วันฉัตรมงคล

วนั ฉัตรมงคล

ศนู ยก ารศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศยั อําเภอเกาะกดู
สํานักงาน กศน.จังหวดั ตราด

ความหมายของวนั ฉตั รมงคล
วันฉัตรมงคล (อานวา ฉัด-ตระ-มง-คล)

มีความหมายตามพจนานุกรมวา พระราชพิธี ฉลอง
พระเศวตฉตั ร ทาํ ในวันซึ่งตรงกับวันบรมราชาภิเษก
ความสําคญั

วันฉัตรมงคล เปนวันที่รําลึกถึงพระราชพิธีบรม
ราชาภิเษก เปนพระมหากษัตริย รัชกาลที่ 9 แหงราชวงศจักรี
และราชอาณาจักรไทย ของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหา
ภูมิพลอดุลยเดช หลังจากท่ีพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิ
พลอดุลยเดช ไดเสด็จขึ้นเถลิงถวัลยราชสมบัติ ตอจาก
พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวอานันทมหิดล เม่ือวันท่ี 9
มิถุนายน พ.ศ. 2489 และดํารงพระอิสริยยศเปน "สมเด็จ
พระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดช"เนื่องจากยังมิไดทรงผาน
พระราชพิธีบรมราชาภิเษก ก็เสด็จพระราชดําเนินไปทรงศึกษา
อยู ณ ทวีปยโุ รป จนกระทั่งทรงบรรลุนิติภาวะ จึงไดเสด็จนิวัติ
ประเทศไทย

ศนู ยก ารศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศยั อาํ เภอเกาะกูด

ดังนั้นรัฐบาลไทยและ พสกนิกร จึงไดนอมเกลานอม
กระหมอม จัดงานพระราชพิธีฉลองพระเศวตฉัตร หรือรัฐ
พิธีฉัตรมงคล หรืออาจเรียกวาพระราชพิธีฉัตรมงคล
ซ่ึงกระทาํ ในวันบรมราชาภิเษก ถวายเมื่อวันท่ี 5 พฤษภาคม
พ.ศ. 2493 ทั้งน้ีพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอ
ดุลยเดช ไดมีพระปฐมบรมราชโองการในพระราชพิธีบรม
รา ชา ภิเ ษก น้ัน ว า " เร าจ ะค รอ ง แ ผ นดิ นโ ดย ธร ร ม
เพื่อประโยชนส ขุ แหง มหาชนชาวสยาม "

ตั้งแตนั้นเปนตนมา พสกนิกรชาวไทยจึงไดถือเอา
วันที่ 5 พฤษภาคม ของทุกปเปนวันฉัตรมงคล เพื่อนอม
ราํ ลกึ ถงึ วนั สาํ คญั น้ี

ศนู ยการศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศยั อําเภอเกาะกดู

ความเปน มาของพิธีบรมราชาภิเษก

การจัดพระราชพิธีบรมราชาภิเษกนั้น มีหลักฐาน
ปรากฏในหลักศิลาจารึก วัดศรีชุมของพญาลิไทวา เริ่มตน
มาต้ังแตครั้งพอขุนผาเมืองไดอภิเษกพอขุนบางกลางหาว
หรือ พอขุนบางกลางทาว ใหเปนผูปกครองเมืองสุโขทัย

จากน้ันในสมัยกรุงรัตนโกสินทร พระบาทสมเด็จ
พระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราช ไดทรงฟนฟูพระราชพิธี
บรมราชาภเิ ษกใหถ กู ตอ งสมบรู ณ โดยพระมหากษัตริยที่ยัง
มิไดทรงประกอบพระราชพิธีบรมราชาภิเษก จะไมใชคํา
วา "พระบาท" นําหนา "สมเด็จพระเจาอยูหัว" และคําสั่ง
ของพระองคก็ไมเรียกวา "พระบรมราชโองการ" และอีก
ประการหนึ่งคือ จะยังไมมีการใช นพปฎลเศวตฉัตร หรือ
ฉัตร 9 ชนั้

