หัวเรื่อง

สมุนไพร

ยาใกล้ตัว



คํานาํ

สมุนไพร เป็นสิ่งที่อยู่คู่กับชีวิตประจําวันของคนไทยมาอย่างช้านาน
ไม่ว่าจะใช้ในการประกอบอาหาร รวมถึงการส่งเสริมและบําบัดโรคเบ้ืองต้น
ซ่ึงในปัจจุบันได้มีการค้นคว้า วิจัย สรรพคุณของสมุนไพรตลอดจนการศึกษา
ผลข้างเคียงกันอย่างกว้างขวาง เพ่ือสร้างความเช่ือม่ันและความปลอดภัย
ก่อนนาํ มาใช้ ทําใหผ้ บู้ ริโภคมคี วามสนใจและรบั รูถ้ ึงคุณค่าของสมนุ ไพร

กองเภสชั กรรม สํานกั อนามยั จึงได้จัดทําหนงั สือ “สมุนไพร ยาใกล้ตัว”
เพ่ือเป็นความรู้เก่ียวกับการใช้สมุนไพร ในการรักษาอาการเจ็บป่วยเบ้ืองต้น
โดยข้อมูลสมุนไพรในหนังสือเล่มน้ี เป็นสมุนไพรที่หาได้ง่ายในครัวเรือน
ท้ังนี้การใช้สมุนไพรควรใช้อย่างเหมาะสมและถูกต้อง เพ่ือความปลอดภัย
ของผบู้ รโิ ภค

ภญ.บุญญวรรณ จิระวุฒิ
ผอู้ ํานวยการกองเภสชั กรรม สํานกั อนามยั

สมุนไพร

ยาใกลตัว

ขอความรว่ มมือทําแบบประเมิน
หนังสอื สมนุ ไพร ยาใกล้ตัว

สารบญั

ยาสมนุ ไพร กับ ยาแผนโบราณ แตกต่างกันอยา่ งไร ............. 5
ใชส้ มุนไพรอยา่ งปลอดภัยด้วยหลัก 5 ถูก ........................... 6
คําแนะนําการใช้ยาสมุนไพร ............................................. 7
อันตรกิรยิ าระหว่างสมนุ ไพรและยาแผนปจั จุบนั ................. 8
ผลข้างเคยี งหรอื อาการไมพ่ งึ ประสงค์จากยาสมุนไพร ......... 10
คําศพั ท์ทใ่ี ช้บอ่ ยในยาเตรยี มสมุนไพร................................ 11
นา้ํ สมนุ ไพรใช้ขับลม แก้ทอ้ งอดื

นา้ํ ขิง........................................................................................... 12
นาํ้ ตะไคร้ .................................................................................... 13
นํา้ สมนุ ไพรคลายร้อน
นาํ้ ใบเตยหอม ............................................................................ 14
นาํ้ กระเจ๊ียบ ............................................................................... 15
นา้ํ มะตมู ..................................................................................... 16
สมุนไพรรกั ษาแผลไฟไหม้ น้ํารอ้ นลวก
ว่างหางจระเข้ ............................................................................ 17
สมนุ ไพรลดความอยากบุหรี่
หญ้าดอกขาว ............................................................................. 18
สมุนไพรบรรเทาอาการไอ
มะขามปอ้ ม................................................................................ 19
สมนุ ไพรบรรเทาอาการเจ็บคอ
ฟา้ ทะลายโจร ............................................................................ 20
มะนาว ........................................................................................ 21

สมุนไพรยาใกล้ตัว 3

สมนุ ไพรบรรเทาอาการจกุ เสยี ด
กระเทียม.................................................................................... 22
ขิง................................................................................................ 23
ขมน้ิ ชัน....................................................................................... 24

สมนุ ไพรบรรเทาอาการทอ้ งเสยี
ฝร่งั .............................................................................................. 25
มะตมู .......................................................................................... 26
มงั คุด .......................................................................................... 27

สมนุ ไพรบรรเทาอาการท้องผูก
มะขาม........................................................................................ 28
แมงลัก ........................................................................................ 29
กล้วยนาํ้ ว้า ................................................................................. 30
มะขามแขก ................................................................................ 31

สมนุ ไพรบรรเทาอาการปสั สาวะขัด
หญา้ หนวดแมว.......................................................................... 32
เตยหอม...................................................................................... 33

สมนุ ไพรใช้กาํ จัดเหา
นอ้ ยหนา่ ..................................................................................... 34

สมุนไพรบรรเทาอาการโรคเรมิ และงสู วดั
พญายอ ...................................................................................... 35

สมุนไพรบรรเทาอาการบวมฟกชํ้า เคลด็ ขัดยอก
ไพล ............................................................................................. 36

สมนุ ไพรบรรเทาอาการปวดข้อ ปวดกล้ามเนอ้ื
พรกิ ............................................................................................ 37

Line official : รู้ทันเร่ืองยา โดยเภสชั กร ....................................... 38
เอกสารอ้างอิง .................................................................................. 39

4 สมุนไพรยาใกล้ตัว

ยาสมนุ ไพร

กบั ยาแผนโบราณ

แตกตา่ งกนั อยา่ งไร

ยาสมุนไพร หมายถึง ยาที่ได้จากพืช สัตว์ หรือ
แรธ่ าตุ ท่ียังไมไ่ ด้ผสม ปรุง หรือแปรสภาพ

ยาแผนโบราณ หมายถึง ยาที่มุ่งหมายใช้ในการประกอบ
โรคศลิ ปะแผนโบราณ หรือการบําบัดโรคสัตว์ ซ่ึงอยู่ในตํารา
ยาแผนโบราณท่ีรฐั มนตรปี ระกาศ หรอื ยาที่รฐั มนตรปี ระกาศ
เปน็ ยาแผนโบราณ หรอื ได้รบั อนญุ าตใหข้ ้นึ ทะเบยี นตํารบั ยา
เป็นแผนโบราณ ซ่ึงเป็นยาสมุนไพรที่ผ่านการผสมปรุง
แปรสภาพแล้ว

ตัวอย่างเช่น ใบสดของพืชท่ีนํามาเคี้ยวรับประทาน ถูกจัดเป็น
ยาสมนุ ไพร แต่หากนาํ ใบสดของพชื มาตากแหง้ แลว้ บดเปน็ ผงและ
บรรจุแคปซูล จะจัดเปน็ ยาแผนโบราณ ซ่งึ จะต้องขอข้นึ ทะเบียน
ตาํ รบั ยาแผนโบราณกอ่ นจึงจะสามารถจําหนา่ ยได้
ยาแผนโบราณจะต้องมีเลขทะเบียนตํารับยาบนฉลาก มักแสดง
คําว่า “เลขทะเบยี นยาท่ี” หรือ “Reg.No”

สมุนไพรยาใกล้ตัว 5

ใช้สมนุ ไพร

อย่างปลอดภยั

ด้วยหลัก ใช้ถูกต้น

5ถูก สมนุ ไพรมชี ่อื พอ้ งหรอื ซา้ํ กนั มากและบางทอ้ งถน่ิ
ก็เรียกไม่เหมือนกัน จึงต้องรู้จักสมุนไพรและ
6 สมุนไพรยาใกล้ตัว ใช้ใหถ้ กู ต้น

