ภูมิปัญญาบ้านลุมพุก นายกษิดิ์เดช ม509

ภูมิปัญญาจากมาตุภูมิ

บ้ า น ลุ ม พุ ก

ประวัติบ้านลุมพุก

คำเขื่อนแก้ว เป็นอำเภอหนึ่งของ จังหวัดยโสธร ตั้ง
อยู่ทางตะวันออกของจังหวัด ห่างจากตัวจังหวัด 23
กิโลเมตร เป็นเมืองใหญ่อันดับ 3 รองจาก อำเภอเมือง
ยโสธร และ อำเภอเลิงนกทา มีจำนวนประชากรมาก
เป็นอันดับที่ 3 ของจังหวัดยโสธร อีกทั้งยังตั้งอยู่ในเส้น
ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 23 (ถนนแจ้งสนิท)

ประวัติบ้านลุมพุก

จึงตัดกับทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 2083 จึงเป็นชุมทาง
คมนาคมขนส่งที่สำคัญ คือ เส้นทางเชื่อมไปยังจังหวัด

อุบลราชธานี (คำเขื่อนแก้ว-เขื่องใน- อุบลราชธานี ) และ
เส้นทางเชื่อมไปยังจังหวัดศรีสะเกษ (คำเขื่อนแก้ว-

มหาชนะชัย-ราษีไศล-อุทุมพรพิสัย- ศรีสะเกษ ) มีโบราณ
สถานที่สำคัญทางประวัติศาสตร์คือ ปราสาทดงเมืองเตย
, พระธาตุกู่จาน และ กู่บ้านงิ้ว มีไก่ย่างบ้านแคนที่เลื่อง

ชื่อระบือนาม และยังถือเป็นต้นกำเนิด หมอลำเพลิน อัน
มีชื่อเสียงโด่งดังอีกด้วย

ประวัติบ้านลุมพุก

อำเภอคำเขื่อนแก้ว เดิมชื่อ บ้านลุมพุก เป็นชุมชน
โบราณที่ตั้งบ้านเรือนอยู่บริเวณหนองลุมพุกใกล้กับ
วัดบูรพาราม ต่อมาวันที่ 20 พฤษภาคม พ.ศ. 2440
ได้รวมหมู่บ้านที่อยู่ใกล้เคียงบ้านลุมพุกจัดตั้งขึ้นเป็น

ตำบลลุมพุก ขึ้นแขวงเมืองยโสธร บริเวณ
อุบลราชธานี

ประวัติบ้านลุมพุก

ปี พ.ศ. 2445 ได้ลดฐานะเมืองยโสธรลงเป็น
อำเภอ แบ่งออกเป็น 2 อำเภอคือ บริเวณ
เมืองยโสธรเดิมให้เป็นอำเภอปจิมยะโสธร
และบริเวณบ้านลุมพุกตั้งขึ้นเป็นอำเภออุทัย
ยะโสธรขึ้นกับจังหวัดอุบลราชธานี โดยมีหล
วงยศเยศสุรามฤทธิ์ (ตา ไนยกุล) เป็นนาย
อำเภอคนแรก

ประวัติบ้านลุมพุก

ปี พ.ศ. 2453 มีเจ้าเหลี่ยม ณ จำปาศักดิ์ ดำรง
ตำแหน่งนายอำเภออุทัยยะโสธร คนที่ 2

ปี พ.ศ. 2456 รัชกาลที่ 6 ทรงมีพระราชดำรัสว่า
นามอำเภอในมณฑลอุบลซึ่งเรียกใช้ในราชการอยู่เวลา

นี้ ยังไม่เหมาะสมกับท้องที่ จึงทรงพระกรุณาโปรด
เกล้าฯ ให้เปลี่ยนนามอำเภอเหล่านี้ใหม่ จึงมีการ
เปลี่ยนชื่ออำเภออุไทยยโสธร เป็นอำเภอคำเขื่อนแก้ว
(ซึ่งนำชื่อของเมืองคำเขื่อนแก้วเดิม อยู่ในฐานะการ
ปกครองของเมืองเขมราฐมาตั้งเป็นนามอำเภอ)

ประวัติบ้านลุมพุก

วันที่ 12 ตุลาคม 2456 เปลี่ยนแปลงชื่ออำเภออุ
ไทยยโสธร จังหวัดอุบลราชธานี มณฑล
อุบลราชธานี เป็น อำเภอคำเขื่อนแก้ว[1]

วันที่ 29 เมษายน 2460 เปลี่ยนแปลงชื่ออำเภอ
คำเขื่อนแก้ว จังหวัดอุบล มณฑลอุบล เป็น
อำเภอลุมพุก[2]

วันที่ 7 กันยายน 2467 โอนพื้นที่ตำบลหนองหิน
อำเภอลุมพุก ไปขึ้นกับอำเภอยโสธร[3]

