ม.2 บทนำ-โคลงภาพพระสุริโยทัยขาดคอช้าง ชุดที่ 1

หนว่ ยการเรยี นรู้ท่ี ๑ โคลงภาพพระราชพงศาวดาร ม.๒

ครูณหทยั พิมใจใส
ครู โรงเรียนวดั บ้านกล้วย
สพป.สุพรรณบรุ ี เขต ๑

แผนผังสาระการเรียนรู้ ชว่ั โมงท่ี ๑-๒

ประวัตผิ ูแ้ ต่ง

ความเป็นมา ลักษณะคาประพันธ์

โคลงภาพ
พระราชพงศาวดาร

บทวเิ คราะห์ เนอ้ื เรือ่ ง

ศพั ทานกุ รม

จดุ ประสงคก์ ารเรยี นรู้

๑. อธบิ ายทมี่ าของโคลงภาพพระราชพงศาวดารไดถ้ ูกต้อง
๒. อธิบายลักษณะของโคลงภาพพระราชพงศาวดารได้
๓. มีความรกั และภมู ิใจในแผน่ ดินไทย

ทีม่ าของโคลงภาพพระราชพงศาวดาร เป็นพระดาริในพระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา้ เจ้าอยหู่ วั
(รัชกาลที่ ๕) ให้เขียนข้นึ เพ่อื ประกอบภาพจิตรกรรม โดยมจี ุดมงุ่ หมายเพ่ือให้คนไทยเกิดความ

ภาคภมู ใิ จและสรรเสรญิ พระเกยี รตขิ องกษัตริย์ และเชดิ ชเู กยี รตหิ มูเ่ สวกามาตย์

ทีม่ าของเรือ่ ง

รชั กาลท่ี ๕ ใหช้ า่ งเขียนรูปภาพและให้มีโคลงบอกเรื่องพระราชพงศาวดารทเ่ี ขียนรปู ภาพ
ติดประจาทกุ กรอบ รูปใหญ่ ๖ บท รปู เลก็ ๔ บท ทัง้ หมด ๙๒ ภาพ โคลงทีแ่ ต่งมจี านวน ทง้ั หมด
๓๗๖ บท สรา้ งเสรจ็ เม่อื ปี พ.ศ.๒๔๓๐ และไปประดบั ที่พระทีน่ ั่งวโรภาษพิมาน พระราชวงั บางปะอนิ
จังหวดั พระนครศรอี ยธุ ยา

รปู ท่ี ๑๐ โคลงพระสุริโยทัยขาดคอชา้ ง รปู ที่ ๕๖ โคลงพนั ทา้ ยนรสิงห์ถวายชวี ติ

วัตถุประสงค์ในการแต่ง

พระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกลา้ เจ้าอยู่หวั ใหจ้ ดั ทาขึ้นดว้ ยพระราชประสงค์
๑. เพ่อื สรรเสริญพระเกียรติคุณของพระมหากษตั ริยไ์ ทย ในสมัยกรงุ ศรีอยธุ ยาและ

กรุงรัตนโกสนิ ทร์ รวมไปถึงเพือ่ เชิดชูเกยี รติหมูเ่ สวกามาตยท์ ท่ี าคุณแกแ่ ผนดิน
เป็นทนี่ ่ายกย่อง
๒. เพอื่ รักษาฝมี ืออนั งดงามของช่างไทย
๓. เพอ่ื ทานุบารงุ รักษาเชิดชโู คลงฉนั ทก์ าพย์กลอนของไทยให้คงอยู่ตลอดไป

น่ารู้ เสวกามาตย์ มาจากคาว่า เสวก (เส – วก) + อามาตย์
อ่านว่า เส – วะ – กา – มาด หมายถงึ ขา้ ราชการในราชสานกั

ประวตั ผิ แู้ ตง่

โคลงประกอบภาพที่ ๑๐ แผน่ ดินสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ ภาพพระสุรโิ ยทัยขาดคอชา้ ง
พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา้ เจ้าอยู่หวั

น่ารู้ ภาพเขยี นฝีพระหัตของพระเจ้าบรมวงศ์เธอเจา้ ฟ้ากรมพระยานรศิ รานวุ ัดติวงศ์
มีความรอบรู้ จนได้รับนามแฝงวา่ “ประเสรฐิ อปั ษร”

ประวัติผ้แู ตง่

โคลงประกอบภาพที่ ๕๖ แผ่นดินสมเดจ็ พระเจ้าเสอื ภาพพนั ทา้ ยนรสงิ หถ์ วายชวี ิต
พระนพิ นธ์พระเจ้าบรมวงศเ์ ธอ กรมพระนราธปิ ประพนั ธ์พงศ์

นา่ รู้ เขยี นภาพโดย นายทอง (พระวรรณวาดวิจิตร)

