สุภาษิตพระร่วง

๑ช้นั มัธยมศึกษาปที ่ี

ทม่ี าของสุภาษติ พระร่วง

สภุ าษิตพระร่วง หรอื “บัญญตั ิพระร่วง” เป็นสุภาษิตท่ีเกา่ แก่ เชื่อ

กนั ว่ามมี าตงั้ แตส่ มยั สโุ ขทยั เพราะมีบางคำสอนในสุภาษิตพระร่วงปรากฏ
อยใู่ นวรรณคดีสมยั อยธุ ยาตอนต้น แตก่ ็ยังไมเ่ จาะจงเป็นท่ีแน่ชัดกว่าแตง่
ในสมยั ใด

สุภาษิต หมายถงึ ถอ้ ยคำที่กลา่ วดีแล้ว ใชเ้ ป็น

คติสอนใจ มที ัง้ เปน็ ขอ้ แนะนำ และข้อห้าม

พระรว่ ง เปน็ คำท่ใี ช้เรยี กสมญานาม

แทนชอ่ื กษตั ริยส์ ุโขทัยทุกพระองค์

จดุ ประสงค์ของการแต่ง

เพ่อื สง่ั สอนประชาชน ม่งุ ชใี้ หเ้ หน็ การปฏิบตั ติ ่อ
ตนเอง และเน้น ความสำคัญระหว่างบุคคลกบั สงั คมว่า
ควรจะเป็นไปในรปู แบบใด

คำประพนั ธ์ท่ีใช้ในการแตง่

สุภาษิตพระร่วงเป็นรา่ ยสุภาพ วรรคหนึง่ มีจำนวน ๔ – ๗ คำ
แตส่ ่วนใหญ่มวี รรคละ 5 คำ แต่ละวรรคสมั ผัสคลอ้ งจองกันและ
จบท้ายดว้ ยโคลงสองสุภาพ

อยา่ เดินทางเปลี่ยว นา้ เชีย่ วอย่าขวางเรือ ทส่ี ุ้มเสอื จงประหยดั

สภุ าษิตพระร่วง

สุภาษติ พระร่วงเรมิ่ ต้นด้วยการบอกจุดมุ่งหมายของแตง่ ผู้รวบรวม
สภุ าษิตกล่าวถึงพระร่วงซ่งึ ทรงเปน็ เจ้าของภาษิตว่าทรงมคี วามมงุ่ หมาย
อยา่ งไร ในการทรงพระราชนิพนธส์ ภุ าษิตพระรว่ งข้นึ

รา่ ยทข่ี น้ึ ตน้ เผา้ แผนภพสโุ ขทัย
จึงเผยพจนประภาษ
ปางสมเดจ็ พระรว่ งเจ้า สอนคณานรชน
มลกั เห็นในอนาคต เรียนอำรงุ ผดงุ อาตม์
เป็นอนสุ าสนกถา
ทวั่ ธราดลพงึ เพียร

ลกั ษณะเด่นของสุภาษติ พระร่วง

๑. สุภาษิตพระร่วงถือเปน็ คำสอนท่ีเก่าแกท่ ่ีสุดของไทย
๒. สุภาษิตพระร่วงเป็นวรรณกรรมคำสอนในเรอื่ งการประพฤติ
ปฏิบัตติ นในด้านต่างๆ เช่น การผูกไมตรี การเลือกคบคน การ
วางตวั การรู้จักรกั ษาตวั รอด ทีส่ ามารถนำมาในปัจจุบนั ได้
๓. สภุ าษติ พระรว่ งเป็นการใชถ้ ้อยคำทเี่ ข้าใจงา่ ย ภาษา
ตรงไปตรงมา และสือ่ ความหมายไดอ้ ยา่ งชดั เจน

