เอกสารประกอบการเรียน ระบำไก่ สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 โดย นักศึกษาชั้นปีที่ 3 นวัตกรรมฉบับนี้เป็นส่วนหนึ่งในรายวิชาการวิจัยและพัฒนา นวัตกรรมทางด้านนาฏศิลป์ สาขาวิชานาฏศิลป์ คณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช 2566
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ ก คำนำ เอกสารประกอบการเรียน เรื่องระบำไก่ ในรายวิชาการวิจัยและพัฒนานวัตกรรมทางด้าน นาฏศิลป์ ของนักศึกษาสาขาวิชานาฏศิลป์ คณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช ใช้เป็นสื่อในการจัดการเรียนรู้ของนักเรียนระดับชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 มีวัตถุประสงค์เพื่อนักเรียนรู้ และอธิบายประวัติความเป็นมาของระบำไก่ได้ถูกต้อง มีความเข้าใจและชี้แสดงองค์ประกอบของชุด การแต่งกายระบำไก่ได้ถูกต้องอธิบายองค์ประกอบชุดการแต่งกายระบำไก่ทั้งวงดนตรี เพลงร้อง และ โอกาสที่ใช้แสดงได้ถูกต้อง สามารถร้องเพลงทำนองลาวจ้อยได้ถูกต้องตามทำนองและจังหวะ และ สามารถปฏิบัติท่ารำเพลงระบำไก่ได้ถูกต้องตามเนื้อร้องและทำนองเพลง นักเรียนมีความรักและ สามัคคีมีความสุขผ่านการเรียนเพลงระบำไก่ สาระสำคัญนวัตกรรมทางการศึกษา เรื่องระบำไก่ ประกอบด้วย ประวัติความเป็นมาของ ระบำไก่ องค์ประกอบการแสดง ได้แก่ ผู้แสดง เพลงและดนตรี เครื่องแต่งกาย โอกาสที่ใช้ในแสดง และท่ารำเพลงระบำเทพบันเทิง ขอขอบคุณผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.ธีรวัฒน์ ช่างสาน อาจารย์ประจำรายวิชาการวิจัยและ พัฒนานวัตกรรมทางด้านนาฏศิลป์ ที่ชี้แนะแนวทางการพัฒนานวัตกรรมจนสมบูรณ์เป็นสื่อที่ดี ขอบคุณนักวิชาการที่กล่าวอ้างเรื่องการหาประสิทธิภาพเอกสารประกอบการเรียน และขอบคุณ เพื่อนๆ สาขานาฏศิลป์ทุกคนที่เป็นกำลังใจในการพัฒนาสร้างผลสัมฤทธิ์ที่ดีของงานนวัตกรรมฉบับ สมบูรณ์ครั้งนี้ จึงขอขอบคุณมา ณ โอกาสนี้ คณะผู้จัดทำ 5 / มกราคม / 2566
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ ข สารบัญ หน้า คำนำ......................................................................................................................... ................... ก สารบัญ...................................................................................................... .................................. ข สารบัญภาพ.................................................................................................. ............................... ค จุดประสงค์การเรียนรู้.................................................................................................................. 1 วิธีการสอน.................................................................................................. ................................. 1 สื่อการจัดการเรียนรู้.................................................................................................................... 1 การวัดและประเมินผล........................................................................................................... ...... 1-2 กระดาษคำตอบแบบทดสอบก่อนเรียน....................................................................................... 3 แบบทดสอบก่อนเรียน............................................................................................... .................. 4-6 ประวัติที่มาระบำไก่..................................................................................................................... 7 ลักษณะการแต่งกายระบำไก่...................................................................................................... . 8-9 วงดนตรีที่ใช้ประกอบการแสดง................................................................................................... 9 เพลงและการขับร้อง............................................................................................................ ........ 10-12 โอกาสที่แสดงระบำไก่................................................................................................................. 12 ท่ารำระบำไก่............................................................................................................................... 12-31 สรุป......................................................................................................... ..................................... 32 คำถามทบทวน/แบบฝึกหัด......................................................................................................... . 33-34 แบบทดสอบหลังเรียน................................................................................................................. 35-37 การดาษคำตอบแบบทดสอบหลังเรียน........................................................................................ 38 บรรณานุกรม.......................................................................................... ..................................... 39-40 ประวัติผู้เขียน................................................................................................... ........................... 41
