The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Published by sp.sun2003, 2021-03-18 03:12:23

ชีวะ15

ชีวะ15

Vocabulary
เรอ่ื ง

ระบบหมนุ เวยี นเลอื ด
และ

ระบบน้ำเหลอื ง

กลำ้ มเนอื หัวใจ (cardiac muscle)

เปน็ กลำ้ มเนือทพ่ี บทห่ี วั ใจและเสน้ เลือดใหญ่บริเวณท่ีตดิ กับหวั ใจเทำ่ นัน กำรเตน้ ตุบตบั ของหวั ใจแตล่ ะ
จงั หวะหมำยถงึ กลำ้ มเนือหวั ใจมีกำรหดตัวและคลำยตวั กำรหดตวั มผี ลทำ้ ให้โลหติ ถกู ฉดี ออกไปทำงเสน้
เลอื ดแดง เพอื่ ไปเลยี งส่วนตำ่ งๆ ของรำ่ งกำย เมอ่ื หวั ใจคลำยตวั เลอื ดจะไหลเขำ้ สู่หวั ใจทำงเส้นเลือด
ด้ำ ในแตล่ ะวันหวั ใจเรำเต้นได้เปน็ แสนครงั โดยไม่มกี ำรหยดุ พกั แต่เรำไมอ่ ำจบงั คบั ให้หัวใจเตน้ ไป
ตำมจังหวะเพลงอยำ่ งทีแ่ ขน ขำ ล้ำตัว ทำ้ ได้ เพรำะกลำ้ มเนือหวั ใจหดตวั เองโดยอัตโนมตั ิ ไมต่ ้องรอฟงั
คำ้ ส่งั จำกสมอง อตั รำกำรเต้นของหวั ใจท่ีเพม่ิ ขนึ หรอื ลดลงอันเนอ่ื งมำจำกสภำวะต่ำงๆ ของรำ่ งกำย จำก
อำรมณ์ หรืออุณหภมู ขิ องสิ่งแวดล้อม เกิดขนึ จำกกำร

แกรนูโลไซต์ (granulocyte)

เป็นเซลล์เมด็ เลือดขำวท่มี ีแกรนลู อยภู่ ำยในเซลล์ แบง่ ย่อยไดเ้ ป็น นิวโตรฟิล (neutrophil) มแี กรนูล
ขนำดเล็ก นวิ เคลียสมี 2-5 พู มีหน้ำทที่ ้ำลำยส่งิ แปลกปลอมด้วยวิธีฟำโกไซโตซิส อีโอซโิ นฟลิ
(eosinohil) มแี กรนลู ขนำดกลำง นิวเคลยี สมี 2 พู มหี น้ำทท่ี ้ำลำยสง่ิ แปลกปลอม และยับยงั กำร
สรำ้ งสำรกอ่ ภมู แิ พ้ เบโซฟลิ (basophil) มแี กรนลู ขนำดใหญ่ นิวเคลยี สรูปร่ำงบดิ เป็นรปู s หรือ m
มหี นำ้ ทป่ี อ้ งกนั ไม่ให้เลือดแข็งตวั และหล่งั สำรฮสิ ตำมนี (histamine) ซงึ่ เป็นสำรก่อภูมแิ พ้

โกลบูลนิ (globulin)

อกี หน่ึงสว่ นประกอบสำ้ คญั ที่อยูใ่ นพลำสมำ ส่วนใหญเ่ ป็นโปรตนี ท่ีมีรปู รำ่ งกลม ไม่ละลำยในนำ้
นอกจำกกำรสงั เครำะหจ์ ำกภำยในร่ำงกำยแล้ว ก็ยังสำมำรถหำได้จำกอำหำรโปรตนี สงู เช่น ไข่ ปลำ
อำหำรทะเล เป็นตน้ ซึง่ Globulin ยงั คงแตกย่อยลงไปไดอ้ กี หลำยชนิด แต่เรำสำมำรถจัดกลุ่มเปน็
กลมุ่ ใหญ่ๆ ได้ 3 กลุม่ คือ α – Globulin ( Alpha globulin ), β – Globulin ( Beta
globulin ) และ γ – Globulin ( Gamma globulin ) โดยแตล่ ะประเภทกจ็ ะมบี ทบำทที่สำ้ คญั ต่อ
ร่ำงกำยแตกตำ่ งกนั ไป