เนอ้ื หา สภุ าษิตพระร่วง

ปางสมเด็จพระร่วงเจ้า เผ้าแผน่ ภพสุโขทัย
มลักเห็นในอนาคต จึ่งผายพจนประภาษ
เป็นอนสุ าสนกถา สอนคณานรชน
ทว่ั ธราดลพึงเพยี ร เรียนอำรงุ ผดุงอาตม์
อย่าเคล่ือนคลาดคลาถ้อย เม่อื น้อยให้เรียนวชิ า
หาสินเมอ่ื ใหญ่ อย่าใฝ่เอาทรพั ย์ท่าน
อยา่ ริระร่านแก่ความ ประพฤติตามบรุ พรบอบ
เอาแต่ชอบเสยี ผดิ อยา่ ประกอบกจิ เปน็ พาล
อย่าอวดหาญแกเ่ พ่ือน เข้าเถอ่ื นอย่าลืมพรา้
หนา้ ศกึ อย่านอนใจ ไปเรอื นทา่ นอยา่ น่งั นาน
การเรอื นตนเร่งคิด อย่านั่งชิดผใู้ หญ่
อยา่ ใฝ่สงู ให้พ้นศักดิ์ ที่รักอย่าดูถูก

สภุ าษิตพระร่วง

ปลูกไมตรีอยา่ รู้ร้าง สรา้ งกุศลอย่ารโู้ รย
อยา่ โดยคำคนพลอด เข็นเรอื ทอดข้างถนน
เปน็ คนอย่าทำใหญ่ ขา้ คนไพรอ่ ยา่ ไฟฟุน
คบขนุ นางอยา่ โหด โทษตนผิดรำพึง
อย่าคนงึ ถึงโทษทา่ น หวา่ นพืชจกั เอาผล
เล้ยี งคนจกั กนิ แรง อย่าขัดแยง้ ผใู้ หญ่
อยา่ ใฝต่ นให้เกิน เดินทางอย่าเดินเปล่ียว
นา้ เชย่ี วอย่าขวางเรือ ที่ซมุ่ เสอื จงประหยัด
จงเร่งระมัดฟนื ไฟ ตนเป็นไทอย่าคบทาส
อย่าประมาทท่านผู้ดี มสี ินอยา่ อวดม่งั
ผเู้ ฒา่ ส่ังจงจำความ ท่ีขวากหนามอย่าเสยี เกอื ก
ทำรั้วเรอื กไว้กบั ตน คนรักอยา่ วางใจ

สภุ าษติ พระร่วง

ทม่ี ีภัยพงึ หลกี ปลีกตนไปโดยด่วน
ไดส้ ว่ นอยา่ มักมาก อย่ามีปากวา่ คน
รกั ตนกว่ารักทรัพย์ อย่าไดร้ ับของเข็ญ
เห็นงามตาอยา่ ปอง ของฝากทา่ นอยา่ รับ
ทีท่ ับจงมีไฟ ทไี่ ปจงมเี พ่ือน
ทางแถวเถ่อื นไคลคลา ครบู าสอนอย่าโกรธ
โทษตนผดิ พงึ รู้ สเู้ สยี สินอย่าเสยี ศักด์ิ
ภักดอี ยา่ ดว่ นเคยี ด อย่าเบียดเสียดแก่มติ ร
ท่ผี ดิ ชว่ ยเตือนตอบ ท่ชี อบชว่ ยยกยอ
อย่าขอของรักมิตร ชอบชดิ มกั จางจาก
พบศัตรปู ากปราศรยั ความในอยา่ ไขเขา
อย่ามวั เมาเนอื งนิจ คดิ ตรองตรกึ ทกุ เม่อื
พึงผันเผื่อตอ่ ญาติ รทู้ ขี่ ลาดท่ีหาญ

สภุ าษติ พระร่วง

คบพาลอย่าพาลผิด อยา่ ผกู มิตรไมตรี
เม่ือพาทีพงึ ตอบ จงนบนอบผู้ใหญ่
ชา้ งไลแ่ ล่นเล่ยี งหลบ สวุ านขบอยา่ ขบตอบ
อยา่ กอปรจิตรษิ ยา เจรจาตามคดี
อยา่ ปลุกผีกลางคลอง อยา่ งปองเรียนอาถรรพณ์
พลันฉบิ หายวายมว้ ย อยา่ ยลเยยี่ งถว้ ยแตกมติ ดิ
จงยลเยยี่ งสัมฤทธิ์แตกมิเสยี ลูกเมยี อย่าวางใจ
ภายในอยา่ นำออก ภายนอกอย่านำเขา้
อาสาเจ้าจนตัวตาย อาสานายจงพอแรง
ของแพงอย่ามกั กิน อยา่ ยินคำคนโลภ
โอบอ้อมเอาใจคน อย่ายลเหตแุ ตใ่ กล้
ท่านไท้อย่าหมายโทษ คนโหดให้เอน็ ดู

