คำบุพบท ชั้น ป.5

ชุดการเรียนรู้ด้วยตนเอง

วิชาภาษาไทย
ช้นั ประถมศกึ ษาปที ่ี ๕

เร่ืองชนิดและหน้าท่ีของคา
ชดุ ท่ี ๑ คาบพุ บท

นางฝาตีม๊ะ จนั ทรน์ ยิ ม
ตาแหนง่ ครชู านาญการ
โรงเรียนอนุบาลทา่ แพ
สานักงานเขตพ้นื ท่กี ารศกึ ษาประถมศกึ ษาสตลู
สานกั งานคณะกรรมการการศึกษาขน้ั พนื้ ฐาน

คานา

ชุดการเรียนรู้ด้วยตนเอง กลุ่มสาระการเรียนรู้
ภาษาไทย เร่ืองชนิดและหน้าที่ของคา (คาบุพบท)
ชั้นประถมศึกษาปีท่ี ๕ จัดทาขึ้นเพ่ือใช้เป็นสื่อประกอบการ
เรียนการสอนเร่ืองชนิดและหน้าท่ีของคาประกอบด้วย
สาระสาคัญ จุดประสงค์การเรียนรู้ แบบทดสอบก่อนเรียน
และหลังเรียน และแบบฝึกเสริมทักษะ หวังเป็นอย่างยิ่งว่า
ชุดการเรียนรู้ด้วยตนเองเล่มนี้จะเป็นประโยชน์ในการพัฒนา
ผู้เรียน และพัฒนาคุณภาพการจัดการเรียนรู้ของครูผู้สอน
กลุ่มสาระการเรียนรภู้ าษาไทยได้เปน็ อยา่ งดี

นางฝาตมี ๊ะ จันทร์นิยม

ชดุ การเรยี นรดู้ ว้ ยตนเอง ชดุ ท่ี ๑ คาบพุ บท
ชัน้ ประถมศกึ ษาปที ่ี ๕

สาระที่ ๔ หลกั การใช้ภาษาไทย

มาตรฐานการเรียนรทู้ ี่ ๔.๑ : เข้าใจธรรมชาตขิ องภาษา

และหลักภาษาไทย การเปล่ียนแปลงของภาษาและพลังของภาษา
ภมู ปิ ญั ญาทางภาษาและรักษาภาษาไทยไว้เป็นสมบตั ิของชาติ

มาตรฐานการเรียนรชู้ ว่ งชนั้ : รแู้ ละเข้าใจชนิดและ

หนา้ ทีข่ องคาในประโยค ชนิดของประโยค

จดุ ประสงค์การเรยี นรู้

๑. นักเรียนสามารถอธิบายความหมายของคาบพุ บทไดถ้ ูกตอ้ ง
๒. นักเรยี นสามารถจาแนกชนิดของคาบุพบทไดถ้ กู ต้อง
๓. นกั เรยี นสามารถบอกหนา้ ที่ของคาบุพบทได้ถกู ตอ้ ง
๔. นกั เรยี นสามารถนาคาบพุ บทไปแต่งประโยคเพื่อการส่ือสารได้ถกู ตอ้ ง
๕. นกั เรยี นสามารถนาเรื่องของคาบพุ บทไปใช้ในชีวติ ประจาวนั ไดอ้ ยา่ ง
ถูกตอ้ ง

ใบความรู้

คาบพุ บท คอื คาทใี่ ช้เชอื่ มคาต่อคา มักอยูห่ นา้ คานาม

คาสรรพนาม คากริยา หรอื คาวเิ ศษณ์ มักมคี าวา่ ดว้ ย โดย
ใน ของ แห่ง กับ แก่ แด่ ตอ่ เปน็ ตน้ คาบุพบทมักจะ
นาหนา้ คาหรอื กล่มุ คาเพื่อบอกตาแหนง่ เวลา สิ่งที่คาดหวัง

ความเปน็ เจ้าของ สาเหตุ ผรู้ บั ประโยชน์ ฯลฯ

ตวั อย่าง

คาบพุ บทบอกตาแหน่ง เช่น ตาม แถว หน้า รมิ บน ใกล้
ใต้ ท่ี ขา้ ง ฯลฯ

พอ่ ต้งั กลอ่ งรบั น้ามันไว้ตามชมุ ชนแถวละแวกบา้ น
ฉันนั่งอ่านหนังสืออยู่รมิ หนา้ ต่าง

คาบุพบทบอกเวลา เช่น เม่ือ ตงั้ แต่ กอ่ น จนกระท่ัง ฯลฯ
ประชาชนมาบรจิ าคโลหติ เมอ่ื สัปดาห์ที่แล้ว
นดิ มาถงึ โรงเรียนก่อนใครๆ