คลน่ื ไฟฟ้ำหัวใจ (electrocardiogram)

โดยปกตแิ ลว้ หัวใจสำมำรถทำ้ งำนไดด้ ว้ ยกระแสไฟฟำ้ เพอื่ คุมจังหวะกำรเตน้ ของหวั ใจ อกี ทังยงั มผี ลต่อ
กำรทำ้ งำนทสี่ มั พันธก์ นั ของหวั ใจทัง 4 ห้อง หำกไฟฟำ้ ทท่ี ้ำกำรควบคมุ กำรทำ้ งำนเกิดควำมผิดพลำดจะ
ส่งผลต่ออตั รำกำรเตน้ ของหวั ใจให้ผิดปกตไิ ด้รวมถึงกำรดเู ร่ืองของกลำ้ มเนือหวั ใจขำดเลือด และห้อง
หัวใจทโ่ี ตผิดปกติ

เคร่อื งกระต้นุ กำรเตน้ ของหวั ใจ
(artificial pacemaker)

เปน็ อปุ กรณช์ ว่ ยเหลือทีถ่ กู ผำ่ ตดั ฝังใต้ผวิ หนัง ส่วนใหญบ่ รเิ วณหนำ้ อกดำ้ นซำ้ ยใตก้ ระดกู ไหปลำรำ้ ของ
ผ้ปู ว่ ยโรคหัวใจเตน้ ผดิ จงั หวะ เชน่ ภำวะหวั ใจห้องลำ่ งเต้นเรว็ ภำวะหวั ใจส่ันพลิว หรอื ภำวะหัวใจหยดุ
เตน้ เฉียบพลัน

เครอื่ งบนั ทึกคลื่นไฟฟ้ำหัวใจ (electrocardiograph)

เปน็ กำรตรวจทำงกำรแพทยอ์ ย่ำงหน่ึงเพ่อื ดกู ิจกรรมทำงไฟฟำ้ ของหวั ใจตลอดชว่ งระยะเวลำหน่ึงดว้ ยกำร
รบั สญั ญำณไฟฟ้ำผำ่ นขัวไฟฟ้ำท่ตี ดิ บนผิวหนังบริเวณหน้ำอก และบันทกึ หรือแสดงบนจอภำพด้วย
อปุ กรณ์ท่อี ย่ภู ำยนอกรำ่ งกำย กำรตรวจนเี ปน็ กำรตรวจแบบภำยนอกโดยไมต่ อ้ งเจำะทะลุผิวหนงั หรือ
เขำ้ ไปภำยในรำ่ งกำย (อังกฤษ: non-invasive). กำรบันทึก ECGs ยังสำมำรถทำ้ ไดภ้ ำยนอกรำ่ งกำย
โดยเครอ่ื งบันทกึ แบบลูปทป่ี ลูกถ่ำยไมไ่ ด้

เซลลเ์ ม็ดเลือดขำว (leukocytes)

