อจท. พระพุทธศาสนา ม.1

พระพทุ ธศาสนากล่มุ สาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม
ช้ันมธั ยมศึกษาปี ท่ี ๑

สารบัญ

๑หน่วยการเรียนรู้ท่ี ประวตั ิและความสาคญั ของพระพุทธศาสนา
พุทธประวตั ิ พระสาวก ศาสนิกชนตัวอย่าง และชาดก
๒หน่วยการเรียนรู้ที่ หลกั ธรรมทางพระพุทธศาสนา
๓หน่วยการเรียนรู้ที่ พุทธศาสนสุภาษติ
๔หน่วยการเรียนรู้ที่ หน้าท่ชี าวพุทธและมารยาทชาวพุทธ
๕หน่วยการเรียนรู้ที่ วนั สาคญั ทางพระพุทธศาสนาและศาสนพธิ ี
๖หน่วยการเรียนรู้ท่ี การบริหารจติ และการเจริญปัญญา
๗หน่วยการเรียนรู้ที่ ศาสนสัมพนั ธ์
๘หน่วยการเรียนรู้ที่

๑หน่วยการเรียนรู้ที่ ประวตั แิ ละความสาคญั ของพระพทุ ธศาสนา

พระพุทธศาสนาไดก้ ่อกาเนิดข้ึน
ในประเทศอินเดียมากว่า ๒,๕๐๐ ปี

โดยหลงั จากการทาสังคายนาคร้ังที่ ๓
พระพุทธศาสนาไดเ้ ผยแผไ่ ปยงั ดินแดน
ต่างๆ รวมถึงดินแดนสุวรรณภูมิด้วย

นบั จากน้นั มาชาวไทยส่วนใหญ่ก็
ไดย้ อมรับนบั ถือพระพทุ ธศาสนามาเป็น

หลกั ในการดาเนินชีวติ

๑. การทาสังคายนา

การทาสงั คายนา หมายถึง การร้อยกรองหรือการจดั หมวดหมู่พระธรรมวนิ ยั ซ่ึงการ
ทาสงั คายนา ไดม้ ีการกระทาติดต่อกนั มาหลายคร้ังเป็นระยะ ท้งั ในประเทศอินเดียและประเทศ
อื่นๆ รวมท้งั สิ้น ๑๐ คร้ัง

การทาสังคายนา
คร้ังที่ ๑

สาเหตุ เนื่องจากพระภิกษุช่ือ สุภทั ทะ ไดก้ ล่าววาจาดูหมิ่นพระพทุ ธองค์ และแสดงความดี
ใจเมื่อไดย้ นิ ข่าววา่ พระพทุ ธเจา้ ปรินิพพาน พระมหากสั สปะเกรงวา่ จะทาใหพ้ ระธรรมวนิ ยั
เส่ือมสูญจึงเรียกประชุมพระสงฆเ์ พอ่ื การทาสงั คายนา
เวลาทกี่ ระทา เร่ิมหลงั จากพระพทุ ธเจา้ ปรินิพพานได้ ๓ เดือน กระทาอยู่ ๗ เดือน จึงสาเร็จ
พระสงฆผ์ กู้ ระทา มีพระมหากสั สปะเป็นประธาน พระอุบาลีเป็นผตู้ อบดา้ นพระวนิ ยั และ
พระอานนทเ์ ป็นผตู้ อบพระธรรม และมีพระสงฆเ์ ขา้ ร่วมการสงั คายนา จานวน ๕๐๐ รูป
สถานทแี่ ละผู้อุปถัมภ์ ถ้าสตั ตบรรณ ขา้ งภูเขาเวภาระ ใกลก้ รุงราชคฤห์ โดยมีพระเจา้ อชาติศตั รู
เป็นองคอ์ ุปถมั ภ์

