โคลงโลกนิติ

ช้นั มัธยมศึกษาปที ่ี ๑

ประวตั ผิ แู้ ตง่

สมเด็จพระเจา้ บรมวงศ์เธอ กรมพระยาเดชาดิศร ประสตู ิเม่ือวนั ที่
๑๑ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๓๓๖ เปน็ พระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระ
พุทธเลิศหลา้ นภาลยั (รชั กาลท่ี ๒) ทรงวา่ ราชการ ตำแหนง่ กรม
อาลกั ษณ์ ต้ังแตส่ มัยรัชกาลที่ ๒–๔ สิ้นพระชนมใ์ น
พ.ศ. ๒๔๐๒ - เป็นต้นราชสกุล เดชาตวิ งศ์

ผลงานพระราชนพิ นธ์

๑. โคลงโลกนิติ
๒. โคลงภาพต่างภาษา
๓. โคลงนริ าศเสดจ็ ไปทพั เวยี งจันทน์
๔. ฉันท์ดุษฎสี งั เวยสรรเสริญพระพุทธ
มหามณรี ตั นปฏมิ ากร

โลกนติ ิ อา่ นวา่ โลก-กะ-นดิ แปลวา่ ระเบยี บแบบ

แผนแหง่ โลกเปน็ คัมภรี ์คำสอนของอนิ เดีย

เปน็ โคลงท่ีมเี นอื้ หาสอนและเตอื นใจ มที ี่มาจากคัมภีร์ต่างๆ
ของ อินเดยี โบราณแตง่ ดว้ ยโคลงส่สี ุภาพ เมอ่ื พระบาทสมเดจ็ พระนัง่ เกลา้
เจ้าอยูห่ วั รชั กาลท่ี ๓ ทรงปฏสิ ังขรณ์ วัดพระเชตพุ นวมิ ลมังคลารามราช
วรมหาวหิ าร ตง้ั แต่ พ.ศ. ๒๓๗๔ มพี ระราชประสงคใ์ ห้จารึกสภุ าษติ คำสอนลง
บนแผน่ ศิลา ประดบั ไวใ้ นวัด

จดุ ประสงคใ์ นการแตง่ เพอื่ ให้คนจดจำข้อที่ดีงาม

และนำไปปฏิบตั ไิ ด้

คำประพนั ธท์ ใี่ ชใ้ นโคลงโลกนิติ

โคลงส่สี ภุ าพ

()

()

เน้ือหาโคลงโลกนติ ิ

ปลารา้ พันหอ่ ดว้ ย ใบคา แปล การคบคนช่ัวหรือคน
ใบกเ็ หม็นคาวปลา คละคลุ้ง
คือคนหมู่ไปหา คบเพ่อื น พาลนา พาลยอ่ มนำมาซึง่ ความมวั
ไดแ้ ต่รา้ ยรา้ ยฟงุ้ เฟ่อื งใหเ้ สยี พงศ์ หมอง พาใหเ้ ส่ือมเสยี ไป
ถงึ วงศ์ตระกูล

แปล การคบคนดยี ่อมนำ ใบพ้อพนั หอ่ หมุ้ กฤษณา
ซง่ึ ความสขุ และช่ือเสยี ง หอมระรวยรสพา เพรศิ ด้วย
ตรงกบั สำนวนคบบัณฑิต คือคนเสพเสนห่ า นกั ปราชญ์
บณั ฑิตพาไปหาผล ความสขุ ซาบฤามว้ ย ดจุ ไม้กล่นิ หอม

ผลเดอื่ เมอ่ื สกุ ไซร้ มพี รรณ แปล การคบการคบคนอยา่
ภายนอกแดงดูฉัน ชาดบา้ ย มองเพยี งความงดงามภายนอก
ตรงกับสำนวนรหู้ น้าไม่รูใ้ จ
ภายในย่อมแมลงวัน หนอนบ่อน หรอื ขา้ งนอกสกุ ใสข้างในเปน็
ดจุ ดังคนใจรา้ ย นอกนั้นดงู าม โพรง

แปล ผลขนนุ สกุ ดภู ายนอกเหน็ แต่หนาม ขนนุ สกุ สล้างแห่ง สาขา
แหลมแตเ่ นอ้ื ขนุนภายในมีรสชาตหิ อม ภายนอกเห็นหนามหนา หนนั่ แท้
หวานเปรียบเหมือนคนที่รูปกายภายนอก ภายในย่อมรสา เอมโอช
อาจไม่สวยงามแต่จติ ใจนัน้ งดงามย่ิง สาธุชนนน้ั แล้ เลศิ ด้วยดวงใจ