ใช้ถกู ส่วน

ตน้ สมนุ ไพรไมว่ า่ จะเปน็ ราก ใบ ดอก เปลอื ก ผล
เมล็ด จะมฤี ทธไิ์ มเ่ ท่ากัน บางทีผลแก่ ผลอ่อน
กม็ ฤี ทธต์ิ า่ งกนั ดว้ ยจะตอ้ งรวู้ า่ สว่ นใดใชเ้ ปน็ ยาได้

ใช้ถกู ขนาด

สมุนไพรถ้าใช้น้อยไป ก็รักษาไม่ได้ผล แต่ถ้า
มากไปก็อาจเป็นอันตราย หรือเกิดพิษต่อ
ร่างกายได้

ใชถ้ กู วธิ ี

สมุนไพรบางชนิดต้องใช้สด บางชนิดต้องปน
กบั เหลา้ บางชนดิ ใชต้ ม้ จะตอ้ งรูว้ ธิ ใี ชใ้ หถ้ กู ตอ้ ง

ใชถ้ ูกโรค

เชน่ ท้องผกู ต้องใชย้ าระบาย ถ้าใชย้ าที่มฤี ทธ์ิ
ฝาดสมานจะทําใหท้ ้องผกู ยงิ่ ข้นึ

คาํ แนะนํา

การใช้ยาสมุนไพร

ยาสมุนไพรควรใช้เพ่ือบําบัดโรคและอาการเจ็บป่วยท่ัวไป
ที่ไมร่ ุนแรง และหยุดใชย้ าเม่อื หายจากโรค หรอื อาการเจ็บปว่ ยทุเลา
ถ้าอาการทรุดลงหรือไม่หายขาดภายใน 2-3 วัน ผู้ป่วยควรได้รับ
การรกั ษาจากสถานพยาบาลใกล้บา้ นหรอื โรงพยาบาล

องค์ประกอบสารเคมบี างชนดิ ในยาสมนุ ไพรสามารถเสรมิ หรอื
ต้านฤทธ์ิกับยาชนิดอ่ืนท่ีรับประทานร่วมกัน โดยเปล่ียนแปลง
การดูดซึมยาน้ันจากทางเดินอาหารหรือเปลี่ยนแปลงอัตราสลายตัว
ของยาอ่ืนในร่างกาย ปฏิกิริยาระหว่างสมุนไพรกับยาส่งผลให้
ความเข้มข้นและประสิทธิภาพในการรักษาของยาท่ีได้รับร่วมกัน
เพิ่มข้ึนหรือลดลง ดังน้นั ผทู้ ่ีใช้ยารักษาโรคเร้ือรังและได้รับยาทุกวัน
เช่น ยาโรคเบาหวาน ยาลดความดันโลหิต เม่ือวางแผนที่จะใช้
ยาสมนุ ไพรในชว่ งเวลาหน่งึ ควรปรึกษาแพทย์หรอื เภสชั กรเก่ียวกับ
ปฏิกิรยิ าระหว่างสมนุ ไพรและยาท่ีอาจเกิดข้นึ

สมุนไพรยาใกล้ตัว 7

อนั ตรกิริยา

ระหวา่ งสมนุ ไพรและยาแผนปัจจบุ ัน

การใชส้ มนุ ไพรรว่ มกับยารกั ษาโรคแผนปจั จุบนั มรี ายงานการวิจัยพบว่า
สมุนไพรที่นิยมใช้กันหลายชนิดเม่ือใช้ร่วมกับยาแผนปัจจุบันอาจก่อให้เกิด
อันตรกิรยิ ากับยาแผนปจั จุบนั สง่ ผลใหเ้ กิดอาการไมพ่ งึ ประสงค์และก่อใหเ้ กิด
อันตรายได้ ดังน้นั หากมกี ารใชส้ มนุ ไพรรว่ มกับยาแผนปจั จุบัน ควรแจ้งขอ้ มลู
ใหก้ ับแพทย์หรือเภสัชกรทราบก่อนทุกคร้ัง

ตวั อย่างอันตรกิริยาระหวา่ งสมุนไพรและยาแผนปัจจุบนั

ยาสมนุ ไพร ยาแผนปัจจุบัน อาการไมพ่ ึงประสงค์

แปะก๊วย วาร์ฟาริน (Warfarin) : เสริมฤทธติ์ ้านการแขง็ ตัวของเลือด
ยาต้านการแข็งตัวของเลือด เพ่ิมความเส่ียงของการเกิดภาวะ
เลือดออก
แอสไพรนิ (Aspirin) : ยาแกป้ วด
ลดการเกาะตัวของเกล็ดเลือด

วาร์ฟาริน (Warfarin) : เสรมิ ฤทธติ์ ้านการแขง็ ตัวของเลือด
ยาต้านการแขง็ ตัวของเลือด เพมิ่ ความเสยี่ งของการเกดิ ภาวะเลอื ดออก

กระเทยี ม อีนาลาพรลิ (Enalapril), เสริมฤทธล์ิ ดความดันโลหติ
แอมโลดิปนี (Amlodipine) : ทําใหค้ วามดันโลหติ ต่ําลงได้
ยาควบคุมความดันโลหติ
กระเทียมทําใหร้ ะดับยาซิมวาสแตติน
ซมิ วาสแตติน (Simvastatin) : ในเลือดลดลงได้
ยาควบคมุ ระดับไขมนั ในเลือด

แอสไพรนิ (Aspirin) : กระเทียมมฤี ทธย์ิ บั ย้ังการเกาะกลุ่ม
ยาแก้ปวด ลดการเกาะตัว ของเกล็ดเลือด จึงเสรมิ ฤทธข์ิ อง
ของเกล็ดเลือด ยาแอสไพรนิ เพ่ิมความเสย่ี ง
ของการเกิดภาวะเลือดออก

8 สมุนไพรยาใกล้ตัว

ยาสมนุ ไพร ยาแผนปัจจบุ ัน อาการไม่พึ งประสงค์
กระเทียมมผี ลลดระดับยาต้าน HIV/
กระเทยี ม ซาควินาเวียร์ (Saquinavir), AIDS ในเลือด
(ต่อ) ริโทนาเวียร์ (Ritonavir),
ยาต้าน HIV/AIDS อาการขา้ งเคยี งของยาคอรต์ โิ คสเตยี รอยด์
เพ่มิ ข้นึ เช่น กดภมู คิ ้มุ กันของร่างกาย
ชะเอมเทศ คอร์ติโคสเตียรอยด์ เกิดแผลในทางเดินอาหาร เปน็ ต้น
(Corticosteroids) :
ยาต้านการอักเสบ สญู เสียโพแทสเซยี มในเลือด
ทําใหก้ ล้ามเน้อื อ่อนแรง
ไทอะไซด์ (Thiazides) :
ยาขบั ปสั สาวะ อาการข้างเคียงของยาเพิม่ ข้นึ เช่น
ปวดศรี ษะ เพ่มิ การกระต้นุ ระบบ
ฟเิ นลซิน (Phenelzine) : ประสาท
ยาต้านอาการซึมเศรา้
โสม โสมลดฤทธกิ์ ารต้านการแข็งตัว
วารฟ์ าริน (Warfarin) : ของเลือด ทําใหเ้ ลือดแข็งตัวเรว็ ข้นึ
ยาต้านการแข็งตัวของเลือด
เม่อื การใชต้ ดิ ตอ่ กนั เปน็ ระยะเวลานาน
มะขาม ไทอะไซด์ (Thiazides) : ส่งผลใหส้ ูญเสียโพแทสเซียมในเลือด
แขก ยาขับปสั สาวะ ทําใหก้ ล้ามเน้อื อ่อนแรง

