คู มื อ
การปฏบิ ัติ
ตามมาตรฐานจีเอพี
มกษ. 7436–2563
สาํ หรับฟารมเล้ยี งสตั วน้าํ
เพอ่ื การบริโภค
กองพัฒนาระบบการรบั รองมาตรฐานสนิ คาประมงและหลกั ฐานเพ่อื การสบื คน ¡Á».
กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ
อาคารเชิดชาย อมาตยกลุ ชนั้ 5 กรมประมง เกษตรกลาง แขวงลาดยาว FCSTD
¡Í§¾Ñ²¹ÒÃкº¡ÒÃÃºÑ ÃͧÁÒμÃ°Ò¹Ê¹Ô ¤ÒŒ »ÃÐÁ§
áÅÐËÅÑ¡°Ò¹à¾×Íè ¡ÒÃÊº× ¤¹Œ
เขตจตจุ กั ร กรงุ เทพมหานคร 10900
โทรศัพท: 0 2579 7738 อเี มล: [email protected]
facebook: fisheriesthacert LINE line: 227ffebt
ทาํ ไม?ตองเปลย่ี นจาก จีเอพี (GAP)
กรมประมง มาเปน จีเอพี (GAP) มกษ.
เดมิ กรมประมงมมี าตรฐานการปฏบิ ตั ทิ างการเพาะเลยี้ งสตั วน าํ้ ทด่ี ี หรอื
มาตรฐาน จเี อพี (GAP) กรมประมง เปนมาตรฐานขน้ั พ้ืนฐานเนนเรอ่ื งอาหาร
ปลอดภัย (Food Safety)
แตเ นอ่ื งจากพระราชกาํ หนดการประมง พ.ศ. 2558 กาํ หนดใหก รมประมง
มีหนาท่ีสงเสริม พัฒนา และแนะนํา ตลอดจนใหการรับรองมาตรฐาน
สนิ คา เกษตรแกเกษตรกรผูเพาะเลีย้ งสัตวน้าํ จึงไดม ี มาตรฐาน จเี อพี (GAP)
มกษ. 7436–2563 (สาํ หรบั ฟารม เลย้ี งสตั วน า้ํ เพอ่ื การบรโิ ภค) ซง่ึ เปน มาตรฐาน
สินคาเกษตรท่ีจัดทําขึ้นตามกฎหมายและหลักการสากล มุงเนนเร่ืองการ
ควบคุมการผลิตที่มีคุณภาพ ถูกสุขอนามัย มีความปลอดภัยตอผูบริโภค
ซ่ึงไมแตกตางจากมาตรฐาน จีเอพี (GAP) กรมประมง ดังน้ันเพ่ือเปนการ
ลดความซํ้าซอน กรมประมงจึงมุงเนนสงเสริมใหเกษตรกรใชมาตรฐาน
จีเอพี (GAP) มกษ. 7436–2563 และจัดทําคูมือฉบับน้ีเพื่อเปนแนวทาง
ในการปรบั เปลยี่ นจากมาตรฐาน จเี อพี (GAP) กรมประมง มาเปนมาตรฐาน
จีเอพี (GAP) มกษ. 7436–2563
2 คมู ือการปฏบิ ัตติ ามมาตรฐานจเี อพี มกษ. 7436–2563 สาํ หรับฟารม เล้ยี งสตั วน ํา้ เพื่อการบรโิ ภค
มาตรฐาน มกษ. 7436–2563 การปฏบิ ตั ทิ างการเพาะเลย้ี งสตั วน าํ้
ทด่ี ีสาํ หรับฟารม เลี้ยงสัตวนํา้ เพือ่ การบริโภค
เปนมาตรฐาน จีเอพี มกษ. ที่มีขอ กําหนดครอบคลุมการผลติ เพื่อใหได
สตั วน าํ้ ทม่ี คี ณุ ภาพและปลอดภยั ตอ ผบู รโิ ภค อกี ทง้ั เปน มาตรฐานทม่ี คี วามใกลเ คยี ง
กบั มาตรฐาน จีเอพี กรมประมง