ยางขาวขนเรยี บร้อย ดูดี แปล นกกระยางมขี นสีขาวดังปยุ
ภายนอกหมดใสสี เปรยี บฝ้าย ฝ้าย เหน็ แต่ภายนอกกว็ ่าขาวสะอาด
กินสตั ว์เสพปลามี ชวี ิต ดีแตก่ ินปลาและสัตวม์ ีชีวิตเปน็
เฉกเช่นชนชาติรา้ ย นอกนัน้ นวลงาม อาหาร เปรียบเชน่ คนรูปร่างหน้าตา
ผิวพรรณดี แต่มจี ติ ใจโหดรา้ ย

แปล นกแรง้ มรี ปู รา่ งรกรุงรงั นา่ เกลียดแต่ รูปแร้งดรู ่างรา้ ย รุงรัง
กนิ สตั ว์ท่ีตายแล้วเปน็ อาหาร จงึ ไมเ่ ป็น ภายนอกเพียงพึงชัง ชั่วช้า
บาปเปน็ กรรมแกต่ ัว เปรยี บเชน่ คนที่มี เสพสตั ว์ทมี่ รณัง นฤโทษ
ดังจิตสาธชุ นกลา้ กล่นั สร้างทางผลฯ
ชวี ติ อยใู่ นวงแวดล้อมของคนชวั่
มงุ่ ประกอบแตค่ ณุ งามความดีเพือ่

มรรคผลในภายหน้า

พระสมทุ รสุดลึกลน้ คณนา แปล แมม้ หาสมุทรจะลึกเพียงใดก็ตาม
สายดงิ่ ท้ิงทอดมา หย่งั ได้ มนุษย์ก็สามารถวดั ความลกึ ได้
เขาสูงอาจวดั วา กำหนด ขนุ เขาแมจ้ ะสงู สดุ ฟากฟ้าก็วดั
จติ มนุษย์นไ้ี ซร้ ยากแท้หย่ังถึง ฯ ความสูงของยอดไดแ้ ตจ่ ิตมนุษยน์ ี้คาด
เดาไดย้ าก

แปล สามารถหา้ มไฟไม่ให้มคี วนั ห้ามเพลิงไว้อยา่ ให้ มีควัน
ห้ามพระอาทิตย์ พระจันทร์อย่าสอ่ ง ห้ามสุรยิ แสงจนั ทร์ ส่องไซร้
แสง หา้ มอายใุ หห้ วนคืนเด็ก หา้ มท้งั หา้ มอายใุ หห้ นั คืนเลา่
สามส่งิ นไี้ ด้ จึงจะสามารถหา้ มการ หา้ มดั่งน้ไี วไ้ ด้ จงึ่ ห้ามนินทา
นนิ ทาได้

คนพาลผ้บู าปแท้ ทรุ จิต แปล คนพาลสันดานบาป แมจ้ ะ
ไปสู่หาบัณฑติ คา่ เชา้ สมาคมกบั นกั ปราชญไ์ ด้ฟงั ธรรมคำ
ฟงั ธรรมอยเู่ นืองนติ ย์ บ่ซาบ ใจนา สอนอย่เู สมอ กห็ าได้ซาบซ่ึงใน
คอื จวกั ตกั ข้าว หอ่ นรู้รสแกง คำสงั่ สอนน้ันไม่ เปรียบเช่น จวกั
ตกั ข้าวตักแกงแตไ่ มร่ ู้รสชาตขิ องแกง
วา่ เป็นอยา่ งไร

แปล ผ้ใู ดที่คบคนพาล คนพาล คนใดไปเสพด้วย คนพาล
ย่อมชกั นำให้ไดร้ บั ความเดือดรอ้ น จกั ทกุ ขท์ นเนานาน เนิ่นแท้
รำคาญอยู่เนืองนติ ย์ ผูใ้ ดคบกบั ใครเสพทว่ ยทรงญาณ เปรมปราชญ์
บณั ฑิต บัณฑิตย่อมชกั จูงให้ เสวยสขุ ล้าเลิศแล้ เพราะได้สดับดฯี
กระทำแตส่ ่งิ ทด่ี ี จงึ ย่อมไดร้ ับแต่
ความสขุ ความเจริญ