ฟ้าทะลาย ซิมวาสแตติน (Simvastatin) : ฟ้าทะลายโจรทําใหร้ ะดับ
โจร ยาควบคมุ ระดับไขมนั ในเลือด ยาซิมวาสแตตินในเลือดสงู ข้ึนได้

แอสไพรนิ (Aspirin) : ฟา้ ทะลายโจรมฤี ทธยิ์ บั ยง้ั การเกาะกลมุ่
ยาแก้ปวด ลดการเกาะตัว ของเกล็ดเลือด จึงเสริมฤทธขิ์ อง
ของเกล็ดเลือด ยาแอสไพริน เพิม่ ความเสยี่ งของ
การเกิดภาวะเลือดออก
แอสไพรนิ (Aspirin) :
ยาแก้ปวด ลดการเกาะตัว เหด็ หลินจือมฤี ทธย์ิ บั ย้งั การเกาะกลุ่ม
เหด็ หลินจือ ของเกล็ดเลือด จึงเสริมฤทธข์ิ อง
ของเกล็ดเลือด ยาแอสไพรนิ เพ่ิมความเสี่ยงของ
การเกิดภาวะเลือดออก
บัวบก อีนาลาพรลิ (Enalapril),
แอมโลดิปนี (Amlodipine) : บัวบกมผี ลทําใหร้ ะดับยาอีนาลาพรลิ
ยาควบคุมความดันโลหติ และยาแอมโลดิปนี ในเลือดสงู ข้นึ

สมุนไพรยาใกล้ตัว 9

ผลขา้ งเคยี ง
หรืออาการไมพ่ ึงประสงค์
จากยาสมนุ ไพร

ยาสมุนไพรสามารถทําให้เกิดผลข้างเคียง ปฏิกิริยาภูมิแพ้หรือภูมิไว
เกินได้เช่นเดียวกับยาแผนปัจจุบัน แต่โดยท่ัวไปมักรุนแรงน้อยกว่าและ
พบไม่บ่อยนัก ความไวต่อการเกิดอาการไม่พึงประสงค์จากยาสมุนไพร
แตกต่างกันไปในแต่ละคน เม่ือผลข้างเคียงหรือปฏิกิริยาภูมิแพ้เกิดข้ึน
ควรหยุดใชย้ าสมนุ ไพรท่ีสงสยั

ถ้าอาการไม่พึ งประสงค์บรรเทาลงหลังจากหยุดใช้
ยาสมุนไพรแล้วเป็นไปได้ว่ายาสมุนไพรดังกล่าว
อาจเป็นสาเหตุของอาการไม่พึ งประสงค์นั้น ถ้านํา
ยาสมนุ ไพรกลบั มาใชซ้ า้ํ แลว้ เกดิ อาการไมพ่ ึงประสงค์
เหมือนเดิมอีกจะเป็นข้อพิ สูจน์ท่ีแน่ชัดว่ายาสมุนไพร
เปน็ สาเหตขุ องผลดงั กลา่ ว ดงั นนั้ ผทู้ ไ่ี วตอ่ ยาสมนุ ไพร
ชนิดนั้นควรหลีกเลี่ยงการใช้ซํ้าอีก หากผลข้างเคียง
ทเ่ี กดิ ขนึ้ มคี วามรนุ แรง ผปู้ ว่ ยควรหยดุ ใชย้ าสมนุ ไพร
ดังกล่าวแล้วเข้ารับการรักษาจากสถานพยาบาล
ใกลบ้ า้ น หรอื โรงพยาบาลทันที

10 สมุนไพรยาใกล้ตัว

คําศัพท์ที่ใชบ้ อ่ ย
ในยาเตรียมสมุนไพร
1 ฟายมอื = ปรมิ าณพชื วัตถใุ นฝา่ มอื ของมอื ข้างหน่งึ
1 กํามอื = ปรมิ าณพืชวัตถใุ นกําป้ นั หลวมๆ

1 หยิบมือ = ปรมิ าณพชื วัตถทุ ่ีหยบิ ด้วยปลายนว้ิ มอื ท้ังหา้ นวิ้
1 นิ้วมอื = ความยาวของนว้ิ ช้ี
1 แก้ว = 250 มลิ ลิลิตร
1 ถ้วย = 75 มลิ ลิลิตร
1 ช้อนโต๊ะ = 15 มลิ ลิลิตร
1 ช้อนชา = 5 มลิ ลิลิตร

สมุนไพรยาใกล้ตัว 11

นํ้าสมุนไพรใชŒขบั ลม แกŒทอŒ งอืด

นํา้ ขงิ ชอ่ื ท้องถน่ิ : ขงิ เผอื ก ขงิ บา้ น
สรรพคุณ : ขับลม แก้จุกเสียดแน่นท้อง แก้คล่ืนไส้
อาเจียน
ส่วนท่ีใช้และวิธีใช้ : เหง้าแก่สดขนาดหัวแม่มือ
(ประมาณ 5 กรมั ) ทบุ ใหแ้ ตก ต้มเอานาํ้ ด่ืม หากต้องการ
นํ้าขิงรสหวานให้นําขิงสด 15 กรัม มาทุบให้แตก
ต้มกับน้ํา 240 มิลลิลิตร กรองเอาแต่น้ํา เติม
นา้ํ เช่อื มประมาณ 15 มลิ ลิลิตร ใส่นาํ้ แข็ง

12 สมุนไพรยาใกล้ตัว

น้าํ ตะไคร้

ช่ือท้องถิ่น : จะไคร คาหอม หัวสิงโต
ไคร
สรรพคณุ : แกท้ อ้ งอดื ทอ้ งเฟอ้ จกุ เสยี ด
ขับลมในลําไส้
สว่ นทใ่ี ชแ้ ละวธิ ีใช้ : ลําต้นแก่สดๆ ทุบ
พอแหลกประมาณ 1 กาํ มอื (40-60 กรมั )
ต้มเอานํ้าด่ืม หากต้องการน้ําตะไคร้
รสหวานให้นําลําต้นแก่สด 20 กรัม
ห่ันเป็นท่อนส้ัน ทุบให้แตก ต้มกับน้ํา
240 มิลลิลิตร จนได้น้ําสีเขียวอ่อน
จากนน้ั กรองเอาตะไครอ้ อก เตมิ นาํ้ เช่อื ม
15 มลิ ลิลิตร ใสน่ า้ํ แข็ง

สมุนไพรยาใกล้ตัว 13

น้าํ สมุนไพรคลายรอŒ น

นาํ้ ใบเตยหอม

สรรพคุณ : แก้อ่อนเพลีย ทําใหส้ ดช่ืน
สว่ นท่ใี ช้ :
1) ใบเตยหอม 200 กรมั 2) นา้ํ ตาลทราย 1 ถ้วยตวง
3) เกลือปน่ ¼ ชอ้ นชา 4) นาํ้ สะอาด 7 ถ้วยตวง
วธิ ที าํ : นาํ ใบเตยหอมมาลา้ งใหส้ ะอาด โดยหน่ั เปน็
ท่อน และต้มกับนํ้าจนเดือดให้ลดไฟลง เค่ียวไป
เร่อื ยๆ จนเหน็ สเี ขยี วอ่อนของใบเตย จากนน้ั กรอง
ใบเตยออก ใส่เกลือและน้ําตาลทราย ต้มอีกคร้ัง
ใหเ้ ดือดด้วยไฟอ่อนๆ อีก 5 นาที ทิ้งไว้ใหเ้ ย็น