มกษ. 7436–2563 เหมาะกบั สัตวน้าํ เพื่อการบรโิ ภค
สตั วน าํ้ ทกุ ชนดิ ทง้ั สตั วน าํ้ จดื และสตั วน าํ้ ชายฝง เชน กงุ ทะเล
ปลานลิ ปลากะพง หอยทะเล ยกเวน จระเข สาหรา ยทะเล
1 กงุ เครยพ ชิ เนอ่ื งจากมมี าตรฐาน จเี อพี มกษ. เฉพาะสาํ หรบั
สตั วนาํ้ ท้งั 3 ชนดิ
ครอบคลุมกิจกรรมการเลี้ยง ต้ังแต การเล้ียง การจับ 2
จนถึงหลังการจับกอนการขนสงออกจากฟารม ซ่งึ ไมรวม
การเพาะพันธแุ ละอนุบาล
สามารถเลี้ยงไดท้ังในบอและในแหลงนํ้าสาธารณะ เชน
3 การเล้ียงกุงกามกรามในบอดิน หรือการเล้ียงปลานิล
ในกระชงั บริเวณรมิ แมนาํ้
คมู อื การปฏบิ ัติตามมาตรฐานจีเอพี มกษ. 7436–2563 สาํ หรบั ฟารมเลย้ี งสัตวน้าํ เพอ่ื การบริโภค 3
“จีเอพี กรมประมง เหมอื น/แตกตาง
อมกยษ. า74ง36ไ–ร2?56”3
1. สถานที่
เหมอื นกับ จีเอพี กรมประมง คือ ฟารมต้ังอยใู นบริเวณท่มี ีแหลง นาํ้
คุณภาพดี หางไกลจากแหลงกําเนิดมลพิษ เชน โรงงานอุตสาหกรรม พ้ืนท่ี
เกษตรกรที่ใชสารเคมี หากตั้งอยูในบริเวณแหลงกําเนิดมลพิษ ฟารมควรมี
มาตรการปองกนั มีคมนาคมสะดวก และมีสาธารณูปโภคเพยี งพอ
มกษ. 7436–2563 มีขอกําหนดเพิ่ม โดยฟารมตองไมตั้งอยูในเขต
หา มเลย้ี งตามกฎหมาย เชน ไมต ง้ั อยใู นเขตปา สงวน เขตอนรุ กั ษข องปา ชายเลน
สําหรับกรณกี ุงทะเล ตอ งเล้ยี งอยใู นพ้นื ทีท่ ป่ี ระกาศเปน เขตเพาะเลยี้ งสัตวน ํ้า
ควบคมุ มเี อกสารอนญุ าตประกอบกจิ การการเพาะเลย้ี งสตั วน าํ้ ควบคมุ (จสค.)
และอยูในพื้นท่ีท่ีประกาศเปนเขตเพาะเล้ียงสัตวน้ําควบคุมโดยคณะกรรมการ
ประมงประจาํ จงั หวัด
4 คมู อื การปฏบิ ตั ติ ามมาตรฐานจีเอพี มกษ. 7436–2563 สาํ หรับฟารม เล้ียงสตั วน า้ํ เพือ่ การบริโภค
2. การจดั การการเลีย้ ง
เหมอื นกบั จเี อพี กรมประมง คอื ฟารม มกี ารเตรยี มบอ ตามหลกั วชิ าการ
กรองนาํ้ กอ นนาํ นาํ้ เขา ฟารม เพอ่ื ปอ งกนั พาหะและศตั รู มรี ะบบใหอ ากาศทเ่ี หมาะสม
ดูแลความสะอาดบริเวณเลี้ยงและอุปกรณอยางสม่ําเสมอ ใชอาหารสัตวนํ้า
ทม่ี กี ารขน้ึ ทะเบยี นและไมห มดอายุ อาหารสตั วน าํ้ และวตั ถดุ บิ ไมป นเปอ นยาสตั ว
และสารหามใช กรณีผลิตอาหารสัตวนํ้าใชเองตองผลิตอยางถูกสุขลักษณะ