กบเกิดในสระใต้ บัวบาน แปล กบเกดิ ในสระบวั ที่บานสะพรัง่ สง่
กล่นิ หอมตลบอบอวลแตห่ าไดร้ ู้รสอัน
ฤาหอ่ นรรู้ สมาลย์ หนงึ่ น้อย หวานหอมของเกสรบัวไมแ่ มลงผ้ึงอยูไ่ กล
สระนับโยชน์ ยงั ได้สมั ผสั กล่ิน โบยบนิ
ภมุ ราอยไู่ กลสถาน นับโยชน์ ก็ดี มาลม้ิ ชิมรสเกสรบัวอยูเ่ ป็นประจำ

บนิ โบกมาค้อยค้อย เกลือกเคลา้ เสาวคนธ์

แปล พญานาคมีฤทธเ์ิ ดชร้ายแรงด่งั ดวง นาคมี พี ิษเพย้ี ง สรุ ิโย
อาทติ ย์ เลอื้ ยไปไหนมาไหนอย่างแช่มช้า เลือ้ ยบ่ทำเดโช แชม่ ช้า
ไมว่ างทา่ อวดอำนาจผดิ กับแมลงปอ่ ง ทีเ่ ปน็ พิษน้อยหยิ่งโยโส แมลงปอ่ ง
ชูแตห่ างเองอ้า อวดอ้างฤทธี
สตั ว์มพี ษิ เพียงเลก็ น้อย แตก่ ลบั
ทำท่าทางชหู างวางโตใหใ้ ครๆ
ตอ้ งเกรงกลวั ว่าตวั เป็นสัตวม์ พี ิษ

นกนอ้ ยขนนอ้ ยแต่ พอตัว แปล นกตวั เลก็ ๆ เร่ยี วแรงยอ่ มมีน้อย
จงึ เสาะแสวงหากงิ่ ไมใ้ บหญา้ ทำรงั พอได้
รงั แต่งจุเมียผัว อยไู่ ด้ อยู่อาศัยสองตัวเมยี ผวั เกดิ มาเป็นคน
จะทำสงิ่ ใดก็ให้พอเหมาะกับกำลังทรพั ย์
มักใหญย่ อ่ มคนหัว ไพเพิด กำลังความสามารถ อย่าให้ใครๆ ดูถกู ดู
หม่ินไดว้ า่ ไมร่ ู้จักประมาณตน
ทำแตพ่ อตวั ไซร้ อย่าใหค้ นหยนั

แปล อยา่ ชิดใกลส้ นทิ กับคนพาล เพราะ มิตรพาลอยา่ คบให้ สนิทนกั
คนพาล จะไม่มคี วามเป็นเพือ่ น นึกเคอื ง พาลใช่มติ รอยา่ มกั กลา่ วใกล้
เราเมอ่ื ใดก็จะหาเรอ่ื งเรา รู้ความลบั ใดของ คร้ันคราวเคียดคุมชัก เอาโทษ ใส่นา
เรากจ็ ะเอาไปเปิดเผยใหค้ นอนื่ ๆ รู้ รูเ้ หตุสิง่ ใดไซร้ ส่อสน้ิ กลางสนาม

ความรู้ดูยง่ิ ล้า สินทรัพย์ แปล การใฝ่ศึกษาหาความรู้ ไม่ว่าในยคุ
คดิ ค่าควรเมอื งนับ ยง่ิ ไซร้ สมยั ใดการเรยี น ถอื เปน็ สิง่ สำคัญ ดังน้นั
เพราะเหตุจกั อยกู่ ับ กายอาต-มานา จึงควรขยนั หมนั่ เพียร เพราะความรู้ไม่มี
โจรจักเบียนบไ่ ด้ เร่งรู้เรยี นเอา ใครสามารถขโมยไปได้และยังสามารถใช้
เลย้ี งชีพของตนได้อีกดว้ ย