การทาสังคายนา
คร้ังท่ี ๒

สาเหตุ เนื่องจากกลุ่มพระภิกษุท่ีช่ือวา่ พระวชั ชีบุตร ปฏิบตั ิหยอ่ นทางวนิ ยั ๑๐ ประการ
พระยสกากณั ฑบุตรจึงชกั ชวนพระเถระใหร้ ่วมวนิ ิจฉยั แกค้ วามผดิ คร้ังน้ี
เวลาทกี่ ระทา กระทาใน พ.ศ. ๑๐๐ และกระทาอยู่ ๘ เดือน จึงเสร็จ
พระสงฆ์ผู้กระทา พระยสกากณั ฑบุตรเป็นผชู้ กั ชวนพระเถระท้งั หลายใหก้ ระทาสงั คายนา
พระเรวตะเป็นผซู้ กั ถาม และพระสพั พกามีเป็นผตู้ อบปัญหาเก่ียวกบั พระธรรมวนิ ยั โดยมี
พระสงฆร์ ่วมประชุมกนั ๗๐๐ รูป
สถานทแ่ี ละผู้อุปถมั ภ์ วาลิการาม เมืองเวสาลี แควน้ วชั ชี โดยมีพระเจา้ กาฬาโศกเป็นองค์
อุปถมั ภ์

การทาสังคายนา
คร้ังท่ี ๓

สาเหตุ มีพวกนอกศาสนาปลอมเขา้ มาบวชในพระพทุ ธศาสนามาก จนอาจทาให้
พระพทุ ธศาสนามวั หมองได้ พระโมคคลั ลีบุตรติสสเถระจึงคิดท่ีจะทาการสงั คายนา
เวลาทกี่ ระทา กระทาใน พ.ศ. ๒๓๔ (บางแห่งวา่ พ.ศ. ๒๓๕) และกระทาอยู่ ๙ เดือน จึงเสร็จ
พระสงฆ์ผู้กระทา พระโมคคลั ลีบุตรติสสเถระเป็นประธาน และมีพระสงฆเ์ ขา้ ร่วมประชุม
๑,๐๐๐ รูป
สถานทแี่ ละผู้อุปถัมภ์ อโศการาม กรุงปาฏลีบุตร โดยมีพระเจา้ อโศกมหาราชเป็นองคอ์ ุปถมั ภ์

การทาสังคายนา
คร้ังที่ ๔

สาเหตุ ตอ้ งการวางรากฐานพระพทุ ธศาสนาในประเทศลงั กา
เวลาทกี่ ระทา เร่ิมกระทาใน พ.ศ. ๒๓๘ไม่ปรากฏวา่ ใชร้ ะยะเวลาเท่าใด
พระสงฆ์ผู้กระทา พระมหินทเถระเป็นประธาน พระอริฏฐะเป็นผสู้ วดวนิ ยั และมีพระสงฆร์ ่วม
ประชุมท้งั สิ้น ๖๘,๐๐๐ รูป
สถานทแ่ี ละผู้อุปถมั ภ์ ถูปาราม เมืองอนุราธปุระ ประเทศลงั กา พระเจา้ เทวานมั ปิ ยะติสสะ เป็น
องคอ์ ุปถมั ภ์

การทาสังคายนา
คร้ังท่ี ๕

สาเหตุ พระสงฆใ์ นลงั กาเห็นพอ้ งวา่ พระพทุ ธวจนะที่ถ่ายทอดมาเป็นเวลานานอาจขาดตก
บกพร่องได้ ประกอบกบั สถานการณ์ทางการเมืองตอนน้นั อยใู่ นความไม่สงบ จึงมีการจดบนั ทึก
พระไตรปิ ฎกเป็นลายลกั ษณ์อกั ษร
เวลาทก่ี ระทา เริ่มกระทาใน พ.ศ. ๒๓๓ (บางแห่งวา่ พ.ศ. ๔๕๐ ) ไม่ปรากฏวา่ ใชร้ ะยะเวลา
เท่าใด
พระสงฆ์ผู้กระทา พระสงฆช์ าวลงั กา
สถานทแ่ี ละผู้อุปถัมภ์ อาโลกเลณสถาน มตเลณชนบท ประเทศลงั กา พระเจา้ วฏั ฏคามณีอภยั
เป็นองคอ์ ุปถมั ภ์

การทาสังคายนา
คร้ังท่ี ๖

สาเหตุ ในประเทศอินเดียมีแต่เพียงพระไตรปิ ฎก ไม่มีอรรถกถา พระพทุ ธโฆษาจารย์ จึงทาการ
แปลพระอรรถกถาพระไตรปิ ฎกจากภาษาลงั กาเป็นภาษาบาลี
เวลาทก่ี ระทา เร่ิมกระทาใน พ.ศ. ๙๕๖ ไม่ปรากฏวา่ ใชร้ ะยะเวลาเท่าใด
พระสงฆ์ผู้กระทาพระพทุ ธโฆษาจารย์ และพระเถระแห่งวดั มหาวหิ ารจานวนหน่ึง
สถานทแี่ ละผู้อุปถมั ภ์ วดั มหาวหิ าร ประเทศศรีลงั กา โดยมีพระเจา้ มหานามเป็นองคอ์ ุปถมั ภ์