ประวัติบ้านลุมพุก

วันที่ 1 มกราคม 2470 สร้างที่ว่าการอำเภอลุม
พุกหลังใหม่[4] เนื่องจากหลังเก่าชำรุดทรุด
โทรม
วันที่ 6 ธันวาคม 2479 โอนพื้นที่หมู่ 1,3 และ

11 (ในขณะนั้น) ของตำบลย่อ และโอนพื้นที่หมู่
1 (ในขณะนั้น) ของตำบลกระจาย อำเภอลุมพุก

ไปขึ้นกับตำบลตาดทอง อำเภอยโสธร[5]
วันที่ 8 เมษายน 2484 โอนพื้นที่หมู่ 10 (ใน
ขณะนั้น) ของตำบลโพนทัน ไปขึ้นกับตำบลสง

เปือย[6]

ประวัติบ้านลุมพุก

วันที่ 1 มกราคม 2470 สร้างที่ว่าการอำเภอลุม
พุกหลังใหม่[4] เนื่องจากหลังเก่าชำรุดทรุด
โทรม

วันที่ 6 ธันวาคม 2479 โอนพื้นที่หมู่ 1,3 และ 11
(ในขณะนั้น) ของตำบลย่อ และโอนพื้นที่หมู่ 1
(ในขณะนั้น) ของตำบลกระจาย อำเภอลุมพุก

ไปขึ้นกับตำบลตาดทอง อำเภอยโสธร[5]
วันที่ 8 เมษายน 2484 โอนพื้นที่หมู่ 10 (ใน
ขณะนั้น) ของตำบลโพนทัน ไปขึ้นกับตำบลสง

เปือย[6]

ประวัติบ้านลุมพุก

วันที่ 10 มิถุนายน 2490 ตั้งตำบลโพนทัน แยกออกจาก
ตำบลย่อ และตำบลลุมพุก ตั้งตำบลทุ่งมน แยกออกจาก
ตำบลย่อ และตำบลกู่จาน ตั้งตำบลนาคำ แยกออกจาก

ตำบลดงแคนใหญ่ และตำบลกู่จาน[7]
วันที่ 14 เมษายน 2496 เปลี่ยนแปลงชื่ออำเภอลุมพุก
จังหวัดอุบลราชธานี เป็น อำเภอคำเขื่อนแก้ว[8] อีกครั้ง

ประวัติบ้านลุมพุก

วันที่ 26 มกราคม 2500 จัดตั้งสุขาภิบาลคำเขื่อนแก้ว ใน
ท้องที่บางส่วนของตำบลลุมพุก[9]

วันที่ 16 ธันวาคม 2501 ตั้งตำบลโคกนาโก แยกออกจาก
ตำบลโพธิ์ไทร[10]

วันที่ 1 กันยายน 2509 แยกพื้นที่ตำบลโพธิ์ไทร ตำบล
โคกนาโก และตำบลกระจาย อำเภอคำเขื่อนแก้ว ไปตั้ง
เป็น กิ่งอำเภอป่าติ้ว และให้ขึ้นการปกครองกับอำเภอ

คำเขื่อนแก้ว[11]

ประวัติลุมพุก

คลิกเพื่อเพิ่มหัวเรื่องย่อยวันที่ 26 ธันวาคม 2510
จัดตั้งสุขาภิบาลป่าติ้ว ในท้องที่บางส่วนของ
ตำบลโพธิ์ไทร[12]

วันที่ 25 กุมภาพันธ์ 2512 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอ
ป่าติ้ว อำเภอคำเขื่อนแก้ว เป็น อำเภอป่าติ้ว[13]
วันที่ 7 กุมภาพันธ์ 2515 แยกพื้นที่อำเภอยโสธร
อำเภอกุดชุม อำเภอเลิงนกทา อำเภอคำเขื่อนแก้ว

อำเภอมหาชนะชัย และอำเภอป่าติ้ว

ประวัติบ้านลุมพุก

จังหวัดอุบลราชธานี มาตั้งเป็น จังหวัดยโสธร
และเปลี่ยนชื่ออำเภอยโสธร เป็นอำเภอเมือง

ยโสธร[14]
วันที่ 24 ตุลาคม 2521 ตั้งตำบลนาแก แยกออก

จากตำบลนาคำ และตั้งตำบลกุดกุง แยกออก
จากตำบลสงเปือย[15]

วันที่ 15 กรกฎาคม 2523 ตั้งตำบลเหล่าไฮ แยก
ออกจากตำบลกู่จาน[16]

ประวัติบ้านลุมพุก

วันที่ 16 สิงหาคม 2526 ตั้งตำบลแคนน้อย แยก
ออกจากตำบลดงแคนใหญ่[17]

วันที่ 8 พฤศจิกายน 2536 ตั้งตำบลดงเจริญ
แยกออกจากตำบลโพนทัน[18]

วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจาก
สุขาภิบาลคำเขื่อนแก้ว เป็นเทศบาลตำบล