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ ค สารบัญ (ภาพ) ภาพที่ หน้า 1 เครื่องแต่งกายระบำไก่........................................................................................................ 8 2 วงปี่พาทย์เครื่องใหญ่...................................................................................................... ..... 9 3 ท่าเตรียม.................................................................................................................... ......... 12 4 ท่าออก............................................................................................................. ................... 13 5 สร้อยแสงแดง.................................................................................................................. .... 13 6 พระพาย.................................................................................................................. ............ 14 7 ขนเขียวลายระยับ............................................................................................................ ... 14 8 ปีกสลับเบญจรงค์................................................................................................................ 15 9 เลื่อมลายยงหงสบาท.......................................................................................................... . 15 10 ท่ารับที่ 1.......................................................................................................................... 16 11 ขอบตาชาดพระพริ้ง......................................................................................................... 17 12 สิงคลิ้งหงอนพรายพรรณ.................................................................................................. 18 13 ขานขันเสียงเอาใจ.......................................................................................................... ... 18 14 เดือยหงอนใสสีลำยอง....................................................................................................... 19 15 ท่ารับท่าที่ 2.......................................................................................................... ............ 20 16 สองเท้าเทียมนพมาศ........................................................................................................ 21 17 ปานฉลุชาดทารงค์........................................................................................................... . 21 18 ปู่ก็ใช้ให้ผีลง........................................................................................................... ........... 22 19 ผีก็ลงแก่ไก่........................................................................................................................ 23 20 ท่ารับท่าที่ 3............................................................................................................ .......... 24 21 ไก่แก้วไซร้บ่มิกลัว............................................................................................................. 25 22 ขุกผกหวองอาจ................................................................................................................. 26 23 ผาดผันตีปีกป้อง.............................................................................................................. .. 27 24 ร้องเรื่อยเฉื่อยฉาดฉาน................................................................................................... ... 28 25 ท่ารับที่ 4............................................................................................................... ........... 29 26 ท่าจบ................................................................................................... ............................. 32
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 1 จุดประสงค์การเรียนรู้ 1. นักเรียนรู้และอธิบายประวัติความเป็นมาของระบำไก่ได้ถูกต้อง 2. นักเรียนมีความเข้าใจและชี้แสดงองค์ประกอบของชุดการแต่งกายระบำไก่ได้ถูกต้อง 3. นักเรียนอธิบายองค์ประกอบชุดการแต่งกายระบำไก่ทั้งวงดนตรี เพลงร้อง และโอกาสที่ใช้ แสดงได้ถูกต้อง 4. นักเรียนสามารถร้องเพลงทำนองลาวจ้อยได้ถูกต้องตามทำนองและจังหวะ 5. นักเรียนสามารถปฏิบัติท่ารำเพลงระบำไก่ได้ถูกต้องตามเนื้อร้องและทำนองเพลง 6. นักเรียนมีความรักและสามัคคีมีความสุขผ่านการเรียนเพลงระบำไก่ วิธีสอนและกิจกรรมการจัดการเรียนรู้ เอกสารประกอบการเรียนฉบับนี้จะใช้ในการสอน จำนวน 4 ครั้ง ตามแบบคู่มือการใช้เอกสาร ประกอบการเรียน เรื่องระบำไก่ (หน้าที่ 5-11) สื่อการจัดการเรียนรู้ สื่อเอกสารประกอบการเรียนฉบับนี้จะใช้ในการสอน จำนวน 4 ครั้ง ตามแบบคู่มือการใช้ เอกสารประกอบการเรียน เรื่องระบำไก่ รายละเอียดอยู่ในคู่มือการใช้เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง ระบำไก่ (หน้าที่ 12-14) การวัด และประเมินผล 1. วิธีการวัดผล 1.1 ตรวจงานแบบฝึกหัดท้ายบท 1.2 ตรวจงานที่มอบหมายเพิ่มเติม 1.3 ตรวจแบบทดสอบก่อนเรียนและหลังเรียน 1.4 สังเกตพฤติกรรม 2. เครื่องมือวัดผล 2.1 คำถามทบทวน / แบบฝึกหัด 2.2 แบบตรวจสอบงานเพิ่มเติม 2.3 แบบทดสอบก่อนเรียนและหลังเรียน 2.4 แบบสังเกตพฤติกรรม
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 2 3. เกณฑ์การประเมิน 3.1 แบบฝึกหัด คะแนนอย่างน้อยร้อยละ 80 คะแนน 3.2 แบบทดสอบ คะแนนอย่างน้อยร้อยละ 80 คะแนน 3.3 การปฏิบัติท่ารำ รวมคะแนนเฉลี่ยอย่างน้อยร้อยละ 80 คะแนน 3.4 สังเกตพฤติกรรมคุณลักษณะอันพึงประสงค์ มีคุณภาพเฉลี่ยไม่ต่ำกว่าระดับ 3 3.5 สังเกตพฤติกรรมสมรรถนะสำคัญของผู้เรียน มีคุณภาพเฉลี่ยไม่ต่ำกว่าระดับ 3