ศูนยก ารศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั อําเภอเกาะกดู

ความเปนมาของพระราชพิธฉี ัตรมงคล

กอนหนารัชสมัยของ พระบาทสมเด็จพระจอมเกลา
เจาอยูหัว พระราชพิธีฉัตรมงคลถือเปนพิธีของเจาพนักงาน
ในพระราชฐาน ที่มีหนาท่ีรักษาเคร่ืองราชูปโภคและพระ
ทวารประตูวัง ไดจัดการสมโภชสังเวยเคร่ืองราชูปโภคท่ีตน
รักษาทุกปในเดือนหก และเปนงานสวนตัว ไมถือเปนงาน
หลวง
จนกระทงั่ สมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัว เสด็จ
ข้ึนครองราชย ไดทรงกระทําพิธีฉัตรมงคลข้ึนเปนครั้งแรก
ในวันบรมราชาภิเษก เม่ือวันท่ี 15 พฤษภาคม พ.ศ.2393
โดยมีพระราชดําริวา วันบรมราชาภิเษกเปนมหามงคลสมัย
ที่ควรแกก ารเฉลิมฉลองในประเทศท่ีมีพระเจาแผนดิน จึงถือ
ใหว นั นน้ั เปน วนั นกั ขัตฤกษมงคลกาล

ศูนยการศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศัยอําเภอเกาะกดู

ความเปนมาของพระราชพิธีฉัตรมงคล(ตอ )

และควรท่ีจะมีการสมโภชพระมหาเศวตฉัตรใหเปน
สวัสดิมงคลแกราชสมบัติ แตเนื่องจากเปนธรรมเนียมใหม
ยากตอ การเขาใจ อกี ทั้งเผอิญที่วันบรมราชาภิเษกไปตรงกับ
วันสมโภชเครื่องราชูปโภคท่ีมีแตเดิม พระบาทสมเด็จพระ
จอมเกลาเจาอยูหัว จึงทรงอธิบายวา วันฉัตรมงคลเปนวัน
สมโภชเครือ่ งราชปู โภค จึงไมม ีใครติดใจสงสยั

ดั ง นั้ น จึ ง ไ ด มี พ ร ะ ร า ช ดํ า ริ จั ด ง า น พ ร ะ ร า ช กุ ศ ล
พระราชทานชื่อวา "ฉัตรมงคล" นี้ข้ึน โดยไดมีการเฉลิม
ฉลองดวยการนิมนตพระสงฆมาสวดเจริญพุทธมนต ในวัน
ขน้ึ 13 คํ่าเดือน 6 รุงข้ึนมีการถวายภัตตาหารแดพระสงฆท่ี
พระท่ีนั่งดุสิตมหาปราสาท และพระท่ีน่ังไพศาลทักษิณ
ดวยเหตุน้ีจึงถือวาการเฉลิมฉลองพระราชพิธีฉัตรมงคล
เริ่มมีในรัชกาลของพระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัว
เปน ครัง้ แรก

ศูนยก ารศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศยั อําเภอเกาะกดู

ความเปน มาของพระราชพิธฉี ัตรมงคล(ตอ )
ตอมาในสมัยรัชกาล ท่ี 5 วันบรมราชาภิเษกตรง

กับเดือน 12 จึงโปรดเกลาฯ ใหจัดงานฉัตรมงคลในเดือน
12 แตไ มไ ดร บั การยินยอม พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา
เจาอยูหัว จึงทรงแกไขดวยการออกพระราชบัญญัติวาดวย
ตราจุลจอมเกลาสําหรับตระกูลขึ้น ใหมีพระราชทานตรานี้
ตรงกับวันคลายบรมราชาภิเษก ทานผูหลักผูใหญจึง
ยินยอมใหเล่ือนงานฉัตรมงคลมาตรงกับวันบรมราชาภิเษก
แตยังใหรักษาประเพณีสมโภชเคร่ืองราชูปโภคอยูตามเดิม
รูปแบบงานวันฉตั รมงคลจงึ เปนเชนนจ้ี นถงึ ปจ จุบนั