คำเขื่อนแก้ว[19] ด้วยผลของกฎหมาย
วันที่ 24 สิงหาคม 2555 จัดตั้งองค์การบริหาร
ส่วนตำบลดงแคนใหญ่ ขึ้นเป็นเทศบาลตำบลดง

แคนใหญ่[20]

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอคำเขื่อนแก้วตั้งอยู่ทางตอนกลาง ค่อนไปทาง
ใต้ของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครอง

ข้างเคียงดังต่อไปนี้
ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอป่าติ้ว
ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอหัวตะพาน

(จังหวัดอำนาจเจริญ)
ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอเขื่องใน (จังหวัด

อุบลราชธานี) และอำเภอมหาชนะชัย
ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอพนมไพร (จังหวัด

ร้อยเอ็ด) และอำเภอเมืองยโสธร

วัดสำคัญภายในตัวอำเภอ

วัดสำคัญภายในตัวอำเภอ
1. วัดบูรพาราม
2. วัดคำเขื่อนแก้ว
3. วัดป่าประชาอุทิศ
4. วัดโนนหนองบัว

สถานศึกษา

สถานศึกษา
โรงเรียนคำเขื่อนแก้วชนูปถัมภ์

โรงเรียนกู่จานวิทยาคม
โรงเรียนโพนทันเจริญวิทย์
โรงเรียนสมเด็จพระญาณสังวร
โรงเรียนราชประชานุเคราะห์ 28 จังหวัดยโสธร

สถานที่ท่องเที่ยว

พระธาตุกู่จาน ตั้งอยู่ภายในวัดกู่จาน ตำบลกู่จาน อำเภอคำเขื่อนแก้ว
เป็นปูชนียสถานที่สำคัญของประชาชนชาวจังหวัดยโสธรและจังหวัด
ใกล้เคียง ลักษณะเป็นเจดีย์ทรงบัวเหลี่ยมรูปทรงคล้ายพระธาตุพนม
แต่มีขนาดเล็กกว่า ส่วนของฐานล่างรูปบัวคว่ำบัวหงายเตี้ยๆ รองรับ
ฐานสูงรูปสี่เหลี่ยมเรียบต่อด้วยทรงบัวเหลี่ยม ประดับตกแต่งด้วย
ลวดลายประณีตสวยงามตามโบราณ และยอดพระธาตุทรงเหลี่ยม
รองรับฉัตรซึ่งเป็นยอดบนสุด จากหลักฐานน่าจะสร้างขึ้นตามคตินิยม

ในการสร้างพระธาตุทั่วไป คือ เพื่อการบรรจุพระบรมสารีริกธาตุ
แต่ละปีจะมีการจัดพิธีสรงน้ำเพื่อรักษาประเพณีที่ดีงามเอาไว้

สถานที่ท่องเที่ยว

ดงเมืองเตย ตั้งอยู่บ้านสงเปือย ตำบลสงเปือย อำเภอคำเขื่อนแก้ว ลักษณะ
สถาปัตยกรรมเป็นปราสาทก่ออิฐ ไม้สอปูนทรงสี่เหลี่ยมผืนผ้า หันหน้าไปทาง
ทิศตะวันออก สูงประมาณ 1.7 เมตร กว้างประมาณ 5.0 เมตร ยาวประมาณ

5.5 เมตร ประกอบด้วยฐานชุดเขียง 4 ชั้น โดยฐานเขียงชั้นที่ 1 ย่อมุม 3
ช่วง และฐานเขียงชั้นที่ 2 ย่อมุม 2 ช่วง ซึ่งฐานเขียงแต่ละชั้นจะมีขนาดลด
หลั่นขึ้นไป ถัดจากฐานเขียงขึ้นไปเป็นชุดฐานบัว บริเวณทางขึ้นด้านทิศตะวัน
ออกติดกับฐานเขียงชั้นที่ 1 มีอัฒจรรย์ก่อเป็นรูปปีกกา 1 ชั้น ต่อจากอัฒจร
รย์มีการก่ออิฐเป็นลานทางเดินด้านหน้า ยาวประมาณ 28 เมตร ด้านหน้าทาง
เดินมีการก่ออิฐเป็นรูปสี่เหลี่ยมหลายชั้น ส่วนบริเวณรอบปราสาทเป็นลานอิฐ

สินค้าประจำหมู่บ้าน

กระติบข้าว งานสานแน่
ทนทาน

ราคาเริ่มต้น ๑oo บาท
จำหน่ายโดย กศน. ลุมพุก

ข้าวกระยาสารถ
นางสุพิน นิลสุวรรณ์
๖๘๖ หมู่ ๒ ตำบลลุมพุก

ภูมิปัญญาจากมาตุภูมิ บ้านลุมพุก



จัดทำโดย



นายกษิดิ์เดช โคตุทา



ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๕/๙ เลขที่ ๒



เสนอ คุณครูอนุชัย หัวดอน



รายวิชาภาษาไทย ท๓๒๑o๒