BAB 5 : Kesultanan Melayu Melaka

B KESULTANAN MELAYU MELAKA

A ISTANA SULTAN MANSUR SHAH

B Parameswara berjaya memilih lokasi yang sesuai untuk
5 mengasaskan kerajaan. Pemilihan lokasi ini menjadikan
Melaka sebagai sebuah kerajaan yang unggul di Alam Melayu

1. LALUAN PERDAGANGAN 2. BENTUK MUKA BUMI

Kedudukan Melaka di laluan Melaka mempunyai bentuk
perdagangan utama antara timur muka bumi yang berbukit-
dengan barat membolehkannya bakau yang sesuai dijadikan
mengawal laluan kapal dagang. benteng pertahanan dan menjadi

panduan kapal dagang.

PEMILIHAN LOKASI
YANG STRATEGIK
OLEH PARAMESWARA

3. BENTENG PERTAHANAN 4. TERLINDUNG ANGIN MONSUN

Pokok bakau dan api-api yang Muara sungai yang terletak di Selat
terdapat di pesisir pantai pula Melaka terlindung daripada tiupan angin
menjadikannya sebagai benteng monsun.Keadaan ini membolehkan kapal
pertahanan dan pelindung semula dagang datang dan berlabuh di pelabuhan
jadi yang sukar ditembusi oleh
Melaka dengan selamat.
musuh.

FAKTOR KEGEMILANGAN KEPEMIMPINAN RAJA

Raja merupakan ketua pemerintah dan ketua kerajaan yang
mempunyai kuasa tertinggi.

KETURUNAN RAJA PALEMBANG PERANAN YANG UNGGUL
Raja mempunyai pelbagai peranan dalam sisitem
 Berdasarkan teks Sulahatus Salatin, pemerintahan:
pemerintah Melaka berasal daripada zuriat
keturunan anak Raja Palembang yang  Menjadi simbol perpaduan dan kemakmuran
dikatakan bersusur galur daripada Iskandar
Zulkarnain.  Merupakan ketua angkatan tentera

 Susur galur ini memberikan taraf kedudukan  Mengetuai hubungan diplomatik
yang tinggi kepada Sultan Melaka dalam
 Menyelaraskan kegiatan ekonomi
kalangan kerajaan lain di Alam Melayu.
 Menjadi Ketua Agama Islam
DAULAT DAN ALAT KEBESARAN
KEWIBAWAAN
 Kepemimpinan raja juga dikaitkan dengan
konsep daulat dan derhaka serta pelbagai  Raja memiliki ciri ciri kepimpinan seperti
institusi perajaan seperti adat istiadat istana dan adil,berwibawa dan mengambil berat terhadap
alat kebesaran diraja. kebajikan rakyat.

 Daulat merupakan kuasa dan kewibawaan raja  Raja memerintah berdasarkan bidang kuasa
sebagai pemimpin.Rakyat mengakui kedaulatan yang ditetapkan mengikut Hakum Kanun
raja dengan memberikan taat setia sepenuhnya Melaka.
dan tidak boleh menderhaka kepada raja.
 Sultan Muzaffar Shah dan Sultan Mansur Shah
 Antara alat kebesaran diraja termasuklah cap merupakan pemerintah yang mengutamakan
mohor,nobat,keris,lembing dan mahkota. Alat keamanan dan kebajikan rakyat.Sultan Mansur
kebesaran digunakan semasa upacara istiadat Shah menasihatkan puteranya, Sultan Alaud-
pertabalan, perkahwinan dan kemangkatan raja. din Riayat Shah supaya bersikap adil terhadap
rakyat.
 Konsep daulat,adat istiadat dan alat kebesaran
menjadikan raja mempunyai kedudukan yang
tinggi dan istimewa.

CAP MOHOR PENDING DIRAJA

SISTEM PENTADBIRAN Sultan

1. Sistem Pembesar Empat Lipatan Pembesar
 Sultan dibantu oleh pembesar berempat, Berempat
Pembesar Berlapan
pembesar berlapan, pembesar enam belas dan Pembesar Enam Belas
pembesar tiga puluh dua Pembesar Tiga Puluh Dua
 Pembesar ini merupakan pentadbir kerajaan
pada peringkat pusat,jajahan,daerah,mukim
dan kampung.

2. Tugas Pembesar

 Menjaga keamanan kawasan
 Mengutip cukai dan hasil lain melalui sitem serah

 Membekalkan tenaga tentera ketika perang dan menyediakan tenaga buruh melalui sistem
kerah.