แปล ผลทเ่ี กิดขึน้ กับเราย่อมมีเหตจุ าก สนมิ เหล็กเกิดแตเ่ น้ือ ในตน
การกระทำของเราทั้งสิ้น ดยี ่อมได้รับ กินกดั เนือ้ เหลก็ จน กร่อนขรา้
ผลดีตอบแทน ทำชั่วผลท่เี กิดจาก บาปเกดิ แต่ตนคน เปน็ บาป
การทำชั่วน้นั ย่อมกัดกรอ่ นใจซ่ึง บาปย่อมทำโทษซ้า ใสผ่ ู้บาปเอง
เปรยี บไดก้ ับสนิมกดั กร่อนเนือ้ เหลก็
ใหผ้ ุพงั ไป

เหน็ ท่านมีอยา่ เคลิม้ ใจตาม แปล เมื่อเหน็ ผูอ้ ืน่ มั่งมกี วา่ ก็ไมค่ วรโลภ
เรายากหากใจงาม อยา่ คร้าน ไม่ควรอยากมีอยากได้ตามคนอน่ื แมจ้ ะ
อตุ สาห์พยายาม การกิจ ยากจนก็ใหห้ มนั่ ทำมาหากิน อย่าเกียจคร้าน
เอาเย่ียงอยา่ งเพอื่ นบา้ น อย่าทอ้ ทำกนิ และทอ้ แท้ ให้รจู้ ักใช้ชวี ิตอย่างพอเพียง

แปล พระคุณของมารดานน้ั คุณแม่หนักหนาเพย้ี ง พสุธา
ยิ่งใหญ่เปรียบไดก้ ับแผน่ ดนิ คุณบิดรดจุ อา- กาศกว้าง
พระคุณของบดิ าเปรยี บไดก้ ับ คุณพพ่ี ่างศขิ รา เมรุมาศ
อากาศ พระคุณของพน่ี นั้ สงู คุณพระอาจารย์อ้าง อาจสสู้ าคร
เทา่ กับยอดเขาพระสเุ มรุ และ
พระคณุ ของครบู าอาจารย์กล็ ้าลกึ
เปรียบไดก้ ับน้าในแม่นา้ ทง้ั หลาย

ออ่ นหวานมานมติ รล้น เหลือหลาย แปล คนทพี่ ูดจาสภุ าพไพเราะยอ่ มมเี พอ่ื น
หยาบบม่ ีเกลอกราย เกลอื่ นใกล้ มาก เปรยี บไดก้ ับดวงจนั ทรท์ ี่มีดาวจำนวน
ดจุ ดวงศศฉิ าย ดาวดาวประดบั นา มากรายลอ้ มประดับ ตา่ งกบั คนพดู จากระด้าง
สุรยิ าส่องดาราไร้ เพอ่ื ร้อนแรงแส หยาบคาย ทำให้มีไม่ใครคบหาหรอื สมาคม
ดว้ ย เปรียบได้กบั ดวงอาทติ ยแ์ สงร้อนแรงท่ี
บดบังแสงของดาวดวงอน่ื

แปล ใหร้ ู้จกั ใช้ทรัพย์อย่างถกู วธิ ี ทรัพย์มีส่ีส่วนไซร้ ปูนปนั
ใหจ้ ดั สรรปันส่วนในการใชจ้ า่ ย ภาคหนึ่งพึงเกยี ดกนั เกบ็ ไว้
และเก็บออมไวใ้ ช้ สองสว่ นเบด็ เสรจ็ สรรพ์ การกิจ ใช้นา
ยังอีกสว่ นควรให้ จา่ ยเล้ียงตัวตน

รู้นอ้ ยวา่ มากรู้ เริงใจ แปล คนรูน้ ้อยแต่หลงคิดว่ารู้มาก
กลกบเกดิ อยใู่ น สระจ้อย กเ็ หมือนกับกบท่อี ยู่ในสระไม่เคยเหน็
ไป่เหน็ ชเลไกล กลางสมุทร ทะเล จึงคดิ ว่านา้ ในสระนี้มีมากแลว้
ชมว่าน้าบอ่ นอ้ ย มากลา้ ลกึ เหลอื

แปล คนที่รกั กนั แมจ้ ะอยหู่ า่ งกันสดุ รักกันอยู่ขอบฟ้า เขาเขยี ว
หล้าฟ้าเขียวกเ็ หมอื นอยู่ใกลก้ นั ผิด เสมออยู่หอแห่งเดียว ร่วมหอ้ ง
กับคนที่เกลียดกนั แมจ้ ะอยใู่ กลก้ นั ชงั กนั บ่แลเหลียว ตาตอ่ กันนา
กเ็ หมือนมีขอบฟ้าป่าเขามาบดบัง เหมือนขอบฟา้ มาปอ้ ง ปา่ ไม้มาบงั

