โครงการพัฒนาและยกระดับมาตรฐานห้องปฏิบัติการวิเคราะห์สารเคมีปนเปื้อนในสินค้าเกษตรนำเข้า V.1

โครงการ
พฒั นาและยกระดบั มาตรฐาน

ห้องปฏบิ ัตกิ ารวิเคราะห์
สารเคมปี นเป้ื อนในสินคา้ เกษตรนาเขา้

Version ๑

กลุ่มงานตรวจสอบการปนเป้ื อนสารเคมีในสินคา้ เกษตรนาเข้า

ดา่ นตรวจพชื เชยี งแสน สานักควบคุมพืชและวสั ดุการเกษตร กรมวชิ าการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ์
814 หมู่ที่ 2 ต.เวยี ง อ.เชยี งแสน จ.เชยี งราย โทร/แฟกซ์ 0 5365 0259 e-mail: [email protected]

ก

คำนำ

ห้องปฏิบัติการวิเคราะห์การปนเปื้อนสารเคมีในสินค้าเกษตรนำเข้า เป็นกลุ่มงานภายใต้สังกัด
ด่านตรวจพชื เชยี งแสน สำนักควบคุมพืชและวัสดุการเกษตร กรมวิชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ์
ทำหนา้ ทตี่ ามภารกิจที่ได้รับมอบหมายจากกรมวิชาการเกษตรในการตรวจสอบสารเคมีปนเปื้อนในกลุ่มสินค้าเกษตร
ผักและผลไมส้ ดทนี่ ำเข้ามาจากประเทศจนี เมยี นมา และ สปป.ลาว ผา่ นดา่ นตรวจพืชในเขตภาคเหนือ 5 ด่าน
และเขตภาคกลาง 1 ด่าน ประกอบด้วย ดพ.เชียงแสน เชียงของ แม่สอด แม่สาย แม่ฮ่องสอน และสังขละบุรี
โดยมีวตั ถุประสงคเ์ ป็นข้อมลู วิชาการนำไปใช้ในเชิงนโยบายเพื่อนำไปต่อรองทางการคา้ กบั ประเทศคู่ค้าที่สำคัญ
ของไทยและในปัจจุบันสินค้าเกษตรในกลุ่มผักและผลไม้สดมีแนวโน้มนำเข้าจากตา่ งประเทศเพิ่มขึ้นในแตล่ ะปี
และอาจส่งผลให้ด่านตรวจพืชแตล่ ะแห่งต้องเตรียมการจัดต้ังห้องปฏิบัติการเพ่ือวิเคราะห์การปนเป้ือนสารเคมีฯ
ในอนาคต

ดังนั้น กลุ่มงานตรวจสอบการปนเปื้อนสารเคมีในสินค้าเกษตรนำเข้า ดพ.เชียงแสน จึงมีแนวคิด
จัดทำ โครงการพัฒนาและยกระดับมาตรฐานห้องปฏิบัติการวิเคราะห์สารเคมีปนเปื้อนในสินค้าเกษตร
นำเข้า มีทั้งหมด 2 Version เพื่อเป็นต้นแบบให้กับดา่ นตรวจพืชท่ัวประเทศหรือหนว่ ยงานอ่ืน ที่มีพื้นที่จำกัด
และต้องการจัดตั้งห้องปฏิบัติการขนาดเล็ก (Minimal Lab) ที่สามารถปรับใช้งานตามสภาพพื้นที่จำกัดได้
โดยอยู่บนพื้นฐานความถูกต้องตามมาตรฐานของการวิเคราะห์ฯ รวมทั้งมีประสทิ ธภิ าพและมคี วามปลอดภัยสูง
ในส่วนของเนื้อหาได้ประสานขอความร่วมมือไปยังกองพัฒนาปัจจัยการผลิตทางการเกษตร (กปผ.) และกลุ่ม
พัฒนาการตรวจสอบพืชและปัจจัยการผลิต สำนักวิจัยและพัฒนาการเกษตร เขตที่ 2 (กพป. สวพ.2) เพื่อเป็น
ทป่ี รกึ ษาและชว่ ยตรวจสอบความถูกต้องให้สมบูรณม์ ากยิ่งขึน้ ในสว่ นของ Version 1 จะกลา่ วถึงการออกแบบ
และการ Set ห้องปฏิบัติการขั้นพื้นฐาน ส่วน Version 2 จะเพิ่มวิธีการใช้เครื่องมือวิเคราะห์ตัวใหม่
(GC-MS/MS) ซึ่งเป็นเครื่องมือท่ีมีสมรรถนะสูงและให้ค่าการวิเคราะห์ถูกต้องแม่นยำมากยิ่งข้ึนรวมทั้งเป็น
ทนี่ ยิ มใชก้ ันในงานด้านการวิเคราะห์สารฯ

คณะผ้จู ดั ทำหวังเป็นอย่างย่ิงว่า โครงการฯ ฉบับนีจ้ ะเป็นประโยชน์ต่อด่านตรวจพืชและหน่วยงานอื่นๆ
ที่สนใจเพื่อนำไปเป็นแนวทางในการจัดตั้งห้องปฏิบัติการขนาดเล็กพร้อมวิธีการดำเนินงานให้มีประสิทธิภาพ
ได้ผลการวิเคราะห์ที่ถูกต้อง เป็นที่ยอมรับตามมาตรฐานสากล และขอขอบคุณเจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้องทุกท่านท่ี
รว่ มมือกันทำงานจนโครงการฯ น้สี ำเรจ็ ลลุ ่วงดว้ ยดี พบกนั ใหม่ฉบับหนา้ ใน Version 2

คณะผู้จดั ทำ

ดา่ นตรวจพืชเชียงแสน

เมษายน 2565

ข

สารบัญ

หน้า

คำนำ ก

สารบญั ข

1. วัตถปุ ระสงค์ 1

2. ขอบเขต 1

3. ผูร้ ับผดิ ชอบ 1

4. คำนยิ าม 1

5. เอกสารอา้ งอิง 2

6. การออกแบบแปลนพน้ื ทใี่ นการใช้งาน 2

7. รายละเอียดของเครอ่ื งมอื และอปุ กรณท์ ีใ่ ช้ในการปฏบิ ัตงิ านของแต่ละห้อง 3

7.1 เคร่อื งมอื และอปุ กรณห์ อ้ งวิเคราะห์ผลทางเทคนิคโครมาโทกราฟี (Chromatography) 3

7.2 หอ้ งปฏิบัตกิ ารเพอื่ การเตรียมตวั อย่างก่อนขนั้ ตอนการนำไปวิเคราะห์ผลดว้ ย 3

เทคนิคโครมาโทกราฟี

7.3 ห้องอเนกประสงค์ 4

7.4 หอ้ งปฏิบัตงิ านของเจ้าหน้าท่ี 5

8. ตวั อยา่ งการปฏบิ ตั งิ านจริงของกล่มุ งานตรวจสอบการปนเปือ้ นสารเคมใี นสินคา้ เกษตรนำเขา้ 5

หอ้ งปฏบิ ตั ิการด่านตรวจพืชเชยี งแสน (ในขน้ั ตอนการรบั และการเตรียมตวั อย่างกอ่ นนำไป

วิเคราะหผ์ ล)

8.1 เคร่อื งมือและอุปกรณใ์ นขน้ั ตอนการรบั ตวั อยา่ ง 5

8.2 เคร่ืองมือและอุปกรณใ์ นขน้ั ตอนการเตรยี มตวั อย่างก่อนการวิเคราะห์ 5

8.3 เครอื่ งมอื และอุปกรณ์ในขน้ั ตอนการสกัด (extraction) และการขจดั สง่ิ ปนเปอ้ื น 6

(clean up) เพอ่ื วิเคราะหต์ ามขั้นตอนของ QuEChERS

8.4 อุปกรณค์ วามปลอดภัยสำหรับผ้ปู ฏบิ ัตงิ าน 9

8.5 สารเคมีทีใ่ ช้ 10

8.6 ขนั้ ตอนการปฏิบตั งิ าน 11

ภาคผนวก 1 ตัวอยา่ งแปลนพ้นื ทใ่ี นการใช้งาน 15

ภาคผนวก 2 เคร่อื งมือและวัสดุอุปกรณ์ที่สำคญั ในหอ้ งปฏิบตั กิ ารดา่ นตรวจพืชเชียงแสน 16

ภาคผนวก 3 ภาพประกอบขัน้ ตอนการปฏบิ ัติงาน 18

ภาคผนวก 4 ผู้ดำเนนิ การในโครงการ 19

โครงการพฒั นาและยกระดบั รหสั หน้า 1/20
มาตรฐานหอ้ งปฏิบัตกิ ารวเิ คราะห์สารเคมี ฉบบั ที่ 0 แกไ้ ขคร้งั ท่ี 0

ปนเป้อื น ในสนิ ค้าเกษตรนำเข้า วันทบี่ ังคับใช้
Version 1

1. วตั ถุประสงค์
เพื่อเป็นต้นแบบในการจัดตั้งห้องปฏิบัติการขนาดเล็ก (Minimal Lab) ให้สามารถปรับใช้งานตาม

สภาพพนื้ ทจ่ี ำกัดโดยอยบู่ นพ้นื ฐานมาตรฐานความถกู ต้องในการวเิ คราะห์สารเคมีปนเปื้อนในสนิ คา้ เกษตรนำเข้า
กลมุ่ ผกั และผลไมส้ ดแบบมปี ระสิทธภิ าพและมีความปลอดภยั

2. ขอบเขต
2.1 แบบจำลองกำหนดพื้นที่ทั้งหมด 200 ตารางเมตร โดยมีความกว้าง เท่ากับ 10 เมตร ความยาว

เทา่ กบั 20 เมตร
2.2 การดำเนินงานเริ่มตั้งแต่ขั้นตอนการรับตัวอย่างถึงขั้นตอนการเตรียมตัวอย่างเพื่อเข้าสู่กระบวน

การวเิ คราะห์ผลทางเทคนิคแก๊สโครมาโทกราฟี (Gas Chromatography; GC) หรอื เทคนคิ แกส๊ โครมาโทกราฟี
เข้ากับแมสส เปกโ ตรเม ทรี (Gas Chromatography – Mass Spectrometry; GC-MS) ช นิด Triple
Quadrupole (GC-MS/MS)

