยดี ขอขอบคุณนางนันท์นภัส กลัดแก้ว ผู้อำนวยการโรงเรียนวัดราช
ช้างขวัญ ท่ีอนุญาตให้ทำการสำรวจและให้ความสะดวกในการทำงานทุกขั้นตอน ขอขอบคุณบุคลากรครูและ
นักการภารโรงท่ีอำนวยความสะดวกด้านต่างๆ และข้อมูลประวัติการเกิดหลุมยุบในพ้ืนท่ี ขอขอบคุณ
นายสุวภาคย์ อิ่มสมุทร ผู้อำนวยกองเทคโนโลยีธรณี ที่ให้คำแนะนำการปฏิบัติงาน คุณอภิชาติ ไพยารมณ์
ผู้อำนวยการส่วนธรณีเทคนิค ตลอดจนคุณศุภวิชญ์ ยอแสงรัตน์ คุณวชิราชัย ศักดิ์อาภา และคุณวนิดา ระงับพิศม์
ที่ให้คำแนะนำการทำงาน การสนับสนุน และตรวจสอบรายงาน และขอบคุณบุคลากรกองเทคโนโลยีธรณี
สำหรบั การประสานงาน จัดทำเอกสารคำส่ังเดินทาง ความชว่ ยเหลือและอำนวยการต่างๆ ทำให้งานสำเร็จลุล่วง
ด้วยดี

งานสำรวจครั้งนี้มิอาจสำเร็จได้ หากปราศจากความช่วยเหลือจากทุกท่านดังที่กล่าวมาแล้ว
ข้างตน้ ทัง้ ทเี่ อ่ยนามและมิไดเ้ อ่ยนาม ทางผูจ้ ดั ทำขอขอบพระคุณย่งิ

บทท่ี 1
บทนำ

1.1 ความเป็นมา

กรมทรัพยากรธรณี โดยสำนักงานทรัพยากรธรณีเขต 1 ได้เข้าตรวจสอบหลุมยุบบริเวณ
โรงเรียนวัดราชชา้ งขวัญ หมู่ที่ 1 ตำบลปากทาง อำเภอเมือง จังหวัดพิจิตร เมื่อวันที่ 21 กรกฎาคม 2563 พบ
หลมุ ยบุ บริเวณสนามเด็กเลน่ ในโรงเรยี น จำนวน 2 หลุม โดยหลุมแรกพบบริเวณพิกัด 0642352E 1821413N
มขี นาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 1.3 เมตร ลึก 1.7 เมตร และหลุมที่ 2 พบทพี่ กิ ัด 0642354E 1821400N มเี ส้นผ่าน
ศูนย์กลาง 80 เซนติเมตร ลึก 1 เมตร ซึ่งหลุมที่ 2 นี้ได้ขยายตัวเรื่อยๆในเวลาต่อมาจนมีขนาดเส้นผ่าน
ศูนย์กลางประมาณ 2 เมตร รวมทั้งยงั พบรอยแตกตามพ้ืนและผนงั อาคารเรียนหลายบริเวณ นอกจากนี้ยังพบ
รอยแตกบนผวิ ดินบรเิ วณบ้านคุณยายสงดั ฝ่ังตรงขา้ มของโรงเรียนมีลักษณะเป็นแนวขนานกับแม่น้ำน่าน ท้ังนี้
หลุมยบุ ท้งั 2 ตำแหน่งและรอยแตกเหล่าน้เี กิดขึน้ หลังมีฝนตกหนักในพนื้ ท่ี

กองเทคโนโลยีธรณี ได้เข้าตรวจสอบลักษณะธรณีวิทยาใต้ดินด้วยวิธีการสำรวจทางธรณี
ฟิสิกส์ เพื่อหาสาเหตุประเมินความเสี่ยงและการขยายตัวของโพรงใต้ดินที่อาจส่งผลกระทบต่อประชาชนใน
พืน้ ที่ โดยแบง่ เปน็ 2 วธิ คี อื การสำรวจวัดสภาพต้านทานไฟฟา้ และการสำรวจหยั่งลึกดว้ ยสญั ญาณเรดาร์

1.2 วตั ถปุ ระสงค์

สำรวจธรณีวิทยาใต้ดินระดับตื้นและประเมินความต่อเนื่องของหลุมยุบและโพรงใต้ดิน ด้วย
วธิ ีการสำรวจวัดค่าสภาพต้านทานไฟฟ้า และวิธีการสำรวจหยงั่ ลกึ ด้วยสญั ญาณเรดาร์

1.3 พืน้ ทส่ี ำรวจ

พื้นที่สำรวจอยู่บริเวณโรงเรียนวัดราชช้างขวัญ หมู่ที่ 1 ตำบลปากทาง อำเภอเมือง จังหวัด
พิจติ ร แบ่งเปน็ 3 พน้ื ทค่ี ือ

พื้นที่ 1 โรงเรียนวดั ราชชา้ งขวัญ
พ้นื ท่บี ริเวณโรงเรยี นวดั ราชช้างขวัญถือเป็นพื้นท่ีหลักในการสำรวจ เนือ่ งจากปรากฎหลุมยุบ
ขนาดใหญช่ ัดเจน และสามารถส่งผลกระทบต่อความปลอดภัยของชวี ติ และทรัพยส์ ินในโรงเรยี น
พื้นท่ี 2 บ้านคุณยายสงัด ชชู ่ำ
พื้นที่บรเิ วณบา้ นคณุ ยายสงดั พบเปน็ แนวดนิ แยกยาวใต้พนื้ บ้าน
พนื้ ท่ี 3 ฝัง่ ตะวันตกของแม่น้ำนา่ น

2

บริเวณฝั่งตะวันตกของแม่น้ำน่าน ไมพ่ บรายงานการเกดิ หลุมยุบ ใชเ้ ปน็ พืน้ ท่ีเปรียบเทียบกับ
ฝงั่ ตะวนั ออกของแม่น้ำ

กข

คง

รปู ท่ี 1.1 (ก) ภาพหลมุ ยุบแรก (ข) หลุมยบุ ท่ี 2 ท่พี บในสนามเด็กเล่น (ค) รอยแตกบนพื้นและผนงั (ง) รอยแยก
บนพน้ื บา้ นคุณยายสงดั

1.4 ระยะเวลาดำเนนิ งานและเจา้ หนา้ ทีด่ ำเนินการสำรวจ

ในการดำเนินงานสำรวจมีผู้ร่วมปฏิบัติงานเก็บข้อมูลภาคสนาม โดยปฏิบัติงานระหว่างวันที่
15 - 30 มนี าคม 2564 ดงั นี้

1. นายภควตั ศรวี ังพล นักธรณวี ิทยาชำนาญการ
2. นางวันวษิ า น้อมสูงเนิน นกั ธรณวี ทิ ยาชำนาญการ
3. นายภัณฑรักษ์ ชาญณรงค์ นกั ธรณวี ทิ ยาชำนาญการ
4. นางสาวธญั รตั น์ วินยั พานิช นักธรณวี ทิ ยาปฏบิ ัตกิ าร
5. นางสาวกลุ ธดิ า เศวตกุล นกั ธรณวี ทิ ยา

6. นายพทั ธพล บึงมุม 3
7. นางสาวพรชนิกา วีระจติ ต์
8. นายเอกชยั ครฑุ โยธิน นักธรณวี ิทยา
9. นายวรพล ริมสมุทร พนกั งานจา้ งเหมา
นายช่างสำรวจชำนาญงาน (ปฏิบตั หิ นา้ ทขี่ บั รถยนต์)
พนักงานขับรถยนต์

รูปท่ี 1.2 แผนที่ภูมิประเทศมาตราส่วน 1:50000 แสดงทต่ี ัง้ พ้ืนทสี่ ำรวจ บริเวณโรงเรียนวดั ราชชา้ งขวญั อ.เมือง
จ.พจิ ติ ร

บทท่ี 2
ธรณวี ิทยาท่ัวไป

2.1 สภาพภูมศิ าสตร์ (Geography)

2.1.1 ท่ีตั้งอาณาเขต

จังหวัดพิจิตรอยู่ในบริเวณภาคเหนือตอนล่างของประเทศไทย ตั้งอยู่ระหว่างละติจูด 15
องศา 55 ลิปดาเหนือ ถึง 16 องศา 36 ลิปดาเหนือ และระหว่างลองติจูดที่ 99 องศา 59 ลิปดาตะวันออก ถึง
111 องศา 47 ลิปดาตะวันออก มีเนื้อที่ประมาณ 4,531.013 ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ 2,831,883 ไร่ มี
ความกว้างประมาณ 72 กิโลเมตร ความยาวประมาณ 77 กิโลเมตร อยู่ห่างจากกรุงเทพฯโดยทางรถยนต์
ประมาณ 346 กโิ ลเมตร และรถไฟระยะทางประมาณ 351 กิโลเมตร

อาณาเขต
ทิศเหนือ ติดต่อกบั อำเภอบางระกำ และอำเภอบางกระทมุ่ จงั หวดั พษิ ณโุ ลก
ทิศใต้ ติดตอ่ กับอำเภอชุมแสง และอำเภอหนองบวั จังหวัดนครสวรรค์
ทศิ ตะวันออก ตดิ ต่อกับอำเภอชนแดน จังหวดั เพชรบูรณ์
ทศิ ตะวนั ตก ติดต่อกับอำเภอไทรงาม จังหวัดกำแพงเพชร และอำเภอบรรพตพิสัย

จังหวัดนครสวรรค์

2.1.2 ลักษณะภูมิอากาศ

ลักษณะอากาศของจังหวัดพิจิตร ขึ้นอยู่กับอิทธิพลของมรสุมท่ีพัดประจำฤดกู าล 2 ชนิด คือ
มรสุมตะวันออกเฉียงเหนือ ซึ่งจะพัดพามวลอากาศเย็นและแห้งจากประเทศจีนมาปกคลุมประเทศไทยในชว่ ง
ฤดูหนาว ทำใหจังหวัดพิจิตรมีอากาศหนาวเย็นและแห้ง มรสุมตะวันตกเฉียงใต้พัดพามวลอากาศชื้นจาก
มหาสมุทรอินเดียปกคลมุ ประเทศไทยในชว่ งฤดูฝน ทำให้จงั หวดั พิจิตรมีฝนตกโดยท่ัวไป เน่ืองจากจงั หวดั พจิ ิตร
อยู่ในภาคเหนือตอนล่าง อุณหภูมิเฉลี่ยจึงคอนข้างสูงตลอดปี อุณหภูมิเฉลี่ยท้ังปี 28.1 องศาเซลเซียส ในฤดู
รอ้ นมีอากาศรอนอบอา้ ว ตลอดทง้ั ปมี อี ุณหภมู สิ ูงสดุ เฉล่ยี 32.9 องศาเซลเซยี ส