เป็นเซลลข์ องระบบภมู คิ มุ้ กนั ซง่ึ คอยปอ้ งกันรำ่ งกำยจำกทงั เชอื ก่อโรคและสำรแปลกปลอมตำ่ งๆ เม็ด
เลอื ดขำวมหี ลำยชนิด ทงั หมดเจริญมำจำก pluripotent cell ในไขกระดูกท่ชี ่ือว่ำ hematopoietic
stem cell เซลลเ์ ม็ดเลอื ดขำวเป็นเซลล์ท่ีพบไดท้ ่วั ไปในร่ำงกำย รวมไปถงึ ในเลอื ดและในระบบ
นำ้ เหลือง จำ้ นวนของเซลล์เมด็ เลือดขำวในเลือดมกั ใช้เปน็ ข้อบง่ ชขี องโรคและกำรด้ำเนินไปของโรค โดย
ปกติแลว้ ในเลือดหนงึ่ ลติ รจะมีเซลล์เม็ดเลอื ดขำวอยปู่ ระมำณ 41× 09 ถงึ 111× 09 เซลล์ รวมเป็นเซลล์
ประมำณ 1% ในเลอื ดของคนปกติ ในบำงสภำวะ เช่น ลูคีเมีย (มะเร็งเมด็ เลือดขำว) จ้ำนวนของ
เซลลเ์ มด็ เลือดขำวจะมีปรมิ ำณได้มำกกวำ่ ปกติ หรือในภำวะ leukopenia จำ้ นวนของเซลล์เม็ดเลือดขำว
กจ็ ะนอ้ ยกวำ่ ปกติ คุณสมบตั ิทำงกำยภำพของเซลล์เม็ดเลือดขำว เชน่ ปริมำตร conductivity และ
granularity อำจเปล่ยี นแปลงไประหว่ำงกำรกระตุ้นเซลล์ กำรเจรญิ ของเซลล์ หรือกำรมเี ซลลม์ ะเรง็
เมด็ เลอื ดขำว

เซลล์เมด็ เลอื ดแดง (erythrocyte)

เป็นเซลลท์ ่ีไมม่ นี วิ เคลียส และมีรปู รำ่ งแตกตำ่ งจำกเซลลโ์ ดยท่วั ไป เม่อื ดูผำ่ นกลอ้ งจุลทรรศน์ จะเห็น
วำ่ เซลลเ์ มด็ เลอื ดแดงมีลกั ษณะคล้ำยกับโดนัทท่ไี ม่มรี ตู รงกลำง โดยส่วนกลำงจะมีลกั ษณะบำงกวำ่ สว่ น
ขอบของเซลล์ ลักษณะดังกลำ่ วเมื่อดผู ำ่ นกล้องจลุ ทรรศนแ์ บบใชแ้ สงจะทำ้ ใหป้ รมิ ำณแสงสอ่ งทะลผุ ่ำน
ไดไ้ ม่เทำ่ กัน เกดิ เป็นภำพคลำ้ ยกับโดนทั ทเี่ ห็นกันจนคนุ้ ตำ เซลลเ์ มด็ เลือดแดงท้ำหนำ้ ท่ีนำ้ ออกซเิ จน
สง่ ไปยงั เซลล์ต่ำงๆ ในรำ่ งกำย โดยอำศัย “ฮีโมโกลบนิ (hemoglobin)” เปน็ ตวั นำ้ ออกซเิ จนเข้ำสู่
เซลล์ตำ่ งๆ และพำคำร์บอนไดออกไซดอ์ อกมำจำกเซลลเ์ พ่อื กำ้ จัดออกจำกรำ่ งกำยตอ่ ไป

ต่อมนำ้ เหลือง (lymph node)

เปน็ อวยั วะรปู ทรงรีหรอื มนของระบบนำ้ เหลือง ซง่ึ มีอย่หู ลำยจุดในรำ่ งกำยเชน่ ทบ่ี ริเวณรกั แร้และ
กระเพำะโดยเชื่อมอยกู่ ับทอ่ น้ำเหลอื ง ตอ่ มนำ้ เหลืองเปน็ ทีอ่ ยูข่ องเซลลบ์ แี ละเซลล์ทตี ลอดจนเซลล์
ภูมิคุ้มกนั อื่น ๆ ถอื เปน็ อวยั วะที่สำ้ คัญและจำ้ เป็นในกำรทำ้ ให้ระบบภมู ิคมุ้ กนั ท้ำงำนอยำ่ งเปน็ ปรกติ ทำ้
หนำ้ ทเ่ี ปน็ ตวั กรองอนุภำคแปลกปลอมและเซลลม์ ะเร็ง อยำ่ งไรกต็ ำม ตอ่ มน้ำเหลอื งไมส่ ำมำรถจัดกำร
กบั สำรพิษต่ำง ๆ ได้ ซ่ึงกำรจดั กำรกบั พษิ ต่ำง ๆ นนั เปน็ หนำ้ ทีข่ องตบั และไต
ต่อมนำ้ เหลอื งอำจเกดิ กำรอกั เสบหรอื โตไดจ้ ำกกำรอกั เสบและตดิ เชือที่แพรม่ ำจำกคอหอยอกั เสบแม้
เพียงเล็กนอ้ ยหรือจำกกำรจดั กำรกบั มะเร็ง