3. ผูร้ ับผดิ ชอบ

1. นางภูษณศิ า ธานี นกั วิชาการเกษตรชำนาญการพเิ ศษ
นกั วิทยาศาสตรป์ ฏบิ ัตกิ าร
2. นางสาวภารดี ถาวรวงษ์ นักวทิ ยาศาสตร์
นกั วิทยาศาสตร์
3. นางร่งุ นภา เตโช นักวทิ ยาศาสตร์
พนักงานจา้ งเหมา
4. นางมินตรา ไชยศริ ิ

5. นางสาวกฤษฎาภรณ์ ยะฮาด

6. นางสาวเรณู ไชยมงคล

4. คำนยิ าม
ตัวอย่าง หมายถึง ผักและผลไม้สดนำเข้าจากประเทศจีนและเมียนมาที่รับมาจากด่านตรวจพืชในเขต

ภาคเหนือ 5 ด่าน ได้แก่ ด่านตรวจพืชเชียงแสน เชียงของ แม่สาย แม่สอด แม่ฮ่องสอน และในเขตภาคกลาง
1 ดา่ น คือ สังขละบรุ ี

QuEChERS (Quick, Easy Cheap, Effective Rugged and Safe) หมายถึง วิธีการเตรียมตัวอย่าง
เพื่อตรวจวิเคราะห์สารพิษตกค้างในผลิตผลและผลิตภัณฑ์ทางการเกษตร ท่ีได้รับความนิยมอย่างแพร่หลาย
ในปจั จบุ นั เนือ่ งจากเป็นวธิ ที ี่รวดเรว็ งา่ ย ใช้สารเคมีในปริมาณน้อยจงึ ปลอดภยั และมีประสิทธภิ าพ

สารเคมีปนเป้ือน หมายถึง สารพิษตกค้างซึง่ เป็นสารเคมกี ำจัดศัตรูพืชหรือสัตว์ หรือกลุ่มอนุพันธ์ของ
สารเคมีดังกล่าว ได้แก่ สารในกระบวนการเปลี่ยนแปลง (conversion products) สารในกระบวนการสร้าง
และสลาย (metabolites) สารที่เกิดจากปฏิกิริยา (reaction products) หรือสิ่งปลอมปนที่มีความเป็นพิษ
ซงึ่ ปนเป้ือนหรอื ตกคา้ งในผักและผลไมส้ ดนำเขา้

โครงการพฒั นาและยกระดับมาตรฐาน รหัส หน้า 2/20
ห้องปฏบิ ัตกิ ารวเิ คราะหส์ ารเคมปี นเปอื้ น ฉบับที่ 0 แก้ไขครั้งท่ี 0

ในสินคา้ เกษตรนำเข้า Version 1 วนั ทบ่ี งั คบั ใช้

5. เอกสารอ้างอิง
5.1 สำนักงานมาตรฐานสินค้าเกษตรและอาหารแหง่ ชาติ. 2551. วธิ ชี กั ตัวอยา่ งเพอื่ ตรวจหาสารพษิ ตกคา้ ง.

ประกาศในราชกิจจานุเบกษา เลม่ 125 ตอนพเิ ศษ 139 ง.
5. 2 In House Method Base on Anastassiades, M., S. J. Lehotay, D.Stajhbaher and F. J.

Schenck. 2 0 0 3 . Fast and Easy Multiresidue Method Employing Acetonitrile Extraction
/Partitioning and 'Dispersive Solid-Phase Extraction' for the Determination of Pesticide Residues
in Produce. Journal of AOAC International 86(2) :412-431.

5.3 วงศ์วรตุ ม์ บุญญานโุ กมล และจฬุ าลกั ษณ์ บางเหลอื . 2557. ค่มู ือความปลอดภยั ในห้องปฏบิ ัติการ
(Manual of Laboratory Safety). หอ้ งปฏบิ ัติการกลางสำหรับการเรียนการสอนและวิจัย มหาวทิ ยาลยั มหิดล
วทิ ยาเขตอำนาจเจริญ.

6. การออกแบบแปลนพ้นื ทีใ่ นการใช้งาน
- แบบแปลนถูกออกแบบให้มพี ืน้ ท่ีในการใชง้ าน 2 ส่วนหลัก คือ
ส่วนท่ี 1 หอ้ งปฏบิ ตั กิ ารที่ต้องควบคุมปจั จยั สภาพแวดลอ้ มให้คงที่ ประกอบด้วย 2 ห้อง ดงั นี้
ห้องที่ 1 ห้องวิเคราะห์ผลทางเทคนิคแก๊สโครมาโทกราฟี (Gas Chromatography; GC)

เป็นห้องที่มีความสำคัญต้องแยกส่วนเป็นห้องเฉพาะ เนื่องจากต้องควบคุมปัจจัยสภาพแวดล้อมให้คงที่เพ่ือ
ให้ผลการวิเคราะห์ถูกต้องแม่นยำ เช่น ควบคุมอุณหภูมิให้อยู่ในระดับ 25±5 องศาเซลเซียส และความชื้น
สัมพัทธ์ให้อยู่ในระดับ 45-65 % RH ห้องที่เหมาะสมกำหนดขนาด 5 x 4 เมตร เพราะมีเฉพาะเครื่องมือ
และอปุ กรณท์ ใี่ ช้สำหรบั วเิ คราะหผ์ ลเท่านน้ั

ห้องที่ 2 ห้องปฏิบัติการสำหรับการเตรียมตัวอย่างก่อนนำไปวิเคราะห์ผลด้วยเทคนิค
แก๊สโครมาโทกราฟี เช่น การสับ/หั่น/ปั่นตัวอย่างให้ละเอียด การสกัด (Extraction) รวมถึงการขจัดสิ่งปนเปื้อน
(Clean up) และห้องนี้ควรมีการจัดวางเครื่องชั่งให้อยู่ในที่มิดชิด ไม่มีลมและควรห่างจากประตู-หน้าต่าง
เน่อื งจากเครื่องชัง่ มีความไว (Sensitive) มาก ห้องที่เหมาะสมกำหนดขนาด 5 x 16 เมตร

สว่ นที่ 2 หอ้ งทั่วไปทไ่ี มจ่ ำเปน็ ต้องควบคมุ ปัจจยั สภาพแวดลอ้ ม ประกอบดว้ ย 3 ห้อง ดงั นี้
ห้องที่ 1 ห้องอเนกประสงค์ซึ่งสามารถปรับเปลี่ยนให้เหมาะสมกับหน้างาน เช่น การเก็บ

สารเคมี การเก็บตัวอย่างในตู้แช่แข็ง การล้างอุปกรณ์ด้วยเครื่องทำความสะอาดด้วยระบบอัลตร้าโซนิค
(Ultrasonic Bath) และการติดตงั้ เคร่อื งทำน้ำกลั่น เป็นต้น

หอ้ งที่ 2 ห้องปฏบิ ัตงิ านของเจา้ หนา้ ที่ ใชส้ ำหรับงานเอกสาร งานบรกิ าร และตดิ ต่อประสานงาน
หอ้ งท่ี 3 หอ้ งน้ำ

โครงการพฒั นาและยกระดับมาตรฐาน รหสั หนา้ 3/20
ห้องปฏบิ ัตกิ ารวิเคราะหส์ ารเคมีปนเปอื้ น ฉบบั ท่ี 0 แก้ไขคร้งั ท่ี 0

ในสินค้าเกษตรนำเขา้ Version 1 วันทีบ่ ังคบั ใช้

7. รายละเอียดของเคร่อื งมอื และอปุ กรณ์ทใ่ี ช้ในการปฏิบัตงิ านของแต่ละหอ้ ง

7.1 เครือ่ งมอื และอุปกรณ์ห้องวิเคราะหผ์ ลทางเทคนคิ โครมาโทกราฟี (Chromatography) ประกอบด้วย

7.1.1 เครื่องแก๊สโครมาโทกราฟและวิเคราะห์มวลชนิดทริปเปิลควอดรูโพล จำนวน 1 ชุด

(GC-MS/MS) พร้อมชดุ ประมวลผล (เคร่ืองคอมพวิ เตอร์และเครื่องปร้ิน)

7.1.2 เครอื่ งสำรองไฟ (UPS)

7.1.3. ถงั แก๊ส เชน่ ฮีเลียม (He) และ อารก์ อน (Ar)

7.1.4 โต๊ะพร้อมเก้าอี้นั่ง เป็นโต๊ะสำหรับติดตั้งข้อ 7.1.1 ควรมีลิ้นชักเพื่อเก็บอุปกรณ์เสริม

ของเครือ่ งฯ ดว้ ย

7.1.5 เครื่องปรบั อากาศ

7.1.6 เครอ่ื ง Thermo-Hygrometer (เครอ่ื งวัดอณุ หภูมแิ ละความชื้น) จำนวน 1 เครือ่ ง

7.2 หอ้ งปฏิบตั ิการเพ่ือการเตรยี มตัวอย่างกอ่ นข้นั ตอนการนำไปวิเคราะห์ผลดว้ ยเทคนคิ โครมาโทกราฟี

7.2.1 เคร่ืองชง่ั ไฟฟา้ (Electric Balance) ทศนิยม 2 ตำแหน่ง และ 4 ตำแหน่ง
7.2.2 เครื่องปั่นเหวี่ยงความเร็วสูง (Centrifuge) ความเร็วของรอบการปั่นได้ตั้งแต่
3,000 – 6,000 รอบตอ่ นาที (RPM)
7.2.3 เครื่องเขย่าสาร (Vortex mixer) ความเร็วรอบในการเขย่าอยู่ในช่วง 600-2,700
รอบตอ่ นาที (RPM)
7.2.4 ตู้ดดู ควัน (Fume Hood) ขนาด 1.20 x 2.35 x 0.85 เมตร (กว้าง x สงู x ลึก)
7.2.5 เครื่องลดปริมาณสารละลายโดยใชแ้ ก๊สไนโตรเจน (Nitrogen evaporator) ใชส้ ำหรับ
เปา่ สารเคมใี หแ้ หง้ และทำให้สารสำคัญมีความเข้มขน้ ขนึ้
7.2.7 เครื่องดูดจ่ายสารละลายปริมาตรน้อย (Micro Pipette) จำนวน 3 ขนาด ได้แก่ 10-100
100-1,000 และ 1,000-5,000 ไมโครลิตร
7.2.8 เครอ่ื งดดู จ่ายของเหลวจากขวด (Dispenser) ขนาด 1-10 มลิ ลลิ ติ ร
7.2.9 กระบอกตวงแกว้ (Cylinder Glass) ขนาดตา่ งๆ ข้ึนอยกู่ ับการใชง้ าน เช่น 1-10 50-500
และ 100-1,000 มลิ ลลิ ิตร เป็นตน้
7.2.10 บีกเกอร์แก้ว (Beaker Glass) ขนาดต่างๆขึ้นอยู่กับการใช้งาน เช่น 25 50 250
และ 500 มลิ ลลิ ิตร