คาบพุ บทบอกสงิ่ ที่คาดหวัง เช่น เพ่อื สาหรบั โดย ฯลฯ
อาหารสารบั นีแ้ ม่เตรียมไว้สาหรับแขกของคณุ พอ่
เด็กควรหมน่ั เล่าเรยี นเพ่อื อนาคตที่สดใส

ตัวอยา่ ง

คาบุพบทบอกความเป็นเจา้ ของ เช่น ของ แหง่ ฯลฯ
 จติ สาธารณะควรเกิดขนึ้ ในจิตใจของคนไทยมากขน้ึ
 เราปกครองแผน่ ดินโดยธรรม เพือ่ ประโยชน์สุขแหง่

มหาชนชาวสยาม

คาบุพบทบอกสาเหตุ เชน่ เพราะ ด้วยฯลฯ
 ฉนั สอบผ่านได้เพราะเธอแทๆ้
 เขาเขยี นหนงั สอื ดว้ ยปากกา

คาบุพบทบอกผูร้ ับประโยชน์ เช่น แด่ แก่ ต่อ ฯลฯ
 อาจารยใ์ หญ่มอบทุนการศกึ ษาแกน่ กั เรยี น
 เจ้าบ่าวเจ้าสาวมอบของชารวยแดแ่ ขกผมู้ ีเกยี รติ

แบบฝึกหดั ท่ี ๑

คาสัง่ ใหน้ ักเรียนขีดเส้นใต้
คาบพุ บทในประโยคต่อไปนี้

๑. กางเกงสีดาอย่ใู นตเู้ สือ้ ผา้
๒. ณดาขายขนมปังป้งิ อยใู่ กลโ้ รงพยาบาล
๓. แม่ทาทกุ อย่างเพื่อลูก
๔. นักเรียนอยใู่ นโรงเรยี น
๕. คณุ ครลู บกระดานเพอ่ื ลอกโจทยข์ อ้ ใหม่
๖. ปยุ ฝา้ ยไปทางานแต่เชา้
๗. ฉนั จะไปกับเธอ
๘. เขาทางานอยู่วทิ ยกุ ระจายเสยี งแห่งประเทศไทย
๙. คุณยายซ้อื ผักมาจากตลาด
๑๐. คุณปู่เดนิ มาตัง้ แตท่ นี่ าถึงบ้าน

แบบฝึกหัดที่ ๒

คาสัง่ ใหน้ กั เรยี นเลอื กคาเตมิ ในชอ่ งวา่ งให้ถกู ตอ้ ง
เหนือ ของ จาก ใต้ ตาม แก่ ใกล้ โดย ใน เพ่อื

๑. หา้ งสรรพสนิ ค้าอยู่………………... โรงเรียนแค่นเี้ อง
๒. วิชยั ทางานแบบมา………………...เมฆ
๓. บ้าน………………... สมศรหี ลังใหญม่ าก
๔. ขอใหเ้ ดนิ ทาง………………... สวสั ดภิ าพ
๕. เขารสู้ ึกโล่งเหมอื นยกภเู ขาออก………………... อก
๖. ข้อสอบชุดนยี้ ากเหมือนงมเข็ม ……......มหาสมุทร
๗. พ่อแม่ทาทุกอย่าง………………... ลกู
๘. โบราณวา่ เดนิ ………………...ผู้ใหญ่หมาไมก่ ัด
๙. อย่าใหค้ วามเหน็ ………………...ตัวมาทาลายมติ รภาพระหว่างเรา
๑๐. แมวนอนอยู่ ………………... โตะ๊ ในหอ้ งอาหาร

แบบทดสอบก่อนเรยี นและหลังเรยี น

๑. ข้อใดคอื ความหมายของคาบพุ บท

ก. คาชนิดหนึ่งที่ใช้เรียกชื่อ คน สตั ว์ สง่ิ ของ ธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม

ข. คานามชี้เฉพาะ เช่น ผู้หญงิ ใส่เสอ้ื สีแดง

ค. คาท่ีปรากฏหน้าคานาม คาสรรพนาม เพอื่ บอกตาแหนง่ บอกเวลา

บอกสิ่งทคี่ าดหวังฯ

ง. คาทบ่ี อกลกั ษณะ เช่น นา้ ๙ ขวด

๒. ข้อใดไม่ใชห่ น้าท่ีของคาบพุ บท

ก.เพื่อบอกความเป็นเจา้ ของ ข. เพ่ือบอกตาแหนง่

ค. เพื่อบอกสาเหตุ ง. เพ่ือบอกว่าใครทาอะไรท่ีไหน

๓. คุณครใู ห้ของขวัญ.........นักเรยี น ควรเตมิ คาใดลงในช่องวา่ ง

ก. แต่ ข. แก่

ค. เพื่อ ง. ตอ่

๔. ท่ี ในข้อใดเป็นคาบุพบท

ก. ที่ตรงนี้เป็นท่ขี องคณุ ยายราคาแพงมาก

ข. พ่อบอกว่าเราจะมที ่ขี องเราเองแล้ว

ค. แม่ค้าแผงลอยมักถูกไลท่ ่ี

ง. ส้มยนื รอเพอ่ื นที่ปา้ ยรถเมลเ์ ปน็ เวลานาน

๕. ฉันเห็น.......ตาทีเดียว ว่าเขาทะเลาะตบตีกัน ควรเติมคาใด ลงในชอ่ งวา่ ง

ก. กับ ข. โดย

ค. ดว้ ย ง. แต่

๖. คาบุพบทจะวางอยู่หนา้ ชนิดคาตา่ งๆ ยกเวน้ คาใด

ก. คานาม ข. คากริยา

ค. คาสรรพนาม ง. คาสันธาน

๗. ข้อใดมีคาบุพบทท่ีแสดงความสัมพันธบ์ อกเวลา

ก. เวลาในขวดแก้ว

ข. วนั ท่ตี ามปฏทิ นิ คอื อะไร

ค. วนั น้ันเตม็ ไปดว้ ยความวนุ่ วาย

ง. เขากลับมาถงึ เมืองไทยเมอ่ื เชา้

๘. ขอ้ ใดมคี าบุพบทบอกความเป็นเจ้าของ

ก. กระเป๋าของใครอยู่ในตู้

ข. ของบนโตะ๊ ของใครกนั

ค. แมวของฉันหายไปจากบ้าน

ง. อาหารจานน้ีเด็กกินเทา่ นัน้

๙. “พวกเราแวะซือ้ ผลไม้ขา้ งทาง” คาที่ขดี เส้นใต้เปน็ คาบุพบทแสดง

ความสมั พนั ธ์ใด

ก. แสดงความสัมพนั ธ์เกย่ี วกับเวลา

ข. แสดงความสมั พันธเ์ กี่ยวกบั สถานท่ี

ค. แสดงความสัมพนั ธ์เกีย่ วกับผู้ทที่ ารว่ มกนั

ง. แสดงความสมั พนั ธเ์ กย่ี วกับความเป็นเจ้าของ

๑๐.“เขามกี าลังใจต่อสปู้ ัญหาเพราะคาพูดของคุณ”คาทีข่ ีดเสน้ ใต้คาบุพบท

บอกสิ่งใด

ก. บอกสาเหตุ ข. บอกความมุง่ หมาย

ค. บอกเครอื่ งมอื ท่ใี ชท้ า ง. บอกผู้รับผลประโยชน์

บรรณานกุ รม

กระทรวงศึกษาธิการ. หนงั สอื เรยี นรายวิชาพนื้ ฐานภาษาไทย ชดุ
ภาษาเพอื่ ชีวติ ภาษาพาทีช้นั ประถมศกึ ษาปีที่ ๕. กรงุ เทพฯ : โรงพมิ พ์
สกสค. ลาดพรา้ ว,๒๕๕๓

เครอื รตั น์ เรอื งแก้ว. ชนดิ ของคา. กรุงเทพฯ:ปาเจรา,๒๕๔๖.
นวพรรณ พันธรุ ัตน์. ชดุ การเรยี นรดู้ ้วยตนเอง วชิ าภาษาไทย เรอ่ื งชนดิ ของคา.

สานักงานเวบ็ ไซต์ครูบ้านนอกดอทคอม,๒๕๕๘.
บรรเทา กิตตศิ กั ด.์ิ หลักภาษาไทย. พิมพค์ รง้ั ที่ ๖. กรงุ เทพฯ:ไทยวัฒนาพานิช,๒๕๓๙
อัจฉรา ชีวพนั ธ์. หลักภาษาไทยชน้ั ประถมศึกษาปีที่ ๕. กรุงเทพฯ:กรุงธนพฒั นา,๒๕๔๕

โรงเรยี นอนบุ าลทา่ แพ

สานกั งานเขตพืน้ ทกี่ ารศกึ ษาประถมศกึ ษาสตูล
สานกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาข้ันพื้นฐาน