ฤดูร้อน เริ่มประมาณกลางเดือนกุมภาพันธถึงกลางเดือนพฤษภาคมมีอากาศร้อนอบอ้าว
โดยเฉพาะในเดอื นเมษายนเป็นเดอื นท่ีมีอากาศรอนอบอ้าวมากท่ีสดุ ในรอบปี

ฤดูฝน เริ่มประมาณกลางเดือนพฤษภาคมถึงกลางเดือนตุลาคม ซึ่งเป็นช่วงมรสุมตะวันตก
เฉียงใต้พัดปกคลุมประเทศไทย อากาศจะเริ่มชุ่มชื้น และมีฝนตกชุกตั้งแต่ประมาณกลางเดือนพฤษภาคมเป็น
ต้นไป เดือนท่มี ีฝนตกมากทีส่ ดุ คือเดอื นสงิ หาคม

6

ฤดูหนาว เริ่มประมาณกลางเดือนตุลาคมถึงกลางเดือนกุมภาพันธ์ซึ่งเป็นช่วงที่มรสุม
ตะวันออกเฉียงเหนือพัดปกคลุมประเทศไทย อากาศโดยทั่วไปจะหนาวเย็น และแหง เดือนที่มีอากาศหนาว
ท่ีสุดคอื เดอื นธนั วาคมและมกราคม

2.1.3 ลักษณะภูมปิ ระเทศ

จังหวัดพิจิตรเป็นพื้นที่ราบลุ่มภาคกลางตอนบน มีลักษณะคล้ายแอ่งกระทะ ทิศตะวันออก
เปน็ ท่ีลาดเชิงเขา ส่วนทางด้านทิศตะวันตกและตอนกลางของจังหวัดเป็นพืน้ ทล่ี ุ่มน้ำ มีแม่น้ำ 3 สายท่ีไหลจาก
ทิศเหนือลงสู่ทิศใต้ คือ แม่น้ำยม แม่น้ำน่าน และแม่น้ำพิจิตร โดยสภาพพื้นที่เป็นที่ราบลุ่มแม่น้ำ พื้นที่ส่วน
ใหญ่ใช้ประโยชนท์ างการเกษตร จงึ ไมพ่ บพน้ื ทีป่ ่าหรือพบน้อยมาก และเนอื่ งจากตอนกลางของจังหวัดพิจิตรมี
แมน่ ำ้ ไหลผ่าน 3 สายดงั กล่าว จึงทำใหเ้ กิดปัญหาน้ำทว่ มเป็นประจำในฤดูน้ำหลากและปัญหาน้ำป่าท่ีไหลจาก
เทือกเขาทางทิศตะวันออก โดยแม่น้ำยมและแม่น้ำน่านทั้ง 2 สายไหลผ่านจังหวดั เกือบเปน็ ลักษณะเส้นขนาน
จากทิศเหนือสู่ทิศใต้ ความยาวของแม่น้ำน่านที่ไหลผ่านจังหวัดมีระยะทาง 97 กิโลเมตร และความยาวของ
แม่น้ำยมที่ไหลผ่านจังหวัดมีระยะประมาณ 128 กิโลเมตร และมีแม่น้ำพิจิตรอยู่ระหว่างกลางเป็นทางน้ำเก่า
ของแม่น้ำนา่ น มีต้นกำเนดิ แยกตวั จากแม่น้ำน่านท่บี ้านวงั กระดี่ทอง ในพืน้ ทีอ่ ำเภอเมอื งพิจติ ร

2.2 ธรณีวทิ ยา (Geology)

ธรณีวิทยาจังหวัดพิจิตร (รูปที่ 2.2) ส่วนใหญ่เป็นการสะสมตัวของตะกอนทางน้ำที่ยังไม่
แข็งตัวแผ่ครอบคลุมพื้นที่จังหวัดเกือบทั้งหมด พื้นที่ส่วนใหญ่เป็นที่ราบลุ่มแม่น้ำ โดยมีแม่น้ำน่าน แม่น้ำยม
และแม่น้ำพิจิตร ไหลผ่านตอนกลางของจังหวัดจากทางทิศเหนือลงสู่ทิศใต้ แม่น้ำเหล่าน้ีทำให้เกิดการสะสม
ตัวของตะกอนตามลำน้ำ (Chanel deposit) และตะกอนที่ราบน้ำท่วมถึง (Flood plain) เป็นบริเวณกว้าง
ส่วนทางทิศตะวันตก ตะกอนมีการสะสมตัวในลักษณะตะกอนเนินรูปพัด (Alluvial fan) ทางด้านตะวันออก
ของจังหวดั เป็นตะกอนน้ำพา และตะกอนเชิงเขา และมีลักษณะภูมปิ ระเทศเปน็ ที่ราบลอนคลื่น มีภูเขาลูกโดด
กระจายตวั ของหินอัคนแี ทรกซอนอยู่บ้างเล็กน้อย (กรมทรัพยากรธรณี, 2550)

2.2.1 ลำดบั ชน้ั หิน (Stratigraphy)

พื้นที่จังหวัดพิจิตรส่วนใหญ่รองรับด้วยตะกอนที่ยังไม่แข็งตัวในยุคควอเทอร์นารี
(Quaternary) อายปุ ระมาณ 1.8 ล้านปจี นถึงปจั จุบนั ซ่ึงสามารถจำแนกยอ่ ยได้เป็น 9 หนว่ ยตะกอนยอ่ ย ดังน้ี

ตะกอนน้ำพา (Qa) ประกอบด้วยกรวด ตะกอนทรายแป้ง ทราย และดินเหนียว เกิดจากน้ำพัดพา

ตะกอนไปสะสมตัวตามความลาดชัน หรือบริเวณทอ้ งน้ำ และบริเวณผิวดิน จึงทำให้มีตะกอนหลากหลายชนดิ
สะสมตัวในภูมิประเทศที่เป็นทางน้ำ (Chanel), ท่ีราบน้ำท่วมถึง (Flood plain), คันดินธรรมชาติ (Natural
levee)

7

ตะกอนเศษหินเชิงเขา (Qc) ประกอบด้วยเศษหินทราย หินทรายแปง หินแกรนิต ดินลูกรัง และ

ศิลาแลง ทเี่ กิดจากการผุพงั ของหนิ เดมิ ตะกอนถกู พดั พาไมไ่ กลจึงมักพบตามเชงิ เขาหรือขอบแอง่ เป็นหลกั ฐาน
สำหรบั แสดงถงึ การเกิดแผ่นดนิ ถลม่ ในอดีต

ตะกอนดินทเ่ี กิดอยูก่ บั ท่ี (Qr) ประกอบดว้ ยดินทีม่ กี ารกัดกรอ่ นผุพัง และแตกตัวออกมาจากหินเดิม

แลว้ ตกตะกอนทบั ถมอยู่กบั ทไ่ี มม่ กี ารเคลอื่ นย้ายไปที่อื่น

ตะกอนรองน้ำเกา (Qfc) ประกอบด้วยตะกอนทราย ทรายปนกรวด สีน้ำตาล เนื้อร่วน ขนาด

ตะกอนทรายปานกลาง การคัดขนาดดี (well sorted)

ตะกอนคนั ดินธรรมชาติ (Qfl) ประกอบด้วยตะกอนทรายแป้ง และทรายแป้งปนดินเหนยี วเนื้อร่วน

พบช้นั ทรายปนกรวดและรากพชื

ตะกอนทางนำ้ เกา่ (Qofa) ประกอบดว้ ยกรวด ตะกอนทรายแป้ง และทราย
ตะกอนเนินรูปพัด (Qa) ประกอบด้วยตะกอนทราย ทรายปนกรวด สีน้ำตาลแกมเหลืองเนื้อร่วน

ขนาดตะกอนทรายขนาดปานกลาง การคัดขนาดดี (well sorted)

ตะกอนที่ราบน้ำทวมถึง (Qff) ประกอบด้วยดินเหนียว และดินเหนียวปนทราย เนื้อละเอียดชั้น

หนา

ตะกอนท่ลี ุมน้ำขงั (Qfw) ประกอบด้วยชนั้ พีต และชั้นดนิ เหนยี วปนพีต สีดำถึง สีเทาดำ เนอื้ รว่ น

2.2.2 สภาพแวดล้อมสะสมตวั ในอดีต

เป็นลักษณะของแม่น้ำประสานสายในอดีตไหลลงมาจากทางทิ ศเหนือของจังหวัดซึ่งเป็น
ลักษณะภูมิประเทศแบบเทือกเขาสูง ทำให้มีการพัดพาตะกอนทางน้ำมาสะสมตัวบริเวณที่ราบลุ่ม กระจาย
ปกคลุมเป็นชั้นหนา ทั่วพื้นที่ทั้งจังหวัดพิจิตร ต่อมาจากแม่น้ำพัฒนาเป็นแม่น้ำโค้งตวัด ทำให้มีการสะสม ตัว
ของตะกอนที่ต่างชนิดกันในบริเวณต่างๆ เช่นบริเวณที่ราบน้ำท่วมถงึ (floodplain) มีตะกอนดินเหนียวสะสม
ตัว บริเวณตะพักลำน้ำ (levee) มีตะกอนทรายแปง้ สะสมตัว บรเิ วณตะพักนำ้ ล้น (crevasse splay) มีตะกอน
ทรายแป้งปดิ ทบั บนดินเหนยี ว หรอื บริเวณสนั ทราย (point bar) มีตะกอนทรายสะสมตวั (รปู ที่ 2.1)

2.2.3 หินอคั นี (Igneous rock)

หินอคั นแี ทรกซอนชนิดหินแกรนิต ยุคไทรแอสซิก (TRgr)

หินอัคนีในพื้นที่จังหวัดพิจิตรพบปรากฏกระจายตัวเป็นภูเขาลูกโดดเนินเล็กๆ ที่มีความสูง
ประมาณ 50 เมตร จากระดับน้ำทะเลปานกลาง อยู่ทางบริเวณทิศตะวันออกของจังหวัด เป็นหินอัคนีแทรกซอน
ชนิดหินแกรนิตในยุคไทรแอสซิก (TRgr) ประกอบด้วยหินแกรนิต และหินแกรโนไดโอไรต์ มีสีขาว สีเทาอ่อน
และสีเทาแกมชมพเู นอ้ื ผลึกขนาดเลก็ ถงึ ปานกลาง ประกอบดว้ ยแร่ควอตซ์เฟลดส์ ปาร์ และไบโอไทต์

8

2.3 ธรณีสณั ฐานวทิ ยา (Geomorphology)

2.3.1 ธรณวี ิทยาโครงสร้าง (Structural geology)