ปลอดภยั ตอสัตวน ้ําและผบู รโิ ภค และมกี ารจดั เก็บอยา งถูกสุขลกั ษณะ
มกษ. 7436–2563 มีขอ กาํ หนดเพิ่ม
ควรมกี ารสงั เกตคณุ ภาพนาํ้ หรอื
ตรวจคณุ ภาพนาํ้ ทง้ั กอ นนาํ มาใช
1 ในการเลยี้ งและระหวา งการเลย้ี ง
อยางสม่ําเสมอ 6.07
ใชลูกพันธุท่ีมาจากฟารมที่ไดรับ
การรบั รองมาตรฐาน จเี อพี หรอื
2 แหลง ทเ่ี ชอ่ื ถอื ได มเี อกสารกาํ กบั AAFAFFFMFMFMPPPDDDDDD
การซอื้ –ขายลกู พนั ธสุ ตั วน าํ้ หรอื
เอกสารแสดงแหลง ทมี่ า
มีวิธีการจัดการใหอาหาร
อ ย า ง มี ป ร ะ สิ ท ธิ ภ า พ
3 ใหอาหารในปริมาณที่
เหมาะสมกับขนาดและ
ชนิดของสตั วนาํ้ ที่เลี้ยง
คูมอื การปฏบิ ัติตามมาตรฐานจีเอพี มกษ. 7436–2563 สาํ หรับฟารมเลย้ี งสตั วนํ้าเพอ่ื การบรโิ ภค 5
3. การจัดการสขุ ภาพสัตวน้าํ
เหมือนกบั จีเอพี กรมประมง คือ ฟารม ควรมีการเฝาระวังและดูแล
สขุ ภาพสตั วน าํ้ ทเ่ี ลย้ี งอยา งสมาํ่ เสมอ เชน มกี ารสงั เกต สมุ ตรวจโรค เมอ่ื สตั วน าํ้
มอี าการผดิ ปกติ ควรหาสาเหตแุ ละปรบั วธิ กี ารจดั การเลย้ี งและสภาพแวดลอ ม
ใหเหมาะสม กอนจะใชยาและสารเคมี หากมีสัตวน้ําปวยตายมากผิดปกติ
หรือมีการระบาดของโรค เกษตรกรตองแจงเจาหนาที่ทราบเพื่อหาสาเหตุ
ซ่ึงเกษตรกรตองมีการจัดการซากสัตวน้ําและนํ้าทิ้งอยางถูกวิธี จดบันทึก
อาการผดิ ปกตทิ ่ีพบพรอมวธิ ีแกไข รวมถึงการใชยาและสารเคมี
(VïeĆîteìrÖċinÖaćrøyĔßd÷š rćuÿgĆêsüaĒŤ núdąÖTćhøeørÖĆ aþpćeÿuêĆ tüaîŤnćĚĞts)
ÿ×č õćóÿêĆ üŤîĚĞć ÝćĞ îüî êøüÝüđĉ ÙøćąĀŤ Ĕßš÷ćÿêĆ üŤ Ĕßÿš ćøđÙöĊ
(úĆÖþèąĂćÖćø ÿêĆ üŤîćĚĞ ĀćÿćđĀêč (÷ęĊĀšĂ, ÿćøÿĞćÙĆâ, (÷ĀęĊ Ăš , ÿćøĂĂÖùìí,ĝĉ
üĆîìęĊ ìðĊę üś ÷, êć÷ đú×ìąđïĊ÷î, ĂĆêøć đú×ìąđïĊ÷î Ēúą
ìęñĊ ĉéðÖêĉ) (ÿŠÜĀĂš ÜĒúðĘ øąïč)
ÖćøĔßĒš úąĔïÿĆęÜ÷ć) ĂêĆ øćÖćøĔß)š
Āöć÷đĀêč : ïĆîìċÖĔîÖøèĊìĊęóïüŠćÿĆêüŤîĞĚćêć÷öćÖñĉéðÖêĉ ĀøČĂðśü÷ ĒúąöĊÙüćöÝĞćđðŨîĔîÖćøĔßš÷ćÿĆêüŤ/ÿćøđÙöĊ
ĔîÖćøøÖĆ þćĔîøąĀüŠćÜÖćøđú÷ĚĊ ÜÿêĆ üŤîĞĚćïŠĂîĊĚ ìÜĆĚ îĚĊ ĔĀïš îĆ ìÖċ ßüŠ ÜđüúćìęĊöÖĊ ćøĔßĔš ĀšúąđĂĊ÷é
6 คมู ือการปฏบิ ตั ติ ามมาตรฐานจีเอพี มกษ. 7436–2563 สําหรับฟารม เลีย้ งสตั วนา้ํ เพอ่ื การบริโภค