14 สมุนไพรยาใกล้ตัว

นํ้ากระเจย๊ี บแดง

สรรพคุณ : ขบั ปสั สาวะ แก้อ่อนเพลีย ทําใหส้ ดช่นื
แก้คอแหง้ กระหายนาํ้
ส่วนทีใ่ ช้ :
1) ดอกกระเจี๊ยบแดงแหง้ ½ ถ้วยตวง
2) นาํ้ ตาลทราย 2 ถ้วยตวง 3) เกลือปน่ 1 ช้อนโต๊ะ
4) นาํ้ สะอาด 5 ถ้วยตวง
วิธีทาํ : นาํ ดอกกระเจ๊ียบแดงแหง้ ไปล้างนา้ํ ทําความสะอาด
จากน้ันนําไปต้มกับนํ้าจนเดือด ลดไฟลงและเค่ียวต่อ
ใหน้ าํ้ เปน็ สแี ดง ตกั เอาดอกกระเจยี๊ บออก
เติมเกลือป่นและน้ําตาลทราย จากน้ัน
ตม้ ตอ่ จนนาํ้ ตาลละลายหมด ทง้ิ ไวใ้ หเ้ ยน็
เวลาด่ืมใส่นา้ํ แขง็ ตามต้องการ

สมุนไพรยาใกล้ตัว 15

นา้ํ สมุนไพรคลายรŒอน

นา้ํ มะตมู

สรรพคุณ : แก้ร้อนใน ช่วยเจริญ
อาหาร ขบั เสมหะ
สว่ นที่ใช้ :
1) มะตมู แหง้ 100 กรมั 2) นา้ํ ตาลทราย
1 ถ้วยตวง 3) นา้ํ สะอาด 6 ถ้วยตวง
วิ ธี ทํ า : นํามะตูมแห้งไปป้ ิงไฟ
จนเหลอื งจัดเกอื บไหม้ จากนน้ั นาํ ไป
ต้มกับนาํ้ พอเดือด เติมนาํ้ ตาลทราย
คนจนละลายเขา้ กนั ยกลงกรองด้วย
ผ้าขาวบาง จะด่ืมร้อนหรือเย็นก็ได้
ตามความชอบ

16 สมุนไพรยาใกล้ตัว

สมนุ ไพรรักษาแผลไฟไหมŒ น้าํ รอŒ นลวก

ว่านหางจระเข้

ช่อื ท้องถ่ิน : หางตะเข้ ว่านไฟไหม้ คําเตือนและขอ้ ควรระวงั :
สรรพคณุ : รกั ษาแผลไฟไหมน้ าํ้ รอ้ นลวก 1. ควรหลีกเลี่ยงการใช้สมุนไพร
ส่วนที่ใช้และวิธีใช้ : ตัดใบล่างๆ ล้าง
ทําความสะอาดและปอกผิวใบด้านนอก ชนิดนี้หากเกิดอาการแพ้ เช่น
ออกเพ่ือใช้ส่วนวุ้น หรือกรีดใบตามยาว ผวิ หนงั เปน็ ผ่นื หรืออาการคัน
แล้วใช้ช้อนขูดเอาวุ้นออกมา ล้างวุ้นด้วย 2. ควรลา้ งนาํ้ ยางสเี หลอื งออกจาก
นาํ้ สะอาดเพ่อื ขจัดยางสเี หลอื งแลว้ บดวุ้น วนุ้ วา่ นหางจระเขด้ ว้ ยนาํ้ สะอาด
ยาวประมาณ 1 ฝ่ามือ (10 เซนติเมตร) เน่อื งจากยางระคายเคอื งตอ่ แผล
จะเติมหรือไม่เติมเกลือก็ได้ ทายาวุ้นท่ี ผลข้างเคียง : สมุนไพรนี้อาจ
เตรยี มบรเิ วณที่มอี าการวันละ 2-3 คร้งั ทําให้เกิดภูมิแพ้ผิวหนังในผู้ป่วย
บางราย

สมุนไพรยาใกล้ตัว 17

สมุนไพรลดความอยากบหุ รี่

หญ้าดอกขาว

ชอื่ ทอ้ งถิน่ : ก้านธูป หญ้าหมอนอ้ ย เสือสามขา หญ้าสามวัน ผาํ้ สามวัน

สรรพคณุ : ลดความอยากบุหร่ี ทําใหก้ ารรบั รสบุหร่เี ปลี่ยนไป

ส่วนที่ใช้และวิธีใช้ : นําหญ้าดอกขาวท้ังห้า

(ราก ลําต้น ใบ ดอก ผล) 2-3 ต้น ใส่น้ํา คาํ เตอื นและข้อควรระวงั :
พอท่วมยา ต้มเดือดนาน 10 นาทีแล้วกิน ควรระวังในผู้ท่ีมีประวัติเป็น
บ่อยๆ หรือใช้ในรูปแบบของชาชงขนาด โรคหัวใจ และหญิงต้ังครรภ์
3 กรัม วันละ 3 คร้ัง (หลังอาหารทันที) หา้ มรบั ประทาน

18 สมุนไพรยาใกล้ตัว

สมนุ ไพรบรรเทาอาการไอ

มะขามป้อม

ชื่อท้องถ่ิน : กําทวด คาํ เตือนและขอ้ ควรระวงั :
กันโตด สนั ยาสา่ ม่งั ลู 1. ผู้ท่ีมีภูมิแพ้หรือไวเกินต่อมะขาม ควรหลีกเล่ียง
สรรพคุณ : แก้ไอ
ส่วนท่ีใช้และวิธีใช้ : การใช้สมนุ ไพรชนดิ น้ี
ทุ บ ผ ล ส ด 2 - 3 ผ ล 2. ควรใช้ด้วยความระมัดระวังในผู้ท่ีมีภาวะน้ําตาล
ผสมกับเกลือเล็กน้อย
รั บ ป ร ะ ท า น วั น ล ะ ในเลือดตํ่า
3-4 คร้ัง 3. ถ้ามอี าการหรือเริม่ มอี าการปวดท้อง คล่ืนไส้ หรือ

อาเจียนขณะใชม้ ะขามปอ้ ม ใหป้ รกึ ษาแพทย์
4. ผลขา้ งเคียงสมนุ ไพรนอี้ าจทําใหร้ ะบายท้อง จงึ ควร

หยุดใช้เม่อื เกิดอาการดังกล่าว

สมุนไพรยาใกล้ตัว 19

สมุนไพรบรรเทาอาการเจ็บคอ

ฟา้ ทะลายโจร

ชอื่ ทอ้ งถนิ่ : หญา้ กนั งู นา้ํ ลายพงั พอน
ฟ้าสาง เขยตายยายคลุม สามสิบดี
เมฆทะลาย ฟา้ สะท้าน
สรรพคุณ : แก้หวัด บรรเทาอาการ
เจ็บคอ
ส่วนที่ใช้และวิธีใช้ : เตรียมยาต้ม
โดยใช้ใบสด 1 ฟายมือ (25 กรัม) หรอื
ใบแห้ง 1 ฟายมือ (6 กรัม) และน้ํา
4 แก้ว ด่ืมยาต้มคร้งั ละ 1 แก้ว วันละ
3-4 คร้งั