จงั หวดั พจิ ิตรมลี ักษณะท่ีพนื้ ที่ราบลุ่มคล้ายแอ่งกระทะที่มีมุมเอียงเทท่ตี ่ำมาก และเป็นพื้นท่ีราบ
เอียงเทจากทิศเหนือลงสู่ทางทิศใต้ จังหวัดพิจิตรจึงไม่ค่อยพบปรากฏของโครงสร้างทางธรณีวิทยา เนื่องจาก
เป็นการสะสมตัวของตะกอนทางน้ำเป็นส่วนใหญ่ ร้อยละ 90 ของพื้นที่ แต่พบโครงสร้างแนวเส้นที่มีทิศทาง
เกือบทิศเหนือ-ทศิ ใต้ปรากฏอยู่ทางบริเวณทศิ ตะวันออกซึง่ อย่ตู ิดกบั ขอบเขตจงั หวัดเพชรบรู ณ์ท่ีพบวา่ มหี ินโผล่
ปรากฏเปน็ หินแข็งของหนิ อคั นีแทรกซอน (Intrusive igneous rock)

2.3.2 ธรณีพิบัติภยั (Geohazards)

ธรณีพบิ ตั ิภยั เปน็ ภัยทางธรรมชาติทเี่ กิดขน้ึ จากกระบวนการเปล่ียนแปลงทางธรณวี ิทยา ซึ่งใน
เขตจังหวัดพิจิตร จะพบธรณีวิทยาพิบัติภัยอยู่ 2 ประเภท ได้แก่ หลุมยุบ (Sinkhole) และน้ำท่วม (Flood)
โดยที่สาเหตุหลักเกิดจากสภาพทางธรณีวิทยาที่เป็นที่ราบลุ่มลักษณะคล้ายแอ่งกระทะ ที่ทางทิศตะวันออกมี
เขตติดต่อกับจงั หวดั เพชรบรู ณ์มีเทือกเขาสูงที่เป็นแหล่งต้นน้ำ และรวมถึงตอนกลางของจังหวัดมีทางน้ำหลาย
สายไหลผ่านจากทิศเหนือลงสู่ทิศใต้ ถ้าเกิดน้ำป่าไหลหลาก และปริมาณน้ำฝนที่มากในช่วงฤดูมรสุมจะทำให้
เกดิ น้ำหลาก และท่วมได้

2.3.2.1 หลุมยบุ (Sinkhole)

หลุมยุบในเขตจังหวัดพิจิตรไม่ได้เกิดจากการละลายของหินจำพวกคาร์บอเนต (Carbonate
rock) เหมือนในภูมิภาคอื่นๆ แต่เกิดจากกระเปาะทราย (Pocket sand) ที่ไม่แข็งตัว ทำให้เกิดการไหลหลาก
ภายในชั้นดิน เมื่อตะกอนทรายถูกพัดพาไปกับระดับน้ำใต้ดิน และเมื่อน้ำแห้งจะทำให้เกิดโพรงภายในใต้ดิน
สาเหตุเน่อื งมาจากบริเวณตอนกลางของจังหวัดพจิ ิตรมีแมน่ ำ้ ขนาดใหญไ่ หลผา่ นในอดีต เปน็ สภาพแวดลอ้ มที่มี
การสะสมตวั ของตะกอนขนาดทรายได้ในบางบรเิ วณเม่ือกระแสนำ้ มคี วามเรว็ มากพอที่จะพัดพาทรายมาสะสม
ตวั (กรมทรพั ยากรธรณ,ี 2550)

2.3.2.2 นำ้ ทว่ ม (Flood)

น้ำท่วมในเขตจังหวัดพิจิตรเกิดจากสภาพทางธรณีวิทยา และปริมาณน้ำฝนที่มากในช่วงฤดู
มรสุม เนื่องจากสาภาพทางธรณีวิทยาเป็นที่ราบลุ่มแม่น้ำลักษณะคล้ายแอ่งกระทะมุมเอียงเทต่ำ มีแม่น้ำ 3
สายไหลผ่าน ไดแ้ ก่ แมน่ ้ำยม แม่น้ำน่าน และแมน่ ำ้ พจิ ิตร รวมถึงจงั หวัดพิจิตรเป็นพน้ื ที่รับน้ำจากเทอื กเขาจาก
ทางทศิ ตะวันออกทีเ่ ป็นเทือกเขาสูงจึงทำให้เกิดน้ำป่าไหลหลากไดง้ า่ ย

9

รูปที่ 2.1 การสะสมตะกอนของทางน้ำแบบ Meandering (คัดลอกจาก
http://www.seddepseq.co.uk/DEPOSITIONAL_ENV/Fluvial/Fluvial.htm )

10
รปู ท่ี 2.2 แผนท่ีธรณีวทิ ยาบรเิ วณพ้ืนทศ่ี กึ ษา อ.เมอื ง จ.พจิ ติ ร

บทที่ 3
การสำรวจธรณีฟสิ ิกส์

3.1 หลกั การสำรวจเบ้อื งตน้

3.1.1 หลกั การสำรวจวัดคา่ สภาพต้านทานไฟฟา้

การสำรวจวัดค่าสภาพต้านทานไฟฟ้าปัจจุบันมีการสำรวจตั้งแต่ 1 มิติ 2 มิติ และ 3 มิติ
โดยทำการสำรวจแบบ 1 มิติ เป็นการสำรวจแบบหยั่งลึก (Vertical Electrical Sounding, VES) เพื่อให้ได้
ข้อมูลธรณีวิทยาใต้ผิวดินในแนวดิ่ง ส่วนการสำรวจแบบ 2 มิติ เป็นการสำรวจเพื่อสร้างภาพตัดขวาง
ธรณีวิทยาใต้ผิวดิน (Electrical Profiling) ในแนวดิ่งและแนวนอน การสำรวจแบบ 3 มิติ เป็นการสำรวจ
แบบสรา้ งสภาพใต้ผวิ ดินเสมือนเป็นกล่องสี่เหลี่ยมท่ีมีขนาด กว้าง ยาว และลกึ จงึ สามารถสร้างภาพตัดขวาง
ได้ในทุก ๆ แนว และสามารถแสดงสภาพการเปลี่ยนแปลงของค่าความต้านทานไฟฟ้าจำเพาะได้ทุกระดับ
ความลึก โดยทั่วไปการสำรวจโดยวิธีวัดค่าสภาพต้านทานไฟฟ้าจะมีหลักหรือขั้วไฟฟ้า 4 ขั้ว ซึ่งประกอบดว้ ย
ขว้ั ปลอ่ ยกระแสไฟฟ้า (Current electrode) 2 ข้วั และขัว้ วัดความต่างศกั ยไ์ ฟฟา้ (Potential electrode) 2
ขั้ว วิธีการจัดวางขั้วไฟฟ้าทั้ง 4 หลัก มีหลายวิธี (Electrode configuration หรือ Electrode array) การ
เลือกรูปแบบการสำรวจว่าควรทำการสำรวจแบบ 1 มิติ 2 มิติ หรือ 3 มิติ และ การเลือกจัดวางรูปแบบ
ขัว้ ไฟฟ้าขึน้ อยู่กับสภาพธรณวี ิทยาใตผ้ ิวดนิ และระยะเวลาการสำรวจ โดยทัว่ ไปการสำรวจในแบบ 1 มิติ และ
2 มิติ จะเป็นท่ีนยิ มในปัจจุบัน เนอื่ งจากสามารถทำได้รวดเร็ว แต่สาหรบั การแปลความหมายแล้ว การสำรวจ
แบบ 2 มิติ แปลความหมายได้ง่ายกว่าการสำรวจแบบ 1 มิติ ค่อนข้างมากเพราะมีการเก็บข้อมูลที่ทำให้ได้
เป็นภาพตัดขวาง สามารถมองเห็นค่าความผิดปกติชัดเจนและต่อเนื่องกว่าการสำรวจแบบ 1 มิติ ที่เป็นการ
สำรวจแบบหยงั่ ลกึ ได้ข้อมลู เป็นตัวแทนเพียงตำแหน่งเดยี ว

การสำรวจโดยการวัดค่าสภาพต้านทานไฟฟ้าจะปล่อยกระแสไฟฟ้าผ่านคู่ขั้วปล่อย
กระแสไฟฟ้า ลงไป ในชั้นดิน/ช้ันหิน จากนั้นวัดคา่ ความต่างศักย์ไฟฟ้า ด้วยคู่ข้ัววัดศกั ย์ไฟฟ้า (รูปที่ 3.1และ
3.2) เครื่องมือจะนำค่ากระแสไฟฟ้าที่ปล่อยลงไปคำนวณกับค่าความต่างศักย์ไฟฟ้าที่วัดได้ รวมถึงคำนวณ
ค่าคงที่ (K) จากระยะห่างของขั้วไฟฟ้าทั้ง 4 จะให้ผลเป็นค่าสภาพต้านทานไฟฟ้า (ρ, ohm.m) ของแต่ละ
ระดบั ความลึก ท้งั นีค้ า่ สภาพต้านทานไฟฟ้าจะแปรผันตามค่าตัวแปรตา่ ง ๆ ซ่ึงค่าดงั กล่าวจะแตกต่างกันมาก
หรือน้อยขึ้นอยู่กับ ชนิดของหิน ความหนาแน่น ความพรุน คุณภาพของน้ำ และอุณหภูมิ ปกติหินหรือแร่
ประกอบหินโดยทั่ว ๆ ไป เช่น ควอตซ์ เฟลด์สปาร์ และไมกา จะนำไฟฟ้าไม่ค่อยดี จึงทำหน้าที่เป็น
ฉนวนไฟฟ้า (insulator) แต่เนื่องจากหินมีชอ่ งว่างหรือรอยแตก ซึ่งอาจมีน้ำหรือสารละลายอิเล็กโทรไลต์กัก
เก็บอยู่ อาจเป็นเพียงบางสว่ นหรืออิ่มตวั ท้ังหมด สารละลายเหล่านี้จึงเป็นตัวกลางท่ีสามารถนำกระแสไฟฟ้า
ใหไ้ หลผา่ นในตัวหินได้ ส่วนแร่บางชนิดท่ีเป็นตัวนำไฟฟ้า แสดงว่ากระแสไฟฟ้าสามารถไหลผ่านเข้าไปใน

11
เนื้อแร่ได้ดี เช่น กราไฟต์ ไพไรต์ กาลีนา และ แร่ดินเหนียว ซึ่งในธรรมชาติ แร่ดินเหนียวจะพบกระจายตัว
มากทส่ี ุด โดยคุณสมบตั ิทางไฟฟา้ ของวัตถปุ ระเภทต่าง ๆ แสดงไว้ใน รูปท่ี 3.3 และตารางท่ี 3.1