4. การใชย าสัตว สารเคมี และผลติ ภณั ฑจลุ ชพี
เหมือนกับ จีเอพี กรมประมง คือ หามใชยาและสารเคมีท่ีหามใช
ตามกฎหมายกาํ หนด กรณจี าํ เปนตองใชเมอื่ สัตวนา้ํ ปวย ใหใ ชย าและสารเคมี
ที่อนญุ าตใหใช ขน้ึ ทะเบยี นถกู ตองและปฏบิ ตั ิตามฉลากอยา งเครงครดั
มกษ. 7436 มขี อ กาํ หนดเพิ่ม
1. การใชยาและสารเคมี ใหใชตามวิธีการใชท่ีระบุในฉลาก หรือตาม
คาํ แนะนําของสัตวแพทยห รอื เจา หนาท่ีของกรมประมง
2. กรณีมีการใชผลิตภัณฑจุลชีพ ใหใชท่ีมีการข้ึนทะเบียน และปฏิบัติ
ตามคาํ แนะนาํ การใชท่รี ะบุในฉลาก
ตวั อยา งฉลากและเอกสารกาํ กบั ยาสัตว
Scan QR Code ดาวนโหลด
เอกสารเผยแพรก ารใชย าและสารเคมี
คมู อื การปฏิบตั ติ ามมาตรฐานจีเอพี มกษ. 7436–2563 สาํ หรับฟารม เลย้ี งสตั วน ้ําเพ่อื การบริโภค 7
5. สุขลักษณะภายในฟารม
เหมือนกบั จเี อพี กรมประมง คอื หองน้าํ และหองสุขาถกู สุขลักษณะ
มรี ะบบนาํ้ ทง้ิ แยกจากระบบการเลย้ี งเพอ่ื ปอ งกนั การปนเปอ น มกี ารจดั การขยะ
และของเสยี อยา งเหมาะสม และเกบ็ รักษาปจจยั การผลติ วสั ดุ อุปกรณต า ง ๆ
อยางเหมาะสม เปน ระเบียบและสะอาด
6. นํ้าทงิ้
เหมือนกับ จีเอพี กรมประมง คือ
นํ้าท้ิงตองมีคุณภาพตามเกณฑท่ีกฎหมาย
กาํ หนด กอ นมกี ารระบายออกนอกฟารม
มาตรฐานควบคมุ การระบายน้ําท้งิ มาตรฐานควบคุมการระบายนํา้ ท้ิง
จากการเพาะเล้ยี งสตั วน้ําจืด จากการเพาะเลย้ี งสตั วน ้ํากรอ ยและชายฝง
ดัชนี หนวย บอเพาะเลี้ยงสัตวนํ้า ดชั นี หนวย บอเพาะเลี้ยงสตั วน า้ํ
พนื้ ท่ีบอ ตัง้ แต 10 ไรข ้ึนไป พ้นื ท่บี อ ต้ังแต 10 ไรขน้ึ ไป
ความเปนกรดและดาง (pH) – ความเปน กรดและดาง (pH) –
6.5 ถงึ 8.5 ความเค็ม (Salinity) – 6.5 ถึง 9.0
บโี อดี (Biochemical Oxygen mg/l ไมเกิน 20 บีโอดี (Biochemical mg/l –
Demand : BOD) Oxygen Demand : BOD)
ไมเกนิ 80 สารแขวนลอย (Suspended mg/l ไมเ กนิ 20
สารแขวนลอย (Suspended mg/l ไมเ กนิ 1.1 Solids : SS) mg-N/l
Solids : SS) ไมเ กนิ 0.5 แอมโมเนีย (NH3+N) mg-P/l ไมเกนิ 70
ฟอสฟอรสั รวม mg/l ไมเกิน 1.1
แอมโมเนยี (NH3+N) mg-N/l ไมเกิน 4.0 (Total Phosphorus) mg-N/l ไมเ กิน 0.4
ไฮโดรเจนซัลไฟด (H2S) ไมเกิน 0.01