นำ้ เหลือง (lymph)

คอื ของเหลวท่ีหมนุ เวยี นอยู่ในระบบนำ้ เหลือง นำ้ เหลืองเกิดขึนเม่อื สำรน้ำแทรก (ของเหลวซง่ึ มอี ยูต่ ำม
ร่องของเนือเยอ่ื [1]) มำรวมกันผ่ำนหลอดน้ำเหลืองฝอย แลว้ ถกู ส่งตอ่ ผ่ำนท่อน้ำเหลืองไปยังตอ่ ม
นำ้ เหลืองกอ่ นที่ในทำ้ ยทส่ี ุดจะถกู ผสมรวมกบั เลอื ดทบี่ รเิ วณหลอดเลือดด้ำใต้กระดูกไหปลำร้ำซำ้ ยหรอื
ขวำ องคป์ ระกอบของนำ้ เหลืองจงึ เปลยี่ นแปลงไปเรอื่ ย ๆ ซึ่งทำ้ ใหเ้ ลือดและเซลล์ตำ่ งๆสำมำรถ
แลกเปลยี่ นองค์ประกอบกบั สำรนำ้ แทรก (ซง่ึ มีคุณสมบตั ิคลำ้ ยกับนำ้ เลอื ดเพยี งแตป่ ระกอบดว้ ยเซลล์
เมด็ เลอื ดขำว) ในกระบวนการแลกเปลี่ยนองค์ประกอบ น้าเหลอื งจะคนื โปรตีนและสาร
นา้ แทรกสว่ นเกนิ ไปยงั กระแสเลอื ด น้าเหลอื งอาจจับพาแบคทเี รียไปยงั ตอ่ มน้าเหลอื ง
เพือ่ ก้าจัด เซลลม์ ะเรง็ เนือรา้ ยอาจถกู จบั พาโดยน้าเหลืองไดเ้ ชน่ เดยี วกนั นอกจากนี
นา้ เหลืองอาจจับพาไขมันจากทางเดนิ อาหารอีกดว้ ย

พลำสมำ (plasma)

ของเหลวในร่ำงกำยชนิดหนง่ึ ที่ประกอบด้วยเซลลเ์ มด็ เลือด (เมด็ เลอื ดแดง เม็ดเลือดขำวและเกลด็ เลือด)
สำรหรอื โปรตีนชนดิ ท้ำใหเ้ ลือดแข็งตวั (Fibrinogen) ออกซเิ จน คำร์บอนไดออกไซด์ สำรอำหำร
เอนไซม์ ฮอรโ์ มน สำรต่ำงๆ และนำ้ ล้ำเลียงของเสยี จำกรำ่ งกำยไปทำ้ ลำยทีต่ ับและขบั ออกจำก
รำ่ งกำยทำงปสั สำวะ ผวิ หนงั และปอด

ฟตี ัส (fetus)

เอม็ บรโิ อของคนและสัตวเ์ ลียงลกู ดว้ ยนำ้ นม ระยะที่อวัยวะตำ่ ง ๆ ครบถว้ นแลว้ แตย่ ังอย่ใู นทอ้ งแม่

ระบบหมุนเวียนเลือดแบบปดิ
(closed circulatory system)

ระบบเลอื ดทีม่ ีเลอื ดไหลเวยี นอย่ภู ำยในท่อของหลอดเลือดและหวั ใจตลอด โดยท่ีเลอื ดจะมที ศิ ทำงกำร
ไหลออกจำกหวั ใจไปตำม หลอดเลือดและหัวใจตลอด โดยท่ีเลือดจะมีทศิ ทำงกำรไหลออกจำกหวั ใจไป
ตำมหลอดเลอื ดชนิดต่ำงๆ และไหลกลบั เขำ้ สูห่ วั ใจอีกเปน็ วงจรตอ่ เนอ่ื งกันไป พบในสัตว์พวกแอนนลี ิด
(annelid) เปน็ พวกแรก และ พบในสตั ว์มกี ระดูกสันหลงั (vertebrate) ทกุ ชนดิ