รูปที่ 3.1 ภาพจำลองหลักพื้นฐานการปล่อยกระแสไฟฟ้าแสดงเส้นสมมติขั้วกระแสไฟฟ้า (current) และข้ัว
ศักย์ไฟฟ้า ( voltage) โดยผ่านเครื่องมือวดั ค่าความตา่ งศักย์ไฟฟ้า (volt meter) และเครื่องวัดค่า
กระแสไฟฟ้า (current meter) (คัดลอกจาก ASTM International, 2018)

12

รูปที่ 3.2 วิธีการจดั วางข้ัวไฟฟา้ แบบมาตรฐาน (ก) การจัดวางข้วั รูปแบบเวนเนอร์ (Wenner) (ข) การจัดวาง
ขั้วรูปแบบชลัมเบอร์เจอร์ (Schlumberger) และ (ค) การจัดวางขั้วรูปแบบไดโพล-ไดโพล
(Dipole-Dipole) (คัดลอกจาก ASTM International, 2018)

รูปท่ี 3.3 คุณสมบตั ทิ างไฟฟ้าของวัตถุประเภทตา่ งๆ (คัดลอกจาก Palacky, 1998)

13

ตารางที่ 3.1 คา่ สภาพต้านทานไฟฟา้ ท่วั ไปของดินและหิน (ดดั แปลงจาก เพยี งตา สาตรกั ษ์, 2550)

ชนดิ หนิ ช่ือดนิ /หิน คา่ ของสภาพต้านทานไฟฟา้
หินอคั นี (โอห์ม-เมตร)
หนิ แปร แกรนิต (granite) 3 x 102 - 106
หนิ ตะกอน แกรนิตเนือ้ ดอก (granite porphyry)
4.5 x 103(เปียก) – 1.3 x 106(แห้ง)
อัลไบต์ (albite) 3 x 102(เปียก) – 3.3 x 103(แหง้ )
ไซยไี นต์ (syenite)
ไดออไรต์ (diorite) 102 - 106
ไดออไรต์เนื้อดอก (diorite porphyry) 104 - 105
ควอตซไ์ ดออไรต์ (quartz diorite) 1.9 x 103(เปียก) – 2.8 x 104(แห้ง)
แอนดีไซต์ (andesite) 2 x 104(เปยี ก) – 10.8 x 105(แห้ง)
แกบโบร (gabbro) 4.5 x 104(เปยี ก) – 1.7 x 102(แห้ง)
บะซอลต์ (basalt) 103 - 106
เพริโดไทต์ (peridotite) 10 – 1.3 x 107(แหง้ )
3 x 103(เปียก) – 6.5 x 103(แหง้ )
ฮอรน์ เฟลส์ (hornfels)
ชสี ต์ (schists) 8 x 103(เปยี ก) – 6 x 107(แหง้ )
ชนวน (slate) 20 x 104
ไนส์ (gneiss)
6 x 102 – 4 x 107
หินออ่ น (marble) 6.8 x 104(เปยี ก) – 3 x 106(แห้ง)
ควอรต์ ไซต์ (quartzite)
102 – 2.5 x 108(แห้ง)
หนิ ดินดาน (shale) 10 – 2 x 108
หนิ กรวดมน (conglomerate)
20 – 2 x 103
หนิ ทราย (sandstone) 10 – 8 x 102
หินปูน (limestone) 1 – 6.4 x 108
หินโดโลไมต์ (dolomite)
ตะกอนที่ยังไมแ่ ข็งตัว 50 - 107
ดินเหนียว (clays) 3.5 x 102 – 5 x 103
ทรายแม่น้ำ (alluvium sands)
ดินทรายปนดินเหนียวมีนำ้ เคม็ แทรกแอง่ สกลนคร 20 – 200 ??
1 - 100
10 - 800
1.3 – 7.8

3.1.2 หลกั การสำรวจการหยัง่ ลกึ ด้วยสญั ญาณเรดาร์

การสำรวจการหยั่งลึกด้วยสัญญาณเรดาร์ เป็นวิธีการสำรวจใต้ผิวดินที่ให้ความละเอียดสูงในระดับ
เซนติเมตร การสำรวจวิธีนี้จะใช้คลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า (Electromagnetic Wave) ความถี่สูงมากกว่า 1 MHz
ส่งผ่านลงสู่ใต้ผิวดินจากตัวส่งสัญญาณ (Transmitter, TX) เมื่อคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้าสัมผัสกับวัตถุใต้ผิวดินที่มี

14
ค่าคงที่ไดอิเลคตริก (Dielectric constant) แตกต่างกันจะเกิดการสะท้อนกลับสู่ผิวดินและรับสัญญาณด้วย
ตัวรับสัญญาณ (Receiver, RX) แสดงดังรูปที่ 3.4 ซึ่งผิวหน้าของการสะท้อนของวัตถุทีม่ ีค่าคงที่ไดอิเลคตริก
แตกต่างกันอาจจะเป็นชั้นดิน-หิน ชั้นผิวน้ำบาดาล อุโมงค์ ถ้ำ หรือวัตถุที่ฝังอยู่ใต้ผิวดิน อย่างเช่น แนวท่อ
แนวสายไฟ แท้งค์เก็บน้ำมัน เป็นต้น เมื่อสัญญาณถูกบันทึก (Record) จะแสดงผลเป็นกราฟของเวลา
(Travel Time) กับตำแหน่ง (Location) ของจุดสำรวจนั้น เมื่อตัวส่งสัญญาณและตัวรับสัญญาณเคลื่อนท่ี
พร้อมกันไปเรื่อยๆ ด้วยระยะห่างท่ีคงท่ีแน่นอน สัญญาณที่บันทกึ ได้จะแสดงภาพตัดขวางใตด้ ินของแนวการ
สำรวจนั้นปรากฏบนจอแสดงผลด้วยลักษณะแอมพลิจูดของคลื่นที่สะท้อนผิวของวัตถุใต้ผิวดินในเวลาท่ี
ตา่ งกนั เหน็ เปน็ ลักษณะของส่งิ ผิดปกติ (Anomaly) แสดงดังรปู ที่ 3.5

รูปที่ 3.4 แสดงการวางตำแหน่งของตัวส่งสัญญาณและตัวรับสัญญาณ การเดินทางของคลื่น และแอมพลิจูด
ของคล่ืนตรงและคลนื่ สะทอ้ นที่ปรากฏบนเครอื่ งบนั ทกึ สัญญาณ

รูปที่ 3.5 แสดงการย้ายจุดสำรวจของตัวส่งสญั ญาณและตัวรับสัญญาณที่มีระยะห่างคงที่ สัญญาณที่บันทึกได้
จะแสดงเปน็ กราฟของเวลากบั ตำแหน่งที่ทำการสำรวจ

15

การสำรวจวิธี GPR จะใช้ความถี่สูง (High frequency) หรือความยาวคลื่นสั้น (Short
wavelength) ทำให้ได้ความละเอียดของผิวสัมผัสของวัตถุดีมาก ในขณะที่ความลึกของการสำรวจส่วนใหญ่
จะน้อยกว่า 10 เมตร แต่ถ้าใช้ความถ่ีของการสำรวจที่ต่ำลงมา (Lower frequency) ทำให้ได้ความละเอียด
ของผิวสัมผัสของวัตถุต่ำลงด้วย แต่จะได้การสำรวจที่ลึกขึ้นซึ่งเหมาะกับการสำรวจหาวัตถุที่มีขนาดใหญ่ข้ึน
ปัจจัยที่มีผลต่อการเดินทางของคลื่น GPR ประกอบด้วย ความนำไฟฟ้า ( ) และค่าคงที่ไดอิเลคตริก (  )
วตั ถุทีป่ ระกอบดว้ ยโมเลกุลมขี ัว้ (Polar molecules) อยา่ งเชน่ นำ้ จะมคี ่าคงท่ีไดอิเลคตรกิ สูง เมือ่ คลน่ื GPR
เคลื่อนที่ผ่านวัตถุท่ีมสี ่วนประกอบของน้ำ พลังงานจำนวนมากจะถูกกลืน ดังนั้นเมื่อคลื่น GPR เคลื่อนที่ผ่าน
วัตถุเหล่านี้ คลื่นจะเดินทางได้ช้าลงและเกิดการลดทอน (Attenuation) การสำรวจในบริเวณที่มีชั้นดิน
เหนียวจะทำให้มีการลดทอนของสัญญาณสูงมาก และการทะลวงของสัญญาณต่ำ เนื่องจากแร่ดินเหนียวมี
ความสามารถในการแลกเปลย่ี นประจุไดส้ ูงมาก ซึ่งมีคา่ การนำไฟฟา้ สูงน้นั เอง และถ้าวตั ถุตา่ งๆ มสี ารละลาย
เกลือปนอยู่จะทำให้วัตถุเหล่านั้นมีค่าการนำไฟฟ้าเพิ่มขึน้ ซึ่งจะมีอิทธพิ ลต่อการสำรวจเช่นเดียวกันกับการมี
อยขู่ องแรด่ นิ เหนยี ว (ตารางที่ 3.2)

ตารางที่ 3.2 แสดงคา่ คงที่ไดอิเลคตริกของวัสดุชนิดต่างๆ (Davis and Annan, 1989; Daniels, 1996)

วตั ถุ ค่าคงที่ไดอเิ ลคตริก วัตถุ ค่าคงทีไ่ ดอิเลคตรกิ

อากาศ 1 ทรายแปง้ แหง้ 3-30
น้ำจดื 80 ทรายแป้งเปยี ก 10-40
น้ำแขง็ 3-4 ดนิ เหนยี ว 5-40
น้ำทะเล 80 พื้นดนิ เปน็ น้ำแขง็ 4-8
ทรายแหง้ 3-5 ดินปนทรายแห้ง 4-6
ทรายเปยี ก 20-30 ดนิ ปนทรายเปียก 15-30
ถ่านหนิ 3-5 ดนิ ปนดนิ เหนยี วแหง้ 4-6
หินปูน 4-8 ดินปนดนิ เหนียวเปียก 10-15
หนิ ดินดาน 5-15 คอนกรตี 6-8
หนิ แกรนติ 4-6 พื้นยางมะตอย 3-5