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 3 ชื่อ.................................สกุล....................................ชั้น.................เลขที่............... ข้อที่ ก ข ค ง 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. กระดาษคำตอบแบบทดสอบก่อนเรียน
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 4 แบบทดสอบก่อนเรียน คำชี้แจง 1. ให้นักเรียนทำเครื่องหมายกากบาท (×) ลงในช่องว่างที่ตรงกับตัวเลือกที่นักเรียนเห็นว่าถูกต้องที่สุด 2. แบบทดสอบนี้มีจำนวน 10 ข้อ ข้อละ 1 คะแนน รวม 10 คะแนน 3. ให้เวลาทำแบบทดสอบก่อนเรียน 10 นาที ******************************************************************************* 1. ระบำไก่เป็นการแสดงประเภทใดของนาฏศิลป์ไทย ก. รำ ข. ระบำ ค. ฟ้อน ง. โขน 2. ระบำไก่อยู่ในละครเรื่องใด ตอนใด ก. เรื่องพระลอ ตอนปู่เจ้าเรียกไก่ ข. เรื่องคาวี ตอนคันธมาลีขึ้นหึง ค. เรื่องสังข์ทอง ตอนมณฑาลงกระท่อม ง. เรื่องพระอภัยมณี ตอนหนีนางผีเสื้อ 3. วงปี่พาทย์ที่เหมาะสำหรับการนำมาใช้ประกอบการแสดงระบำไก่คือคำตอบใด ก. วงเครื่องสาย ข. วงมโหรี ค. วงชาตรี ง. วงปี่พาทย์ 4. คำตอบใดคือทำนองเพลงร้องระบำไก่ ก. ลาวพุงดำ ข. ลาวครวญ ค. ลาวเจริญศรี ง. ลาวจ้อย 5. จากเนื้อร้องปู่ก็ใช้ให้ผีลง คำว่า “ปู่” ในเนื้อร้องหมายถึงใคร ก. พ่อของนางรื่น ข. พ่อของพระลอ
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 5 ค. ผู้มีอาคมบนภูเขา ง. พ่อของนายแก้วนายขวัญ 6. จากเนื้อร้องไก่แก้วไซร้ คำว่า “ไซร้” น่าจะตรงกับคำตอบในตัวเลือกใด ก. เลี้ยวซ้าย ข. ไซร้ปีก ไซร้หาง ค. มาทำไม ง. ถามไถ่คนรู้จัก 7. จากท่ารำนี้ตรงกับเนื้อร้องในคำตอบใด ก. สร้อยแสงแดง ข. ขอบตาชาด ค. สิงคลิ้งหงอน ง. สองเท้าเทียม 8. จากภาพท่าเตรียมนาฏยศัพท์ในตัวเลือกใดไม่มีในภาพ ก. วงบน ข. จีบหงาย ค. ยกหน้า ง. จีบส่งหลัง
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 6 9. ร้องเรื่อยเฉื่อยฉาดฉานถ้าต้องการให้ถูกต้องสวยงามมือจีบควรอยู่ ระดับใด ก. ระดับริมฝีปาก ข. ระดับอก ค. ระดับสะเอว ง. ระดับใดก็ได้ให้เหมือนกันทุกคน 10. จากภาพในข้อ 9 ผู้แสดงกำลังปฏิบัติท่ารำโดยใช้การแปรแถวลักษณะใด ก. แถวหน้ากระดาน ข. แถวตอน ค. แถวเฉียง ง. แถวตัววี
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 7 ระบำไก่ ระบำไก่เป็นชุดการแสดงชุดหนึ่งที่มีปรากฏในหลักสูตรของนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 ด้วยเป็นการแสดงที่แทรกอยู่ในวรรณกรรมเรื่องใหญ่ของไทยคือเรื่องลิลิตพระลอ ซึ่งถือเป็นวรรณกรรม ที่เยาวชนในชาติควรศึกษาและทำความเข้าใจไว้สำหรับอนุรักษ์ไว้เป็นมรดกไทยต่อไป นอกจากนี้การ แสดงชุดระบำไก่ยังมีความเหมาะสมในการนำมาพัฒนาคุณภาพทางความรู้เสริมสร้างปัญญาให้แก่เด็ก และเยาวชนในหลายด้าน ทั้งการร้องเพลงไทย สำหรับฝึกภาษาไทย อีกทั้งสามารถสร้างอารมณ์ร่วม ในการแก้ปัญหาเฉพาะหน้าของกลุ่มได้เป็นอย่างดี เพื่อทำความเข้าใจเกี่ยวกับเรื่องระบำไก่ อันจะ ส่งผลถึงการปฏิบัติท่ารำที่ถูกต้องและสวยงาม ในบทนี้จะศึกษาเรื่อง ประวัติความเป็นมา ลักษณะการ แต่งกายของชุดระบำไก่ วงดนตรีที่ใช้ประกอบการแสดง เพลงและการขับร้อง โอกาสที่ใช้แสดง และ ท่ารำระบำไก่ ดังรายละเอียดต่อไปนี้ ประวัติความเป็นมา ระบำไก่เป็นการแสดงประเภทที่เรียกว่าระบำ “ระบำ” หมายถึง การแสดงเป็นชุดเป็นหมู่ไม่ เป็นเรื่องเป็นราว ผู้แสดงจะมีจำนวนมากตั้งแต่ 2 คน ขึ้นไป มีการแปรรูปแบบแถวให้เกิดความสวยงาม และไม่ทำให้เกิดความเบื่อหน่ายให้แก่ผู้ชม แยกตัวผู้แสดงออกเป็น 2 พวก คือพระ- นาง หรือนางล้วน ระบำไก่เป็นการแสดงชุดหนึ่งที่ประดิษฐ์ขึ้น เพื่อใช้ประกอบการแสดงในละครพันทางเรื่องพระลอ ซึ่ง เป็นบทประพันธ์ของพระบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ การแสดงระบำไก่ปรากฏอยู่ใน ละครตอน “พระลอตามไก่”(ปราณี สำราญวงศ์. 2526)โดยมีเนื้อเรื่องย่อของพระลอตามไก่สรุปจาก บทละครได้ ดังนี้ พระเพื่อนพระแพงสองพี่น้องแห่งเมืองสรองได้ฟังคำเลื่องลือเกี่ยวกับความเก่งกาจของพระ ลอจากนางรื่นและนางโรย พระเพื่อนพระแพง จึงมีจิตพิศวาสอยากได้มาเป็นคู่ครองจึงสั่งให้นางรื่นนาง โรยขึ้นไปหาปู่เจ้าสมิงพรายผู้ขมังเวทย์บนภูเขา หาวิธีการหลอกล่อพระลอให้เข้ามาในเขตเมืองสรอง ปู่เจ้าสมิงพรายจึงใช้วิธีการโดยการเรียกประชุมไก่แล้วคัดเลือกตัวที่งามมีลักษณะเป็นไก่สีขาวเรียกว่า “ไก่แก้ว” มาลงเวทมนตร์เพื่อให้พระลอลุ่มหลง ไก่แก้วปฏิบัติตามที่ปู่เจ้าสมิงพรายสั่ง จึงได้เลาะลัดไป เลียบเมืองแมนสรวงอันเป็นที่อยู่ของพระลอ สบโอกาสตอนที่พระลอออกมาประพาสป่ากับพี่เลี้ยงคือ นายแก้ว นายขวัญ เมื่อสบโอกาสก็ได้บินไปยั่วเย้าพระลอจนลุ่มหลงออกติดตามมาจนติดสวนขวัญของ เมืองสรองในที่สุด
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 8 ลักษณะการแต่งกายของชุดระบำไก่ ลักษณะการแต่งกายของชุดระบำไก่ มีรายละเอียดที่ต้องศึกษาคือ องค์ประกอบของเครื่อง แต่งกาย และลักษณะการแต่งกาย ดังนี้ ด้านหน้า ด้านหลัง ภาพที่ 1 เครื่องแต่งกายระบำไก่ ที่มา : ณัฐวุฒิ กลับรอด. ถ่ายภาพ. 2565 : ธันวาคม 17. องค์ประกอบของเครื่องแต่งกายเป็นชุดการแต่งกายเฉพาะ มีองค์ประกอบที่น่าสนใจ ประกอบด้วย เสื้อ กางเกง กรองคอ ปีก หางไก่ เข็มขัด ข้อเท้า ข้อมือ จี้นางและหัวไก่ ดังนี้ 1. เสื้อ หมายถึง เครื่องตกแต่งร่างกายสำหรับสวมใส่ของนักแสดงเพื่อปกปิดส่วนสงวน เป็น ลักษณะเสื้อไม่มีแขนคอกลมหากเป็นตัวเอกจะตัดเย็บด้วยผ้าสีขาว ส่วนไก่ตัวพลนั้นจะตัดเย็บด้วยผ้าสี อะไรก็ได้ บนตัวเสื้อตกแต่งด้วยผ้าดิ้นทองสมมติเป็นขนไก่ 2. กางเกง หมายถึง เครื่องตกแต่งร่างกายส่วนล่างของนักแสดงเป็นลักษณะกางเกงขาสาม ส่วนบนตัวกางเกงตกแต่งด้วยผ้าดิ้นทองสมมติเป็นขนของไก่ด้วยเช่นกันในส่วนของสีสันนั้นจะใช้ผ้าสี เดียวกับตัวเสื้อเพื่อได้เข้าชุดกัน 3. กรองคอ หมายถึง อุปกรณ์การแต่งกายสำหรับปกปิดทับลำคอกับหน้าอกของผู้แสดง 4. ปีก หมายถึง ผ้าที่ตัดเย็บในลักษณะแบบเดียวกับปีกไก่ เพราะเป็นลักษณะเด่นของสัตว์ ชนิดนี้ระบำไก่จะขาดปีกมิได้ เสื้อ ปีก หางไก่ กางเกง หัวไก่ กรองคอ ข้อมือ จี้นาง เข็มขัด ข้อเท้า