7.2.11 ปิเปตแกว้ (Pasteur Pipette Glass) ขนาด 150 mm.
7.2.12 ลกู ยางปเิ ปต (Pipette Bulb) ขนาด S
7.2.13 หลอดเซนตรฟิ ิว (Centrifuge Tube) พรอ้ มฝาปดิ ขนาด 15 และ 50 มิลลลิ ติ ร
7.2.14 ช้อนตักสารสแตนเลส (Stainless Spatula) ขนาดต่างๆ ขึ้นอยู่กับการใช้งาน
เช่น เบอร์ 0 5 7 และ 12 เปน็ ต้น
7.2.15 ถาดอะลูมิเนียมจำนวนตามความเหมาะสมให้เพยี งพอต่อการใช้งาน

โครงการพัฒนาและยกระดับมาตรฐาน รหัส หนา้ 4/20
หอ้ งปฏบิ ัติการวเิ คราะหส์ ารเคมีปนเปื้อน ฉบับท่ี 0 แก้ไขครงั้ ท่ี 0

ในสนิ คา้ เกษตรนำเข้า Version 1 วนั ที่บังคบั ใช้

7.2.16 ปิเปต ทปิ (Pipette Tip) ขนาดตา่ งๆ ขึ้นอยูก่ ับการใชง้ าน เชน่ ขนาด 200 1,000
และ 5,000 ไมโครลิตร เปน็ ตน้

7.2.17 ขวดไวแอล (Vial) สีใสหรือสีชา ขนาดที่เหมาะสมคือ 2 มิลลิลิตร สำหรับ
ใส่สารละลายตวั อย่างกอ่ นนำไปฉดี ดว้ ยเคร่ืองโครมาโทรกราฟ (Chromatograp)

7.2.18 ฝามรี ูพรอ้ มแผ่นซิลิโคน (Screw cap with Septa PTFE/Silicone Septa) ลกั ษณะ
ฝาเกลียว สำหรับปิดขวดไวแอล (7.2.17)

7.2.19 ตะแกรงใส่ขวดไวแอล (Vial Rack) ทำจากพลาสติกโพลีโพรพิลีน Polypropylene
(PP) สามารถบรรจขุ วดไวแอลได้ 50 ขวดต่อ 1 ตะแกรง

7.2.20 ตะแกรงใส่หลอดเซนตรฟิ วิ ขนาด 15 และ 50 มลิ ลลิ ิตร
7.2.21 ถังแกส๊ ไนโตรเจน
7.2.22 เก้าอีจ้ ำนวนให้เหมาะสมสำหรับผ้ใู ชง้ าน
7.2.23 โตะ๊ ควรมีจำนวนใหเ้ พียงพอต่อการวางอปุ กรณ์และมีลนิ้ ชักสำหรับเกบ็ ของ
7.2.24 เคร่อื งปรับอากาศ
7.2.25 เคร่อื ง Thermo-Hygrometer (เครือ่ งวดั อณุ หภมู แิ ละความช้ืน) จำนวน 1 เครอื่ ง
7.2.26 วัสดุอุปกรณ์ สำหรับรับตัวอย่าง เช่น ถุงซิปล็อค ปากกาเขียนซีดี หรือปากกา
permanent แผ่นสติกเกอร์ ถุงมือยาง และตะกรา้ เปน็ ต้น
7.2.27 วัสดุอุปกรณ์ สำหรับสับ/หั่น/ปั่นละเอียดตัวอย่าง เช่น เขียง มีด ถุงซิปล็อค
เครอ่ื งป่ันแบบละเอียด แผ่นสตกิ เกอร์ ปากกาเขียนซดี ี หรอื ปากกา permanent และชอ้ นสำหรบั ตกั ตวั อยา่ ง เป็นตน้
7.2.28 ตดิ ตงั้ อุปกรณ์สำหรบั ทำความสะอาดเครอื่ งมือและอุปกรณ์ เช่น อา่ งน้ำและก๊อกนำ้
7.2.29 ชนั้ สำหรับวางเครื่องมอื และอปุ กรณ์ทีท่ ำความสะอาดแล้วเพื่อผึง่ ให้แหง้
7.2.30 ติดตั้งเครื่องมือความปลอดภัยประจำห้องปฏิบัติการ เช่น อ่างล้างตาและที่ล้างตา
ฉกุ เฉิน ฝกั บวั นิรภัย อุปกรณ์ตัดกระแสไฟฟา้ ไฟส่องสวา่ งกรณฉี กุ เฉนิ และถังดับเพลงิ ชนดิ มือถอื เป็นตน้

7.3 ห้องอเนกประสงค์สามารถปรบั เปลีย่ นใหเ้ หมาะสมกับหนา้ งาน
สำหรับห้องเอนกประสงค์สามารถจัดสรรและแบ่งโซนพื้นที่ให้เหมาะสมต่อการใช้งาน

และปลอดภยั เน่อื งจากหอ้ งน้มี กี ารเกบ็ สารเคมี
7.3.1 ตู้หรือช้นั สำหรับเก็บสารเคมี
7.3.2 ตูแ้ ช่แขง็ (Deep Freezer)
7.3.3 เครือ่ งทำน้ำกลั่น
7.3.4 เครื่องทำความสะอาดด้วยระบบอลั ตร้าโซนคิ (Ultrasonic Bath)
7.3.5 ช้ันสำหรับวางเครอื่ งมอื และอปุ กรณท์ ี่ทำความสะอาดแลว้ เพ่ือผง่ึ ใหแ้ ห้ง
7.3.6 ตดู้ ูดความชน้ื ไฟฟา้ (Electronic Dry cabinet)
7.3.7 ถงั ดบั เพลงิ แบบมอื ถือ

โครงการพัฒนาและยกระดับมาตรฐาน รหสั หนา้ 5/20
ห้องปฏบิ ตั ิการวิเคราะห์สารเคมปี นเปือ้ น ฉบับที่ 0 แก้ไขครง้ั ท่ี 0

ในสนิ คา้ เกษตรนำเข้า Version 1 วันทบี่ ังคบั ใช้

7.4 ห้องปฏิบัตงิ านของเจา้ หน้าที่ ใชส้ ำหรับงานเอกสาร งานการบรกิ าร และตดิ ต่อประสานงาน
7.4.1 ตสู้ ำหรับเกบ็ เอกสาร เกบ็ อปุ กรณ์สำนกั งานท่วั ไป
7.4.2 โต๊ะเก้าอ้ี ขนาดและจำนวนให้เหมาะสมกบั ผใู้ ช้งาน
7.4.3 ชุดคอมพิวเตอร์ขนาดและจำนวนใหเ้ หมาะสมกับผู้ใช้งาน

8. ตัวอย่างการปฏิบัติงานจริงของกลุ่มงานตรวจสอบการปนเปื้อนสารเคมีในสินค้าเกษตรนำเข้า
ห้องปฏบิ ัตกิ ารดา่ นตรวจพืชเชียงแสน (ในข้นั ตอนการรบั และการเตรียมตวั อย่างกอ่ นนำไปวิเคราะหผ์ ล)

8.1 เครอื่ งมือและอปุ กรณ์ในขน้ั ตอนการรบั ตัวอย่าง
8.1.1 ถงุ ซิปลอ็ ค ขนาด 30 x 46 เซนติเมตร
8.1.2 ปากกาเขยี นซีดี หรอื ปากกา permanent ท่ีหมึกสามารถกันน้ำได้ สำหรับเขยี นบนสตกิ เกอร์
8.1.3 แผ่นสติกเกอร์ สำหรับบันทึกรายละเอียดคร่าวๆ ของตัวอย่าง ขนาดประมาณ 5 x 8

เซนติเมตร (สามารถปรับได้ตามความเหมาะสม เพอ่ื ให้สามารถบันทกึ รายละเอยี ดได้ครบถว้ น)
8.1.4 แผ่นยางรองตัด ขนาด 45 x 60 เซนติเมตร สำหรับวางตัวอย่างพืชขณะบันทึกภาพ

เพอ่ื ใหเ้ หน็ ลักษณะทางกายภาพของพืชชนดิ นั้นๆ รวมถึงขนาดของตัวอยา่ งไดอ้ ยา่ งชดั เจน
8.1.5 ถงุ มือยาง ใช้สวมใส่ขณะรบั ตัวอยา่ ง
8.1.6 ตะกร้าสำหรับบรรจุตัวอย่างที่อยู่ในถุงซิปล็อคแล้ว เพื่อความเป็นสัดส่วนและสะดวก

ในการขนยา้ ย
8.1.7 กล้องถ่ายรปู หรือโทรศัพท์มือถือท่สี ามารถบันทึกภาพของตวั อยา่ งไดช้ ดั เจน

8.2 เครอ่ื งมอื และอปุ กรณ์ในขั้นตอนการเตรยี มตัวอยา่ งก่อนการวเิ คราะห์
8.2.1 เขียงพลาสติก ขนาด 45 x 30 เซนติเมตร ขึ้นไป แล้วแตค่ วามสะดวกของผูใ้ ชง้ าน
8.2.2 มีด จำเป็นต้องมีความคม เพอ่ื ให้การสับ/หัน่ งา่ ยและรวดเรว็
8.2.3 ถงุ ซปิ ล็อค ขนาด 30 x 46 เซนตเิ มตร สำหรบั ใสต่ วั อย่างท่สี ับ/ห่นั แลว้
8.2.4 ตู้แช่แข็ง (Deep Freezer) ที่มีอุณหภูมิ ตั้งแต่ -18 ถึง -22 องศาเซลเซียส

เพื่อใหต้ วั อยา่ งแข็งตัวอยา่ งรวดเร็ว ง่ายต่อการป่นั แบบละเอียด
8.2.5 เคร่ืองปน่ั แบบละเอียด ท่สี ามารถป่นั ตัวอย่างที่มอี ุณหภมู ิตดิ ลบและแข็งตัวได้เป็นอย่างดี

โดยที่ไม่ทำให้ตัวเครื่องและใบมีดเกิดความเสียหายขณะปั่นตัวอย่าง เพื่อให้ตัวอย่างมีเนื้อเนียนละเอียดคล้าย
smoothies และควรมคี วามจุในชว่ ง 0.5-2 กโิ ลกรัม