ข้อห้ามใช้ : ห้ามใช้ในสตรีมีครรภ์
มารดาใหน้ มบตุ ร และผทู้ ม่ี ปี ระวตั แิ พ้
หรอื ภมู ไิ วเกินต่อสมนุ ไพรชนดิ นี้
คาํ เตอื นและขอ้ ควรระวงั : สมนุ ไพร
ชนิดนี้ไม่ควรใช้ทุกวัน เพราะมี
คณุ สมบตั เิ ปน็ ยาเยน็ ไมแ่ นะนาํ ใหใ้ ช้
ติดต่อกันนานเกิน 7 วัน

20 สมุนไพรยาใกล้ตัว

มะนาว

ชอ่ื ทอ้ งถน่ิ :โกรยชะมา้ ปะนอเกล
ปะโหน่งกลยาน มะนอเกละ
ส้มมะนาว หมากฟา้
สรรพคณุ :บรรเทาอาการเจบ็ คอ
ขบั เสมหะ
ส่วนที่ใช้และวิธีใช้ : ใช้มะนาว
1 ผล บีบเอานํา้ มะนาวมาชงกับ
น้ําร้อนด่ืม หรือใช้ผลสดค้ัน
เอาแต่นํ้าใสเ่ กลือจิบบอ่ ยๆ ชว่ ย
ขบั เสมหะ

ขอ้ ห้ามใช้ : หา้ มใชใ้ นผปู้ ว่ ย
ท่ีมภี มู ไิ วเกินต่อมะนาว

สมุนไพรยาใกล้ตัว 21

สมุนไพรบรรเทาอาการจุกเสยี ด

กระเทียม

ชื่อท้องถนิ่ : กระเทียมขาว กระเทียมจีน เทียม หอมขาว
หอมเทียม หวั เทียม
สรรพคณุ : บรรเทาอาการแนน่ จุกเสียด
สว่ นทใี่ ชแ้ ละวธิ ใี ช้ : นาํ กระเทียม 5-7 กลบี บดใหล้ ะเอียด
เติมน้ําส้มสายชู 2 ช้อนโต๊ะ เกลือและนํ้าตาลเล็กน้อย
ผสมใหเ้ ขา้ กนั กรองเอาเฉพาะนาํ้ ด่ืม หรอื ใชเ้ น้อื ใน 5 กลบี
มาซอยใหล้ ะเอียด รบั ประทานพรอ้ มกับนาํ้ วันละ 3 คร้งั
หลังอาหาร

22 สมุนไพรยาใกล้ตัว

ขงิ

ชื่อท้องถ่นิ : ขิงแกลง ขิงแดง ขงิ เผอื ก สะเอ
สรรพคุณ : บรรเทาอาการแนน่ จุกเสยี ด
ส่วนที่ใช้และวิธีใช้ : ใช้เหง้าสดขนาดหัวแม่มือ
(ประมาณ 5 กรัม) ทบุ ใหแ้ ตกต้มเอาส่วนนาํ้ มาด่ืม
หรอื นาํ ขงิ สดสามหวั โตประมาณ 5 นว้ิ ทบุ พอแหลก
ใสน่ า้ํ 1 แก้ว ต้มจนเหลือคร่งึ แก้ว รนิ เอานา้ํ มาด่ืม

คําเตือนและขอ้ ควรระวงั :
1. การได้รบั ยาสมนุ ไพรนเี้ กนิ ขนาดอาจทําใหเ้ กดิ โรคแผลในกระเพาะอาหาร
2. ผทู้ ไ่ี ดร้ บั ยาตา้ นการแขง็ ตวั ของเกลด็ เลอื ด ควรปรกึ ษาแพทยก์ อ่ นใชข้ งิ รกั ษา
ผลขา้ งเคยี ง : ขงิ อาจทําใหเ้ กดิ อาการไมส่ บายท้อง แสบรอ้ นในทรวงอกจาก
กรดไหลยอ้ น และอาการท้องร่วง

สมุนไพรยาใกล้ตัว 23

สมนุ ไพรบรรเทาอาการจกุ เสียด

ขมิน้ ชัน

ชอ่ื ทอ้ งถน่ิ : ขมน้ิ แกง ขมนิ้ หวั ขี้มน้ิ
หมน้ิ
สรรพคุณ : ฤทธ์ิแก้ท้องอืดเกิดจาก
นาํ้ มนั หอมระเหย และมสี ารเคอรค์ วิ มนิ
ช่ ว ย ก ร ะ ตุ้ น ห ล่ั ง ส า ร เ มื อ ก อ อ ก ม า
เคลือบกระเพาะอาหาร มีผลช่วย
บรรเทาอาการปวดท้องเน่ืองจากแผล
ในกระเพาะอาหารได้
ส่วนที่ใช้และวิธีใช้ : ใช้เหง้าล้างให้
สะอาด ห่ันเป็นช้ินบางๆ ตากแดด
บดให้ละเอียด ผสมกับนํ้าผ้ึง ป้ ันเป็น
เมด็ กิน 2-3 เมด็

24 สมุนไพรยาใกล้ตัว

สมนุ ไพรบรรเทาอาการทŒองเสีย

ฝร่ัง คําเตอื นและข้อควรระวัง :
1. ไมค่ วรใชส้ าํ หรบั อาการท้องเสยี
ช่ือท้องถิ่น : จุ่มโป่ มะก้วย มะก้วยกา
มะกา มะจีน มะม่ัน ยะริง ยาม ยา่ มู สีดา จากเหตอุ ่ืนท่ีไมใ่ ช่เช้ือไวรัส
สรรพคุณ : บรรเทาอาการท้องเสยี 2. ไมแ่ นะนาํ ใหใ้ ชส้ มนุ ไพรนตี้ ิดต่อ
สว่ นทใ่ี ชแ้ ละวธิ ใี ช้ : สามารถทาํ ได้ 2 วธิ ี คอื
1. นาํ ใบฝร่งั ประมาณ 10-15 ใบ มาล้าง กันเกิน 3 วัน
ผลข้างเคียง : การใช้สมุนไพรน้ี
นํ้าให้สะอาด แล้วโขลกพอแหลก มากเกินไปอาจทําให้เกิดอาการ
ใส่น้ํา 1 แก้วใหญ่ นําไปต้มใส่เกลือ ท้องผกู ได้
พอมรี สกรอ่ ย พอเดอื ดยกลงนาํ มาด่มื
แทนชาได้ผลดี
2. นําผลฝร่ังอ่ อนๆ มาฝานเอาแต่
เปลอื กกบั เน้อื เทา่ นน้ั ใสเ่ กลอื เลก็ นอ้ ย
แล้วกินรวมกัน หรือจะใช้ต้มด่ืมเป็น
น้าํ ฝร่งั ก็ได้