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 9 5. หาง หมายถึง อุปกรณ์ตกแต่งร่างกายเพื่อความสมบูรณ์ของนักแสดงที่สมมุติเป็นตัวไก่ หาง ทำจากกระดาษแข็งตกแต่งด้วยเศษผ้า ควรทำสีเดียวกับปีกและมีการตกแต่งเส้นสีต่าง ๆ เพื่อความ สวยงาม 6. ต้นแขน,ข้อมือ หมายถึง เครื่องตกแต่งร่างกายสำหรับประดับข้อมือและต้นแขนของ นักแสดง 7. ข้อเท้า หมายถึง เครื่องตกแต่งร่างกายสำหรับประดับข้อเท้าของนักแสดง ลักษณะเด่น ของข้อเท้าในชุดระบำไก่จะทำลักษณะของเดือยไก่ตัวผู้ 8. เครื่องประดับ หมายถึง เครื่องประดับร่างกายของนักแสดงในชุดระบำไก่นี้จะใช้ เครื่องประดับ 2 ชิ้น คือ สร้อยคอ เป็นรูปแบบลักษณะของจี้นาง และเข็มขัดพร้อมสาย 9. หัวไก่ หมายถึง ศิราภรณ์ประดับศีรษะของนักแสดง เป็นแบบหัวไก่เต็มหัวเปิดส่วนหน้า ของนักแสดงมีกรอบพักตร์เป็นกระบังหน้าสวยงาม วงดนตรีที่ใช้ประกอบการแสดง วงดนตรีที่ใช้ประกอบการแสดงเพลงระบำไก่ มักใช้วงปี่พาทย์ คำว่า "ปี่พาทย์" หมายถึงการ ประสมวงที่มีปี่ และเครื่องเคาะ (ตี) ร่วมด้วย สมัยสุโขทัยได้เริ่มมี“วงปี่พาทย์เครื่องห้า” ขึ้นมาก่อน โดยใช้เครื่องดนตรี5 ชิ้น คือ ปี่ ตะโพน ฆ้อง กลอง ฉิ่ง ต่อมาได้มีวิวัฒนาการมาเป็นลำดับจนเจริญ ถึงขีดสุดในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์โดยมีการเพิ่มระนาดเข้าไปในภายหลัง วงปี่พาทย์ที่ใช้ ประกอบการแสดงอาจเป็นวงปี่พาทย์เครื่องห้า หรือเครื่องใหญ่ก็ได้ขึ้นอยู่กับ ความเหมาะสมของ โอกาสที่แสดง ภาพที่ 2 วงปี่พาทย์เครื่องใหญ่ ที่มา : ดนตรีไทยโรงเรียนอ านวยศิลป์(2552)
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 10 เพลงและการขับร้อง เพลงและการขับร้องถือเป็นสิ่งสำคัญในการแสดงชุดระบำไก่ ทักษะการปฏิบัติท่ารำที่ง่าย เริ่มต้นจากการทำความเข้าใจเกี่ยวกับเนื้อเพลง ความหมายของเพลง และวิธีการขับร้อง ดังนี้ 1. เนื้อเพลง เพลงลาวจ้อย สร้อยแสงแดงพระพราย ปีกสลับเบญจรงค์ ขอบตาชาดพะพริ้ง ขานขับเสียงเอาใจ สองเท้าเทียมนพมาศ ปู่ก็ใช้ให้ผีลง ไก่แก้วไซร้บ่มิกลัว ผาดผันตีปีกป้อง ขนเขียวลายระยับ เลื่อมลายยงหงสบาท (ดนตรีรับ) สิงคลิงหงอนพรายพรรณ เดือยหงอนใสสีลำยอง (ดนตรีรับ) ปานฉลุชาดทารงค์ ผีก็ลงแก่ไก่ (ดนตรีรับ) ขุกผกหัวองอาจ ร้องเรื่อยเฉื่อยฉาดฉาน (ดนตรีรับ) 2. ความหมายของเนื้อเพลง เนื้อเพลง ความหมาย สร้อยแสงแดงพระพราย ขนสร้อยตามลำตัวของไก่ ขนเขียวลายระยับ มีมากมายหลายสีทั้งสีเขียวอีกทั้งเป็นลวดลายสวยงาม ปีกสลับเบญจรงค์ ปีกของตัวไก่เมื่อโดนแสงแดดแล้วเกิด ความงาม มองเห็น เป็นสีเบญจรงค์ 5 สี เลื่อมลายยงค์หงสะบาท การเติมแต่งสีสันของขนไก่ที่มีทั้งสีแดงรวมอยู่ด้วย ขอบตาชาดพะพริ้ง ขอบตาของไก่เป็นสีแดง สิงคลิ้งหงอนพรายพรรณ หงอนบนหัวไก่ดูสวยงาม ขานขันเสียงเอาใจ เสียงร้องของไก่ ฟังดูแล้วสบายใจ เดือยหงอนใสศรีลำยอง อาวุธประจำตัวไก่อยู่ที่ข้อเท้างอนสวยงาม
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 11 เนื้อเพลง ความหมาย สองเท้าเทียมนพมาศปานฉลุชาด ทารงค์ มีสองเท้าสีเหมือนทองเนื้อเก้า เหมือนกับฉลุด้วยสีชาด ปู่ก็ใช้ให้ผีลง ปู่เจ้าสมิงพรายเรียกร้องให้ผีมาสิงในตัวไก่ ผีก็ลงแก่ไก่ ผีก็เข้าสิงในตัวไก่ตามการร้องขอ ไก่แก้วไซร้บ่มีกลัว ไก่แก้วมีความสง่าไม่เกรงกลัวใคร ขุกผกหัวองอาจ การทำกิริยาเชิดศีรษะขึ้นให้เห็นความ เก่งกล้า ผาดผันตีปีกป้อง กำลังขยับตีปีก ร้องเรื่อยเฉื่อยฉาดฉาน มีการส่งเสียงขันกู่ร้องให้ได้ยินกันทั่วถึง 3. วิธีการขับร้อง วิธีการร้องและการเคาะจังหวะเพลงระบำไก่ บรรทัดบนจะเป็นเนื้อร้องและวิธีการร้องการ เอื้อนของทำนองเพลงร้องรับ ส่วนบรรทัดล่างเป็นลักษณะของการเคาะมือให้จังหวะอาจเป็นจังหวะฉิ่ง หรือกรับก็ได้ กล่าวคือ ในสัญลักษณ์ ( - ) หมายถึง ตีจังหวะฉิ่ง และ( + ) หมายถึง ตีจังหวะฉับ ดังนี้ สร้อยแสงแดง พระพราย ขนเขียวลาย ระยับ ปีก - + - + - + - + - สลับ เบญจรงค์ เลื่อมลายยง หงสะบาท + - + - + - + ขอบตาชาด พะ พริ้ง สิงคลิ้งหงอน พรายพรรณ ขาน - + - + - + - + - ขัน เสียงเอาใจ เดือยหงอนใส สีลำยอง + - + - + - สองเท้าเทียม นพ มาศ ปานฉลุชาด ทา รงค์ ปู่ - + - + - + - + - ก็ใช้ ให้ผีลง ผี ก็ลง แก่ ไก่ + - + - + - +
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 12 ไก่แก้วไซร้ บ่ มิกลัว ขุกผกหัว อง อาจ ผาด - + - + - + - + - ผัน ตีปีกป้อง ร้องเรื่อย เฉื่อยฉาดฉาน + - + - + - + โอกาสที่แสดงระบำไก่ 1. แสดงเป็นระบำชุดหนึ่งในละครเรื่องพระลอ (ละครเรื่องพระลอจัดเป็นละครร้องและละคร พันทาง แต่ถึงจะนำไปแสดงเป็นละครประเภทอื่นๆ มีความหมายถึงมีการดัดแปลงและประยุกต์) 2. แสดงเป็นระบำเบ็ดเตล็ด สมมุติผู้แสดงเป็นไก่ แสดงเนื่องในงานของโรงเรียน งาน สนุกสนานรื่นเริงต่างๆ สามารถแสดงได้ทั้งบนเวทีและกลางแจ้ง ท่ารำระบำไก่ ท่าที่ 1 ท่าเตรียม นักเรียนยืนในท่าเท้าซ้ายยกหน้า มือขวาตั้งวงบน มือซ้ายจีบหงายชายพก เอียงศีรษะ ทางขวา ภาพที่ 3 ท่าเตรียม ที่มา : ณัฐวุฒิ กลับรอด. (2565) ถ่ายภาพ, : ธันวาคม 12.
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 13 ท่าที่ 2 ท่าออก ก้าวหน้าเท้าซ้าย ต่อด้วยก้าวหน้าเท้าขวา จากนั้นเหยียบหลังเท้าซ้าย ยกหน้าเท้าขวา พร้อมกับเปลี่ยนเป็นมือซ้ายตั้งวงบน มือขวาจีบหงายชายพก เอียงศีรษะทางซ้าย หมายเหตุ ปฏิบัติท่าต่อเนื่องระหว่างท่าที่ 1 และท่าที่ 2 จนหมดจังหวะ จังหวะสุดท้ายนักเรียนต้อง ปฏิบัติจบในท่าที่ 2 ภาพที่ 4 ท่าออก ที่มา : ณัฐวุฒิ กลับรอด ถ่ายภาพ. 2565 : ธันวาคม 12. ท่าที่ 3 สร้อยแสงแดง เบี่ยงตัวทางขวา ก้าวหน้าเท้าขวา มือซ้ายตั้งวงบน มือขวาจีบหงายชายพก เอียงศีรษะ ทางขวา ภาพที่ 5 สร้อยแสงแดง ที่มา : ณัฐวุฒิ กลับรอด ถ่ายภาพ. 2565 : ธันวาคม 12.