ฟอสฟอรัสรวม mg-P/l ไมเกนิ 0.75 ไนโตรเจนรวม ไมเ กิน 4.0
(Total Phosphorus) (Total Nitrogen)
ไนโตรเจนรวม mg-N/l
(Total Nitrogen)
สภาพการนาํ ไฟฟา 1 dS/m
ท่ี 25 องศาเซสเซยี ล
8 คูมือการปฏิบตั ิตามมาตรฐานจีเอพี มกษ. 7436–2563 สําหรบั ฟารมเล้ยี งสัตวนา้ํ เพ่อื การบรโิ ภค
7. การจบั และการปฏบิ ตั หิ ลงั การจบั กอ นการขนสง ออกจากฟารม
เหมอื นกบั จเี อพี กรมประมง คอื มวี ธิ กี ารจบั และการปฏบิ ตั หิ ลงั การจบั
ทีเ่ หมาะสม เชน ใชน้ําแข็งควบคมุ อุณหภูมิ รักษาคุณภาพของสัตวนา้ํ ผลผลิต
สตั วน า้ํ ตอ งไมพ บสารตกคา งเกนิ เกณฑท ก่ี รมประมงกาํ หนด ในการซอื้ ขาย
สัตวนํ้าทุกคร้ังตองมีการออกหนังสือการจําหนายสัตวน้ํา (MD) และลูกพันธุ
สตั วน า้ํ (FMD) หรอื เอกสารแสดงแหลง ทม่ี า ซงึ่ มรี ายละเอยี ดตามทกี่ รมประมง
กําหนด ในกรณกี งุ ทะเลตอ งมีหนังสือกาํ กบั การซื้อขายสตั วน า้ํ และผลิตภณั ฑ
ที่ไดจากการเพาะเลี้ยง (APPD) และหนังสือกํากับการซ้ือขายลูกพันธุสัตวน้ํา
ที่ไดจากการเพาะเล้ียง (AFPD) ทุกคร้ังท่ีซื้อ–ขาย ภาชนะและอุปกรณที่ใช
ควรสะอาด ถกู สขุ ลกั ษณะ อยูใ นสภาพพรอ มใชงาน
8. ผูป ฏบิ ัติงาน
มกษ. 7436–2563 มขี อ กาํ หนดเพม่ิ
ผปู ฏบิ ตั งิ านควรมคี วามรใู นงานทรี่ บั ผดิ ชอบ
ไดร บั การฝก อบรม/สมั มนา หรอื แลกเปลย่ี น
ขาวสารในกลุมเกษตรกรเกี่ยวกับการเพาะ
เลี้ยงสัตวนํา้ ยาสัตว สารเคมี สุขลักษณะ
ภายในฟารม รวมถงึ กฎระเบยี บที่เกี่ยวของ
คูมอื การปฏิบตั ิตามมาตรฐานจีเอพี มกษ. 7436–2563 สําหรับฟารมเล้ียงสัตวนํา้ เพ่อื การบรโิ ภค 9
9. การเกบ็ หลักฐานและการบนั ทึกขอมูล
เหมือนกับ จเี อพี กรมประมง คือ
(1) ฟารม ตอ งมกี ารเกบ็ เอกสารหลกั ฐานทส่ี ามารถตรวจสอบได
ไดแ ก ทบ.1 จสค. MD FMD APPD AFPD บนั ทกึ การใชย า/
สารเคมี
(2) ฟารม ควรมกี ารบนั ทกึ ขอ มลู ตา ง ๆ ทเี่ กย่ี วขอ งกบั การเลยี้ ง
อยางสม่ําเสมอและเปน ปจจบุ นั เชน คุณภาพนาํ้ สุขภาพ
สัตวนา้ํ บนั ทึกการตาย การใหอ าหาร หรือหลกั ฐานอ่นื ๆ
ท่เี กย่ี วขอ งกับการเล้ยี ง และหลักฐาน/บันทึกฝกอบรม
มกษ. 7436–2563 มขี อ กาํ หนดเพมิ่
ใหมีการเก็บรักษาบันทึกขอมูลเปนเวลา