สมุนไพรยาใกล้ตัว 25

มะตมู

ช่อื ทอ้ งถ่ิน : มะปนิ กระทันตาเถร
ตุ่มเต้ง ตูม มะปสี ่า
สรรพคุณ : บรรเทาท้องเสีย
ส่วนท่ีใช้และวิธีใช้ : เตรียมยาต้ม
จากผลอ่อนแห้งหรือผลอ่อนย่าง
โดยใช้นํ้า 5 แก้ว ด่ืมยาต้มคร้ังละ
1 แก้ว ทุก 2-4 ช่ัวโมง หรือตาม
ความต้องการ

ผลข้างเคียง : สมุนไพรนี้อาจ
ทําให้เกิดอาการไม่สบายท้อง
และท้องผกู

26 สมุนไพรยาใกล้ตัว

มงั คดุ

ชื่อทอ้ งถน่ิ : แมงคดุ
สรรพคณุ : บรรเทาอาการท้องเสยี
สว่ นท่ีใช้และวิธใี ช้ : สามารถทําได้ 2 วิธี คือ
1. บดเปลือกผลแห้งคร่ึงผล (4 กรัม) จนเป็นผง

แล้วเตรียมเปน็ ยาต้มโดยใชน้ า้ํ 2 แก้ว ด่ืมยาต้ม
คร้ังละ 1 ถ้วย วันละ 3-4 คร้งั หลังอาหาร
2. ย่างเปลือกผลแห้งคร่ึงผล (4 กรัม) จนเกรียม
แลว้ นาํ มาฝนกบั นาํ้ ปนู ใสครง่ึ แกว้ รบั ประทานทกุ
2 ช่ัวโมง หลังอาหาร

หมายเหตุ : หลังจากอาการดีข้ึนให้หยุดใช้
ยาสมนุ ไพร เพราะอาจทําใหท้ ้องผกู ได้

สมุนไพรยาใกล้ตัว 27

สมุนไพรบรรเทาอาการทŒองผกู

มะขาม คําเตอื นและขอ้ ควรระวงั :
1. ควรใชด้ ว้ ยความระมดั ระวงั ในผทู้ ใี่ ชย้ า
ชอื่ ท้องถ่นิ : ขาม ตะลูบ มอ่ งโคล้ง
หมากแกง สา่ มอเกล ตา้ นอกั เสบทไ่ี มใ่ ชส่ เตยี รอยด์ (NSAIDs)
สรรพคุณ : ยาระบาย แก้ท้องผกู โดยเฉพาะยาแอสไพรนิ (aspirin) และ
สว่ นทใี่ ชแ้ ละวธิ ใี ช้ : เตรยี มนาํ้ มะขาม ไอบโู พรเฟน (ibuprofen) เพราะมะขาม
จากมะขาม 10-20 ฝกั (70-150 กรมั ) เพม่ิ การดดู ซมึ ยาในกลมุ่ ดงั กลา่ ว จงึ เพมิ่
และเตมิ เกลอื เลก็ นอ้ ยด่มื เปน็ เคร่อื งด่มื ความเสย่ี งตอ่ การมเี ลอื ดออกในทางเดนิ
หรอื นาํ เน้อื มะขามจากฝกั 10-20 ฝกั อาหาร
(70-150 กรมั ) มาจมิ้ เกลอื รบั ประทาน 2. สําหรับสตรีมีครรภ์และมารดาให้นม
แล้วด่ืมนาํ้ จํานวนมากตาม บุตร การบริโภคมะขามในปริมาณท่ี
รบั ประทานเปน็ อาหารมคี วามปลอดภยั
แตค่ วรหลกี เลย่ี งการบรโิ ภคจาํ นวนมาก
เพ่อื ใช้เปน็ ยา
ผลข้างเคียง : การบริโภคสมุนไพรนี้
มากเกินไปอาจทําใหเ้ กิดอาการท้องเสยี

28 สมุนไพรยาใกล้ตัว

แมงลกั

ชอ่ื ทอ้ งถิน่ : ก้อมก้อข้าว มงั ลัก
สรรพคณุ : ใชเ้ ปน็ ยาระบายท่ีดี ชว่ ยเพม่ิ กากอาหารทําให้
อจุ จาระมาก เมอื กจะชว่ ยหลอ่ ล่นื และชว่ ยใหอ้ จุ จาระออ่ นตวั
สว่ นทใ่ี ชแ้ ละวิธใี ช้ : เมล็ดแมงลัก 1 ช้อนชา แชน่ า้ํ 1 แก้ว
ท้ิงใหพ้ องเต็มท่ี ใช้รบั ประทานก่อนนอน

คําเตือนและขอ้ ควรระวัง :
ควรใส่นาํ้ ใหม้ ากพอเพ่ือใหเ้ มล็ดแมงลักพองตัวเต็มที่ เน่อื งจาก
หากเมล็ดแมงลักพองตัวไม่เต็มที่ จะดูดนํ้าจากกระเพาะอาหารและลําไส้
ทําใหอ้ ุจจาระแขง็ และอุดตัน เกิดอาการท้องผกู มากข้นึ

สมุนไพรยาใกล้ตัว 29

กล้วยนาํ้ วา้

ชื่ อ ท้ อ ง ถิ่ น : กล้วยไข่ กล้วยใต้ กล้วยส้ม
กล้วยหอมจันทน์ กล้วยกะลิอ่อง กล้วยมะนอิ ่อง
สรรพคุณ : ใช้แก้อาการท้องผูกได้ดีเพราะใน
กลว้ ยนา้ํ วา้ สกุ มสี ารเพคตนิ สงู ชว่ ยเพมิ่ กากอาหาร
นอกจากนย้ี งั มเี มอื กล่นื ชว่ ยในการขบั ถา่ ยไดส้ ะดวก
ส่วนท่ีใช้และวิธีใช้ : รับประทานกล้วยนํ้าว้าสุก
วันละ 2-4 ผล จะช่วยใหม้ กี ารขบั ถ่ายที่ดีทกุ วัน

30 สมุนไพรยาใกล้ตัว

มะขามแขก

ส่วนท่ีใช้และวิธีใช้ : ใบแห้ง 1-2 หยิบมือ หรือ ใช้ฝัก 4-5 ฝัก
หกั เปน็ ช้นิ เล็กๆ ต้มกับนา้ํ 1 ถ้วย นาน 15 นาที ด่ืมก่อนนอน ถ้ามี
อาการแนน่ จุกเสยี ดใหใ้ ชร้ ว่ มกับยาขบั ถ่าย เชน่ ขงิ แก่ กระวาน หรอื
กานพลู เหมาะสําหรบั ผสู้ งู อายุที่มอี าการท้องผกู ประจํา

คาํ เตอื นและขอ้ ควรระวัง : ไมค่ วรรบั ประทานมะขามแขกติดต่อกันนาน
เพราะจะทําให้ขาดธาตุโพแทสเซียม และทําลายระบบประสาทที่ควบคุม
การบีบตัวของลําไส้ ควรใช้มะขามแขกเพ่อื แก้อาการท้องผกู เปน็ คร้งั คราว

สมุนไพรยาใกล้ตัว 31

สมนุ ไพรบรรเทาอาการป˜สสาวะขดั

หญ้าหนวดแมว

ชอ่ื ทอ้ งถิ่น : บางรักปา่ พยับเมฆ
สรรพคณุ : ขับปสั สาวะ บรรเทาอาการปสั สาวะขดั
สว่ นทใี่ ชแ้ ละวธิ ใี ช้ : นาํ ใบและสว่ นยอดลาํ ต้นแหง้ บดแลว้ 2-3
กรัม ใส่ถุงชา เตรียมยาชงโดยใช้น้ําเดือด 1 ถ้วย ด่ืมยาชง