8.2.6 ถุงซิปล็อค ขนาด 5 x 7 เซนติเมตร สำหรับใส่ตัวอย่างที่ปั่นละเอียดแล้ว
(ประมาณ 70 กรัมขน้ึ ไป)

8.2.7 แผ่นสติกเกอร์ ขนาดประมาณ 3 x 5 เซนติเมตร หรือตามความเหมาะสม สำหรับ
บันทึกรายละเอียดของตัวอย่างบนถุงซิปล็อค ที่สามารถกันน้ำได้ (เนื่องจากตัวอย่างที่บรรจุในถุงนี้จะต้องถูก
นำไปแช่ Freezer ไวเ้ ป็นเวลา 3 เดือน เพอื่ เกบ็ ตวั อยา่ งไวส้ ำหรับทวนสอบยอ้ นกลับ หากมขี ้อสงสยั )

8.2.8 ปากกาเขียนซดี ี หรือปากกา permanent ท่ีหมกึ สามารถกันน้ำได้ สำหรบั เขยี น
บนสตกิ เกอร์

8.2.9 ช้อนสำหรบั ตักตวั อย่างทปี่ นั่ แล้วเพ่อื ใสใ่ นถงุ ซปิ ลอ็ ค ขนาด 5 x 7 เซนติเมตร

โครงการพัฒนาและยกระดับมาตรฐาน รหสั หนา้ 6/20
ห้องปฏบิ ตั ิการวเิ คราะหส์ ารเคมีปนเปื้อน ฉบับที่ 0 แก้ไขคร้ังที่ 0

ในสนิ คา้ เกษตรนำเข้า Version 1 วันท่ีบงั คบั ใช้

8.3 เครื่องมือและอุปกรณ์ในขั้นตอนการสกัด (extraction) และการขจัดสิ่งปนเปื้อน (clean up)
เพอ่ื วิเคราะห์ตามขั้นตอนของ QuEChERS

8.3.1 เครื่องชั่งไฟฟ้า (Electric Balance) ทศนิยม 2 ตำแหน่ง (สำหรับชั่งตัวอย่าง
และสารเคมีในข้นั ตอนการสกดั ) ตอ้ งสามารถชัง่ สารเคมีท่ีมีนำ้ หนกั ไมต่ ่ำกว่า 0.01 กรมั ได้

8.3.2 เครื่องชั่งไฟฟ้า (Electric Balance) ทศนิยม 4 ตำแหน่ง (สำหรับชั่งสารเคมีที่ใช้ใน
ขน้ั ตอนการสกดั และการขจัดสงิ่ ปนเปือ้ น) ตอ้ งสามารถช่ังสารเคมที มี่ นี ำ้ หนกั ไมต่ ำ่ กว่า 0.0001 กรัม ได้

8.3.3 เครื่องปั่นเหวี่ยงความเร็วสูง (Centrifuge) ใช้สำหรับตกตะกอนอนุภาคให้แยกชั้น
ออกจากของเหลว ควรมีคณุ สมบัติ ดังนี้

8.3.3.1) สามารถปรับความเร็วของรอบการปนั่ ได้ตั้งแต่ 3,000 – 6,000 รอบต่อนาที (RPM)
8.3.3.2) สามารถเปลี่ยนชนิดของหวั Rotor ได้หลายแบบ ซึ่งต้องสามารถรองรับ Rotor
ที่บรรจุ Centrifuge tube ขนาด 15 มิลลิลิตร ได้อย่างน้อย 6 ช่อง และ Centrifuge tube ขนาด
50 มลิ ลิลิตร ได้อย่างน้อย 4 ชอ่ ง (ขน้ึ อยกู่ บั ผใู้ ช้งาน)
8.3.3.3) สามารถปรับตัง้ เวลาได้ 1 นาที ถึง 99 ช่วั โมง
(ความเรว็ รอบการปัน่ และชนิดของหัว Rotor มีผลตอ่ ราคาเครือ่ ง ผ้ใู ช้งานควรเลอื กใหเ้ หมาะสมกบั งาน)
8.3.4 เครื่องเขย่าสาร (Vortex mixer) ใช้สำหรับผสมสารละลายและสารเคมีให้เข้ากัน
ควรมคี ณุ สมบตั ิ ดังน้ี
8.3.4.1) แป้นรองรบั ควรทำด้วยยาง เพื่อรองรบั กบั หลอด Centrifuge tube ไดเ้ ป็นอย่างดี
8.3.4.2) ควรปรับตั้งการเขย่าสารได้ 2 แบบ คือ แบบต่อเนื่องและแบบเขย่าเมื่อมีแรง
กดทบั บนแป้นรองรบั
8.3.4.3) ควรมีความเร็วรอบในการเขยา่ อยู่ในช่วง 600-2,700 รอบต่อนาที (RPM)
(ทง้ั นีอ้ าจเลอื กใช้เครื่องทสี่ ามารถรองรับหลอดทดลอง ขวดรปู ชมพู่ บกี เกอร์ ด้วยกไ็ ดแ้ ลว้ แตผ่ ู้ใช้งาน)
8.3.5 ตู้ดูดควัน หรือตู้ดูดไอสารเคมี (Fume Hood) สำเร็จรูป ใช้สำหรับดูดไอกรด
และสารเคมีท่เี ปน็ พิษ ควรมคี ุณสมบตั ิ ดังนี้
8.3.5.1) เป็นระบบ Automatic by Pass System คือ ช่องลมผ่านในกรณีที่ปิดบานตู้
เพื่อปอ้ งกนั ไม่ใหเ้ กดิ สญุ ญากาศภายในตู้
8.3.5.2) ส่วนสูงของตู้ภายนอกจากด้านบนสุดจนถึงขาตู้ ควรมีขนาด 1.20 x 2.35 x
0.85 เมตร (กวา้ ง x สูง x ลกึ )
8.3.5.3) โครงสร้างภายนอกและภายในทนต่อการกัดกร่อนของไอระเหยสารเคมี ทนต่อ
การขีดขว่ น ไมเ่ ปน็ สนมิ
8.3.5.4) บานประตูตู้ควรเป็นกระจกนิรภยั เพื่อป้องกันไอระเหยของสารเคมีและป้องกัน
สารเคมีหรือของแขง็ กระเด็นใสผ่ ู้ปฏบิ ตั ิงาน

8.3.5.5) พื้นที่ด้านในสุดเป็นรางระบายน้ำ มีสะดืออ่างสำหรับน้ำทิ้งจากราง ทนทานต่อ
การกัดกร่อนของกรด-ด่าง ได้เปน็ อย่างดี

8.3.5.6) มีระบบ Automatic Air Flow by Pass ทำให้ไม่เกิดสุญญากาศเมื่อปิดบาน
ประตตู ู้ เป็นไปตามมาตรฐาน BS 7258

โครงการพัฒนาและยกระดับมาตรฐาน รหัส หน้า 7/20
หอ้ งปฏบิ ตั ิการวเิ คราะห์สารเคมีปนเป้ือน ฉบับที่ 0 แก้ไขคร้งั ท่ี 0

ในสนิ คา้ เกษตรนำเข้า Version 1 วันที่บงั คับใช้

8.3.5.7) ภายในตู้ดูดควัน ผนังหลังควรมีแผ่นบังคับทิศทางการไหลของอากาศ (Baffle)
ตามหลกั Aero Dynamic จะชว่ ยป้องกนั การหมุนของลมได้ดี ไม่ให้เกิดลมมว้ นกลับเข้าหาตวั ผ้ใู ชง้ าน

8.3.5.8) มีแผงควบคุมการทำงานเปน็ ชนดิ กึง่ สัมผัส พรอ้ มสญั ญาณไฟฟ้าแสดงระบบการ
ระบายควันบริเวณหนา้ ตู้

8.3.6 เคร่อื งลดปริมาณสารละลายโดยใช้แกส๊ ไนโตรเจน (Nitrogen evaporator) ใชส้ ำหรับ
เปา่ สารเคมีใหแ้ หง้ และทำให้สารสำคญั มคี วามเข้มข้นข้ึน ควรมีคุณสมบัติ ดังน้ี

8.3.6.1) มีขนาดพอเหมาะ สามารถวาง/ตั้งในตู้ดดู ควนั (Fume Hood) สำเรจ็ รูปได้
8.3.6.2) สามารถปรบั และควบคุมอัตราการไหลของแก๊สได้
8.3.6.3) สามารถใช้ได้กับหลอดทดลองหรอื ขวด ท่ีมขี นาดตา่ งกันได้หลายขนาด
8.3.6.4) มีตำแหน่งสำหรับวางตวั อย่างพร้อมกนั ไมน่ ้อยกวา่ 24 ตำแหน่ง
8.3.6.5) มวี าลว์ ปดิ -เปิด แกส๊ ทุกตำแหน่ง
8.3.6.6) สามารถปรับความสูงของชุดเข็มไดต้ ามตอ้ งการ พรอ้ มระบบลอ็ ค
8.3.6.7) ตัวเข็มต้องทนต่อการกดั กร่อนของสาร และไม่เปน็ สนมิ
8.3.7 ถังแก๊สไนโตรเจน (N2)