16

3.2 การดำเนินการสำรวจ

3.2.1 พน้ื ท1่ี โรงเรียนวดั ราชชา้ งขวัญ

3.2.1.1 การดำเนินการสำรวจวดั ค่าสภาพตา้ นทานไฟฟา้

การสำรวจโดยวิธีวัดค่าสภาพต้านทานไฟฟ้าแบบภาคตัดขวาง (Electrical Resistivity
Imaging, ERI) ดว้ ยวิธี multi electrode ของชุดเคร่ืองมือ AGI SuperStingTM R8/IP Wi-Fi (รูปท3่ี .6) ซ่ึงได้
มีการวางแนวสำรวจทัง้ หมด 3 พื้นท่ี ไดแ้ ก่ พนื้ ทส่ี ำรวจท่ี1-3 ครอบคลุมพื้นท่ีบริเวณโรงเรยี นวัดราชช้างขวัญ
บา้ นคุณยายสงดั ชชู ื่น และ ฝ่งั ตะวนั ตกของแม่นำ้ น่าน หมู่ท่ี 1 ตำบลปากทาง อำเภอเมอื ง จังหวัดพิจติ ร โดย
ดำเนนิ การสำรวจด้วยวธิ ีวัดค่าสภาพตา้ นทานไฟฟ้าแบบ 2 มิติ ทงั้ หมด 13 แนวสำรวจ ดำเนินการสำรวจด้วย
วิธีวดั ค่าสภาพตา้ นทานไฟฟ้า แบบ 3 มิติ และดำเนินการสำรวจหยง่ั ลึกด้วยสัญญาณเรดาร์ (รูปท่ี 3.7) โดยมี
รายละเอียดดังนี้

การสำรวจวัดคา่ สภาพต้านทานไฟฟา้ แบง่ เป็น
1. การสำรวจแบบ 3 มิติ 1 พื้นที่ขนาด 22x38 ตารางเมตร มีระยะห่างระหว่างแท่ง
อเิ ล็คโตรด 2 เมตร
2. การสำรวจแบบภาพตดั ขวาง 2 มติ ิ จำนวน 13 แนวสำรวจ ระยะทางรวม 935 เมตร

PC07-PC10 เป็นแนวสำรวจสภาพต้านทานไฟฟ้าแบบภาพตัดขวาง 2 มิติ แนว
เหนอื -ใต้ มีระยะหา่ งระหว่างแท่งอิเล็คโตรด 2 เมตร ระยะทางรวม 440 เมตร

PC11-PC19 เป็นแนวสำรวจสภาพต้านทานไฟฟ้าแบบภาพตัดขวาง 2 มิติ แนว
ตะวันตก-ตะวันออก มรี ะยะห่างระหวา่ งแท่งอเิ ลค็ โตรด 1 เมตร ระยะทางรวม 495 เมตร

3.2.1.2 การดำเนินการสำรวจหยัง่ ลึกดว้ ยสัญญาณเรดาร์

เครื่องมือที่ใช้ในการสำรวจ เป็นผลิตภัณฑ์ของบริษัท MALÅ Geoscience ประเทศ
ออสเตรเลยี ร่นุ ProEx ประกอบดว้ ยชุด Transmitter-Receiver (ตวั สง่ สัญญาณและตัวรับสัญญาณ) โดยใช้
สัญญาณเรดาร์ ความถี่ 500 และ 800 MHz เมื่อ Transmitter ทำหน้าที่ส่งสัญญาณเรดาร์ โดยคลื่นจะ
เดนิ ทางลงใตพ้ ้ืนผิวไปตาม ชน้ั ดิน ชน้ั หิน ทมี่ คี ณุ สมบตั ทิ างกายภาพที่แตกต่างกนั และจะส่งสัญญาณสะท้อน
กลับมายัง Receiver โดยจะแสดง radargram ให้เห็นเป็น reflector ซึ่งมักจะแสดงให้เห็นถึงการ
เปลย่ี นแปลงของชั้นดนิ และชั้นหนิ ความลกึ ทีไ่ ด้จากการสำรวจไม่เกนิ 5 เมตร ซง่ึ มรี ายละเอียดดงั นี้

แนวการสำรวจหยัง่ ลกึ ดว้ ยสญั ญาณเรดาร์มที งั้ หมด 17 แนวสำรวจ (รปู ที่ 3.8) แบง่ เป็น
1. แนวสำรวจบริเวณอาคารเรยี น 4 แนวสำรวจ ระยะทางรวม 100 เมตร
2. แนวสำรวจบริเวณสนามเด็กเล่น ควบคู่ไปกับการสำรวจวัดสภาพต้านทานไฟฟ้าแบบ
ภาพตัดขวาง 2 มิติ จำนวน 13 แนว ระยะทางรวม 850 เมตร
.

17

รูปที่ 3.6 วธิ วี ดั ค่าสภาพต้านทานไฟฟา้ แบบภาพตดั ขวางแบบ 2 มติ ิ โดยใช้ multi electrodes (Loke, 2010)

3.2.1 พื้นท่ี 2 บริเวณบ้านคณุ ยายสงดั ชชู ่ำ

ดำเนินการสำรวจวิธีวัดค่าสภาพต้านทานไฟฟ้าแบบภาพตัดขวาง 2 มิติ จำนวน 3 แนว
สำรวจ (รปู ท่ี 3.9) คือ

PC20-PC21 เป็นแนวสำรวจสภาพต้านทานไฟฟ้าแบบภาพตัดขวาง 2 มิติ แนวตะวันตก-
ตะวนั ออก มีระยะห่างระหวา่ งแทง่ อิเลค็ โตรด 2 เมตร ระยะทางรวม 220 เมตร

PC22 เป็นแนวสำรวจสภาพต้านทานไฟฟ้าแบบภาพตัดขวาง 2 มิติ แนวตะวันตก-
ตะวนั ออก มีระยะหา่ งระหวา่ งแท่งอิเล็คโตรด 1 เมตร ระยะทางรวม 55 เมตร

3.2.2 พื้นที่3 ฝง่ั ตะวนั ตกของแมน่ ำ้ นา่ น

ดำเนินการสำรวจวิธีวัดค่าสภาพต้านทานไฟฟ้าแบบภาพตัดขวาง 2 มิติ 1 แนวสำรวจ ใน
ทิศตะวันตก-ตะวันออก คือ PC23 มีระยะห่างระหว่างแทง่ อิเล็คโตรด 2 เมตร ระยะทางรวม 110 เมตร (รูป
ท่ี 3.10)

18
รปู ที่ 3.7 แผนท่แี สดงแนวสำรวจวัดคา่ สภาพตา้ นทานไฟฟา้ แบบ 2 มิติ และ 3 มติ ิ

19
รูปที่ 3.8 แผนทแ่ี สดงแนวสำรวจหย่ังลกึ ดว้ ยสัญญาณเรดาร์

20
รูปที่ 3.9 แผนท่ีแสดงแนวสำรวจวัดค่าสภาพตา้ นทานไฟฟ้าแบบ 2 มติ ิ พ้นื ที่บา้ นคุณยายสงดั ชชู ำ่

21
รูปที่ 3.10 แผนท่ีแสดงแนวสำรวจวดั ค่าสภาพต้านทานไฟฟา้ แบบ 2 มติ ิ ฝั่งตรงขา้ มแมน่ ำ้ นา่ น

22

3.3 เครอ่ื งมอื การสำรวจ

3.3.1 เคร่อื งมือการสำรวจวัดคา่ สภาพตา้ นทานไฟฟ้า

เครอ่ื งมอื ทีใ่ ชใ้ นการสำรวจวัดคา่ สภาพต้านทานไฟฟ้า (รปู ท่ี 3-11) ประกอบดว้ ย

1. เครอ่ื งวดั ค่าสภาพต้านทานไฟฟา้ รุ่น SuperStingTM R8 Wi-Fi 1 เครื่อง

2. กล่อง switch box และ transfer cable 1 ชุด

3. สายเคเบล้ิ แบบ multi-electrode 14 ชอ่ งสัญญาณ 4 เสน้

4. แทง่ สแตนเลสความยาว 60 เซนติเมตร 56 แท่ง

5. แบตเตอรี่ 12 V 1 ลกู

6. คอ้ น 4 อัน

7. ตลบั เมตร 2 มว้ น

8. ยางรดั 56 เส้น

รปู ที่ 3.11 เครอ่ื งมอื สำรวจวัดคา่ สภาพตา้ นทานไฟฟ้า

3.3.2 เครือ่ งมอื การสำรวจการหย่งั ลึกดว้ ยสัญญาณเรดาร์

ในการสำรวจครั้งนี้ จะใช้ตัวรับ-ส่งสัญญาณ (Antenna) ความถี่ 500 และ 800 MHz ชุด

เครอ่ื งมือการสำรวจการหย่งั ลึกด้วยสัญญาณเรดาร์ (รูปท่ี 3.12) ประกอบด้วย

1. ตวั รับ-ส่งสัญญาณ (Antenna) 1 เคร่ือง

2. ตัวควบคมุ การรบั (Transmitter) – ส่งสัญญาณ (Receiver ) 1 เครือ่ ง

3. แบตเตอรีส่ ำหรับตวั ควบคมุ และตวั รบั -ส่งสญั ญาณ 1 อนั

23 1 อัน
1 ใบ
4. หน่วยควบคมุ ระบบ (Control Unit) 1 ชุด
5. กระเป๋าสะพายสำหรับตัวควบคมุ 1 อัน
6. จอแสดงผล และแบตเตอรี่สำหรับจอแสดงผล 1 อัน
7. ทวี่ างสำหรบั จอแสดงผล
8. ลอ้ หมุนวดั ระยะขนาด 150 มม.

รปู ท่ี 3.12 เครอ่ื งมือการสำรวจหยั่งลึกดว้ ยสัญญาณเรดาร์

3.4 การประมวลผล

3.4.1 การประมวลผลข้อมูลการสำรวจวัดคา่ สภาพตา้ นทานไฟฟา้

ข้อมูลการสำรวจของแต่ละแนวสำรวจจะถูกเก็บไว้ในเครื่อง (SuperStingTM R8 Wi-Fi)
สามารถนำเข้าข้อมูล โดยใช้โปรแกรม AGISSAdminTM แล้วนำมาเข้าโปรแกรมประมวลผล
EarthImager2DTM และ EarthImager3DTM เพื่อสร้างแบบจำลองคุณสมบัติทางไฟฟ้า ของชั้นดิน/หิน ให้
สอดคล้องกับสภาพทางธรณีวิทยาในพื้นที่ โดยในเบื้องต้นจะพิจารณาจากค่าความผิดพลาด (RMS error) ที่
คำนวณได้จากการประมวลผลเปน็ หลัก ซ่ึงแบบจำลองดังกล่าวจะนำเสนอในรปู แบบของภาพตัดขวางเสมือน
ทางไฟฟ้า 2 มติ ิ (2D Electrical Resistivity Imaging, ERI) และแบบจำลอง 3 มิติ