สภุ าษติ พระร่วง

ยอครูยอต่อหน้า ยอข้าเม่อื แลว้ กิจ
ยอมิตรเมื่อลบั หลงั ลูกเมียยังอย่าสรรเสรญิ
เยียวสะเทนิ จะอดสู อยา่ ชงั ครชู งั มิตร
ผดิ อยา่ เอาเอาแตช่ อบ นอบตนต่อผู้เฒ่า
เขา้ ออกอย่าวางใจ ระวงั ระไวหน้าหลงั
เยย่ี งผู้ชงั จะคอยโทษ อย่ากิว้ โกรธเนืองนจิ
ผวิ ผิดปลิดไป่รา้ ง ข้างตนไว้อาวธุ
เครอ่ื งสรรพยทุ ธอยา่ วางจติ คิดทกุ ข์ในสงสาร
อย่าทำการทผ่ี ดิ คดิ ขวนขวายท่ีชอบ
โต้ตอบอย่าเสียคำ คนขำอย่ารว่ มรัก
พรรคพวกพึงทำนกุ ปลกู เอาแรงทั่วตน
ยลเย่ยี งไก่นกกระทา พาลกู หลานหากิน

สภุ าษิตพระร่วง

ระบอื ระบิลอย่าฟังคำ การกระทำอย่าดว่ นได้
อยา่ ใชค้ นบังบด ทดแทนคณุ ท่านเมือ่ ยาก
ฝากของรักจงพอใจ เฝา้ ท้าวไทอยา่ ทรนง
ภกั ดีจงอยา่ เกยี จ เจ้าเคยี ดอย่าเคียดตอบ
นอบนบใจใสสทุ ธิ์ อยา่ ขุดคนด้วยปาก
อย่าถากคนดว้ ยตา อยา่ พาผิดดว้ ยหู
อยา่ เลยี นครูเตอื นดา่ อยา่ รกิ ล่าวคำคด
คนทรยศอยา่ เชอ่ื อย่าแผ่เผอื่ ความคดิ
อย่าผูกมติ รคนจร ทา่ นสอนอย่าสอนตอบ
ความชอบจำใส่ใจ ระวงั ระวังทไ่ี ปมา
เมตตาตอบตอ่ มติ ร คดิ แล้วจึงเจรจา
อยา่ นนิ ทาผู้อนื่ อย่าตื่นยกยอตน
คนจนอยา่ ดถู กู ปลูกไมตรที ัว่ ชน

สภุ าษติ พระร่วง

ตระกลู ตนจงคำนับ อยา่ จับลิ้นแก่คน
ทา่ นรกั ตนจงรักตอบ ทา่ นนอบตนจงนอบแทน
ความแหนให้ประหยดั เผ่ากษัตริยเ์ พลงิ งู
อย่าดถู กู วา่ นอ้ ย หิง่ หอ้ ยอยา่ แขง่ ไฟ
อยา่ ปองภยั ตอ่ ท้าว อย่ามกั หา้ วพลนั แตก
อยา่ เข้าแบกงาชา้ ง อยา่ ออกกา้ งขุนนาง
ปางมชี อบท่านช่วย ปางป่วยท่านชิงชงั
ผจิ ะบงั บังจงลับ ผจิ ะจับจบั จงมั่น
ผจิ ะคัน้ คนั้ จนตาย ผิจะหมายหมายจงแท้
ผจิ ะแก้แก้จงกระจา่ ง อย่ารักหา่ งกวา่ ชิด
คดิ ขา้ งหน้าอย่าเบา อย่าถอื เอาตน้ื กวา่ ลกึ
เมอ่ื เขา้ ศึกระวังตน เป็นคนเรยี นความรู้

สภุ าษิตพระร่วง

จงย่ิงผผู้ มู้ ีศักดิ์ อย่ามกั งา่ ยมดิ ี

อยา่ ตีงูให้แก่กา อย่าตปี ลาหน้าไซ

ใจอย่าเบาจงหนัก อย่าตสี นุ ขั ห้ามเหา่

ข้าเกา่ ร้ายอดเอา อย่ารกั เหากว่าผม

อย่ารกั ลมกว่าน้า อย่ารักถ้ากวา่ เรือน

อย่ารักเดอื นกวา่ ตะวัน สบส่ิงสรรพโอวาท

ผู้เป็นปราชญพ์ ึงสดบั ตรบั ตริตรองปฏิบตั ิ

โดยอรรถอันถอ่ งถว้ น แถลงเลศเหตุเลือกล้วน

เลิศอ้างทางธรรม แลนาฯ

คำแปล

สภุ าษติ พระร่วง (แปล)