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 14 ท่าที่ 4 พระพราย จากนั้นเปลี่ยนเป็นก้าวหน้าเท้าซ้าย มือขวาตั้งวงบน มือซ้ายจีบหงายชายพก เอียงศีรษะ ทางซ้าย ภาพที่ 6 พระพราย ที่มา : ณัฐวุฒิ กลับรอด ถ่ายภาพ. 2565 : ธันวาคม 12. ท่าที่ 5 ขนเขียวลายระยับ “ขนเขียวลาย” กระทุ้งเท้าขวา มือทั้งสองนำมาจีบหงายรวมไว้ระดับอก เอียงศีรษะทางซ้าย “ระยับ” ก้าวหน้าเท้าขวา พร้อมกับดึงมือทั้งสองปล่อยจีบแบมือปลายนิ้วชี้ขึ้น เหยียดแขนตึง ทั้งสองข้างระดับไหล่ เอียงศีรษะทางขวา ขนเขียวลาย ระยับ ภาพที่ 7 ขนเขียวลายระยับ ที่มา : ณัฐวุฒิ กลับรอด ถ่ายภาพ. 2565 : ธันวาคม 12.
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 15 ท่าที่ 6 ปีกสลับเบญจรงค์ “ปีกสลับ” เบี่ยงตัวไปทางขวาของเวที กระทุ้งเท้าซ้าย มือทั้งสองจีบคว่ำงอแขนไว้ที่หัวไหล่ เอียงศีรษะทางขวา “เบญจรงค์” ก้าวหน้าเท้าซ้าย ขยั่นเท้า พร้อมกับมือทั้งสองดึงจีบปล่อยเป็นตั้งวงกลาง สั่น ปลายนิ้วมือพร้อมกับจังหวะเพลง (ขณะที่ขยั่นเท้านักเรียนต้องหมุนตัวผ่านหน้าเวทีไปทางซ้าย ) ปีสลับ เบญจรงค์ ภาพที่ 8 ปีกสลับเบญจรงค์ ที่มา : ณัฐวุฒิ กลับรอด ถ่ายภาพ. 2565 : ธันวาคม 12. ท่าที่ 7 เลื่อมลายยงหงสบาท “เลื่อมลายยง” เบี่ยงตัวไปทางซ้ายของเวที กระทุ้งเท้าขวา มือทั้งสองจีบคว่ำงอแขนไว้ที่ หัวไหล่ เอียงศีรษะทางซ้าย “หงสบาท” ก้าวหน้าเท้าขวา ขยั่นเท้า พร้อมกับมือทั้งสองดึงจีบปล่อยเป็นตั้งวงกลาง สั่น ปลายนิ้วมือพร้อมกับจังหวะเพลง (ขณะที่ขยั่นเท้านักเรียนต้องหมุนตัวมาหน้าตรงกับเวที) ลายยง หงสบาท ภาพที่ 9 เลื่อมลายยงหงสบาท ที่มา : ณัฐวุฒิ กลับรอด ถ่ายภาพ. 2565 : ธันวาคม 12.
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 16 ท่าที่ 8 ท่ารับท่าที่ 1 ย่ำเท้าซ้ายต่อด้วยย่ำเท้าขวาจากนั้นยกหน้าเท้าซ้าย พร้อมกับตบมือระดับสะเอว (ทางซ้าย) เอียงศีรษะทางซ้าย(นับ 1) ปฏิบัติท่าต่อเนื่องด้วยการย่ำเท้าขวา ต่อด้วยย่ำเท้าซ้าย จากนั้นยกหน้า เท้าขวา พร้อมกับตบมือระดับสะเอว (ทางขวา) เอียงศีรษะทางขวา (นับ 2) หมายเหตุ ปฏิบัติทารับท่าที่ 1 สับเปลี่ยนไปมา 4 จังหวะ ภาพที่ 10 ท่ารับท่าที่ 1 ที่มา : ณัฐวุฒิ กลับรอด ถ่ายภาพ. 2565 : ธันวาคม 12. 1 2 3
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 17 ท่าที่ 9 ขอบตาชาดพะพริ้ง “ขอบตาชาด” ก้าวหน้าเท้าขวา มือทั้งสองนำมาจีบปลายนิ้วเข้าหากันระดับตา (ก้มหน้า เล็กน้อย) “พะพริ้ง” กระทุ้งเท้าซ้าย มือทั้งสองนำมาจีบหงายรวมไว้ระดับอก ศีรษะตรงจากนั้น ก้าวหน้าเท้าขวา พร้อมกับดึงมือทั้งสองปล่อยจีบแบมือปลายนิ้วชี้ขึ้น เหยียดแขนตึงระดับไหล่ ภาพที่ 11 ขอบตาชาดพระพริ้ง ที่มา : ณัฐวุฒิ กลับรอด ถ่ายภาพ. 2565 : ธันวาคม 12. ท่าที่ 10 สิงคลิ้งหงอนพรายพรรณ “สิงคลิ้งหงอน” ก้าวหน้าเท้าขวา ดึงมือขวาจีบปรกหน้า มือซ้ายตั้งวงหน้า เอียงศีรษะทางซ้าย “พรายพรรณ” กระทุ้งเท้าซ้าย แล้วกระดกเท้า พร้อมกับดึงมือขวาส่งจีบหลัง มือซ้ายยกขึ้น เป็นจีบปรกหน้า เอียงศีรษะทางขวา 1 2 1
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 18 ภาพที่ 12 สิงคลิ้งหงอนพรายพรรณ ที่มา : ณัฐวุฒิ กลับรอด ถ่ายภาพ. 2565 : ธันวาคม 12. ท่าที่ 11 ขานขันเสียงเอาใจ “ขานขัน” ก้าวข้างเท้าขวา มือขวาจีบหงายงอแขนระดับริมฝีปาก มือซ้ายตั้งวงหน้า เอียง ศีรษะทางขวา “เสียงเอาใจ” ยืดลำตัวขึ้น พร้อมกับดึงมือขวาปล่อยเป็นตั้งวงบน มือซ้ายส่งจีบหลัง เอียง ศีรษะทางซ้าย ภาพที่ 13 ขานขันเสียงเอาใจ ที่มา : ณัฐวุฒิ กลับรอด ถ่ายภาพ. 2565 : ธันวาคม 12. 2 1 2
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 19 ท่าที่ 12 เดือยหงอนใสศรีลำยอง “เดือยหงอนใส” ก้าวข้างเท้าซ้าย มือซ้ายจีบหงายงอแขนระดับริมฝีปาก มือขวาตั้งวงหน้า เอียงศีรษะทางซ้าย “ศรีลำยอง” ยืดลำตัวขึ้น พร้อมกับดึงมือซ้ายปล่อยเป็นตั้งวงบน มือขวาส่งจีบหลัง เอียงศีรษะ ทางขวา หมายเหตุ ในท่าลำดับที่ 13 นี้ ผู้แสดงสองแถวจะปฏิบัติไม่เหมือนกัน คือต้องปฏิบัติสลับข้างกัน ภาพที่ 14 เดือยหงอนใสสีลำยอง ที่มา : ณัฐวุฒิ กลับรอด ถ่ายภาพ. 2565 : ธันวาคม 12. ท่าที่ 13 ท่ารับท่าที่ 2 ย่ำเท้าซ้าย ต่อด้วยย่ำเท้าขวา จากนั้นยกหน้าเท้าซ้าย พร้อมกับมือซ้ายกำมืองอแขนยกแตะ ระดับข้างแก้มซ้าย มือขวากำมืองอแขนต่อข้อศอกมือซ้าย เอียงศีรษะทางซ้าย (นับ 1) ปฏิบัติท่าต่อเนื่องด้วยการย่ำเท้าขวา ต่อด้วยย่ำเท้าซ้าย จากนั้นยกหน้าเท้าขวา พร้อมกับกำมือขวา ยกแขนแตะระดับข้างแก้มขวา มือซ้ายกำมืองอแขนต่อข้อศอกมือขวา เอียงศีรษะทางขวา (นับ 2) หมายเหตุ ปฏิบัติท่ารับท่าที่ 1 สับเปลี่ยนไปมา 4 จังหวะ 1 2