Pemerintah Melaka mengurniakan kawasan khas kepada pembesar sebagai tanda untuk mendapat
sokongan pembesar bagi mewujudkan pentadbiran yang mantap.
 Kawasan yang dikurniakan kepada pembesar berempat dikenali sebagai kawasan pegangan.
 Kawasan pembesar jajahan dan daerah pula dikenali kawasan pemakanan.
 Pembesar dibenarkan mengutip cukai dan menyerahkannya kepada pemerintah sebagai ufti

SULTAN
PEMBESAR BEREMPAT

BENDAHARA PENGHULU BENDAHARI
Penasihat raja Pemungut hasil atau ufti
Menteri utama peringkat pusat Ketua segala bendahari
Ketua turus angkatan perang Ketua urus setia istana
Ketua hakim Ketua Syahbandar
Pemangku Sultan

LAKSAMANA TEMENGGUNG
Ketua angkatan laut Ketua polis dan penjara
Pengawal peribadi raja Penguasa Bandar dan kota Melaka
Pegawai protokol istana
Ketua duta
Ketua utusan ke negara luar Hakim di darat

Hakim di laut

SISTEM PERUNDANGAN 2. UNDANG-UNDANG LAUT MELAKA

1.HUKUM KANUN MELAKA Undang-undang ini ditulis semasa zaman Sultan Mahmud
Shah bertujuan menentukan peraturan pelayaran dan
perdagangan

Undang-undang yang mengandungi 25 fasal(peraturan di
laut, tertib berniaga,tatacara berjual beli,tanggungjawab

nakhoda,anak kapal,kiwi dan syahbandar

Undang-undang ini menyebakan aktiviti perdagangan
berjalan lancar dan adil

Hukum Kanun Melaka ditulis semasa pemerintahan Sultan
Muzaffar Shah(1446-1456)

Undang-undang ini mengandungi 44 fasal yang berkaitan
hak keistimewaan, tanggungjawab raja dan pembesar

Hukum Islam berkaitan dengan jenayah,urusan jual beli dan
kekeluargaan

Hukum Kanun Melaka dapat mewujudkan keamanan dan
menjamin keselamatan rakyat

3. UNDANG-UNDANG ADAT

HUKUM KANUN MELAKA ADAT TEMENGGUNG

Diasaskan oleh Datuk Ketemenggungan

Berkaitan sistem pemerintahan, perwarisan
takhta, perkahwinan, perwarisan harta dan

perundangan

Berkaitan sistem penggantian sultan, iaitu
takhta kerajaan diwarisi oleh anak lelaki yang

sulung

Mengamalkan sistem pemerintahan beraja

Membolehkan sistem perwarisan takhta

berlaku secara teratur

UNDANG-UNDANG LAUT MELAKA

ASPEK KEGEMILANGAN

CARA PEMBENTUKAN
EMPAYAR

1. PENAKLUKAN 2. PERKAHWINAN

Menjamin keselamatan dan Antara Sultan Melaka dengan puteri diraja
kemakmuran Kesultanan Melayu kerajaan lain
Melaka
Mengukuhkan lagi hubungan
Kawasan taklukan di Semenanjung persahabatan dan kekeluargaan antara
Tanah Melayu (Kuala Linggi,Beruas, kerajaan Melaka dengan kerajaan lain
Pahang,Terengganu Kelantan)
Perkahwinan Sultan Mansur Shah dengan
Kawasan taklukan di Sumatera puteri Majapahit,Raden Galuh Cendera
(Siak,Rokan,Kampar dan Rupat) Kirana menyebabkan pengaruh Melaka
semakin meluas

3. NAUNGAN

Terdapat pemerintah kerajaan lain
yang rela bernaung di bawah
Kesultanan Melayu Melaka

Raja yang berada di bawah naungan
Melaka ditabalkan oleh Sultan
Melaka

Antara kerajaan yang rela bernaung
(Lingga,Patani dan Kedah)

KEPENTINGAN PEMBENTUKAN EMPAYAR

POLITIK EKONOMI

 Meluaskan wilayah dan jajahan  Menerima hadiah dalam
takluk. bentuk wang, emas, timah
dan bantuan ketenteraan.
 Mengukuhkan hubungan dengan
kerajaan yang ditakluk.  Mendapat bekalan seperti
hasil pertanian,rempah-ratus
 Menyekat pengaruh kuasa kuasa dan bijih timah
serantau seperti Siam, Majapahit
dan Pasai.  Menguasai perdagangan di
Selat Melaka.

SOSIAL AGAMA

 Asimilasi budaya tempatan dengan  Mendorong usaha penyebaran
budaya dari Arab,India,China dan agama Islam.
Alam Melayu.
 Islam telah berkembang luas ke
 Wujud masyarakat majmuk. Pahang,Kelantan,Perak,timur
Sumatera dan Patani.

PENTADBIRAN PUSAT PENTADBIRAN EMPAYAR PENTADBIRAN KAWASAN

Pusat pemerintahan dan PENTADBIRAN KAWASAN JAJAHAN
pentadbiran di Melaka yang NAUNGAN
Pemerintahan diketuai oleh
terletaknya tempat raja Kawasan yang mengakui pemerintah yang dilantik
bersemayam. Raja dibantu oleh ketuanan Melaka dan
oleh Sultan Melaka.
pembesar pusat. menghantar ufti.Pemerintahan
diketuai oleh pemerintah

negeri berkenaan dan dibantu
oleh pembesar tempatan.

PUSAT PENYEBARAN AGAMA ISLAM

1. PENGISLAMAN
PEMERINTAH

Pengislaman Sultan Iskandar Shah
pada tahun 1414.