8.3.8 เครื่องดดู จา่ ยสารละลายปริมาตรน้อย (Micro Pipette) ขนาด 10-100 ไมโครลิตร
8.3.9 เครื่องดูดจ่ายสารละลายปริมาตรน้อย (Micro Pipette) ขนาด 100-1,000 ไมโครลติ ร
8.3.10 เครื่องดดู จ่ายสารละลายปริมาตรนอ้ ย (Micro Pipette) ขนาด 1,000-5,000 ไมโครลติ ร
8.3.11 เคร่ืองดดู จ่ายของเหลวจากขวด (Dispenser) ขนาด 1-10 มลิ ลลิ ติ ร ซง่ึ ต้องสามารถ
ต่อใช้งานกับขวดสารเคมีโดยตรง และล็อคปริมาตรที่ตั้งไว้ได้ นอกจากนั้นควรทำด้วยวัสดุคุณภาพสูงทนการ
กัดกร่อนของสารเคมีได้
8.3.12 กระบอกตวงแก้ว (Cylinder Glass) ขนาด 1-10 มลิ ลิลติ ร สำหรบั ตวงสารปริมาตร
ไมเ่ กนิ 10 มิลลิลิตร
8.3.13 กระบอกตวงแก้ว (Cylinder Glass) ขนาด 50-500 มิลลิลิตร สำหรับตวงสาร
ปริมาตรไมเ่ กนิ 500 มลิ ลิลิตร
8.3.14 กระบอกตวงแก้ว (Cylinder Glass) ขนาด 100-1,000 มิลลิลิตร สำหรับตวงสาร
ปรมิ าตรไม่เกนิ 1 ลิตร
8.3.15 บีกเกอร์แกว้ (Beaker Glass) ขนาด 5-500 มิลลลิ ติ ร ข้นึ อยกู่ บั ผู้ใช้งาน แต่อย่างน้อย
ต้องมี 4 ขนาด คอื 25 50 250 และ 500 มิลลลิ ติ ร เพ่อื ใชถ้ า่ ยเทสารสำหรับปรับปริมาตรดว้ ยกระบอกตวง
8.3.16 ปิเปตแก้ว (Pasteur Pipette Glass) ขนาด 150 มิลลิเมตร ใช้สำหรับดูดถ่าย
สารเคมเี ทา่ นั้น ไมส่ ามารถใชป้ รับปรมิ าตรได้
8.3.17 ลกู ยางปเิ ปต (Pipette Bulb) ขนาด S ซ่งึ ใช้สวมกบั ปเิ ปตแก้ว เพือ่ ดูด/ถ่ายสารเคมี
8.3.18 หลอดเซนตริฟิว (Centrifuge Tube) พร้อมฝาปิด ขนาด 15 มิลลิลิตร ใช้สำหรับ
บรรจุสารเคมีสำหรบั ในขัน้ ตอนการสกัด และในขั้นตอนการขจัดส่ิงปนเปื้อน ควรทำจากพลาสติกโพลีโพรพลิ นี
Polypropylene (PP) ทีส่ ามารถทนแรงเหวยี่ งไดด้ ี ไมเ่ สียรปู มสี เกลกำกับขา้ งหลอดและไม่หลุดลอกง่าย
มีแถบขาวสำหรับเขียนกำกับข้างหลอด

โครงการพัฒนาและยกระดับมาตรฐาน รหสั หนา้ 8/20
หอ้ งปฏบิ ัติการวเิ คราะหส์ ารเคมปี นเป้อื น ฉบับที่ 0 แก้ไขครง้ั ท่ี 0

ในสินคา้ เกษตรนำเข้า Version 1 วนั ทบ่ี งั คับใช้

8.3.19 หลอดเซนตริฟิว (Centrifuge Tube) พร้อมฝาปิด ขนาด 50 มิลลิลิตร ใช้สำหรับ
บรรจุตัวอย่าง และสารเคมีในขั้นตอนการสกัด ควรทำจากพลาสติกโพลีโพรพิลีน Polypropylene (PP)
ที่สามารถทนแรงเหวี่ยงได้ดี ไม่เสียรูป มีสเกลกำกับข้างหลอดและไม่หลุดลอกง่าย มีแถบขาวสำหรับเขยี นกำกับ
ขา้ งหลอด

8.3.20 ชอ้ นตกั สารสแตนเลส (Stainless Spatula) ใชส้ ำหรบั ตกั สารเคมี และตกั ตวั อยา่ ง
ซึ่งควรมีอยา่ งนอ้ ย 4 ขนาด ตามเบอร์ ดงั น้ี คอื 0 5 7 และ 12

8.3.21 ถาดสเี่ หลยี่ มอะลูมเิ นยี มคณุ ภาพดี สำหรับรองรับ/บรรจุ เครือ่ งแกว้ และวัสดุอุปกรณ์
ตา่ งๆ ท่ไี มใ่ ชแ้ ล้วหรอื เตรยี มล้าง ควรมคี ุณสมบัตคิ ือ ทนกรด-ด่าง ขนาดไม่เล็กหรอื ใหญ่จนเกนิ ไป และไม่ควรมี
น้ำหนกั มาก ควรมอี ย่างน้อย 5 ถาด

8.3.22 เครื่องทำน้ำกลั่น ใช้สำหรับกลั่นน้ำเพือ่ นำมาล้างเครื่องแก้วและอุปกรณ์ที่สมั ผัสกบั
สารเคมี ด้วยเครื่องทำความสะอาดด้วยระบบอัลตร้าโซนิค (Ultrasonic Bath) และใช้สำหรับกลั้วเครื่องแก้ว/
อุปกรณ์ กอ่ นผ่ึงให้แห้ง

8.3.23 เครื่องทำความสะอาดด้วยระบบอัลตร้าโซนคิ (Ultrasonic Bath) ใช้สำหรับขจัดสงิ่
สกปรกทเี่ กาะตามผวิ วตั ถุ เชน่ เครอื่ งแกว้ และวัสดอุ ุปกรณต์ ่างๆ โดยอาศัยหลกั การจากการส่งคลนื่ เสยี งความถ่ี
สูง (Ultrasound) ร่วมกับน้ำกลั่น เพื่อให้เกิดการบีบอัดและเมื่อฟองอากาศสลายตัวจะเกิดแรงดันต่อผิววัตถุ
จึงทำให้คราบสิ่งสกปรกหลุดออกได้ คุณสมบัติทั่วไปของเครื่องควรสามารถตั้งเวลาการสั่น และอุณหภูมิสูงได้
เพื่อใหส้ ามารถทำความสะอาดได้อย่างมปี ระสทิ ธิภาพ

8.3.24 ปิเปต ทปิ (Pipette Tip) ขนาด 200 ไมโครลิตร ใช้คกู่ ับ Micro Pipette ขนาด
10-100 ไมโครลิตร ในขอ้ 8.3.8

8.3.25 ปิเปต ทิป (Pipette Tip) ขนาด 1,000 ไมโครลิตร ใช้คู่กับ Micro Pipette ขนาด
100-1,000 ไมโครลติ ร ในขอ้ 8.3.9

8.3.26 ปิเปต ทิป (Pipette Tip) ขนาด 5,000 ไมโครลิตร ใช้คู่กับ Micro Pipette ขนาด
1,000-5,000 ไมโครลิตร ในข้อ 8.3.10

8.3.27 ขวดไวแอล (Vial) สีใสหรือสีชา ขนาด 2 มิลลิลิตร สำหรับใส่สารละลายตัวอย่าง
กอ่ นนำไปฉีดด้วยเครอื่ ง GC

8.3.28 ฝามีรูพร้อมแผ่นซิลิโคน (Screw cap with Septa PTFE/Silicone Septa) ลกั ษณะ
ฝาเกลียว สำหรับปิดขวดไวแอล ลักษณะเด่นของยางซิลิโคนชนิด PTFE คือ มีความหนาแน่นสูง ยืดหยุ่นสูง
ทนต่อการฉีกขาด ทนอุณหภูมิสงู และตำ่ และทนตอ่ การกัดกรอ่ นของสารเคมี

8.3.29 ตะแกรงใส่ขวดไวแอล (Vial Rack) ทำจากพลาสติกโพลีโพรพิลีน Polypropylene
(PP) สามารถบรรจขุ วดไวแอลได้ 50 ขวดตอ่ 1 ตะแกรง

8.3.30 ตะแกรงใส่หลอดเซนตริฟิวขนาด 15 มิลลิลิตร ส่วนใหญ่ทำด้วยพลาสติก PP
หรืออาจใช้ตะแกรงหลอดทดลอง 20x150 มิลลิเมตร ก็ได้ แต่ควรจะมีชอ่ งใสห่ ลอดอย่างน้อย 50 ช่อง

8.3.31 ตะแกรงใส่หลอดเซนตรฟิ ิวขนาด 50 มิลลิลิตร ส่วนใหญ่ทำดว้ ยพลาสติก PP ควรมี
ชอ่ งใสห่ ลอดอย่างน้อย 24 ชอ่ ง

โครงการพฒั นาและยกระดับมาตรฐาน รหัส หน้า 9/20
ห้องปฏบิ ัติการวิเคราะหส์ ารเคมปี นเป้ือน ฉบับที่ 0 แกไ้ ขครัง้ ท่ี 0

ในสินคา้ เกษตรนำเขา้ Version 1 วนั ทบี่ ังคับใช้

8.3.32 ตู้ดูดความชื้นไฟฟ้า (Electronic Dry cabinet) สำหรับเก็บสารเคมีที่ Sensitive
ต่อความชน้ื เช่น สารเคมีท่ีชงั่ เตรียมไว้ใช้ในขั้นตอนการสกัดและขจดั ส่ิงปนเป้ือน

8.4 อปุ กรณค์ วามปลอดภัยสำหรบั ผูป้ ฏบิ ตั งิ านห้องปฏิบัตกิ าร
8.4.1 อปุ กรณป์ อ้ งกันตา
เพื่อป้องกันดวงตาจากอนุภาค แก้ว เศษเหล็ก และสารเคมี ลักษณะของแว่นตาที่ใช้

ในห้องปฏบิ ตั ิการมี 2 ประเภท คอื
- แว่นตากันฝุ่น/ลม/ไอระเหย (Goggles) เป็นแว่นตาที่ป้องกันตาและพื้นที่บริเวณรอบ

ดวงตาจากอนภุ าคของเหลวตดิ เชื้อ หรือสารเคม/ี ไอสารเคมี
- แว่นตานิรภัย (Safety glasses) จะคล้ายกับแว่นตาปกติที่มีเลนส์ซึ่งทนต่อการกระแทก

และมีกรอบแว่นตาที่แข็งแรงกว่าแว่นตาทั่วไป แว่นตานิรภัยมักมีการบ่งชี้ด้วยอักษรเครื่องหมาย “Z87” ตรง

กรอบแวน่ ตาหรอื บนเลนส์
8.4.2 อปุ กรณ์ปอ้ งกนั มอื (Hand protection) ถงุ มอื (Gloves)
มีหน้าที่ในการปอ้ งกนั มือจากสิง่ ต่อไปนี้
- สารเคมี ส่ิงปนเปื้อนและการติดเชอื้ (เช่น ถงุ มือลาแท็กซ/์ ถงุ มอื ไวนลิ /ถุงมือไนไทรล์)
- ไฟฟ้า เม่ือความต่างศกั ยส์ ูงมากเกนิ ไป
- อุณหภมู ิที่สูง/ร้อนมาก (เชน่ ถงุ มือท่ีใช้สำหรับตู้อบ)
- อันตรายของเคร่ืองมอื /เครือ่ งกล สงิ่ ของมคี มซงึ่ อาจทำให้เกิดบาดแผลได้
8.4.3 อุปกรณป์ อ้ งกนั เทา้ (Foot protection)
รองเท้าที่ใช้ในการสวมใส่ในห้องปฏิบตั ิการ ตอ้ งเป็นรองเท้าทปี่ ิดนวิ้ เท้าและสวมใส่ตลอดเวลา