24

3.4.2 การประมวลผลข้อมูลการสำรวจหยั่งลกึ ด้วยสญั ญาณเรดาร์

ข้อมูลการสำรวจหยั่งลกึ ด้วยเรดาร์ เกิดจากการสะท้อนของคลื่นสัญญาณที่เดินทางผ่านช้ัน
ดิน ชั้นหินใต้ดินที่มีคุณสมบัติทางกายภาพที่แตกต่างกัน และกลับมายัง Receiver โดยจะแสดง radargram
ให้เห็นเป็น reflector ข้อมูลการสำรวจถูกนำมาประมวลผลด้วยโปรแกรม RadExplorer โดยผ่านขั้นตอน
การประมวลผล 5 ขั้นตอนหลักคือ DC Removal, Amplitude Correction, Background Removal,
Time Zero Adjustment, และ Bandpass Filtering เพื่อลดทอนสัญญาณรบกวน เพิ่มความเข้มของ
สัญญาณ คำนวนความลึกของการสำรวจ และจำกัดขอบเขตของความถี่เพื่อเนน้ ช่วงความถ่ีที่น่าสนใจ ผลการ
ประมวลผลแสดงให้เห็นถึงการเปลี่ยนแปลงของชั้นดินและชั้นหินที่มีสมบัติแตกต่างกันชัดเจน รวมทั้งรอย
แตกขนาดเลก็

บทท่ี 4
ผลการสำรวจ

4.1 ผลการสำรวจวัดสภาพตา้ นทานไฟฟ้าบริเวณโรงเรียนวัดราชช้างขวญั
4.1.1 ผลการสำรวจวดั คา่ สภาพตา้ นทานไฟฟ้าแบบ 3 มิติ

การสำรวจวัดสภาพต้านทานไฟฟ้าแบบ 3 มิติ ครอบคลุมพื้นที่ขนาด 22 เมตร x 38 เมตร
หรือ 836 ตารางเมตร ไดค้ วามลกึ การสำรวจ 4 เมตรโดยประมาณ ปรากฎคา่ สภาพต้านทานไฟฟ้าแสดงในช่วง
20-200 โอห์ม-เมตร มีคา่ ความผิดปกติ แสดงเป็นค่าสภาพต้านทานไฟฟ้าสูงตั้งแต่ 120 โอหม์ -เมตรเป็นต้นไป
ตรงกบั ตำแหน่งหลุมยุบ (สญั ลกั ษณด์ าว) ท้งั 2 ตำแหน่ง พื้นทีแ่ สดงคา่ สภาพตา้ นทานไฟฟ้าในลักษณะเดียวกัน
นี้ยังปรากฎในทศิ ตะวันตกของหลุมยุบปัจจบุ นั และทางทิศใต้ ใกลก้ บั เสาธง เม่อื นำชว่ งคา่ สภาพตา้ นทานไฟฟ้า
120-200 โอห์ม-เมตร ไปพลอตการกระจายตัว พบว่าบริเวณพืน้ ท่เี ส่ยี งไมค่ ่อยแสดงความต่อเนื่องเป็นแนว แต่
เป็นไปในลกั ษณะกระจายตัวแบบกระเปาะ (รูปท่ี 4.1)

เมื่อพิจารณาสภาพผิวดินที่แสดงลักษณะมีรอยแตกเล็กๆกระจายเป็นบริเวณกว้างจึง
สันนิษฐานว่าพ้นื ทบี่ ริเวณดังกล่าวน้อี าจมีความเสีย่ งท่จี ะเกิดหลมุ ยุบในอนาคต หากมีส่ิงเร้าเชน่ ฝนตกหนกั น้ำ
ทว่ ม แผ่นดนิ ไหว หรือมีนำ้ หนักมากมากดทับ

N
N

รูปที่ 4.1(ก)แบบจำลองผลการสำรวจวัดค่าสภาพต้านทานไฟฟา้ แบบ 3 มิติ (ข) แบบจำลองการกระจายตัวของ
พ้นื ทเ่ี สยี่ งหลุมยุบ
ผลการสำรวจวัดค่าสภาพต้านทานไฟฟ้าแบบ 3 มิติสามารถนำมาวิเคราะห์ในรูปแบบ

ภาพตดั ขวาง 2 มติ ติ ามแนว x และ y ตลอดจนภาพตัดขวางตามระดับความลึก (depth slice) :เพ่อื ศึกษาการ
กระจายตัวของตะกอนชนิดต่างๆ (รูปที่ 4.2) พบว่ามีตะกอนดินเหนียวกระจายตัวและสะสมตัวหนาขึ้นไปใน

29
บริเวณทิศตะวันตกเฉียงใต้ของกรอบสำรวจ (บริเวณสีฟ้า-น้ำเงิน) แสดงและบริเวณทิศเหนือมีตะกอนทราย
หรือทรายแป้งสะสมตวั มากกวา่ ดนิ เหนียว (บริเวณสีเหลือง-ส้ม)

ภาพตัดขวางตามระดับความลึก (รูปที่ 4.3) สามารถแปลความในเชิงความลึกของหลุมยุบ
โดยทีบ่ ริเวณใกลส้ นามเด็กเล่นจะมีค่าสภาพตา้ นทานไฟฟ้าสูงถึงความลึกประมาณ 2 เมตร แปลความหมายได้
ค่าหลุบยุบและพื้นที่เสี่ยงโดยรอบ อาจเกิดหลุมยุบได้ลึกประมาณ 2-3 เมตร (แสดงในแนวรอยประสีแดง)
นอกจากนย้ี ังแสดงการสะสมตวั ของตะกอนดินเหนียวบรเิ วณทิศตะวนั ตกเฉยี งใตข้ องกอรบสำรวจวา่ ตะกอนดิน
เหนยี วกะจายตัวกวา้ งขนึ้ ตามความลึก (คา่ สภาพตา้ นทานไฟฟ้าต่ำ)

รูปที่ 4.2(ก) ภาพตัดขวางผลการสำรวจวัดค่าสภาพต้านทานไฟฟ้าแบบ 3 มิติตามแกน x (ข) ภาพตัดขวางผล
การสำรวจวัดคา่ สภาพต้านทานไฟฟ้าแบบ 3 มติ ติ ามแกน y

รูปที่ 4.3 ภาพตัดขวางผลการสำรวจวัดค่าสภาพต้านทานไฟฟ้าแบบ 3 มิติตามความลึก ( z คือระดับความลึก
(เมตร))

30

4.1.2 ผลการสำรวจวดั คา่ สภาพต้านทานไฟฟา้ แบบ 2 มิติ แนวเหนอื -ใต้

การสำรวจวัดสภาพต้านทานไฟฟ้าแบบ 2 มิติ แนวเหนือ-ใต้ จะขนานกับแนวถนนหน้า
โรงเรียน เพื่อตรวจสอบความต่อเนื่องของรอยแตกหรือโพรงใต้ดินตั้งแต่รั้วโรงเรียนไปยังด้านหลัง มีผลดั งน้ี
(รปู ที่4-4)

PC07

PC08

PC09
ขค

PC10

รูปที่ 4.4 ภาพตัดขวางผลการสำรวจวัดค่าสภาพต้านทานไฟฟ้าแบบ 2 มิติ (PC07) แนวริมรั้วโรงเรียน (PC08)
แนวกลางสนามฟุตบอล (PC09) แนวริมเสาธง (PC10) แนวกันไฟหลังโรงเรียน

31

ผลการสำรวจวดั สภาพต้านทานไฟฟ้าแบบ 2 มติ ิ (รปู ท่ี 4.4) โดยมีระยะขั้วอิเล็คโตรดห่างกัน
2 เมตร ได้ข้อมูลที่ความลึกไม่เกิน 26 เมตร โดยสามารถแบ่งสภาพธรณีวิทยาระดับตื้นได้เป็น 3 หน่วยคือชั้น
บนเป็นช้ันดินถมหรือหน้าดิน มีค่าสภาพต้านทานไฟฟ้าสูงกว่า 150 โอห์ม-เมตร มีความหนาไม่สม่ำเสมอ โดย
หนาเพิ่มขึ้นไปทางทิศใต้ของแนวสำรวจ รองรับด้วยชั้นดินเหนียวชุ่มน้ำ แสดงเป็นสีฟ้า-น้ำเงิน ค่าสภาพ
ตา้ นทานไฟฟ้าประมาณ10-20 โอหม์ -เมตร ปรากฎทคี่ วามลกึ ต้งั แต่ 0-10 เมตร พบบรเิ วณใกลผ้ ิวดนิ ในทางทิศ
เหนือของแนวสำรวจ (ฝั่งสนามเด็กเล่น) และมีการสะสมตัวหนาในทางทิศใต้ของแนวสำรวจ ชั้นล่างเป็น
ตะกอนทรายและทรายแป้ง มีคา่ สภาพตา้ นทานไฟฟา้ ปานกลาง-สูง

ลกั ษณะหลมุ ยุบในการสำรวจวัดคา่ สภาพต้านทานไฟฟ้าแบบ 2 มติ ิไม่สามารถแสดงขอบเขต
ที่ชัดเจนได้ดีเท่าการสำรวจแบบ 3 มิติ แต่สามารถบ่งชี้ได้ว่าบริเวณที่ปรากฎหลุมยุบ เป็นบริเวณที่ขาดความ
ตอ่ เนอ่ื งของผิวดินและมีดินเหนียวโผล่ในระดบั ตน้ื

4.1.3 ผลการสำรวจวดั คา่ สภาพตา้ นทานไฟฟ้าแบบ 2 มติ ิ แนวตะวันออก-ตะวันตก

การสำรวจวัดสภาพตา้ นทานไฟฟ้าแบบ 2 มิติ แนวตะวันออก-ตะวนั ตก เป็นการสำรวจแบบ
รายละเอียดในพื้นที่ที่พบหลุมยุบ โดยใช้ระยะห่างระหว่างขั้วอิเลคโตรด 1 เมตร และมีระยะห่างระหว่างแนว
สำรวจ 2 เมตร อกี ทงั้ ยงั ครอบคลุมบางบริเวณของการสำรวจแบบ 3 มิติ
PC 11

PC 12

PC 13

32
PC 14

PC 15

PC 16

PC 17

PC 18

PC 19
รปู ท่ี 4.5 ภาพตัดขวางผลการสำรวจวดั ค่าสภาพต้านทานไฟฟา้ แบบ 2 มิติแนวตะวันออก-ตะวันตก แนว PC11-

PC19 มรี ะยะห่างระหว่างแนว 2 เมตรเรียงจากฝั่งทิศเหนือตดิ สนามแบตมินตันไปยงั เสาธง