เมอ่ื นอ้ ยให้เรียนวิชา = เมอื่ เดก็ ใหต้ ัง้ ใจเรียนหาความรู้
เกดิ เปน็ คนควรเรยี นรู้ ศึกษา
เปน็ คนเรยี นความรู้ = สร้างมิตรภาพกบั ผอู้ ่ืนอยู่เสมอ
หมั่นสรา้ งบุญ สรา้ งกศุ ลอยเู่ สมอ
ปลูกไมตรอี ย่ารรู้ า้ ง = ให้มีเมตตาต่อคนทงั้ หลาย
หมั่นผูกไมตรกี ับคนทุกคน มีมิตรดีกว่ามศี ตั รู
สรา้ งกุศลอยา่ รู้โรย = ใหค้ วามเคารพวงศ์ตระกลู
อย่าทำตวั เกง่ กว่าเพื่อน
โอบอ้อมเอาใจคน = อย่าอวดเบง่ คยุ โตหรอื มีอิทธพิ ลเหนือผ้อู นื่

ปลกู ไมตรที ว่ั ชน =

ตระกลู ตนจงคำนับ =

อยา่ อวดหาญแก่เพอ่ื น =

เปน็ คนอย่าทำใหญ่ =

อย่าเบียดเสยี ดแกม่ ิตร = ไมค่ วรเบียดเบียนหรอื เอาเปรยี บเพ่อื น

ทผ่ี ดิ ช่วยเตอื นตอบ = สง่ิ ใดทเี่ พ่อื นทำผิดกช็ ่วยบอกกล่าวตักเตอื น

ทช่ี อบช่วยยกยอ = ส่ิงใดท่ีเพ่อื นทำดอี ยู่แล้วกค็ วรยกย่องชมเชย
อย่าขอของรักมิตร = การขอในสิ่งที่เพอ่ื นรกั และหวงโดยไม่เกรงใจ
ชอบชิดมักจางจาก = อาจทำให้เสียเพือ่ นไปกไ็ ด้
ยอมิตรเมอ่ื ลับหลัง = การชมมติ รเม่ือลบั หลงั เปน็ การชมอย่างจริงใจ

อยา่ ประกอบกิจเปน็ พาล = อยา่ ประกอบอาชพี ทที่ ุจรติ

พงึ ผันเผอื่ ต่อญาติ = ใหร้ ู้จกั เอื้อเฟือ้ เผือ่ แผญ่ าตพิ ่ีนอ้ ง

พรรคพวกพึงทำนุก = คนทีเ่ ป็นพวกกับเรา เราควรเลีย้ งดเู ขาให้มี
ปลุกเอาแรงทัว่ ชน ความสขุ เพราะเขาอาจสามารถช่วยเหลือเราได้ ให้
ยลเยยี่ งไก่นกกระทา
พาลูกหลานมากนิ ดูตัวอยา่ งไกห่ รือนกกระทาท่หี าอาหารมาได้กเ็ ผือ่

แผ่ลกู ๆ คนเราก็เชน่ กัน เม่อื มลี าภหรอื ของกนิ

ของใช้ ควรเรยี กลูกหลาน มติ รสหาย

อยา่ รกั ถา้ กว่าเรือน
อย่ารกั เดอื นกว่าตะวัน = อย่าเห็นของมีประโยชน์นอ้ ยดีกวา่ ของมีประโยชนม์ าก
อยา่ ตน่ื ยกยอตน = ไมค่ วรพูดยกยอตนเอง
อย่าชงั ครูชงั มิตร = อย่าเกลียดครูผู้เปน็ กลั ยาณมติ ร
อย่าผูกมิตรคนจร = อยา่ คบหากับคนเร่รอ่ นพเนจร ไมม่ หี วั นอนปลายเท้า
เมตตาตอบตอ่ มติ ร = ควรมคี วามรักความจรงิ ใจตอบตอ่ เพอื่ น
คนขำอย่าร่วมรกั = ไมค่ วรคบหาสมาคมกับคนมีลับลมคมในหรอื คนเจา้ เล่ห์
คนทรยศอย่าเชือ่ = ไมค่ วรให้ความเชอ่ื ถือคนช่วั และไมค่ วรโยนความผดิ ให้กบั ผอู้ ่ืน