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 20 ภาพที่ 15 ท่ารับท่าที่ 2 ที่มา : ณัฐวุฒิ กลับรอด ถ่ายภาพ. 2565 : ธันวาคม 12. ท่าที่ 14 สองเท้าเทียมนพมาศ “สองเท้าเทียม” ก้าวข้างเท้าขวา จากนั้นเช็ดจมูกเท้าซ้ายแล้วยกหน้า มือทั้งสองจับสะเอว เอียงศีรษะทางซ้าย 1 2 3
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 21 “นพมาศ” กลับมาก้าวข้างเท้าซ้าย จากนั้นเช็ดจมูกเท้าขวาแล้วยกหน้า มือทั้งสองปฏิบัติ เช่นเดิม เอียงศีรษะทางขวา ภาพที่ 16 สองเท้าเทียมนพมาศ ที่มา : ณัฐวุฒิ กลับรอด ถ่ายภาพ. 2565 : ธันวาคม 12. ท่าที่ 15 ปานฉลุชาดทารงค์ “ปานฉลุชาด” ก้าวข้างเท้าขวา ต่อด้วยก้าวไขว้เท้าซ้าย “ทารงค์” เคาะจมูกเท้าขวา เอี้ยวตัวทางซ้ายมองเท้าขวา ภาพที่ 17 ปานฉลุชาดทารงค์ ที่มา : ณัฐวุฒิ กลับรอด ถ่ายภาพ. 2565 : ธันวาคม 12. 1 2
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 22 ท่าที่ 16 ปู่ก็ใช้ให้ผีลง “ปู่ก็ใช้” ก้าวข้างเท้าซ้าย ต่อด้วยก้าวไขว้เท้าขวา “ให้ผีลง” เคาะจมูกเท้าขวา เอี้ยวตัวทางซ้ายมองเท้าขวา ภาพที่ 18 ปู่ก็ใช้ให้ผีลง ที่มา : ณัฐวุฒิ กลับรอด ถ่ายภาพ. 2565 : ธันวาคม 12. ท่าที่ 16 ผีก็ลงแก่ไก่ “ผีก็ลง” ยืนย่อเข่า มือทั้งสองจับสะเอว จากนั้นกระโดดขย่มตัวลงกับพื้น ศีรษะตรง จับมือกัน เป็นวงกลม วิ่งซอยเท้ามาเป็นวงกลม “แก่ไก่” ยกหน้าเท้าซ้าย พร้อมกับชูมือขึ้นระดับศีรษะ
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 23 ภาพที่ 19 ผีก็ลงแก่ไก่ ที่มา : ณัฐวุฒิ กลับรอด ถ่ายภาพ. 2565 : ธันวาคม 12. ท่าที่ 17 ท่ารับท่าที่ 3 ย่ำเท้าซ้าย ต่อด้วยย่ำเท้าขวา จากนั้นยกหน้าเท้าซ้าย พร้อมกับมือซ้ายจีบคว่ำแขนตึงระดับ ไหล่ มือขวาตั้งวงล่าง เอียงศีรษะทางซ้าย (นับ 1) ปฏิบัติท่าต่อเนื่องด้วยการย่ำเท้าขวา ต่อด้วยย่ำเท้าซ้าย จากนั้นยกหน้าเท้าขวา พร้อมกับเปลี่ยนเป็น มือขวาจีบคว่ำแขนตึงระดับไหล่ มือซ้ายตั้งวงล่าง เอียงศีรษะทางขวา (นับ 2) หมายเหตุ ปฏิบัติท่ารับท่าที่ 3 สับเปลี่ยนไปมา เดินตามเป็นวงกลม แล้วค่อยแยกออกมาตั้งแถว ตามลักษณะเดิม ในขณะที่เมื่อถึงจังหวะที่ 3 ไก่ตัวเอกจะต้องปฏิบัติท่ารำออกมาด้านหน้าเวที
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 24 ภาพที่ 20 ท่ารับท่าที่ 3 ที่มา : ณัฐวุฒิ กลับรอด ถ่ายภาพ. 2565 : ธันวาคม 12. ท่าที่ 18 ไก่แก้วไซร้บ่มีกลัว “ไก่แก้วไซร้” ก้าวหน้าเท้าขวา (ทิ้งน้ำหนักตัวไปด้านหน้า) มือทั้งสองตั้งวงกลาง (ก้มศีรษะ เล็กน้อย) “บ่มิกลัว” ยืดตัวแหงนหน้าเล็กน้อยโดยการถอนเท้าขวาแตะจมูกเท้าซ้าย หน้าตรง
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 25 ภาพที่ 21 ไก่แก้วไซร้บ่มิกลัว ที่มา : ณัฐวุฒิ กลับรอด ถ่ายภาพ. 2565 : ธันวาคม 12. ท่าที่ 19 ขุกผกหัวองอาจ “ขุกผกหัว” เบี่ยงตัวทางขวา กระโดดก้าวเท้าขวา ต่อด้วยก้าวเท้าซ้าย จากนั้นเคาะจมูก เท้าขวา (ก้มตัวเล็กน้อย) มือยังปฏิบัติท่าเดิม “องอาจ” ยืดตัวแหงนหน้าเล็กน้อยโดยการถอนเท้าขวาแตะจมูกเท้าซ้าย หน้าตรง หมายเหตุ ในท่าลำดับที่ 19 นี้ ผู้แสดงสองแถวจะปฏิบัติไม่เหมือนกัน คือต้องปฏิบัติสลับข้างกัน
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 26 ภาพที่ 22 ขุกผกหัวองอาจ ที่มา : ณัฐวุฒิ กลับรอด ถ่ายภาพ. 2565 : ธันวาคม 12. ท่าที่ 20 ผาดผันตีปีกป้อง กระเถิบเท้า โดยวิธีการ ใช้จมูกเท้าขวา จรดกับพื้น เท้าซ้ายรับน้ำหนักตัว จากนั้นกระเถิบเท้า ตามจังหวะเพลง มือทั้งสองตั้งวงกลาง(สมมติเป็นปีก) ขยับปีกตามจังหวะกระเถิบเขย่งเท้า) ศีรษะ ตรง
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 27 ภาพที่ 23 ผาดผันตีปีกป้อง ที่มา : ณัฐวุฒิ กลับรอด ถ่ายภาพ. 2565 : ธันวาคม 12. ท่าที่ 21 ร้องเรื่อยเฉื่อยฉาดฉาน “ร้องเรื่อย” ก้าวข้างเท้าขวา มือขวาจีบหงายงอแขนระดับริมฝีปาก มือซ้ายตั้งวงหน้า เอียงศีรษะทางขวา “เฉื่อยฉาดฉาน” ยืดลำตัวขึ้น พร้อมกับดึงมือขวาปล่อยเป็นตั้งวงบน มือซ้ายส่งจีบหลัง เอียงศีรษะทางซ้าย ภาพที่ 24 ร้องเรื่อยเฉื่อยฉาดฉาน ที่มา : ณัฐวุฒิ กลับรอด ถ่ายภาพ. 2565 : ธันวาคม 12.