ศนู ยก ารศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอําเภอเกาะกูด

พระราชพธิ ีฉตั รมงคลในรัชกาลปจจบุ ัน

ในรัชกาลปจจุบัน พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวฯ ทรง
พระกรณุ าโปรดเกลาฯ ใหจัดงาน 3 วัน น่ันคอื

วันแรก ตรงกับวันที่ 3 พฤษภาคม เปนงานพระราช
กุศลทักษิณานุประทาน ณ พระท่ีนั่งอมรินทรวินิจฉัย เพ่ือ
อุทิศสวนกุศลถวายแดพระบรมราชบุพการี เปนพิธี
สงฆสดัปกรณ พระบรมอัฐิ สมเด็จสวดพระพุทธมนต แลว
พระราชาคณะถวายพระธรรมเทศนา ซึ่งในวันน้ีไดเพิ่มพระ
ราชพิธีตรึงหมุดธงชัยเฉลิมพล ที่จะพระราชทานแกหนวย
ทหารบางหนวยเขา ไวด วย

ศูนยการศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั อําเภอเกาะกูด

พระราชพิธฉี ตั รมงคลในรัชกาลปจ จุบัน(ตอ )
วันที่ 4 พฤษภาคม เปนวันเริ่มพระราชพิธีฉัตรมงคล

เ จ า พ นั ก ง า น จ ะ ไ ด อั ญ เ ชิ ญ เ ค ร่ื อ ง ร า ช ก กุ ธ ภั ณ ฑ
ขึ้นประดิษฐานบนแทนใตพระมหาปฎลเศวตฉัตร พระครู
หัวหนาพราหมณอานประกาศพระราชพิธีฉัตรมงคล แลว
ทรงสดับพระสงฆเจริญพระพุทธมนต เวลาเที่ยง ทหารบก
ทหารเรอื จะยงิ ปนใหญเ ฉลิมพระเกียรตฝิ า ยละ 21 นัด

สวนวันที่ 5 พฤษภาคม ซึ่งเปนวันฉัต รมงคล
พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว เสด็จพระราชดําเนินไปถวาย
ภัตตาหารแดพระสงฆ ทรงบูชาเคร่ืองกกุธภัณฑ พราหมณ
เบิกแวนเวียนเทียนสมโภชพระมหาเศวตฉัตรและราช
กกุธภัณฑ ตอนเย็นพระราชทานเคร่ืองราชอิสริยาภรณ
จุลจอมเกลาแกผูที่มีความดีความชอบ แลวเสด็จนมัสการ
พระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร และถวายบังคมพระบรมรูป
สมเด็จพระบูรพมหากษัตริยาธิราชเจา ท่ีปราสาทพระเทพ
บิดร เปน เสรจ็ พระราชพิธี

ศูนยก ารศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศยั อาํ เภอเกาะกูด

กิจกรรมท่ีควรปฏบิ ัติ
1. ประดับธงชาตติ ามอาคารบานเรอื นและสถานทรี่ าชการ
2. รวมทําบุญตักบาตร ประกอบพิธีทางศาสนา เพื่อถวาย
เปน พระราชกุศล
3. นอมเกลานอมกระหมอมถวายพระพรชัยพรอมเพรียง
กัน กลาวคําถวายอาศิรวาทราชสดุดี ถวายชัยมงคลใหทรง
พระเกษมสาํ ราญ ทรงเจรญิ พระชนมายยุ ิ่งยนื นาน เปนมหา
มิ่งขวญั แกพ สกนกิ รชาวไทยไปชวั่ กาลยิ่งยืนนาน

ทม่ี า : เวบ็ ไซดห อสมุดแหง ชาตริ ัชมังคลาภิเษก จนั ทบรุ ี

http://www.finearts.go.th/chantaburilibrary

ศนู ยก ารศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศัยอาํ เภอเกาะกดู



ศนู ยก ารศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั อาํ เภอเกาะกดู
สํานักงาน กศน.จงั หวดั ตราด