ไมน อ ยกวา 3 ป
Scan QR Code ดาวนโหลด
สมดุ บันทึกการเพาะเลยี้ งสตั วน า้ํ
10 คูมอื การปฏิบตั ิตามมาตรฐานจีเอพี มกษ. 7436–2563 สําหรับฟารมเลี้ยงสตั วนาํ้ เพือ่ การบริโภค
สินคา เกษตรทม่ี าและความสําคัญของมาตรฐาน
เครื่องหมายรับรองมาตรฐาน คือ เครื่องหมายท่ีใชแสดงกับสินคา
เกษตรเพ่ือเปนการรับรองเก่ียวกับแหลงกําเนิด สวนประกอบ วิธีการผลิต
คณุ ภาพ หรอื คณุ ลกั ษณะอนื่ ใดของสนิ คา เกษตร ซง่ึ มคี วามสาํ คญั ในการสอื่ สาร
ขอมูลไปยังผูบริโภคหรือผูซ้ือ เพ่ือใหเกิดการยอมรับ เชื่อมั่น และเช่ือถือตอ
สินคาเกษตรวามมี าตรฐาน คุณภาพ และความปลอดภยั
กษ XX XXXX XX XXX XXXXXX GAP 1 หมายถึง ช่อื ผปู ระกอบการตรวจสอบมาตรฐาน
2 หมายถึง รหัสมาตรฐานสินคา เกษตร
12 3
ที่ใหการรับรอง
เคร่อื งหมายมาตรฐานท่ัวไป 3 หมายถึง รหสั จงั หวดั รหสั ชนดิ สนิ คา รหสั แปลง
มีลกั ษณะเปนรูปตวั อกั ษร Q สเี ขียวทรงกลม
ทีไ่ ดร ับการรบั รอง
วิธีการใชและแสดงเครื่องหมายรับรอง
มาตรฐานสินคาเกษตร
เกษตรกรท่ีไดรับการรับรองสามารถแสดง
ใบรับรองไดที่สถานประกอบการใหเห็นไดงาย
และชัดเจน โดยวางไวท่ีสินคาเกษตรหรือแสดง
ไวท ส่ี งิ่ บรรจุ หบี หอ สงิ่ หอ หมุ สงิ่ ผกู มดั ปา ยสนิ คา
หรือเอกสารโฆษณาประชาสมั พนั ธ
ตวั อยางใบรบั รองมาตรฐาน
คูมอื การปฏิบัตติ ามมาตรฐานจีเอพี มกษ. 7436–2563 สําหรับฟารม เลยี้ งสตั วน ํา้ เพือ่ การบรโิ ภค 11
มข้ันาตตรอฐนากนารGรAบั Pรอมงกษ. 7436 ระยะเวลา 85 วันทาํ การ
เกษตรกรยื่นคาํ ขอ
การรับรองมาตรฐานได
ณ สาํ นกั งานประมงจังหวดั 1
หรือศูนยฯ ในพ้นื ท่ี
ผูตรวจประเมนิ เขาตรวจประเมนิ ฟารม 2
พรอ มเกบ็ ตัวอยางสัตวนา้ํ เพอื่ ตรวจ
วิเคราะหสารตกคาง เจาหนาท่รี บั คําขอสง คําขอ
ผา นโปรแกรมมายัง กมป.
3
กมป. ออกใบรบั รอง
ท่มี เี ครอื่ งหมาย Q
ใหเกษตรกรและเผยแพร 5 4
ขอมลู ผูไดรบั การรับรอง คณะทํางานตัดสนิ การรับรอง
ผา นเว็บไซต พิจารณาตดั สนิ การรับรอง
เอกสารประกอบการยื่นคําขอรับการรับรอง
• สําเนาทะเบยี นฟารม • บัตรประจําตวั ประชาชน
• หนังสอื มอบอํานาจ • สําเนาทะเบียนบาน
(หากไมใชเ จาของฟารม) • แผนทแี่ ละแผนผงั ฟารม