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 28 ท่าที่ 22 ท่ารับท่าที่ 4 ปฏิบัติท่าต่อเนื่องของท่า 21 อีก 1 ครั้ง จากนั้นย่ำเท้าซ้าย ต่อด้วยย่ำเท้าขวา จากนั้นยก หน้าเท้าซ้าย พร้อมกับมือทั้งสองกำมือหลวม ๆ ประสานกันระดับสะเอว ศีรษะเอียงซ้าย (นับ 1) ปฏิบัติท่าต่อเนื่องด้วยการย่ำเท้าขวา ต่อด้วยย่ำเท้าซ้าย จากนั้นยกหน้าเท้าขวา พร้อมกับมือทั้งสอง กำมือหลวม ๆ ประสานกันระดับสะเอว ศีรษะเอียงซ้าย (นับ 2) หมายเหตุ ปฏิบัติท่ารับท่าที่ 1 สับเปลี่ยนไปมา 4 จังหวะ ภาพที่ 25 ท่ารับท่าที่ 4 ที่มา : ณัฐวุฒิ กลับรอด ถ่ายภาพ. 2565 : ธันวาคม 12. ท่าที่ 23 ท่าจบ ย่ำเท้าซ้าย ต่อด้วยย่ำเท้าขวา จากนั้นยกหน้าเท้าซ้าย เบี่ยงตัวทางด้านซ้ายมือของเวที เท้า ขวายกหน้า มือทั้งสองจีบเข้าหาลำตัว แล้วพร้อมกับตั้งวงกลาง ศีรษะเอียงขวา ปฏิบัติท่าต่อเนื่องสลับไปมา ไก่ตัวเอกย่ำเท้าถอยหลังลงจากเวทีตามจังหวะเพลง ไก่ตัวพล เดินขึ้นด้านหน้าเวที แล้วกลับตัวถอยหลังลงจากเวที ดังภาพ
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 29
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 30
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 31 ภาพที่ 26 ท่าจบ ที่มา : ณัฐวุฒิ กลับรอด ถ่ายภาพ. 2565 : ธันวาคม 12.
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 32 สรุป ระบำไก่เป็นการแสดงระบำชุดหนึ่งในบทละครพันทางเรื่องพระลอ ตอนพระลอตามไก่ เหตุเกิด เพราะพระเพื่อนพระแพงต้องการเห็นพระลอจึงให้นางรื่นนางโรยพระพี่เลี้ยง ไปหาปู่เจ้าสมิงพราย เพื่อให้ทำเวทย์มนต์ลงไก่ ไปหลอกล่อพระลอมาเมืองสรอง เครื่องดนตรีที่ใช้ประกอบการแสดง เป็น วงปี่พาทย์ของไทย สามารถใช้วงปี่พาทย์เครื่องห้า เครื่องคู่ หรือเครื่องใหญ่ก็ได้ บทร้องใช้เพลงลาว จ้อย โดยมีเนื้อความเกี่ยวข้องกับการบรรยายอิริยาบถทั้งรูปทรง กิริยาท่าทางของไก่ ที่เตรียมความ พร้อมจะไปหลอกล่อพระลอที่เมืองสรอง เสื้อผ้าเครื่องแต่งกายเป็นเอกลักษณ์เฉพาะมากเพราะเป็น การเลียนแบบตัวไก่ โอกาสที่ใช้แสดงนั้นเพื่อใช้ประกอบการแสดงละครเรื่องพระลอตอนพระลอตาม ไก่ ทั้งนี้ในโอกาสต่อมาได้นำมาใช้แสดงในงานรื่นเริงต่าง ๆ ได้ตามสมควร ท่ารำที่กล่าวอ้างทั้งหมดมี 23 ท่า ประกอบด้วย ท่าเตรียม ท่าออก ท่าสร้อยแสงแดง ท่าพระพราย ท่าขนเขียวลาย ท่าระยับ ท่าปีกสลับเบญจรงค์ ท่าเลื่อมลายยงค์หงสะบาท ท่ารำท่าที่1 ท่าขอบตาชาดพะพริ้ง ท่าสิงคลิ้งหงอน พรายพรรณ ท่าขานขันเสียงเอาใจ ท่าเดือยหงอนใสสีลำยอง ท่ารับท่าที่ 2 ท่าสองเท้าเทียมนพมาศ ท่าปานฉลุชาดทารงค์ ท่าปู่ก็ใช้ให้ผีลง ท่าผีก็ลงแก่ไก่ ท่ารับท่าที่3 ท่าไก่แก้วไซร้บ่มิกลัว ท่าขุกผกหัว องอาจ ท่าผาดผันตีปีกป้อง ท่าร้องเรื่อยเฉื่อยฉาดฉาน ท่ารับท่าที่ 4 และท่าจบท่ารำประกอบการ แสดงระบำไก่ ที่กล่าวนี้สามารถแบ่งได้เป็น 2 ลักษณะ ตามลักษณะการรำ นั้นคือ ท่ารำประกอบ ดนตรี มีทั้งหมด 6 ท่า ประกอบด้วย ท่าออก ท่ารับ 4 ท่า และท่าจบ นอกจากนั้นเป็นท่ารำ ประกอบบทร้อง เพราะผู้แสดงปฏิบัติท่ารำตามลักษณะของบทร้องเพลงลาวจ้อยดังที่กล่าวแล้วข้างต้น
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 33 คำถามทบทวน/แบบฝึกหัด แบบฝึกหัดที่ 1 เรื่องประวัติระบำไก่ คำชี้แจง ให้นักเรียนเติมคำในช่องว่างให้ถูกต้องสมบูรณ์(แบบฝึกหัดนี้ใช้ประกอบการประเมิน นักเรียนในจุดประสงค์ข้อใด ถ้าเป็นข้อหนึ่ง มุ่งให้นักเรียนอธิบาย ไม่ใช่เติมคำ ตรวจสอบด้วย) ระบำไก่เป็นชุดการแสดงประเภทระบำในบทละครเรื่อง....................... ตอน..................... ทำนองเพลงของระบำไก่นั้นใช้เพลง............................ เนื้อเพลงบรรยายถึงลักษณะสำคัญสวยงามของ ไก่ เช่น .............. ระยับ หมายถึงขนไก่ที่มีสีเขียวและมีลวดลายเป็นมันหรือขอบตาชาดพระพริ้ง ............................ หมายถึงขอบตาของไก่เป็นสีแดงชาดสวยงาม อีกทั้งมีหงอนที่สวยงาม หรือ ...................นพมาศ หมายถึง ไก่มีเท้าสองเท้าที่งดงาม เป็นต้น ชุดระบำไก่ มีองค์ประกอบของชุด การแสดง ประกอบด้วย...................... เพลงร้อง.......................... โอกาสที่ใช้แสดง และ..............ที่ นำมาจากนาฏยศัพท์และภาษาท่าที่สื่อสารถึงอากัปกิริยาของไก่มาเป็นสิ่งประกอบกับชุดการแสดง
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 34 แบบฝึกหัดที่ 2 เรื่องชุดระบำไก่ คำชี้แจง ให้นักเรียนเขียนองค์ประกอบของชุดเครื่องแต่งกายที่รู้จักของการแสดงระบำไก่โดยเติมคำ ลงในช่องว่างและขีดเส้นโยงให้ถูกต้องกับภาพที่นำเสนอ