รองเท้าควรทำจากวัสดุที่สามารถทนต่อการกัดกร่อนของสารเคมี ตัวทำละลาย หรือการซึมผ่านของน้ำได้ดี
เช่น รองเท้ายางที่สวมหุ้มรองเท้าธรรมดา และรองเท้าบูท สำหรับรองเท้าหนังสามารถดูดซับสารเคมีได้
จึงไม่ควรนำมาสวม

8.4.4 อปุ กรณป์ ้องกนั ร่างกาย (Body protection)
เสื้อผ้าเพื่อป้องกัน (protective clothing) เมื่ออยู่ในห้องปฏิบัติการต้องสวมเสื้อคลุม

ปฏิบัติการ (lab coat) ตลอดเวลา เสื้อคลุมปฏิบัติการควรมีความทนทานต่อสารเคมีและการฉีกขาดมากกว่า
เสื้อผ้าโดยท่ัวไป นอกจากนี้ ผ้ากันเปื้อนท่ีทำด้วยพลาสติกหรอื ยางก็สามารถป้องกนั ของเหลวที่มีฤทธิก์ ัดกร่อน
หรอื ระคายเคืองได้

8.4.5 อุปกรณ์ปอ้ งกันระบบทางเดินหายใจ (Respiratory protection)
สำหรับป้องกันการหายใจเอาอนุภาคฝุ่นผงหรือไอสารเคมีเข้าสูร่ ่างกายในขณะปฏิบัติงาน

ด้วยการสวมหน้ากากที่สามารถกรองหรือมีตัวดูดจับสารปนเปื้อนก่อนที่จะหายใจเอาอากาศนั้นเข้าสู่ปอด
ซึ่งต้องเลือกใช้ให้เหมาะสมกับความเสี่ยงที่ต้องเผชิญ และการเลือกใช้หน้ากากแบบกรองอากาศต้องคำนึงถึง
ศักยภาพและประสิทธิภาพของตวั กรอง (Filter) หรอื ตวั ดูดซับ (Chemical cartridge) ในการขจัดสารอนั ตราย
โดยหน้ากากที่เลือกใช้ควรป้องกันสิ่งที่กำหนดได้สูงกว่าขีดจำกัดการสัมผัสสาร ในสิ่งแวดล้อมการทำงาน
(Occupational Exposure Level OEL) ที่กฎหมายกำหนดและหน้ากากกรองอากาศที่ใช้ต้องไม่รั่วซึม
และสวมได้กระชบั ใบหน้า รวมทงั้ มกี ารบำรุงรักษาทำความสะอาดตามกำหนดเวลา

โครงการพฒั นาและยกระดับมาตรฐาน รหสั หน้า 10/20
หอ้ งปฏิบตั ิการวเิ คราะหส์ ารเคมีปนเปือ้ น ฉบับท่ี 0 แก้ไขครัง้ ที่ 0

ในสนิ คา้ เกษตรนำเข้า Version 1 วนั ทีบ่ ังคบั ใช้

8.4.6 การตดิ ตงั้ เคร่อื งมือความปลอดภัยประจำหอ้ งปฏิบัตกิ าร
อ่างล้างตาและที่ล้างตาฉุกเฉิน (Emergency eyewash fountain and safety shower)

น้ำที่ใช้ควรเป็นน้ำสะอาด และที่ล้างตาฉุกเฉินต้องมีคุณภาพและมีลักษณะตรงตามมาตรฐาน มีประสิทธิภาพ
ที่สามารถชะล้างสารอันตรายออกจากตาได้โดยสถานที่ติดตั้งควรอยู่ในระยะห่างไม่เกิน 10 วินาที
จากจุดปฏิบัตงิ านไมค่ วรวางสิ่งของกีดขวางเส้นทางเพ่ือให้ผปู้ ฏบิ ัติงานสามารถเข้าถึงได้โดยสะดวก

8.4.7 อปุ กรณต์ ดั กระแสไฟฟ้า (Breaker หรอื Curcuit breaker )
เปน็ อุปกรณท์ ่ใี ชใ้ นการตัดกระแสไฟฟ้า เพอื่ ป้องกนั วงจรไฟฟ้าจากความเสียหายท่ีเกิดจาก

การใชไ้ ฟเกิน หรอื เกิดการลดั วงจร
8.4.8 ไฟส่องสวา่ งกรณฉี ุกเฉนิ (Emergency Light )
เมอ่ื ระบบไฟฟ้าหลกั ดบั แลว้ ไฟแสงสวา่ งจะทำงานอัตโนมตั ิ ติดตั้งบรเิ วณบนั ไดหนีไฟ

ประตทู างออก และหรอื ห้องสำคัญ
8.4.9 ถงั ดบั เพลงิ ชนดิ มอื ถอื (Portable Fire Extinguisher)
ใช้ระงับเหตเุ บื้องต้นหรือบรรเทาสถานการณ์ กรณีการเกิดไฟไหมฉ้ ุกเฉิน

8.5 สารเคมีที่ใช้
8.5.1 สารละลายกรดอะซิตกิ (Glacial Acetic Acid)
8.5.2 สารละลายอะซิโตไนไตรล์ (Acetonitrile) สามารถใช้ AR grade หรือ HPLC grade

ก็ได้ ขึ้นอยู่กับความต้องการของผู้ใช้งาน เนื่องจากสารนี้ใช้ในขั้นตอนการสกัดขั้นต้นเท่านั้น ดังนั้น grade
จงึ ไม่มผี ลตอ่ การวิเคราะห์

8.5.3 สารละลายเฮกเซน (n-Hexane) ควรใช้ PR grade เท่านั้น เนื่องจากใช้ในการปรับ
ปริมาตรสารมาตรฐานและเติมลงในตัวอย่างหลังจากเป่าแห้งด้วยเครื่อง Nitrogen evaporator แล้วฉีดเข้า
เคร่ือง GC-ECD , GC-FPD และ GC-MS/MS โดยตรง จงึ ตอ้ งมคี วามบรสิ ุทธ์ิสงู

8.5.4 สารละลายเอทธิล อะซีเตท (Ethyl Acetate) ควรใช้ PR grade เท่านั้น เนื่องจากใช้
ในการปรับปริมาตรสารมาตรฐาน แล้วฉีดเข้าเครื่อง GC-ECD , GC-FPD และ GC-MS/MS โดยตรงจึงต้องมี
ความบริสุทธสิ์ งู

8.5.5 แมกนีเซียมซัลเฟตแอนไฮดรัส (MgSO4 anhydrous) สามารถใช้ AR grade ได้

เนื่องจากสารนี้ใช้ในขั้นตอนการสกัดขั้นต้นเท่านั้น ซึ่งสารนี้จะทำหน้าที่ดึงน้ำออกจากตัวอย่างที่ต้องการ
วเิ คราะห์

8.5.6 โซเดียมคลอไรด์ (Sodium Chloride) สามารถใช้ AR grade ได้ เนื่องจากสารนี้ใช้ใน
ขั้นตอนการสกัดขั้นต้นเท่านั้น ซึ่งการเติมเกลือเป็นการเพิ่มความแรงอิออน (ionic strength) ของสารละลาย
ให้สูงขึน้ จนกระทั่งอิออนของเกลือไปแย่งโมเลกุลของน้ำที่ล้อมรอบโมเลกุลของสารที่ต้องการวิเคราะห์ ออกมา
ล้อมรอบโมเลกุลของเกลือเอง ทำให้สารที่ต้องการวิเคราะห์ละลายน้ำได้น้อยลงและแยกตัวไปอยู่ใน
ชั้นสารอินทรีย์

8.5.7 Primary Secondary Amine (PSA) สารนี้ทำหน้าที่ช่วยกำจัดกรดออร์แกนิค
(oganic acid) กรดไขมนั (fatty acid) นำ้ ตาล (sugar) ท่มี ีในตัวอยา่ ง เปน็ ตน้

8.5.8 Carbon (Graphitized Carbon Black; GCB) สารนี้ทำหน้าที่ช่วยกำจัดสารสีต่างๆ
ทีม่ ีในตัวอยา่ ง เช่น แคโรทนี อยด์ คลอโรฟิลล์ เป็นตน้

โครงการพัฒนาและยกระดับมาตรฐาน รหสั หน้า 11/20
ห้องปฏบิ ตั กิ ารวิเคราะห์สารเคมีปนเปอื้ น ฉบับที่ 0 แกไ้ ขครั้งที่ 0

ในสนิ ค้าเกษตรนำเข้า Version 1 วนั ทีบ่ งั คบั ใช้

8.5.9 สารละลายอะซิโตน (Acetone) สามารถใช้ AR grade ได้ เนื่องจากสารนี้ใช้สำหรับ
ทำความสะอาดอุปกรณ์เครื่องแก้ว หลังจากที่มีการล้างด้วยน้ำยาและน้ำแล้ว ซึ่งจะช่วยชะสารที่ไม่ต้องการ
รวมท้ังชว่ ยไล่น้ำอยา่ งรวดเร็วออกจากอุปกรณท์ ่ีตอ้ งการด้วย

8.6 ขัน้ ตอนการปฏิบัติงาน

8.6.1 การวางแผนรบั ตวั อยา่ ง
8.6.1.1 เร่มิ จากคำนวณจำนวนตัวอยา่ งท้งั หมดแล้วหารเฉลย่ี ต่อเดือนจนครบ 12 เดือน
8.6.1.2 จำนวนตัวอย่างที่ได้ในแต่ละเดือนนำมาหารเฉลี่ยต่อสัปดาห์เพื่อกำหนดจำนวน

ครั้งที่เข้ารับตัวอย่าง ทีมงาน ดพ.เชียงแสน ได้วางแผน 2 ครั้งต่อเดือน เป็นจำนวนที่เหมาะสมเพราะสามารถ
บรหิ ารการทำงานไดอ้ ย่างมีประสทิ ธิภาพ แตห่ ากห้องปฏบิ ตั ิการใดตอ้ งการรบั ตวั อย่างทุกสัปดาห์แนะนำให้ลอง
ปฏิบตั จิ นครบกระบวนการทำงานเพอ่ื ประเมนิ ศักยภาพและบรหิ ารจัดการให้ลงตัวก่อน