ครง้ั ละ 1 ถว้ ย วนั ละ 2-3 ครง้ั หรอื เตรยี มยาตม้ จากยอดออ่ นแหง้

1 หยิบมอื (5 กรัม) โดยใช้นาํ้ 3 แก้ว ด่ืมยาต้มคร้งั ละ 1 แก้ว

วันละ 3 คร้งั ก่อนอาหาร

ข้อห้ามใช้ : หา้ มใช้ชาหญ้าหนวดแมว
เ พ่ ื อ ช ะ ล้ า ง ร ะ บ บ ท า ง เ ดิ น ปั ส ส า ว ะ
ในผู้ป่วยท่ีมีอาการบวมนํ้า เน่ืองจาก
ปญั หาการทํางานของไตหรือหวั ใจ
คาํ เตือนและขอ้ ควรระวงั :
1. ผทู้ ี่มปี ระวัติของภาวะหวั ใจล้มเหลว

หรือไตวายและความดันโลหิตสูง
ไมค่ วรใชส้ มนุ ไพรชนดิ นี้
2. ควรใชส้ มนุ ไพรดว้ ยความระมดั ระวงั
ในผปู้ ว่ ยโรคเบาหวานเพราะสมนุ ไพรนี้
อ า จ เ ส ริ ม ฤ ท ธ์ิล ด ร ะ ดั บ นํ้ า ต า ล
ในเลือดของยารักษาโรคเบาหวาน
ชนดิ รบั ประทานและอินซูลิน

32 สมุนไพรยาใกล้ตัว

เตยหอม

ชื่อทอ้ งถ่ิน : ปาแนะวองิง หวานขา้ วไหม้
ปาแนะออริง ปาแนก๊อจี ปานหนนั พ้งั ล้ัง

สรรพคุณ : ขบั ปสั สาวะ บรรเทาอาการปสั สาวะขัด
สว่ นท่ใี ช้และวิธใี ช้ : ใช้ใบสด 3-5 ใบห่นั เปน็ ท่อน แล้ว
นํามาต้ม ด่ืมแทนนํ้าประมาณ 2-3 วัน หรืออาจด่ืม

สปั ดาหเ์ ว้นสปั ดาห์

สมุนไพรยาใกล้ตัว 33

สมุนไพรใชกŒ าํ จัดเหา

น้อยหนา่

ชอ่ื ทอ้ งถนิ่ : เตียบ นอ้ ยแน่ มะนอแน่ มะแน่ มะออจา้
มะโอจ่า ลาหนงั
สรรพคณุ : กําจัดเหา
สว่ นทใ่ี ช้และวิธใี ช้ : สามารถทําได้ 2 วิธี คือ
1. นําใบน้อยหน่า 3-4 ใบ ตําให้ละเอียดคลุกกับ

เหลา้ ขาว คน้ั เอาแตน่ า้ํ มาทาใหท้ ว่ั ศรี ษะ ใชผ้ า้ คลมุ
ไว้ 10 นาที แล้วใชห้ วีสางออก
2. บดเมล็ดนอ้ ยหนา่ ใหเ้ ปน็ ผง นาํ ผงเมล็ดนอ้ ยหนา่
1 ส่วนผสมกับนํ้ามะพร้าว 2 ส่วน กรองเอาน้ํา
ไปทาใหท้ ่ัวศรี ษะ ใช้ผา้ โพกไว้ 1-2 ช่ัวโมง แล้วใช้
หวีสางออก ทําเช่นน้ีซํ้าสัปดาห์ละคร้ัง ติดต่อกัน
มากกว่า 2 สปั ดาห์

คําเตอื นและข้อควรระวัง :
1. ไมค่ วรใชใ้ นผทู้ มี่ รี อยโรคหรอื แผลบนหนงั ศรี ษะ
2. ควรใช้ด้วยความระมัดระวังอย่าให้เข้าตา

เน่ืองจากเมล็ดน้อยหน่าจะทําให้ตามีอาการ
ระคายเคืองอยา่ งรุนแรง
ผลข้างเคียง : ถ้าส่วนผสมของเมล็ดน้อยหน่า
เขา้ ตา อาจทําใหต้ าบวม ตาแดง และคันตา

34 สมุนไพรยาใกล้ตัว

สมนุ ไพรบรรเทาอาการโรคเรมิ และงูสวดั

พญายอ

ชอื่ ทอ้ งถนิ่ : ผกั มนั ไก่ ผกั ลน้ิ เขยี ด พญาปลอ้ งคํา
พญาปล้องดํา เสลดพงั พอนตัวเมยี
สรรพคุณ : บรรเทาอาการโรคเรมิ และงสู วัด
ส่วนทีใ่ ชแ้ ละวิธใี ช้ : ตําใบพญายอสดใหล้ ะเอียด
อาจเติมหรือไม่เติมน้ํา หรือขยี้ใบ ทาบริเวณท่ีมี
อาการ

สมุนไพรยาใกล้ตัว 35

สมุนไพรบรรเทาบวมฟกช้าํ เคล็ดขัดยอก

ไพล คาํ เตอื นและขอ้ ควรระวงั :
ไม่ควรใช้ทาบริเวณขอบตา
ชือ่ ทอ้ งถนิ่ : ปูลอย ปูเลย มน้ิ สะล่าง ว่านไฟ เน้ือเย่ืออ่อน และบริเวณ
สรรพคุณ : บรรเทาอาการบวม ฟกชํ้าและ ผวิ หนงั ที่มบี าดแผล
อักเสบบริเวณผวิ หนงั

ส่วนทีใ่ ช้และวิธใี ช้ : สามารถทําได้ 2 วิธี คือ
1. นําไพลส่วนเหง้าสดมาฝานเป็นชิ้นบางๆ

ใช้ถูนวดบรเิ วณที่อักเสบ

2. เ ต รี ย ม นํ้ า มั น ไ พ ล ด้ ว ย ก า ร ค่ั ว เ ห ง้ า ส ด

ในกระทะ จนไดน้ าํ้ มนั สเี หลอื ง นาํ มาทาถนู วด

36 สมุนไพรยาใกล้ตัว

สมนุ ไพรบรรเทาอาการปวดขŒอ ปวดกลŒามเนือ้

พริกขห้ี นู หมายเหตุ : พริกมี
สารท่ีทําใหแ้ สบรอ้ น
ช่ือท้องถิ่น : พริกนก พริกแจว พริกนํ้าเม่ียง พริก แ ล ะ ร ะ ค า ย เ คื อ ง
พริกช้ีฟ้า ดีปลี ดีปลีขนี้ ก พรกิ ขีน้ ก ผิ ว ห นั ง ม า ก ค ว ร
สรรพคณุ : บรรเทาอาการปวดข้อ ปวดกล้ามเน้อื ระวงั ไมใ่ หถ้ กู ผวิ หนงั
ส่วนท่ีใช้และวิธีใช้ : ใช้ผลแห้งบดเป็นผงผสมวาสลีน ทอี่ อ่ นนมุ่ หรอื เขา้ ตา
อัตราส่วน 1 : 1 หรือใช้ผงพริก วาสลีน และแป้งหมี่
อัตราส่วน 2 : 3 : 1 ใส่เหล้าเล็กนอ้ ย คนใหเ้ หลวขน้ คล้าย
แปง้ เปยี ก เม่อื ต้องการใชใ้ หน้ าํ เน้อื ยาที่เตรยี มไว้ทาบรเิ วณ
ที่ปวด แล้วปิดทับด้วยกระดาษท่ีทาน้ํามันไว้ จากน้ันใช้
พลาสเตอร์ปดิ