Sultan Muzaffar Shah menjadikan
agama Islam sebagai rasmi
Kesultanan Melayu Melaka.

5.PELUASAN KUASA 2. PERKAHWINAN

Kesultanan Melayu Melaka menyebarkan Perkahwinan puteri Sultan
agama Islam melalui proses perluasan Mansur Shah dengan
kuasa.
putera Raja Siak.
Negeri naungan dan jajahan memeluk
Islam sebagai tanda taat setia kepada CARA PENYEBARAN
pemerintah Melaka. AGAMA ISLAM

4.PERDAGANGAN 3.PERANAN ULAMA DAN MUBALIGH

Islam tersebar melalui pedagang Pemerintah Melaka menghantar ulama dan
Arab, India dan China yang datang mubaligh.
ke Melaka.
Ajaran tasawuf dan sufi dari Timur Tengah
Mereka juga menyebarkan Islam ke dan India.
kawasan seperti Brunei, Filipina
dan kepulauan Indonesia. Sultan Alauddin Riayat Syah menghantar
ulama untuk mengajar Raja Pahang,Kampar
dan Inderagiri tentang hal ehwal agama.

KESAN PENYEBARAN

PUSAT PERDAGANGAN PUSAT PENGUMPULAN DAN
PENGEDARAN PELBAGAI BARANGAN
KEDUDUKAN STRATEGIK
Barang yang dikumpul seperti
Melaka terletak di laluan timah,emas,kapur,barus,hasil hutan dan
perdagangan antara India dan China
Melaka dikunjungi oleh pedagang rempah-ratus.
dari dalam dan luar Alam Melayu Barangan luar yang dibawa masuk ke Melaka

PUSAT PERKAPALAN ialah benang emas,kain pelikat,batu
Kapal kecil terdiri daripada delima,tembikar,wangian dan bahan makanan.

perahu,sampan,ghurab,penjajap,sagur,payar, DIKUNJUNGI PEDAGANG
baluk,lancang,kakap,balang dan kelulus. DARI DALAM DAN LUAR
Kapal besar seperti jong dan bahtera.
ALAM MELAYU
Pedagang yang paling ramai ialah
pedagang Arab,China dan Gujerat

PENGURUSAN PERDAGANGAN

1. SYAHBANDAR 2. CUKAI PERDAGANGAN

1. Memainkan peranan penting dalam 1. Pengurusan cukai pelabuhan yang
menjadikan Melaka sebagai pelabuhan rendah menarik minat
entrepot.
2. Cukai dan bayaran surat kebenaran
2. Mengurus pasar dan gudang,menjaga berniaga di pelabuhan menjadi
kebajikan serta keselamatan pedagang. sumber pendapatan Kesultanan
Melayu Melaka.
3. Memeriksa alat timbang,sukat dan mata
wang, menjadi harkim di pelabuhan, 3. Ada dua jenis cukai yang
mengurus cukai dan menguatkuasakan dikenakan.
peraturan keluar masuk kapal.
 Cukai rasmi : cukai import yang
dikenali sebagai panduan.

 Cukai tidak rasmi : dalam bentuk
hadiah.

3. MATA WANG 4. ORANG LAUT

1.Penggunaan mata wang telah melancarkan lagi 1. Mereka merupakan pelayar dan
urusan jual beli.Pada peringkat awal, digunakan penunjuk arah yang cekap
tukaran nilaian seperti jongkong timah, serbuk
emas dan kulit siput(cowrie) 2. Bertanggungjawab sebagai tentera
2.Mata wang timah yang digunakan dikenali untuk menjamin keselamatan
sebagai Calains. pedagang di perairan Melaka.
3. Mata wang dari Pasai, Hormuz dan Cambay.

5.KEMUDAHAN PELABUHAN

1.Gudang tempat menyimpan barang.
2.Kemudahan pengakutan, tempat beribadat

bekalan makanan dan minuman.
3.Khidmat membaiki kapal.
4.Tempat penginapan.

HUBUNGAN LUAR

PENGAKHIRAN KESULTANAN MELAYU MELAKA YANG
BERPUSAT DI MELAKA

SERANGAN PORTUGIS

Kedatangan Portugis untuk mencapai kekayaan,keagamaan dan
kemasyhuran dan juga menyebarkan agama Kristian dan
menghapuskan penguasaan pedagang Islam.
Serangan berlaku sebanyak tiga kali pada 25 Julai 1511,
10 Ogos 1511 dan 24 Ogos 1511.

PERJUANGAN MENGEMBALIKAN KEDAULTAN

Sultan Mahmud Shah berundur dari Melaka ke beberapa
wilayah naungan serta jajahannya kemudian bersemayam di

Bentam.
Tahun 1515-1519 : Sultan Mahmud Shah melakukan tiga

kali serangan untuk mendapatkan semula Melaka.
Tahun 1526 : pusat pemerintahan Sultan Mahmud Shah di

Bentan telah dimusnahkan Portugis
Tahun 1528 : Sultan Mahmud Shah berundur ke Kampar

dan mangkat .

TENTERA BERGAJAH

MERIAM