อย่าเผอื่ แผค่ วามผิด
สวุ านขบอยา่ ขบตอบ = ไม่ควรยงุ่ เกีย่ วหรือตอ่ ล้อต่อเถยี งกับคนชวั่
เข้าเถอ่ื นอย่าลืมพร้า = ใหม้ ีความรอบคอบเม่อื จะปฏบิ ตั ิภารกจิ ควรนำเคร่อื งมอื ไปให้ครบครนั
หนา้ ศึกอย่านอนใจ = ควรเตรียมตวั ใหพ้ รอ้ มเพือ่ รบั มอื กบั สถานการณ์อยูเ่ สมอ
เดนิ ทางอยา่ เดนิ เปลย่ี ว = ไมค่ วรไปไหนมาไหนโดยลำพัง

ท่ีขวากหนามอย่าเสียเกอื ก = อยา่ ไดข้ าดเครื่องป้องกันยามเขา้ ไปอย่ใู นที่มภี ัย
= จงหม่ันทำความดีไวเ้ สมอเพอ่ื เปน็ เครอื่ งกำบังตน
ทำรวั้ เรอื กไวก้ บั ตน = ใหร้ จู้ ักระมัดระวงั ในการใชฟ้ นื ไฟอาจจะเกดิ อนั ตรายได้

จงเรง่ ระมดั ฟืนไฟ = ที่อยู่อาศัยควรมไี ฟยามคา่ คืน

ที่ทบั จงมไี ฟ

ท่ไี ปจงมีเพือ่ น
ทางแถวเถอื่ นไคลคลา = ไปไหนมาไหนควรมีเพอ่ื นร่วมทางไปดว้ ย
= ตอ้ งรูจ้ กั ระมัดระวังตัวในการเดนิ ทางไปไหนมาไหน
เข้าออกอย่าวางใจ

ระวังระไวหน้าหลงั ไม่ควร ประมาทเพราะอาจจะมีคนคอยปองร้ายเราได้

เยียวผชู้ งั จะคอยโทษ

ขา้ งตนไวอ้ าวธุ สรรพยทุ ธอยา่ วางจิต = ควรเตรยี มพร้อมอาวุธไว้เสมอ
ข้าคนไพรอ่ ยา่ ไฟฟนุ = อย่าแสดงความโกรธตอ่ คนรบั ใชห้ รือผู้ใต้บังคับบญั ชา

ภกั ดอี ย่าดว่ นเคียด = ใหเ้ ป็นคนท่ีซื่อสตั ยจ์ งรกั ภักดี อยา่ หนุ หนั ตัดใจ

อย่ากริ้วโกรธเนืองนิตย์ = อย่าเป็นคนโมโหอยตู่ ลอดเวลา

อยา่ มปี ากว่าคน = ไมค่ วรนินทาหรือว่าคนอ่นื ให้ได้รับความเสียหาย

พบศตั รูปากปราศรยั = ความในอย่าไขเขา ควรพูดจาปกตแิ มว้ า่ จะเป็นศตั รูกัน

เจรจาตามคดี แต่ไม่ควรเผย ความในใจ ให้เขารู้
อยา่ ขุดคนด้วยปาก = ควรพดู ตามความเปน็ จริงทเี่ กดิ ขนึ้ เพราะความจริงเปน็ ส่ิงไม่ตาย
อย่าจับลิ้นแกค่ น = ไม่ควรพูดค่อนขอดหรือกลา่ วหาว่าร้ายใคร
เม่อื พาทพี ึงตอบ = อย่าคอยจบั ผิดคำพูดผูอ้ ืน่
อย่ารกิ ลา่ วคำคด = ควรพดู เมอื่ จำเปน็ ต้องพดู
โต้ตอบอยา่ เสยี คำ = อย่าพดู โกหก ใหพ้ ูดแต่ความจริง
คิดแล้วจึงเจรจา = ในการสนทนาหรอื โตค้ ารมไมค่ วรกลา่ วคำพดู ใหผ้ อู้ ่ืนเสอื่ มเสีย
อย่านินทาผู้อืน่ = ควรคดิ ให้ดกี ่อนพดู
โตต้ อบอย่าเสยี คำ = ไมน่ นิ ทาว่าร้ายผูอ้ ื่น หรอื กล่าวคำใหผ้ ู้อืน่ เสียหาย
คิดแลว้ จงึ เจรจา = ในการสนทนาหรอื โตค้ ารมไมค่ วรกล่าวคำพูดให้ผูอ้ นื่ เสือ่ มเสีย
อย่านนิ ทาผอู้ ่นื = ควรคดิ ให้ดกี ่อนพดู
= ไม่นนิ ทาว่ารา้ ยผูอ้ ่นื หรือกล่าวคำใหผ้ ูอ้ ืน่ เสยี หาย