8.6.1.3 การรบั ตัวอยา่ งมี 2 วธิ ี
1) เดนิ ทางไปรับดว้ ยตนเอง ณ ด่านฯ ตน้ ทาง: ดา่ นตรวจพืชเชยี งแสน เชียงของ

และแมส่ าย
2) ด่านฯ ต้นทางส่งตัวอย่างมายังห้องห้องปฏิบัติการ: ด่านตรวจพืชแม่สอด

สงั ขละบรุ ี และแม่ฮอ่ งสอน
8.6.2 วธิ กี ารรบั ตวั อย่างจากด่านฯตน้ ทาง
8.6.2.1 เจ้าหน้าที่ห้องปฏิบัติการ ดพ.เชียงแสน รับตัวอย่างสินค้าเกษตรนำเข้าต่อจากด่านฯ

ต้นทางทผ่ี า่ นการตรวจสอบหาศัตรพู ืชเรียบร้อยแล้ว
8.6.2.2 เลือกชนิดตัวอย่างตามแผนที่กำหนดไว้ โดยปริมาณของตัวอย่างท่ีรับ

แยกตามลักษณะของตัวอย่าง เพื่อรับตัวอย่างตามปริมาณน้อยที่สุดของตัวอย่างสำหรับห้องปฏิบัติการ
ดังตารางที่ 1

โครงการพฒั นาและยกระดับมาตรฐาน รหัส หนา้ 12/20
หอ้ งปฏิบัติการวิเคราะห์สารเคมีปนเปอื้ น ฉบับท่ี 0 แก้ไขครัง้ ท่ี 0

ในสินคา้ เกษตรนำเข้า Version 1 วนั ท่บี งั คบั ใช้

ตารางที่ 1 แนวทางการชักตัวอย่างจากพืช (จาก วิธีชักตัวอย่างเพื่อตรวจหาสารพิษตกค้าง มกอช.
9025-2551 ประกาศในราชกิจจานุเบกษา เลม่ 125 ตอนพิเศษ 139 ง วนั ที่ 18 สิงหาคม 2551)

ประเภทสนิ ค้า ตัวอย่างสนิ ค้า ลักษณะของตัวอย่างข้ันต้นท่เี กบ็ ปรมิ าณน้อยท่ีสุดของ
ตัวอย่างสำหรบั

หอ้ งปฏิบัตกิ าร

1. ผลไม้สด และผกั สด ยกเวน้ ถว่ั เมลด็ แห้ง

ผลิตผลขนาดเล็ก เบอรร์ ่ี ถัว่ ลันเตา ลำไย ทัง้ หน่วยตัวอย่าง 1 กโิ ลกรมั
นำ้ หนกั ต่อหนว่ ยนอ้ ยกว่า พรกิ ขหี้ นู มะกอก หรอื ท้งั หนว่ ยตวั อย่างในภาชนะบรรจุ
หรอื หนว่ ยที่ชักโดยใชอ้ ุปกรณ์ชกั ตวั อย่าง 1 กิโลกรัม
25 กรมั (อย่างน้อย 10 หน่วย)
ท้ังหนว่ ยตวั อยา่ ง
ผลติ ผลขนาดกลาง แอปเปลิ สม้ ชมพู่
นำ้ หนกั ต่อหนว่ ย 25 กรัม แตงกวา

ถงึ 250 กรมั

ผลติ ผลขนาดใหญ่ กะหลำ่ ปลี ทั้งหนว่ ยตัวอยา่ ง 2,000 กรัม
นำ้ หนักต่อหนว่ ยมากกวา่ องนุ่ (ท้งั พวง) แตงโม (อยา่ งน้อย 5 หนว่ ย)

250 กรมั

2. สมุนไพร

พืชผักที่ใชเ้ ปน็ สมนุ ไพร ใบผกั ชี พาสเลย์ ท้ังหนว่ ยตวั อย่าง 0.5 กโิ ลกรมั

(herb) ใบกะเพรา ใบโหระพา

ตะไคร้

พืชผกั ทีใ่ ชเ้ ป็นสมนุ ไพร ท้งั หนว่ ยตัวอยา่ ง 0.2 กิโลกรมั
อ่นื ๆ

โครงการพฒั นาและยกระดับมาตรฐาน รหสั หน้า 13/20
ห้องปฏิบัตกิ ารวเิ คราะหส์ ารเคมีปนเป้อื น ฉบับที่ 0 แก้ไขครงั้ ที่ 0

ในสนิ ค้าเกษตรนำเขา้ Version 1 วันท่ีบงั คบั ใช้

8.6.2.3 บรรจุตัวอย่างลงในถุงซิปล็อค พร้อมบันทึกรายละเอียดบนสติกเกอร์ ได้แก่ เลขรับ
ตัวอย่าง ชื่อพืช วันเดือนปีที่เก็บ ชื่อผู้เก็บตัวอย่าง และเลขรับ พ.ก.5 พร้อมติดสติกเกอร์บนถุงซิปล็อค
และบันทกึ ภาพ

8.6.2.4 บันทึกรายละเอียดของเอกสารตัวอย่างพืชนำเขา้ ท่ีรับลงในแบบฟอร์มรับตวั อย่าง
8.6.2.5 รวบรวมจำนวนตัวอย่างทั้งหมดใส่ตะกร้าหรือกล่อง เพื่อง่ายต่อการขนย้ายจาก
จุดรับตัวอยา่ งไปยังห้องปฏิบัติการ (เหมาะสำหรบั ด่านตรวจพืชท่ีอยูใ่ นจังหวัดเชยี งราย เนื่องจากใช้ระยะเวลา
ในการเดินทางสั้นไม่เกิน 2 ชั่วโมง) ควรระมัดระวังอย่าให้ตัวอย่างซ้อนทับกันเพราะจะทำให้ตัวอย่างช้ำ
และเน่าเสียได้ง่าย สำหรับด่านตรวจพืชที่มีความห่างไกลจากห้องปฏิบัติการของ ดพ.เชียงแสน เช่น แม่สอด
สังขละบุรี จำเป็นที่จะต้องมีการนำส่งตัวอย่างจากเจา้ หน้าท่ีประจำด่านฯ กรณีของผัก/ผลไม้สด เนื่องจากต้อง
ใชร้ ะยะเวลาในการเดนิ ทางจากจดุ รับตัวอย่างมายงั ห้องปฏิบตั ิการ ดพ.เชยี งแสน เกนิ 24 ช่ัวโมง จึงต้องนำมา
บรรจุในกล่องโฟมที่สามารถเก็บความเย็นได้ แล้วบรรจุเจลเก็บความเย็นลงไปเพื่อป้องกันการเน่าเสีย
ของตัวอย่าง จากนั้นพันฝากล่องโฟมให้สนิทด้วยเทปกาว เพื่อป้องกันการแพร่ออกของความเย็น ส่วนกรณี
หอมหัวใหญ่ สามารถบรรจุลงในถงุ กระดาษแล้วนำมาบรรจุลงกล่องกระดาษอีกครั้งเพื่อส่งมายงั ดพ.เชียงแสน
ได้เลย เน่อื งจากไม่เน่าเสยี ง่ายเหมอื นผกั /ผลไม้สด

8.6.3 การเตรียมตวั อย่างกอ่ นการวิเคราะห์
8.6.3.1 ทำการสับ/หั่น ตัวอย่างพืชแต่ละชนิดให้มีขนาดเล็กลง (ยาวประมาณ 1 นิ้ว)

เพ่ือให้ง่ายต่อการปั่น
8.6.3.2 นำตัวอย่างที่สับ/หั่น แล้ว เก็บรักษาที่อุณหภูมิ -20 องศาเซลเซียส เพื่อให้

ตวั อยา่ งแขง็ ตวั งา่ ยต่อการป่นั โดยเคร่ืองปั่นแบบละเอยี ด
8.6.3.3 เมื่อตวั อยา่ งแข็งตัว นำตัวอยา่ งออกมาป่ันให้ละเอยี ด (การป่ันขณะท่ีตัวอย่างอยู่

ในสภาพแข็งจะทำให้ตัวอย่างละเอียดได้ดีและเร็ว ซึ่งช่วยทำให้สามารถสกัดสารเคมีที่ปนเปื้อนออกมาได้ดี
ในขนั้ ตอนการสกดั )

8.6.4 การสกัด (Extraction) และ การขจัดสงิ่ ปนเป้ือน (Clean up) ตามขั้นตอนของ

QuEChERS เพอ่ื เตรียมวิเคราะห์ผล
8.6.4.1 ชั่งตัวอย่าง (ผักและผลไม้สด) ที่ปั่นละเอียด น้ำหนัก 10 กรัม ใส่ลงใน
Centrifuge tube ขนาด 50 มลิ ลลิ ติ ร
8.6.4.2 เติม 1% acetic acid in acetonitrile 10 มิลลิลิตร ลงใน Centrifuge tube
ทีม่ ตี วั อย่างผกั และผลไมส้ ดบรรจุอยู่ (ที่ชั่งตวั อย่างจากขอ้ 8.6.4.1)
8.6.4.3 สกัดตัวอย่างด้วย Mix II (ประกอบด้วยสาร MgSO4 anhydrous 4 กรัม

และ Sodium Chloride 1 กรัม) เขย่าให้เข้ากันด้วยมือเป็นเวลา 1 นาที สลับกับการเขย่าด้วย Vortex
เป็นเวลา 1 นาที จนกระทง่ั ตวั อย่างและสารเคมีผสมเข้ากนั ดี

8.6.4.4 นำตัวอย่างไปปั่นเหวี่ยงให้ตกตะกอนที่ความเร็วรอบ 3,500 รอบต่อนาที
เป็นเวลา 3 นาที แล้วปิเปตสารละลายใสชั้นบนปริมาตร 4 มิลลิลิตร ไปขจัดสิ่งปนเปื้อนด้วยสาร Mix IV
(ประกอบด้วยสาร MgSO4 600 มลิ ลิกรัม และ PSA 100 มิลลิกรมั ) หรือ Mix V (ประกอบด้วยสาร MgSO4

โครงการพฒั นาและยกระดับมาตรฐาน รหสั หนา้ 14/20
หอ้ งปฏบิ ัติการวิเคราะหส์ ารเคมีปนเปื้อน ฉบบั ที่ 0 แกไ้ ขครั้งที่ 0