33

ภาพตดั ขวางผลการสำรวจวัดสภาพต้านทานไฟฟ้าแบบ 2 มติ ิในแนวตะวันออก-ตะวันตก ได้
ขอ้ มลู ความลึกประมาณ 13 เมตร (รปู ที่ 4.5) โดยสามารถแบ่งสภาพธรณวี ิทยาระดบั ตนื้ ไดเ้ ป็น 2 ชนั้ คอื ชัน้ บน
เปน็ ช้นั ดินถมหรอื หนา้ ดนิ มีคา่ สภาพต้านทานไฟฟา้ สูงกว่า 120 โอหม์ -เมตร มีความหนาไมส่ มำ่ เสมอ โดยหนา
เพิ่มขึ้นไปทางทิศตะวันออกของแนวสำรวจ บางบริเวณเป็นตะกอนทรายร่วน มีค่าสภาพต้านทานไฟฟ้าปาน
กลางอยู่ทางทิศตะวันตก (แสดงเป็นสีเขียว) รองรับด้วยชั้นดินเหนียวชุ่มน้ำ แสดงเป็นสีฟ้า-น้ำเงิน ค่าสภาพ
ต้านทานไฟฟ้าประมาณ10-40 โอห์ม-เมตร ปรากฎที่ความลึกตั้งแต่ 3-10 เมตร ข้อมูลค่อนข้างสอดคล้องกับ
การสำรวจในแนวเหนือ-ใต้ และการสำรวจแบบ 3 มิติ ไม่พบโครงสร้างจำพวกรอยแตกในชั้นดินดา้ นล่าง หาก
สงั เกตบุ ริเวณหลุมยบุ ท่ีเกดิ ขึ้นหากมีหลุมยุบท่ีปรากฎบนผวิ ดินจะเป็นชว่ งขาดความต่อเนื่องของโซนสีแดง แต่
หากเปน็ โพรงอากาศขนาดเลก็ ที่อยใู่ ต้ดิน จะแสดงเป็นคา่ สภาพตา้ นทานไฟฟ้ามากกวา่ 120 โอห์ม-เมตร(สีแดง
เขม้ บางบรเิ วณ) ซ่ึงสามารถหาความตอ่ เนอ่ื งดว้ ยการวเิ คราะห์ข้อมลู แบบ 3 มติ ิ

เมื่อนำข้อมูลการสำรวจในแต่ละแนวสำรวจซึ่งมีระยะห่างในแต่ละแนว 2 เมตร มาวิเคราะห์
การกระจายตวั ของค่าสภาพต้านทานไฟฟา้ แบบ 3 มติ ิ (รปู ที่ 4.6) พบลักษณะของคา่ สภาพต้านทานไฟฟ้าสงู สี
แดงเข้มตรงบริเวณหลุมยุบที่ปรากฎในพื้นที่ และเมื่อวิเคราะห์แบบภาพตัดขวางตามระดับความลึก แปล
ความหมายไดว้ ่าโพรงและหลุมยุบทเ่ี กดิ ขน้ึ มคี วามลกึ ประมาณ 2-3 เมตร (Z=0 ถงึ -3)

รปู ท่ี 4.6 ผลการสำรวจวัดคา่ สภาพต้านทานไฟฟา้ แบบ 2 มติ ิมาวิเคราะห์ในรปู แบบ 3 มิติและภาพตดั ขวางความ
ระดบั ลึก

34

4.1.4 ผลการสำรวจหยง่ั ลกึ ด้วยสัญญาณเรดารบ์ รเิ วณหลุมยุบ

การสำรวจหยั่งลึกด้วยสัญญาณเรดาร์หรือ GPR จะทำควบคู่กับการสำรวจวัดค่าสภาพ
ตา้ นทานไฟฟ้าแบบ 2 มิติ เพือ่ วิเคราะห์การตอบสนองในระดับตื้นไมเ่ กิน 4 เมตร ใชต้ วั รับสัญญาณความถีป่ าน
กลางที่ 500 MHz การแปลความหมายจะแปลรว่ มกับข้อมูลสภาพต้านทานไฟฟ้าในแนวเดียวกัน โดยแบ่งเป็น
สองชุดขอ้ มูลคือการสำรวจในแนวเหนอื -ใต้ มคี วามยาวการสำรวจแต่ละแนว 110 เมตร และการสำรวจในแนว
ตะวันออก-ตะวันตกมีความยาวการสำรวจแตล่ ะแนว 50 เมตร

ผลการสำรวจข้อมูล GPR ในแนวเหนือ-ใต้ แสดงการตอบสนองต่อลักษณะโพรงใต้ดินได้ไมด่ ี
เนื่องจากมีผลมาจากตะกอนดินเหนียวในชั้นใต้ดินที่มีค่าสภาพต้านทานไฟฟ้าต่ำ ทำให้ลดทอนความเข้มของ
สญั ญาณ พบบริเวณท่ีมีความเข้มสญั ญาณสูงต้ังแตผ่ วิ ดนิ ถงึ ความลึก 1.5 เมตร แปลความหมายเป็นช้ันตะกอน
ดินเหนียวปนทรายแป้ง ชั้นที่ 2 แสดงลักษณะสัญญาณไม่ชัดเจน แปลความหมายเป็นชั้นดินเหนียว พบ
ลักษณะริ้วโค้งรูปไฮเพอร์โบลา (Hyperbola) ที่ปรากฎใต้ผิวดินในช่วงความลึกตั้งแต่ 1-2 เมตร แปล
ความหมายเป็นบริเวณท่มี ีกระเปาะทรายสะสมตัว (รูปท่ี 4.7) อย่างไรกต็ ามยังพบลักษณะผิดปกติ (anomaly)
ของแนวใกลถ้ นนหน้าอาคารเรียน ทีค่ วามลึกประมาณ 1 เมตร สนั นษิ ฐานวา่ อาจเป็นแนวรอยแตกหรอื โพรงใต้
ดิน (ตามแนวรอยประสีแดง รูปท่ี 4.7 แนวท3ี่ )

ผลการสำรวจข้อมูล GPR ในแนวตะวันออก-ตะวันตก ที่ทำการสำรวจควบคู่กับการสำรวจ
สภาพต้านทานไฟฟ้าในแนวเดียวกันทั้ง 9 แนวพบว่า แสดงการตอบสนองต่อตำแหน่งหลุมที่ปรากฎบนดิน
ค่อนข้างชัดเจนในเส้นประสีแดง (รูปที่ 4.8) แต่สัญญาณที่ความลึกเกิน 1 เมตรขึ้นไปจะมีการลดทอน เพราะ
พบชั้นดินเหนียวในระดับตื้น พบบางบริเวณมีทรายสะสมตัว (ไฮเพอร์โบลา) ข้อมูลโดยรวมของการสำรวจทั้ง
สองวิธีมีความสอดคล้องกันมากกว่ารอ้ ยละ 70

ทราย

35

ทราย

ทราย

ทราย

รปู ท่ี 4.7 ภาพตดั ขวางผลการสำรวจหยง่ั ลึกดว้ ยสญั ญาณเรดาร์แนวเหนอื -ใต้

36

ทราย

แนวที่ 1 –PC11

ทราย

แนวท่ี 2 –PC12

ทราย

แนวที่ 3 –PC13

ทราย

แนวที่ 4 –PC14

37

ทราย

แนวท่ี 5 –PC15

ทราย

แนวท่ี 6 –PC16

แนวท่ี 7 –PC17

แนวท่ี 8 –PC18

38

แนวที่ 9 –PC19
รปู ท่ี 4.8 ภาพตดั ขวางผลการสำรวจหย่งั ลกึ ด้วยสญั ญาณเรดาร์แนวตะวนั ออก-ตะวนั ตกแนวท่ี 1-9

4.1.5 ผลการสำรวจหยง่ั ลกึ ด้วยสญั ญาณเรดารภ์ ายในอาคาร

การสำรวจหยั่งลึกด้วยสัญญาณเรดาร์ภายในอาคาร เพื่อตรวจสอบความต่อเนื่องของรอย
แตกที่ปรากฤบนกระเบื้องที่พื้นอาคาร ใช้ตัวรับสัญญาณความถี่สูง 800 MHz ได้ข้อมูลที่ความลึกไม่เกิน 3
เมตร การแปลความหมายจะแปลร่วมกับขอ้ มูลรอยแตกและสภาพแวดล้อมของอาคาร

ผลการสำรวจข้อมูล GPR (รูปที่ 4.9) ในบริเวณนี้พบค่าความผิดปกติของสัญญาณที่บ่งชี้ถึง
รอยแตกเล็กน้อย บริเวณต้นแนวสำรวจที่ 1 (เส้นประสีแดง) พบลักษณะริ้วโค้งรูปไฮเพอร์โบลาที่ปรากฎใต้ผิว
ดินในช่วงความลึกตงั้ แต่ 1เมตรเรยี งกนั เปน็ แนว แปลความหมายเป็นชั้นดนิ เดิม

รอยแตกต่างๆทปี่ รากฎบนพ้ืนอาคารจากข้อมลู หยง่ั ลึกด้วยสัญญาณเรดาร์ ไมม่ ีความต่อเนื่อง
ในระดบั ลกึ และไมพ่ บลักษณะโพรงทอ่ี ย่ใู ต้อาคาร

ช้ันดนิ เดมิ

39

ทอ่ PVC
ชั้นดนิ เดิม

ชั้นดนิ เดมิ

ชั้นดนิ เดมิ

รปู ท่ี 4.9 ภาพตัดขวางผลการสำรวจหย่ังลกึ ด้วยสัญญาณเรดาร์ภายในอาคาร แนวที่ 1-4

4.2 ผลการสำรวจวดั สภาพตา้ นทานไฟฟ้าบรเิ วณบ้านคุณยายสงัด

ภาพตัดขวางผลการสำรวจวัดสภาพต้านทานไฟฟ้าแบบ 2 มิติในบรเิ วณบ้านคุณยายสงัด (รูป
ที่ 4.10) แบ่งเป็นแนวตะวันออก-ตะวันตก (ตั้งฉากกับแม่น้ำ) ได้ข้อมูลความลึกประมาณ 26 เมตร และแนว
เหนอื -ใต้ (ขนานกับแมน่ ้ำ) ได้ข้อมูลความลึกประมาณ 13 เมตร จากขอ้ มูลในแนวตะวนั ออก-ตะวนั ตกสามารถ
แบ่งสภาพธรณีวิทยาระดับตื้นได้เป็น 2 ชั้นคือชั้นบนเป็นชั้นดินเหนียว มีค่าสภาพต้านทานไฟฟ้าต่ำกว่า 20
โอห์ม-เมตร มีความหนาประมาณ 10 เมตร ค่อนข้างสม่ำเสมอ (แสดงเป็นสีน้ำเงิน) รองรับด้วยชั้นตะกอน
ทรายแป้ง แสดงเป็นสีเขียว-เหลือง ค่าสภาพต้านทานไฟฟ้าประมาณ 50-120 โอห์ม-เมตร ปรากฎที่ความลึก

40

ตั้งแต่ 10 เมตร บางบริเวณแสดงสีสม้ เข้มของค่าสภาพต้านทานไฟฟ้าสูง อาจเป็นบริเวณที่มตี ะกอนทรายเดน่
ข้อมูลการสำรวจในแนวเหนือ-ใต้ ให้ข้อมูลที่สอดคล้องกันคือมีชั้นดินเหนยี วหนา10-12 เมตร และมีหน้าดินที่
เปน็ ดินแนน่ ประมาณ 1-2 เมตร