อยา่ นงั่ ชิดผูใ้ หญ่ = ให้ร้จู ักที่ต่าที่สงู อย่าตีตนเสมอท่าน

อย่าขัดแขง็ ผใู้ หญ่ = ไม่ควรขดั แย้งหรืองัดขอ้ หรอื แสดงอำนาจกับผู้ใหญ่

หรอื ผูท้ ่ีมีอำนาจมากกว่าเพราะอาจจะมีภยั

จงนบนอบผใู้ หญ่ = ตอ้ งมีความออ่ นนอ้ มตอ่ ผใู้ หญ่

ผเู้ ฒา่ ส่ังจงจำความ = ควรจำคำทผ่ี ้ใู หญ่อบรมสง่ั สอนมาใช้ปฏบิ ตั ิ

ครูบาสอนอยา่ โกรธ = เมอ่ื ครูอบรมส่ังสอนไมค่ วรโกรธเพราะครเู ปน็

ผู้ที่มคี วามปรารถนาท่ดี ีต่อศิษย์

ทา่ นไท้อย่าหมายโทษ = อยา่ จับผิดผู้ใหญ่

นอบตนตอ่ ผู้เฒ่า = มคี วามออ่ นน้อมถอ่ มตนต่อผ้ใู หญ่

ทดแทนคุณทา่ นเม่อื ยาก = ตอ้ งแสดงความกตญั ญูกตเวทีตอ่ ผู้มีพระคุณยามแก่เฒ่า

อยา่ เลียนครูเตือนด่า = อยา่ นำพฤติกรรมของครูขณะอบรมส่ังสอนเรามาล้อเลยี น

ท่านสอนอยา่ สอนตอบ = เมอ่ื ผูใ้ หญต่ กั เตอื นส่งั สอนควรตั้งใจฟงั ด้วยความเคารพ

ไม่กล่าวคำยอกย้อนตอ่ ผ้ใู หญ่

ทา่ นรกั ตนจงรักตอบ = เมอื่ ผู้ใหญ่รกั เรา เราควรแสดงความกตัญญตู ่อทา่ น

ท่านนอบตนจงนอบแทน = ผู้ทอี่ อ่ นน้อมต่อเราเราควรออ่ นน้อมตอบ

ให้หาสินเมือ่ ใหญ่ = เมอ่ื เข้าสู่วยั ผใู้ หญ่ตอ้ งรูจ้ กั ทำงานเลยี้ งตนและครอบครัว

อย่ารริ ่านแก่ความ = อย่าดว่ นหาเรอ่ื ง

ประพฤติตามบรู พระบอบ = ประพฤติตนตามขนบธรรมเนียมระเบยี บประเพณีทกี่ ำหนด

อย่าใฝส่ งู ใหพ้ น้ ศักด์ิ = อย่าทะเยอทะยานเกนิ ความสามารถของตน

เข็นเรอื ทอดกลางถนน = เตอื นไมใ่ หท้ ำอะไรผิดปกติวสิ ยั หรอื ผิดกาลเทศะ

หวา่ นพืชจักเอาผล = ทำอะไรอย่าทำตัวเกินฐานะของตน

เลีย้ งคนจกั กนิ แรง

ตนเปน็ ไทอย่าคบทาส = เมอื่ พน้ สภาพจากการเป็นทาสแล้วไม่ควรมาคบกับทาสอกี

มีสินอย่าอวดมั่ง = อย่าอวดความม่งั เพราะอาจเปน็ อันตรายตอ่ ตนเองได้

รกั ตนกว่ารกั ทรพั ย์ = ให้รกั เกียรติ นกั ชือ่ เสียงวงศต์ ระกูลยง่ิ กวา่ ทรพั ย์สนิ เงนิ ทอง