โคควายวายชีพได้ เขาหนัง แปล เม่ือววั ควายตายไปเราจะได้เขา
เปน็ ส่งิ อนั ยัง อยู่ไซร้
คนเดด็ ดบั สญู สัง ขารรา่ ง และหนัง ถ้าคนตายแล้วจะไม่มีสงิ่ ใด
เป็นชือ่ เสียงได้ แตร่ า้ ยกับดี เหลืออยู่ นอกจากความดแี ละความชว่ั ท่ี
เคยทำเอาไว้ใหค้ นจดจำ

แปล เพอ่ื นกนิ เม่ือเรา เพ่อื นกินสิน้ ทรพั ย์แล้ว แหนงหนี
หาง่าย หลายหม่ืนมี มากได้
สนิ้ ทรัพย์แลว้ ก็จะหาย เพ่อื นตาย ถา่ ยแทนชี วาอาตม์
หนี ซึ่งมีอยู่มากมายหา หากยาก ฝากผีไข้ ยากแท้จกั หา
งา่ ยนกั แต่เพ่อื นตายท่ี
จะฝากผี
ฝากไข้น้นั หายาก



คุณคา่ ดา้ นเนอื้ หา

๑. ให้ข้อคิดเก่ยี วกับการปฏบิ ัติตนในสงั คม

โคควายวายชีพได้ เขาหนัง

เปน็ สิ่งอนั ยงั อยูไ่ ซร้

คนเด็ดดบั สญู สงั ขารรา่ ง

เปน็ ชือ่ เสียงได้ แตร่ ้ายกับดี

๒. ใหข้ ้อคิดเก่ียวกบั การศกึ ษาแสวงหาความรู้

ความรู้ดูยิ่งล้า สนิ ทรัพย์

คดิ คา่ ควรเมอื งนับ ยิ่งไซร้

คุณคา่ ด้านวรรณศิลป์

๑. นำธรรมชาติมาใช้เปน็ ความเปรยี บ

กบเกิดในสระใต้ บวั บาน

ฤาห่อนรรู้ สมาลย์ หนึ่งน้อย

๒. ใช้คเู่ ปรยี บตรงข้าม ทำให้เหน็ ความแตกต่างกนั อย่างชดั เจน

ยางขาวขนเรยี บร้อย ดดู ี

ภายนอกหมดใสสี เปรยี บฝา้ ย

รปู แร้งดรู า่ งร้าย รงุ รัง

ภายนอกเพยี งพงึ ชัง ชวั่ ชา้

คุณคา่ ดา้ นวรรณศลิ ป์

๓. ใช้คำทีเ่ ขา้ ใจงา่ ย ถ้อยคำทใ่ี ชไ้ ม่ค่อยมคี ำศพั ทย์ าก

ทำให้เขา้ ใจเนอื้ หาไดอ้ ย่างรวดเร็ว

นกน้อยขนน้อยแต่ พอตวั

รงั แต่งจุเมยี ผัว อยู่ได้

๔. เลน่ คำซา้ ตน้ บท ทำใหเ้ กดิ ความไพเราะและเนน้ ยา้ ความหมาย

ห้ามเพลิงไวอ้ ยา่ ให้ มีควนั

หา้ มสรุ ยิ แสงจันทร์ สอ่ งไซร้

หา้ มอายุใหห้ ัน คนื เลา่

ห้ามด่งั นไี้ ว้ได้ จึง่ ห้ามนนิ ทา

คณุ ค่าดา้ นสงั คม

๑. เปรยี บเสมอื นคู่มือในการใช้ชีวติ
วธิ ีการครองเรือนใหม้ ีความสุข การดำรงตนเปน็ คนดีอยู่

ในสังคมอยา่ งถูกทำนองคลองธรรม

๒. การนำข้อคดิ ไปใชใ้ นชวี ติ ประจำวันและเป็นคนดีของสงั คม
เน้ือหาจากวรรณคดเี รื่องนจ้ี งึ มีขอ้ คิด คตเิ ตือนใจ ส่งผล

ใหเ้ กิดการปรับเปลยี่ นพฤติกรรมของคนในสังคมใหด้ ขี นึ้

จบแลว้