ระบบกำรไหลเวียนแบบเปดิ
(open circulatory system)

พบในสัตวไ์ ม่มกี ระดกู สันหลังโดยเฉพำะไฟลัมอำร์โทรโพดำ และไฟลัมมอลลัสกำ ระบบนเี ลอื ดจะ
ไม่ไดอ้ ยู่ในเสน้ เลือดตลอดเวลำ แตจ่ ะออกจำกเส้นเลือดเข้ำสชู่ ่องวำ่ งภำยในลำ้ ตัวทเี่ รยี กว่ำฮโี มซีล
(hemocoel) อำจมีหัวใจหนง่ึ ดวงหรือมำกกวำ่ ทิศทำงกำรไหลของเลือดเริ่มจำกหวั ใจสบู ฉีดเลือดไปตำม
หลอดเลอื ดเข้ำสฮู่ โี มซลี เนือเยือ่ และเซลลจ์ ะไดร้ บั อำหำรและกำ๊ ซจำกเลอื ดทอ่ี ยู่ในช่องวำ่ งนี เมือ่ หัวใจ
คลำยตัว เลือดส่วนหนง่ึ จะไหลจำกฮโี มซีลเขำ้ เสน้ เลอื ดกลบั หัวใจ ระบบไหลเวยี นโลหิตแบบปิดระบบ
ไหลเวยี นโลหติ แบบปดิ มอี วยั วะที่ส้ำคัญในระบบ คอื หวั ใจ เลือด และหลอดเลอื ด พบในสตั ว์มี
กระดูกสันหลงั และสตั วไ์ ม่มกี ระดกู สนั หลังบำงชนิด เช่น ไส้เดอื นและหมึก เลือดไหลในเสน้ เลือด
ตลอดเวลำ ใช้แรงดันมำกว่ำกำรไหลเวียนระบบเปิด

โรคหลอดเลือดแดงแข็ง (atherosclerosis)

เป็นโรคท่หี ลอดเลือดแดงอักเสบจนทำ้ ใหห้ ลอดเลอื ดแดงแข็งหรอื ตีบตนั สง่ ผลให้เลือดและออกซิเจนไป
เลยี งเนือเยอ่ื บริเวณใกล้เคยี งไม่เพยี งพอ เป็นโรคทีค่ อ่ ย ๆ เกดิ ขนึ เม่ือเวลำผ่ำนไปจำกไขมนั หรือ
แคลเซยี มทีก่ ่อตวั ขนึ อย่ำงช้ำ ๆ ในหลอดเลอื ด ซึ่งอำจเป็นผลมำจำกหลำยปจั จัย เชน่ มีไขมนั ในเลอื ด
สูง ควำมดนั โลหติ สงู โรคเบำหวำน โรคอว้ น รับประทำนอำหำรทไี่ มม่ ปี ระโยชน์ สบู บหุ ร่ี รวมถงึ ดื่ม
แอลกอฮอล์ในปริมำณมำก โดยผูส้ งู อำยอุ ำจเส่ียงต่อกำรเกดิ โรคนไี ดม้ ำกกวำ่ วัยอน่ื ๆ

โรคฮโี มฟิเลยี (hemophilia)

ควำมผดิ ปกติเกีย่ วกบั อำกำรเลอื ดออกท่ีถ่ำยทอดทำงพนั ธกุ รรม ซง่ึ ทำ้ ใหเ้ ลือดไม่สำมำรถแขง็ ตวั อัน
นำ้ ไปส่ภู ำวะเลือดออกอย่ำงรุนแรงหำฟควบคมุ ไมไ่ ด้อำจจะนำ้ ไปสคู่ วำมพกิ ำรหรอื เสยี ชวี ิต ท้ำให้
เลอื ดออกเองไดห้ รอื เกิดหลังจำกกำรบำดเจ็บเลก็ นอ้ ย เมื่อผ้ปู ่วยจะมีอำกำรเลอื ดออกจะออกเปน็ เวลำนำน
กวำ่ 1 และอำกำรเลอื ดออกทีก่ ลับเป็นซำ้ อำจก่อให้เกดิ ควำมบกพร่องของรำ่ งกำย โดยเฉพำะอย่ำงยิ่ง
บริเวณขอ้ ตอ่ กอ่ ใหเ้ กดิ ควำมพกิ ำรได้