สมุนไพรยาใกล้ตัว 37

LINE Official :
รู้ทนั เรือ่ งยา โดยเภสัชกร

รวดเรว็ : รบั ขอ้ มลู เร่ืองยาและผลิตภัณฑ์สขุ ภาพ
ทนั ใจ : รบั ขา่ วสาร การประชาสมั พนั ธต์ ่างๆ ได้ทันที
มัน่ ใจ : ตรวจสอบเลขผลิตภัณฑ์สขุ ภาพเบ้อื งต้นก่อนใช้ทุกคร้งั

เพ่ือความปลอดภัยของผบู้ รโิ ภค
แชรไ์ ด้ : ขอ้ มลู ท่ีถูกต้อง นา่ เช่ือถือ โดยเภสชั กร

เพื่อการใชผ้ ลิตภัณฑส์ ุขภาพ
อย่างปลอดภยั สามารถตรวจสอบ
เลขผลิตภณั ฑ์สุขภาพเบอ้ื งต้น

คCLลICกิ K!!!!

ตรวจสอบเลขผลิตภัณฑ์ ทแ่ี ถบเมนู
เพ่อื ความม่นั ใจ ก่อนใชผ้ ลิตภัณฑ์สขุ ภาพ

38 สมุนไพรยาใกล้ตัว

เอกสารอ้างอิง

คณะทํางานด้านการแพทย์แผนด้ังเดิมอาเซียน กรมการแพทย์ทางเลือกและแพทย์ทางเลือก.
(2557). ยาสมุนไพรท่ีใช้ในสาธารณสุขมูลฐานในอาเซียน Herbal Medicines Used in
Primary Health Care. นนทบุรี : โรงพมิ พ์องค์การสงเคราะหท์ หารผา่ นศกึ .

ชาญชัย สาดแสงจันทร์. (2552). เภสัชโภชนา กินผักให้เป็นยา สมุนไพรสามัญประจําบ้าน
ปอ้ งกัน รักษา และต้านโรคด้วยตนเอง (พิมพค์ ร้ังท่ี 1). กรุงเทพฯ: สํานกั พิมพ์บุ๊คส์ ทู ยู.

ชุลีกร สอนสุวิทย์, ชบาไพร โพธิ์สุยะ, ดวงกมล จรูญวนิชกุล และนรัถภร พิริยะชนานุสรณ์.
(2555). การใช้สมุนไพรและผลิตภัณฑ์เสริมอาหารที่มีโอกาสเกิดอันตรกิริยากับยา
ท่ีใช้ในผปู้ ว่ ยโรคเร้อื รัง. วารสารไทยเภสชั ศาสตร์และวิทยาการสขุ ภาพ, 7(4), 153.

นติ ยธ์ ดิ า ภัทรธรี กลุ . (2558). หลักการใช้ยาในผสู้ ูงอายุ. วารสารเภสัชกรรมชุมชน, 14(79), 30.
ยุวดี จอมพิทักษ์. (2544). เคร่ืองด่ืมสมุนไพรเพ่ือสุขภาพ (พิมพ์คร้ังที่ 1). กรุงเทพฯ:

สาํ นกั พิมพ์ หอสมดุ กลาง09.
สมนุ ไพรไทย. (2555). ใบเตย สมนุ ไพรไทยกล่ินหอมช่นื ใจ. ค้นเม่อื 4 พฤษภาคม 2559. จาก

http://ไทยสมนุ ไพร.net/ใบเตย.
สมนุ ไพรอภัยภเู บศร.์ (2555). หญา้ ดอกขาว หมอนอ้ ยคอยชว่ ยคน. ค้นเม่อื 22 มนี าคม 2559.

จาก http://www.abhaiherb.com/knowledge/thaiherb/2044.
สักก์สีห์ คุณวิภูศิลกูล. (2556). รู้จักรางจืด. ค้นเม่ือ 29 มีนาคม 2559. จาก http://www.

xn--72cc0b5cyd6a.com/pdf/Interviews.pdf.
สุนทรี สิงหบุตรา. (2540). สรรพคุณสมุนไพร 200 ชนิด (พิมพ์คร้ังท่ี 2). กรุงเทพฯ:

โรงพมิ พ์ดอกเบย้ี .
สุภาภรณ์ ปิติพร. (2558). บันทึกของแผน่ ดิน 8 สมุนไพร ชะลอวัย ไกลโรค (พิมพ์คร้ังที่ 1).

กรุงเทพฯ: บริษัท ปรมตั ถ์การพมิ พ์ จํากัด.
Zeping Hu, Xiaoxia Yang, Paul Chi Lui Ho, Sui Yung Chan, Paul Wan SiaHeng,

Eli Chan, et al. (2005). Herb-Drug Interactions. Drugs, 1239-1282.

สมุนไพรยาใกล้ตัว 39

สมุนไพรยาใกล้ตัว

หนว่ ยงานผจู้ ดั ทํา
กล่มุ งานวิชาการและแผนงาน กองเภสชั กรรม สาํ นกั อนามยั กรุงเทพมหานคร

คณะที่ปรึกษา ผอู้ ํานวยการสํานกั อนามยั
แพทยห์ ญิงปา่ นฤดี มโนมยั พบิ ูลย์ ผอู้ ํานวยการกองเภสัชกรรม
เภสชั กรหญิงบุญญวรรณ จิระวุฒิ

บรรณาธกิ าร
เภสัชกรหญงิ นวพร ตันไพบูลย์กลุ
เภสชั กรหญิงธมลวรรณ ผลประเสริฐ

คณะผู้จัดทํา
เภสชั กรหญิงกลุ ธดิ า เหลืองอ่อน
เภสชั กรหญิงญาด์วีร์ ศรคี ช
เภสชั กรหญงิ อรุณี พานะกิจ
เภสัชกรหญิงลักษิกา ชนิ พงสานนท์
เภสัชกรหญิงณฐั สินี วิสุทธกิ ุล
นางสาวสุภาณี โพธนิ์ าง
นางสาวรชั นี แซ่ลิ้ม

พิ มพ์ คร้ังท่ี 1 พ.ศ. 2565

จํานวนพิ มพ์ 7,500 เล่ม

ออกแบบ/พิ มพ์ ที่ หจก.วนดิ าการพมิ พ์ (สาขาที่ 1)

134/73 หมู่ 4 ตําบลตลาดขวัญ อําเภอเมอื ง จังหวัดนนทบุรี 11000

โทรศพั ท์ 08-1783-8569

40 สมุนไพรยาใกล้ตัว



กองเภสชั กรรม สำ� นักอนามัย
โทร. 0 2580 8782, 0 2580 5172

www.bangkok.go.th/health
@bma.health

กภก. 05/01/65