สู้เสียสินกวา่ เสยี ศักด์ิ = เกยี รติยศ ชือ่ เสยี ง เมือ่ มแี ล้วก็ควรรักษาให้ดี
ทรัพย์สินเงินทอง เม่อื เสยี ไปแล้วหาใหม่มาทดแทนได้
คดิ ตรองตรึกทกุ เมอื่ = ควรคิดไตรต่ รองใครค่ รวญให้ดีก่อนกอ่ นที่จะทำอะไร
เยยี วสะเทนิ จะอดสู = ทำสง่ิ ใดขาดๆ เกินๆ ก้ากึ่งจะเปน็ ที่อับอาย
อยา่ ใฝ่เอาทรัพย์ท่าน = ควรทำมาหากนิ ด้วยตนเอง ไมค่ วรหวงั พง่ึ ผอู้ ่นื ในการเล้ยี งตน
ไปเรอื นท่านอยา่ นง่ั นาน = ยามไปธุระปะปงั ที่ไหนไม่ควรน่งั นาน
ทร่ี กั อยา่ ดูถกู = ควรใหค้ วามรกั ความเกรงใจแมค้ นใกล้ชิด ไมค่ วรมองข้าม
น้าเชีย่ วอยา่ ขวางเรอื = ในขณะที่เหตุการณร์ ุนแรงยงั ดำเนินอย่อู ย่างร้อนรน
เราไม่ควรเข้าไปยุง่ เกี่ยว
ช้างไล่แล่นเลีย่ งหลบ = ถ้าถูกคุกคามจากผู้มอี ำนาจใหห้ ลบหลีกไม่ควรตอ่ สู้
ความแหนใหป้ ระหยัด = ส่งิ ทร่ี ักและหวงแหนกใ็ หร้ ะมกั ระวังรกั ษาไว้ให้ดี
เผ่ากษตั รยิ ์เพลงิ งู = ไมค่ วรไวใ้ จในส่ิงตอ้ งหา้ ม ๕ ประการคอื กษตั ริย์ เดก็
ผู้หญิง งู และไฟ เพราะอาจนำความเดือดร้อนมาสู่เราได้

อย่าตงี ใู ห้แกก่ า = อยา่ ทำสง่ิ ไรป้ ระโยชน์อาจเกิดโทษแก่ตนได้
อย่าตปี ลาหนา้ ไซ = อยา่ ขัดขวางผลประโยชนท์ ่กี ำลงั จะเกดิ ข้นึ
อยา่ ดีสนุ ขั หา้ มเหา่ = อย่าทำสงิ่ ทีส่ วนทางกับธรรมชาติ
อยา่ เข้าแบกงาชา้ ง = อยา่ ทำการใดเสยี่ งอันตรายและไม่เกดิ ประโยชน์แก่ตน
อยา่ โดยคำคนพลอด = อย่าเช่อื คำพูดอันหวานหู
อยา่ มวั เมาเนืองนติ ย์ = อยา่ หลงใหลในสิ่งไรส้ าระตลอดเวลา
อยา่ ได้รบั ของเขญ็ = อยา่ รบั ของรอ้ นหรอื ของโจร
โทษตนผดิ พงึ รู้ = สอนให้พิจารณาตนเอง ใหห้ าความผดิ ของแล้วแก้ไข
การเรอื นตนเรง่ คิด = ควรปฏบิ ตั ิงานบา้ นงานเรือนอย่เู สมออยา่ ให้บกพรอ่ ง

โทษตนผดิ รำพงึ = ใหม้ องเห็นโทษของการทำความผดิ หรอื ความชั่วไม่ควรไป
อยา่ คะนงึ ถึงโทษท่าน = เสียเวลาจับผดิ คนอนื่
เห็นงามตาอย่าปอง = ของสวยงามมกั มาพร้อมกับภยั อันตราย
อย่าตนื่ ยกยอตน = ไมค่ วรพดู ยกยอตนเองเปรียบเทยี บเหมอื นกลองจะดงั ต้องมีคนตี