ข้อมูลผลการสำรวจไม่พบโพรงใต้ดินขนาดใหญ่ จึงสันนิษฐานว่ารอยแตกและหลุมที่ปรากฎ
บนผิวดนิ ไมม่ ีความตอ่ เนอื่ งไปยังชั้นดินด้านลา่ ง

PC20

PC21

PC22

รูปที่ 4.10 ภาพตัดขวางผลการสำรวจวัดค่าสภาพต้านทานไฟฟ้าแบบ 2 มิติ บริเวณบ้านคุณยายสงัด แนว
PC20-PC22

4.3 ผลการสำรวจวัดสภาพตา้ นทานไฟฟา้ บริเวณฝ่ังตะวันตกของแม่น้ำน่าน

ภาพตัดขวางผลการสำรวจวัดสภาพต้านทานไฟฟ้าแบบ 2 มิติในบริเวณฝงั่ ตะวันตกของแม่น้ำ
น่าน (รูปที่ 4-11) เป็นแนวตะวันออก-ตะวันตก (ตั้งฉากกับแม่น้ำ) ได้ข้อมูลความลึกประมาณ 26 เมตร จาก
สามารถแบ่งสภาพธรณีวิทยาระดับตื้นได้เป็น 3 ชั้นคือชั้นหน้าดิน มีค่าสภาพต้านทานไฟฟ้าปานกลาง-สูง
ประมาณ 60-100 โอห์ม-เมตร หนา 1-3 เมตร วางอยู่บนชั้นดินเหนียวที่มีค่าสภาพต้านทานไฟฟ้าต่ำกว่า 20
โอห์ม-เมตร มีความหนาประมาณ 10 เมตร ค่อนข้างสม่ำเสมอ (แสดงเป็นสีน้ำเงิน) รองรับด้วยชั้นตะกอน
ทรายแป้ง แสดงเป็นสีเขียว-เหลือง ค่าสภาพต้านทานไฟฟ้าประมาณ 50-120 โอห์ม-เมตร ปรากฎที่ความลึก
ตั้งแต่ 10 เมตร บางบรเิ วณแสดงสสี ้มเข้มของค่าสภาพตา้ นทานไฟฟา้ สงู อาจเปน็ บรเิ วณท่ีมีตะกอนทรายเดน่

41
PC23

รูปที่ 4.11 ภาพตัดขวางผลการสำรวจวัดค่าสภาพต้านทานไฟฟ้าแบบ 2 มิติ บริเวณฝั่งตะวันตกของแม่น้ำน่าน
แนว PC23

บทที่ 5
อภิปรายและสรุปผลการสำรวจ

5.1 อภปิ รายผลการสำรวจ

ผลการสำรวจจากทั้ง 2 วิธีคือการสำรวจวัดค่าสภาพต้านทานไฟฟ้าและการสำรวจหยั่งลึก
ด้วยสัญญาณเรดาร์มคี วามสอดคล้องกัน โดยผลการสำรวจหย่ังลึกด้วยสัญญาณเรดาร์ไดข้ ้อมูลชัดเจนท่ีความลึก
ไม่เกิน 3 เมตร และผลการสำรวจวัดค่าสภาพต้านทานไฟฟ้าได้ข้อมูลความลึกไม่เกิน 26 เมตร ผลการสำรวจ
ส่วนใหญ่สามารถแบ่งชั้นตะกอนใต้ดินเป็น 3 ชั้นคือชั้นบนเป็นชั้นหน้าดินหรอื ดินถมรองรับด้วยชั้นดินเหนียวหนา
ประมาณ 10-12 เมตร และชั้นล่างเป็นตะกอนทรายและทรายแป้ง โดยสังเกตว่าชั้นดินเหนียวในผลสำรวจมี
ความต่อเนื่องทั้งแนวการสำรวจ และไม่พบข้อบ่งชี้ทางธรณีโครงสร้างจำพวกรอยแตก รอยแยกในระดับลึกที่
เป็นปัจจัยทำให้เกิดโพรงใต้ดินได้ ผลการสำรวจโดยรวมจึงแปลความหมายให้หลุมยุบที่ปรากฎบนผิวดิน เป็น
การเกิดเปน็ กระจายแบบไมส่ ัมพนั ธ์โครงสร้างทางธรณี แต่เกิดในระดับตน้ื ไม่เกิน 1-2 เมตร การสำรวจแบบวัด
ค่าสภาพต้านทานไฟฟ้าแบบ 3 มิติ เป็นวิธีการสำรวจท่ีให้ข้อมูลหลุมยุบได้ชัดเจนที่สุดทั้งในด้านขอบเขตและ
ความลกึ ของหลุม แตม่ ขี ีดจำกดั ในเร่ืองความลึกของข้อมูลการสำรวจ เมือ่ เปรยี บเทยี บข้อมูลของการสำรวจท้ัง
แบบ 3 มิติและการสำรวจแบบ 2 มิติแตน่ ำมาวิเคราะห์แบบ 3 มิติ (รปู ที่ 5.1) พบวา่ ผลท้งั 2 ชุดข้อมูลมีความ
ใกล้เคียงกัน การสำรวจแบบ 3 มิติมีความละเอียดกว่าเล็กน้อย เนื่องจากการสำรวจแบบ 2 มิติ มีระยะห่าง
ระหว่างแนวสำรวจ 2 เมตร ระยะระหว่างอิเลคโตรด 1 เมตร ในขณะที่การสำรวจแบบ 3 มิติมีระยะห่าง
ระหว่างอิเลคโตรด 1 เมตร

รูปที่ 5.1 เปรียบเทียบผลการสำรวจวัดค่าสภาพต้านทานไฟฟ้าแบบ 3 มิติ และผลการสำรวจวัดค่าสภาพ
ต้านทานไฟฟ้าแบบ 2 มิติมาวิเคราะห์ในรูปแบบ 3 มิติ ในบริเวณที่ซ้อนทับกัน (ขอบเขตเส้นประสี
แดง)

41

แต่ท้งั นีผ้ ลการสำรวจยังไมส่ ามารถยืนยันได้ 100 เปอรเ์ ซน็ ตว์ า่ ลักษณะค่าความผิดปกติท่ีพบ
จากข้อมูลคือตำแหน่งหลุมหรือโพรงหรือไม่ ควรมกี ารขดุ เจาะสำรวจเพ่ือยืนยนั ผล โดยเฉพาะบริเวณที่ใกล้กับ
เสาธงและบริเวณทางทศิ ตะวนั ตกของหลมุ ปจั จุบนั

ลักษณะการเกิดหลุมยุบในบริเวณนี้เป็นลักษณะหลุมยุบระดับตื้นที่เกิดในชั้นตะกอนไม่
แข็งตัว โดยไม่มีชั้นหินปูนมารองรับ มีความสัมพันธ์กับการเปล่ียนแปลงระดับน้ำใต้ดินและระดับน้ำของแม่นำ้
น่าน โดยปกติในฤดูฝนหรือน้ำหลาก ระดับน้ำใต้ดินจะสูงทำให้ชั้นดินเหนียวอิ่มตัวด้วยน้ำ น้ำใต้ดินจะค่อยๆ
ไหลลงสู่แม่นำ้ น่าน เมื่อเข้าสู่ฤดูร้อนหรือเกิดความแลง้ ระยะเวลานานทำให้ระดับน้ำใต้ดินลดลง ชั้นดินเหนยี ว
จึงเกิดการยุบตัวทำให้เกิดช่องว่างบนตะกอนหน้าดนิ หรอื ทรายดินถม เกิดเป็นหลุมยุบกระจายไปทั่วพื้นที่ แต่
ไม่มคี วามรนุ แรงทำให้อาคารบา้ นเรือนเสยี หาย

5.2 สรปุ ผลการสำรวจ

การสำรวจพื้นที่หลุมยุบโรงเรียนวัดราชช้างขวัญและบริเวณใกล้เคียงโดยวิธีการวัดค่าสภาพ
ต้านทานไฟฟ้าและการหยั่งลึกดว้ ยสัญญาณเรดาร์ สามารถอธบิ ายลักษณะทางธรณวี ิทยาใตด้ ินในระดับต้ืนของ
พืน้ ทีแ่ ละกำหนดขอบเขตพื้นทเ่ี สย่ี งทสี่ ามารถเกิดหลุมยบุ ได้ในอนาคตดังน้ี

1 ลักษณะธรณีวทิ ยาใตด้ ินในพื้นที่บริเวณน้เี ป็นการสะสมตัวของตะกอนทางนำ้ โดยชั้นผวิ ดิน
ส่วนใหญจ่ ะเป็นดนิ ถมทีม่ คี วามแนน่ และแหง้ หนา 1-2 เมตร รองรบั ดว้ ยชั้นตะกอนดินเหนยี วหนา 10-13 เมตร
และพบตะกอนทรายและทรายแป้งที่ความลึก 13 เมตรเป็นตน้ ไป พน้ื ทบี่ รเิ วณน้ีไม่มีการรองรบั ด้วยหินปูน จึง
ไม่จัดเป็นพืน้ ทีเ่ ส่ียงทจ่ี ะเกิดหลมุ ยบุ ขนาดใหญ่

2. ลักษณะหลุมยุบที่ปรากฎในโรงเรียนและบริเวณใกล้เคียงอาจเกิดจากการเปลี่ยนแปลง
ระดับน้ำใต้ดิน ทำใหเ้ กิดเปน็ หลุมขนาดเล็กกระจายในพื้นที่ ปจั จยั ทท่ี ำให้เกดิ หลมุ ยบุ ลักษณะนี้คือหลังช่วงฝน
ตกหนกั

3. พ้นื ที่เสย่ี งที่มีโอกาสเกดิ หลุมยุบเพ่ิมเติมได้ในอนาคตคือบรเิ วณใกล้เสาธงของโรงเรียนและ
ทางทิศตะวันตกของสนามเด็กเลน่ (หลมุ เดมิ )

4. พื้นทใี่ ต้อาคารเรียน ไมพ่ บคา่ ความผดิ ปกติบง่ ชถ้ี งึ โพรงใต้ดนิ

5.3 ขอ้ เสนอแนะ

1. ควรมีการเจาะสำรวจเพิ่มเติมในบริเวณพื้นที่เสี่ยง เพื่อความแม่นยำประกอบการแปลผล
การสำรวจทางธรณฟี ิสิกส์

2. โรงเรียนควรประสานงานกับหนว่ ยงานโยธาธิการท้องถน่ิ เพ่อื ประเมนิ และฝังกลบหลุมยุบ
ทีป่ รากฎในปจั จบุ ันอย่างถูกวิธี ลดปัญหาการเกดิ ซ้ำและการเกดิ อุบัติเหตุในโรงเรียน