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 35 แบบทดสอบหลังเรียน คำชี้แจง 1. ให้นักเรียนทำเครื่องหมายกากบาท (×) ลงในช่องว่างที่ตรงกับตัวเลือกที่นักเรียนเห็นว่าถูกต้องที่สุด 2. แบบทดสอบนี้มีจำนวน 10 ข้อ ข้อละ 1 คะแนน รวม 10 คะแนน 3. ให้เวลาทำแบบทดสอบก่อนเรียน 10 นาที ******************************************************************************* 1. ระบำไก่เป็นการแสดงประเภทใดของนาฏศิลป์ไทย ก. รำ ข. ระบำ ค. ฟ้อน ง. โขน 2. ระบำไก่อยู่ในละครเรื่องใด ตอนใด ก. เรื่องพระลอ ตอนปู่เจ้าเรียกไก่ ข. เรื่องคาวี ตอนคันธมาลีขึ้นหึง ค. เรื่องสังข์ทอง ตอนมณฑาลงกระท่อม ง. เรื่องพระอภัยมณี ตอนหนีนางผีเสื้อ 3. วงปี่พาทย์ที่เหมาะสำหรับการนำมาใช้ประกอบการแสดงระบำไก่คือคำตอบใด ก. วงเครื่องสาย ข. วงมโหรี ค. วงชาตรี ง. วงปี่พาทย์ 4. คำตอบใดคือทำนองเพลงร้องระบำไก่ ก. ลาวพุงดำ ข. ลาวครวญ ค. ลาวเจริญศรี ง. ลาวจ้อย
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 36 5. จากเนื้อร้องปู่ก็ใช้ให้ผีลง คำว่า “ปู่” ในเนื้อร้องหมายถึงใคร ก. พ่อของนางรื่น ข. พ่อของพระลอ ค. ผู้มีอาคมบนภูเขา ง. พ่อของนายแก้วนายขวัญ 6. จากเนื้อร้องไก่แก้วไซร้ คำว่า “ไซร้” น่าจะตรงกับคำตอบในตัวเลือกใด ก. เลี้ยวซ้าย ข. ไซร้ปีก ไซร้หาง ค. มาทำไม ง. ถามไถ่คนรู้จัก 7. จากท่ารำนี้ตรงกับเนื้อร้องในคำตอบใด ก. สร้อยแสงแดง ข. ขอบตาชาด ค. สิงคลิ้งหงอน ง. สองเท้าเทียม 8. จากภาพท่าเตรียมนาฏยศัพท์ในตัวเลือกใดไม่มีในภาพ ก. วงบน ข. จีบหงาย ค. ยกหน้า ง. จีบส่งหลัง
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 37 9. ร้องเรื่อยเฉื่อยฉาดฉานถ้าต้องการให้ถูกต้องสวยงามมือจีบควรอยู่ ระดับใด ก. ระดับริมฝีปาก ข. ระดับอก ค. ระดับสะเอว ง. ระดับใดก็ได้ให้เหมือนกันทุกคน 10. จากภาพในข้อ 9 ผู้แสดงกำลังปฏิบัติท่ารำโดยใช้การแปรแถวลักษณะใด ก. แถวหน้ากระดาน ข. แถวตอน ค. แถวเฉียง ง. แถวตัววี
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 38 ชื่อ.................................สกุล....................................ชั้น.................เลขที่............... ข้อที่ ก ข ค ง 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. กระดาษคำตอบแบบทดสอบหลังเรียน
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 39 บรรณานุกรม
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 40 บรรณานุกรม การรวมวงดนตรีไทย. (ออนไลน์) อ้างเมื่อ 10 มกราคม 2550. สืบค้นจาก URL. http://www.thaicontemp.com/p/thai1.php. สุมิตร เทพวงษ์. (2548). นาฏศิลป์ไทย : นาฏศิลป์สำหรับครู ประถมศึกษา-อุดมศึกษา. กรุงเทพมหานคร : สำนักพิมพ์โอเดียนสโตร์. สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ. ศิลปะการแสดง ของไทย. กรุงเทพมหานคร : กรมการศาสนา. อมรา กล่ำเจริญ. (2542). สุนทรียะนาฏศิลป์ไทย. กรุงเทพมหานคร : โอเดียนสโตร์. ประเภทของการขับร้องเพลงไทย. (ออนไลน์) อ้างเมื่อ 5 กันยายน 2550. สืบค้นจาก URL :http://www.dontrithai.com/question3.htm เพลงไทย. พิชญ์ ตันติชูเกียรติกุล. อ้างเมื่อ 5 กันยายน 2550. สืบค้นจากURL : http://www.school.net.th/library/create-web/10000/arts/ 10000-970.html. เรณู โกศินานนท์. (2543). นาฏศิลป์ไทย. กรุงเทพมหานคร : สำนักพิมพ์ไทยวัฒนาพานิช จำกัด. ฝ่ายเผยแพร่และประชาสัมพันธ์ สำนักงานเลขานุการกรมศิลปากร.(2545). รวมงานนิพนธ์ของนาย อาคม สายาคม. กรุงเทพมหานคร : รุ่งศิลป์การพิมพ์ จำกัด. เรณู โกศินานนท์. (2543). นาฏศิลป์ไทย. กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์ไทยวัฒนาพานิชจำกัด.
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 41 ภาคผนวก ข.ประวัติผู้เรียบเรียง ประวัติผู้เรียบเรียง คนที่ รูป 1 ประวัติส่วนตัว นายณัฐวุฒิ พราหมณ์ชู ชื่อเล่นอ๋อง เกิดวันที่23 กรกฎาคม พศ2544 บ้านเลขที่186ตำบลไสหร้า อำเภอฉวางจังหวัด นครศรีธรรมราช 80150 ติดต่อช่องทางเฟสบุ๊ค Aong Nattawut เบอร์โทร 0611512409 ประวัติการศึกษา กำลังศึกษาปริญญาตรี ชั้นปีที่3 6311120006สาขานาฏศิลป์ คณะครุศาสตร์มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช 2 ประวัติส่วนตัว นางสาวณัฐณิชา บัวสุวรรณ ชื่อเล่นบิว เกิดวันที่4 ธันวาคม พศ2544 บ้านเลขที่92 ตำบลควรกรด อำเภอทุ่งสง จังหวัด นครศรีธรรมราช 81120 ติดต่อช่องทางเฟสบุ๊ค Natnicha Buasuwan เบอร์โทร 0616189045 ประวัติการศึกษา กำลังศึกษาปริญญาตรี ชั้นปีที่3 6311120027สาขานาฏศิลป์ คณะครุศาสตร์มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช 3 ประวัติส่วนตัว นายณัฐวุฒิ กลับรอด ชื่อเล่น เจมส์ เกิดวันที่24 มีนาคม พ.ศ.2544 บ้านเลขที่ 13/1 ม.7 ตำบล ชะเมา อำเภอปาก พนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช 80330 เบอร์โทร 0945363841 ประวัติการศึกษา กำลังศึกษาปริญญาตรี ชั้นปีที่3 6311120027สาขานาฏศิลป์ คณะครุศาสตร์มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช
เอกสารประกอบการเรียน ระบ าไก่ 42