ลูคีเมีย (Leukemia)

เป็นโรคมะเรง็ ที่เกดิ ขนึ ในไขกระดูก เกดิ จำกมเี ซลล์เมด็ เลอื ดขำวตวั อ่อนเตบิ โตมำกผดิ ปกตโิ ดยไมท่ รำบ
สำเหตุ กำรแบง่ ตวั อยำ่ งไมห่ ยุดของเซลล์เหลำ่ นี ไดไ้ ปรบกวนกำรสร้ำงเมด็ เลือดปกติชนิดอนื่ ของไข
กระดกู ท้ำใหเ้ ม็ดเลอื ดแดง เม็ดเลอื ดขำวปกติ และเกล็ดเลือดลดลง ส่งผลใหผ้ ปู้ ว่ ยมีภำวะโลหติ จำง มี
เลอื ดออกผดิ ปกติ มีจำ้ เลอื ดตำมรำ่ งกำย ติดเชือง่ำย นอกจำกนีเซลล์มะเรง็ ยงั สำมำรถไปสะสมตำม
อวยั วะอื่นๆ เช่น ตับ ม้ำม ต่อมนำ้ เหลือง ทำ้ ใหผ้ ูป้ ่วยมตี อ่ มน้ำเหลอื ง ตบั มำ้ มโต
มะเรง็ เม็ดเลอื ดขำวชนดิ เฉียบพลนั จัดเป็นโรคมะเร็งที่มคี วำมรุนแรงสูง พบไดท้ กุ เพศทกุ วัย พบมำกขนึ
ในผู้สงู อำยุ และเป็น 1 ใน 10 โรคมะเร็งที่พบบ่อยในประเทศไทย

หลอดเลอื ดเวนำคำวำ (Vena cava)

ท่อเลอื ดด้ำคือ หลอดเลอื ดด้ำทมี่ หี น้ำทรี่ ับเลอื ดเสยี จำกสว่ นต่ำงๆของรำ่ งกำยเข้ำสู่หวั ใจหอ้ งขวำเพ่อื สง่
ต่อไปยังปอด แบง่ เปน็ 2 เส้น ไดแ้ ก่ หลอดเลือดเวนำคำวำดำ้ นบน (superior vena cava) และ
หลอดเลอื ดเวนำคำวำด้ำนลำ่ ง (inferior vena cava)

หลอดเลอื ดอำรเ์ ทอรี
(arterial blood vessel)

หลอดเลือดแดง เป็นส่วนทน่ี ้ำเลือดออกจำกหวั ใจไปยังสว่ นตำ่ ง ๆ ของรำ่ งกำย เลือดที่อยใู่ นหลอด
เลือดนเี ป็นเลือดทม่ี ปี ริมำณแก๊สออกซิเจนมำก ยกเว้นเลอื ดที่ส่งไปยงั ปอด ซ่ึงเปน็ เลือดทีม่ ปี รมิ ำณแกส๊
คำรบ์ อนไดออกไซด์มำก มผี นังหนำไม่มลี ินกนั มีควำมแขง็ แรง เพือ่ ให้มีควำมทนทำนตอ่ แรงดนั เลือดที่
ถกู ฉีดออกจำกหวั ใจ

หวั ใจเทยี ม (pseudoheart)

หัวใจเทียมเปน็ อปุ กรณท์ ่ถี กู ออกแบบพเิ ศษทท่ี ำ้ หนำ้ ทเ่ี หมือนเคร่อื งปัม๊ นำ้ คอยเพม่ิ แรงดนั ส่งเลือดจำก
หวั ใจไปเสน้ เลอื ดและสง่ เลือดไปเลยี งสว่ นต่ำงๆ ของรำ่ งกำย




Click to View FlipBook Version