= ถ้ากลองดังโดยไมม่ ีคนตีเรียกว่ากลองจัญไร
ของฝากทา่ นอย่ารบั = อย่ามักงา่ ยหรือเห็นแก่ได้
อย่ากอรปจิตรษิ ยา = ไมค่ วรริษยาผู้อ่นื เพราะการรษิ ยาเป็นบ่อนทำลายสามัคคี

คณุ คา่ ของวรรณคดี

คคณุ ุณคค่า่าดด้า้านนเเนนอ้ื อื้ หหาา

สภุ าษติ ให้ขอ้ คิดสอนใจ
• ให้มคี วามจงรกั ภกั ดตี ่อพระมหากษตั ริย์
• สง่ เสริมการศกึ ษา รจู้ ักประมาณตน ไมโ่ ออ้ วด
• สร้างไมตรไี มเ่ บียดเบยี นมติ ร
• สอนการปฏบิ ัติตน ใหร้ ู้จักระวงั ตน
• สอนการปฏบิ ัติตนตอ่ มิตร
• สอนการปฏบิ ตั ิตนและเชือ่ ฟังผใู้ หญ่
• สอนการปฏิบตั ติ นตอ่ ศตั รู
• สอนใหร้ กั ศกั ด์ศิ รขี องตนเอง
• สอนใหร้ จู้ ักกตญั ญกู ตเวที
• สอนใหร้ จู้ กั เอือ้ เฟอ้ื เผ่อื แผ่คนอนื่

คุณคา่ ดา้ นวรรณศลิ ป์

๑. ใช้ถ้อยคำงา่ ย คำนอ้ ยแตก่ ินความมาก
การใช้คำนอ้ ยแต่ได้ใจความมาก คำประพันธ์ในบางวรรคมี

ความหมายลึกซ้ึง เช่น เผ่ากษตั รยิ เ์ พลงิ งู

๒. มีอุปมาอปุ ไมยเปรียบเทยี บดี
เป็นการสอนศลี ธรรมและคตธิ รรม สำนวนโวหารคลา้ ยกันกบั ใน

หลกั ศลิ าจารกึ ของพ่อขุนรามคำแหง

๓. มีการใชค้ ำสำนวน
ภาษาท่ใี ช้สอนตรงไปตรงมา เรยี บงา่ ย ทำให้จดจำงา่ ย
เช่น ตีปลาหน้าไซ

คุณค่าด้านสงั คม

๑. สะท้อนวฒั นธรรมการปกครองของคนในอดตี

คนในอดีตใช้วิธีเผยแพรค่ วามรู้จากชนช้ันนำ ลงไปสูป่ ระชาชน

๒. สะท้อนให้เหน็ ค่านยิ มการเคารพผใู้ หญ่
จากสุภาษติ พระรว่ ง จะเห็นว่ามีหลายวรรคมสี อนให้เคารพเชือ่ ฟังผู้ใหญ่

เนอ่ื งจากในอดีตผู้ใหญน่ ัน้ เปน็ ผู้ทคี่ วามสำคญั ต่อสังคมมากทงั้ การตัดสินใจ และการ
ให้ศกึ ษาแกเ่ ด็ก

๓. เป็นเคร่อื งกำหนดความประพฤตติ นของคนในสงั คม
สุภาษติ พระรว่ งเป็นกรอบในประพฤตกิ ารปฏิบตั ติ นของคนในสังคมสมัยน้ัน

จบแลว้



ใหห้ าสนิ เม่อื ใหญ่

อยา่ ใฝเ่ อาทรพั ย์ทา่ น

อยา่ รริ ะร่านแกค่ วาม

อยา่ ประกอบกจิ เป็นพาล

เขา้ เถ่อื นอยา่ ลืมพรา้

ไปเรือนทา่ นอยา่ นั่งนาน

หว่านพืชจกั เอาผล
เล้ียงคนจักกนิ แรง

อย่าขัดแย้งผู้ใหญ่
อยา่ ใฝ่ตนให้เกิน

เดนิ ทางอย่าเดินเปลี่ยว
น้าเชีย่ วอยา่ ขวางเรอื

จงเรง่ ระมดั ฟนื ไฟ

ตนเปน็ ไทอยา่ คบทาส

มสี นิ อย่าอวดม่งั

ผ้เู ฒา่ สั่งจงจำความ