ในสนิ ค้าเกษตรนำเข้า Version 1 วันท่บี งั คับใช้

600 มิลลิกรมั และ PSA 100 มลิ ลกิ รมั และ Carbon 15 มิลลกิ รมั ) หรือ Mix VI (ประกอบดว้ ยสาร MgSO4

600 มิลลิกรัม และ PSA 100 มิลลิกรัม และ Carbon 30 มิลลิกรัม) ที่บรรจุใน tube ขนาด 15 มิลลิลิตร
โดยการเลอื กใช้สาร Mix IV, Mix V และ Mix VI ในขนั้ ตอนการขจดั ส่ิงปนเปอ้ื นในผกั และผลไมส้ ดน้นั แยกตาม
ความเขม้ ของสตี ัวอยา่ งดังตารางที่ 2

ตารางท่ี 2 แสดงการเลอื กใช้สาร Mix IV, Mix V และ Mix VI ในการขจัดสิง่ ปนเป้ือนในผกั และผลไม้สด

ลำดบั สาร Clean up ตวั อยา่ งผักและผลไมส้ ด

1 Mix IV กะหล่ำดอก ผักกาดแก้ว องุ่น

2 Mix V พริก ผักกาดหวาน ส้ม

3 Mix VI ผกั ชี พาสเลย์ ปวยเลง้

8.6.4.5 นำตัวอย่างไปเขย่าด้วย Vortex เป็นเวลา 1 นาที แล้วนำไปปั่นเหวี่ยง
ให้ตกตะกอนที่ความเร็วรอบ 3,500 รอบต่อนาที เป็นเวลา 3 นาที แล้วปิเปตสารละลายใสชั้นบนปริมาตร
1 มิลลิลิตร ใส่ในขวด vial ขนาด 2 มิลลิลิตร แล้วไปทำให้แห้งด้วยเครื่อง Nitrogen evaporator
ทอี่ ุณหภูมิห้อง

8.6.4.6 เติมสาร hexane ปริมาตร 0.5 มิลลิลิตร ใส่ในขวด vial ขนาด 2 มิลลิลิตร

(ขวด vial เดียวกันกับข้อ 8.6.4.5) ปิดฝาขวดให้เรียบร้อยเตรียมนำเข้าเครื่อง GC-ECD และ GC-FPD

หรือ GC-MS/MS ( การดำเนินงานอยู่ในขั้นตอน training การใช้งานเครื่องและการสร้าง Method ในการ

วิเคราะหผ์ ลฯ)

โครงการพัฒนาและยกระดับมาต
ห้องปฏิบตั กิ ารวเิ คราะหส์ ารเคมีปน

ในสนิ คา้ เกษตรนำเข้า Version

ภาคผนวก 1 ตัวอย่างแป

ตรฐาน รหัส หน้า 15/20
นเปอ้ื น ฉบับท่ี 0 แก้ไขครัง้ ที่ 0

1 วันทบ่ี ังคบั ใช้

ปลนพน้ื ที่ในการใช้งาน

โครงการพฒั นาและยกระดับมาตรฐาน รหัส หนา้ 16/20
ห้องปฏิบตั ิการวเิ คราะหส์ ารเคมีปนเปือ้ น ฉบบั ที่ 0 แกไ้ ขคร้ังที่ 0

ในสนิ คา้ เกษตรนำเขา้ Version 1 วนั ที่บงั คับใช้

ภาคผนวก 2 เครือ่ งมือและวัสดุอุปกรณท์ ีส่ ำคัญในห้องปฏบิ ตั กิ ารด่านตรวจพชื เชียงแสน

12

345 6
2

7 89

ภาพที่ 1 เครอื่ ง Gas Chromatograph (GC)
ภาพที่ 2 เครื่อง Gas Chromatograph-Mass Spectrometer/Mass Spectrometer (GC-MS/MS)
ภาพที่ 3 เครอื่ งชงั่ ไฟฟา้ (Electric Balance) ทศนยิ ม 2 ตำแหนง่
ภาพท่ี 4 เครอ่ื งช่ังไฟฟ้า (Electric Balance) ทศนิยม 4 ตำแหนง่
ภาพท่ี 5 ตูด้ ูดความชื้นไฟฟา้ (Electronic Dry cabinet)
ภาพท่ี 6 เครื่องปั่นแบบละเอียด
ภาพท่ี 7 เครื่องปั่นเหวีย่ งความเรว็ สูง (Centrifuge)
ภาพที่ 8 เครอื่ งเขย่าสาร (Vortex mixer)
ภาพที่ 9 เคร่อื งดูดจา่ ยของเหลวจากขวด (Dispenser)

โครงการพัฒนาและยกระดับมาตรฐาน รหสั หนา้ 17/20
หอ้ งปฏบิ ตั กิ ารวิเคราะหส์ ารเคมปี นเปื้อน ฉบบั ที่ 0 แกไ้ ขคร้งั ที่ 0

ในสนิ ค้าเกษตรนำเข้า Version 1 วนั ท่ีบังคบั ใช้

ภาคผนวก 2 เครื่องมอื และวัสดุอุปกรณท์ ี่สำคญั ในห้องปฏบิ ัติการดา่ นตรวจพชื เชยี งแสน (ต่อ)

10 11 12

13 14

ภาพท่ี 10 เครอื่ งทำน้ำกลนั่
ภาพที่ 11 เครือ่ งทำความสะอาดด้วยระบบอัลตรา้ โซนิค (Ultrasonic Bath)
ภาพท่ี 12 ตู้ดดู ควัน หรอื ตดู้ ูดไอสารเคมี (Fume Hood)
ภาพที่ 13 เครือ่ งลดปริมาณสารละลายโดยใชแ้ ก๊สไนโตรเจน (Nitrogen evaporator) และถงั แก๊สไนโตรเจน
ภาพที่ 14 เคร่ืองดูดจ่ายสารละลายปรมิ าตรน้อย (Micro Pipette) ขนาด 10-100 100-1,000 และ

1,000-5,000 ไมโครลิตร ตามลำดบั

โครงการพฒั นาและยกระดับมาตรฐาน รหสั หนา้ 18/20
ห้องปฏบิ ัตกิ ารวเิ คราะหส์ ารเคมปี นเปือ้ น ฉบับท่ี 0 แกไ้ ขครง้ั ที่ 0

ในสนิ ค้าเกษตรนำเข้า Version 1 วันท่บี ังคับใช้

ภาคผนวก 3 ภาพประกอบขน้ั ตอนการปฏบิ ัติงาน

15 16 17

18 19 20

ภาพที่ 15 การวางแผนรบั ตัวอย่าง
ภาพที่ 16 การบนั ทกึ ภาพตวั อย่างท่ีรับ
ภาพท่ี 17 การสบั /หัน่ ตัวอยา่ งกะหลำ่ ดอก
ภาพท่ี 18 การป่ันละเอียดตัวอยา่ ง
ภาพที่ 19 การช่ังสารเคมที ่ีใชใ้ นขน้ั ตอนการขจัด

สิง่ ปนเป้อื น
ภาพท่ี 20 เปน็ ส่วนหน่งึ ของขน้ั ตอนการขจัด

สิ่งปนเปือ้ น
ภาพที่ 21 การเติมสารละลาย hexane ปริมาตร
21 0.5 มลิ ลิลิตร ใส่ในขวด vial

โครงการพฒั นาและยกระดับมาตรฐาน รหสั หน้า 19/20
หอ้ งปฏบิ ตั ิการวิเคราะห์สารเคมปี นเป้ือน ฉบับที่ 0 แก้ไขครง้ั ท่ี 0

ในสินคา้ เกษตรนำเข้า Version 1 วนั ท่ีบงั คบั ใช้

ภาคผนวก 4 ผดู้ ำเนนิ การในโครงการ

ที่ปรกึ ษาโครงการ นายธรรมนญู แกว้ คงคา ผู้อำนวยการสำนักควบคุมพชื และวสั ดกุ ารเกษตร
นายวิทยา บัวศรี นักวิทยาศาสตรช์ ำนาญการพิเศษ
นางสาววะนดิ า สุขประเสริฐ กองวิจัยพฒั นาปจั จัยการผลติ ทางการเกษตร
นางสาวเบญจมาศ ใจแกว้ นกั วิทยาศาสตร์ชำนาญการ
กองวิจยั พัฒนาปจั จยั การผลิตทางการเกษตร
นางพรศริ ิ สายะพนั ธ์ นกั วิทยาศาสตรช์ ำนาญการพิเศษ
กลุ่มพฒั นาการตรวจสอบพืชและปัจจยั การผลิต
นายวษิ ณุ แจ้งใบ สำนักวจิ ัยและพฒั นาการเกษตร เขตท่ี 2
นักวิทยาศาสตร์ชำนาญการพิเศษ
กลุ่มพฒั นาการตรวจสอบพชื และปจั จยั การผลติ
สำนักวิจยั และพัฒนาการเกษตร เขตที่ 2
นักวิทยาศาสตรช์ ำนาญการพิเศษ
กลมุ่ พฒั นาการตรวจสอบพืชและปจั จยั การผลติ
สำนกั วิจยั และพัฒนาการเกษตร เขตท่ี 2

หวั หน้าโครงการ นางภษู ณศิ า ธานี นักวิชาการเกษตรชำนาญการพิเศษ
หวั หน้าด่านตรวจพชื เชียงแสน

โครงการพฒั นาและยกระดับมาตรฐาน รหัส หนา้ 20/20
ห้องปฏบิ ัตกิ ารวเิ คราะหส์ ารเคมีปนเปอื้ น ฉบับท่ี 0 แก้ไขครั้งท่ี 0

ในสินคา้ เกษตรนำเขา้ Version 1 วนั ทบ่ี งั คับใช้

ภาคผนวก 4 ผดู้ ำเนนิ การในโครงการ (ตอ่ )

ผรู้ ว่ มโครงการ นางสาวภารดี ถาวรวงษ์ นกั วทิ ยาศาสตรป์ ฏบิ ัติการ
ผู้ช่วยโครงการ นางรุ่งนภา เตโช ดา่ นตรวจพืชเชยี งแสน
นักวทิ ยาศาสตร์
ดา่ นตรวจพืชเชียงแสน

นางมินตรา ไชยศริ ิ นักวทิ ยาศาสตร์
นางสาวกฤษฎาภรณ์ ยะฮาด ด่านตรวจพืชเชียงแสน
นางสาวเรณู ไชยมงคล นักวทิ ยาศาสตร์
ดา่ นตรวจพชื เชยี งแสน
พนักงานจ้างเหมา
ด่านตรวจพชื เชยี งแสน