การทาสังคายนา
คร้ังท่ี ๗

สาเหตุ ในลงั กายงั ขาดคมั ภีร์ฎีกา พระเถระท้งั หลายจึงประชุมกนั เพอื่ รจนาคมั ภีร์ข้ึน
เวลาทกี่ ระทา เริ่มกระทาใน พ.ศ. ๑๕๘๗ ไม่ปรากฏวา่ ใชร้ ะยะเวลาเท่าใด
พระสงฆ์ผู้กระทา พระกสั สปะเถระเป็นประธานสงฆ์ ร่วมกบั พระสงฆอ์ ีก จานวน ๑,๐๐๐ รูป
สถานทแ่ี ละผู้อุปถมั ภ์ ประเทศศรีลงั กา โดยมีพระเจา้ ปรากรมพาหุมหาราชเป็นองคอ์ ุปถมั ภ์

การทาสังคายนา
คร้ังที่ ๘

สาเหตุ พระไตรปิ ฎกยงั ขาดตกบกพร่อง ผดิ เพ้ียน และไม่ครบ พระเถระผทู้ รงพระไตรปิ ฎก
หลายร้อยรูป จึงร่วมกนั ชาระพระไตรปิ ฎกใหส้ มบูรณ์ยงิ่ ข้ึน
เวลาทกี่ ระทา เริ่มกระทาใน พ.ศ. ๒๐๒๐ ใชเ้ วลากระทา ๑ ปี จึงแลว้ เสร็จ
พระสงฆ์ผู้กระทา พระธรรมทินนเถระเป็นประธานสงฆ์ ทาร่วมกบั พระเถระหลายร้อยรูป
สถานทแ่ี ละผู้อุปถมั ภ์ วดั โพธาราม จงั หวดั เชียงใหม่ ประเทศไทย (เป็นการสงั คายนาคร้ังแรก
ในประเทศไทย) โดยมีพระเจา้ ติโลกราชเป็นองคอ์ ุปถมั ภ์

การทาสังคายนา
คร้ังที่ ๙

สาเหตุ พระผใู้ หญถ่ กู ถอดถอนและจบั ศึก เพราะประพฤติหยอ่ นในธรรมวนิ ยั พระบาทสมเดจ็
พระพทุ ธยอดฟ้ าจุฬาโลกมหาราช จึงทรงมีพระราชประสงคใ์ หช้ าระลา้ งพระไตรปิ ฎกข้ึน
เวลาทก่ี ระทา เริ่มกระทาใน พ.ศ. ๒๓๓๑ ใชเ้ วลากระทา ๕ เดือน จึงแลว้ เสร็จ
พระสงฆ์ผู้กระทา พระเถระ ๒๑๘ รูป และบณั ฑิตคฤหสั ถ์ อีก ๓๒ คน
สถานทแ่ี ละผู้อุปถมั ภ์ วดั มหาธาตุยวุ ราชรังสฤษฎ์ิ โดยมีพระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟ้ า
จุฬาโลกมหาราชเป็นองคอ์ ุปถมั ภ์

การทาสังคายนา
คร้ังท่ี ๑๐

สาเหตุ เพ่ือชาระพระไตรปิ ฎก แลว้ จดั พมิ พใ์ นวโรกาสท่ีพระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั รัชกาล
ปัจจุบนั ทรงเจริญพระชนมายคุ รบ ๖๐ พรรษาใน พ.ศ. ๒๕๓๐
เวลาทก่ี ระทา เร่ิมกระทาใน พ.ศ. ๒๓๒๘ ไม่ปรากฏระยะเวลาท่ีกระทา
พระสงฆ์ผู้กระทา สมเดจ็ พระสงั ฆราชเป็นองคป์ ระมุข ร่วมกบั พระสงฆท์ ้งั ฝ่ายมหานิกาย และ
ธรรมยตุ ิกนิกาย
สถานทแ่ี ละผู้อุปถมั ภ์ วดั มหาธาตุยวุ ราชรังสฤษฎ์ิ โดยมีรัฐบาลเป็นผอู้ ุปถมั ภ์