ลกั ษณะคาประพนั ธ์

โคลงภาพพระราชพงศาวดาร แตง่ ดว้ ยคาประพันธป์ ระเภทโคลงส่ีสภุ าพ

ที่มาภาพhttps://teacherpisit.wordpress.com/2011/11/28/

สรุปเนือ้ หาโคลงพระสุริโยทัยขาดคอชา้ ง

โคลงประกอบภาพที่ ๑๐ แผน่ ดนิ สมเดจ็ พระมหาจกั รพรรดิ ภาพพระสุริโยทัยขาดคอช้าง
พระราชนพิ นธ์ในพระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

ภาพเขยี นฝพี ระหัตของพระเจ้าบรมวงศ์เธอเจา้ ฟ้ากรมพระยานรศิ รานุวัดติวงศ์
มคี วามรอบรู้ จนไดร้ ับนามแฝงว่า “ประเสรฐิ อัปษร”

ลกั ษณะคาประพันธ์

โคลงภาพพระสรุ โิ ยทัยขาดคอชา้ ง แตง่ ดว้ ยคาประพนั ธป์ ระเภทโคลงสส่ี ภุ าพ จานวน ๖ บท (ภาพใหญ)่

พลไกรกองนา่ เร้า โรมรัน กนั เฮย
ช้างพระเจ้าแปรประจัญ
สารทรงซวดเซผนั คชไท้
เตลงขบั คชไลใ่ กล้ หลังแลน่ เตลิดแฮ
หวิดท้ายคชาธาร
ท่มี าภาพhttps://teacherpisit.wordpress.com/2011/11/28/

เนอ้ื เรอ่ื งย่อ
รูปท่ี ๑๐ โคลงพระสรุ ิโยทัยขาดคอช้าง

พระเจ้าบุเรงนองกษัตริย์พม่ายกทัพเข้ามาใกล้ ทม่ี าภาพhttps://www.silpa-
พระนครศรีอยุธยา สมเด็จพระมหาจักรพรรดิมีพระราชดาริ mag.com/culture/article_7191
จะดูกาลังของข้าศึก จึงยกกองทัพไปต้ังกลางสนามรบ
สมเด็จพระสุริโยทัยพระอัครมเหสีจึงทรงเครื่องเป็นชาย
ตามเสด็จไปรบ เม่ือพระมหาจักรพรรดิเสียที พระเจ้าแปร
ไสช้างไล่ตามมา สมเด็จพระสุริโยทัย จึงขับช้างออกรับช้าง
ข้าศึกไว้ จังหวะน้ันพระเจ้าแปรจ้วงฟัน สมเด็จพระสุริโยทัย
ถูกพระแสงของ้าวฟันสิ้นพระชนม์ พระราชโอรสท้ังสอง
พระองค์ได้กนั พระศพกลับเขา้ พระนคร

๑ บุเรงนองนามราชเจา้ จอมรา มญั เฮย
ยกพยหุ แสนยา ยงิ่ แกล้ว
มอญมา่ นประมวลมา สามสบิ หม่ืนแฮ
ถึงอยุธเยศแลว้ หยุดใกล้นครา

รามญั หมายถงึ มอญ ในทน่ี ี้หมายถงึ พม่า ถอดความ
พยหุ แสนยา หมายถงึ ทหารจานวนมาก บเุ รงนองกษตั ริย์พมา่ ยกทพั ทหารกล้าประมาณสามแสน
มา่ น หมายถึง พมา่ คนมาถงึ เมอื งอยุธยาแล้ว หยุดอย่ใู กลเ้ มือง
ประมวล หมายถงึ ประมาณ
๓๐ หมื่น หมายถึง สามแสนคน

น่ารู้ บุเรงนองเปน็ กษัตริยพ์ ม่าองค์ที่ ๓ แหง่ ราชวงศ์ตองอู

มชี ่อื เสยี งด้านการรบจนได้รบั ฉายาว่า พระเจา้ ชนะ ๑๐ ทศิ

๒ พระมหาจกั รพรรดิเผ้า ภวู ดล สยามเฮย
วางคา่ ยรายรี้พล เพยี บหลา้
ดารจิ กั ใครย่ ล แรงศกึ
ยกนกิ รทพั กลา้ ออกตัง้ กลางสมร

เผ้าภวู ดล หมายถึง พระเจา้ แผน่ ดิน ถอดความ
นิกร หมายถึง หมู่ พวก สมเดจ็ พระมหาจักรพรรดิ พระเจา้ แผน่ ดนิ แหง่ สยาม
สมร หมายถงึ การรบ การสงคราม จึงนากาลงั พลออกตง้ั คา่ ยเตรียมรับศกึ และดูกาลัง
ฝา่ ยขา้ ศึก แลว้ นากาลังพลออกมากลางสนามรบ

๓ บงั อรอคั เรศผู้ พสิ มัย ทา่ นนา
นามพระสุริโยทัย ออกอ้าง
ทรงเครือ่ งยุทธพไิ ชย เช่นอุป ราชแฮ
เถลงิ คชาธารคว้าง ควบเข้าขบวนไคล

บงั อร หมายถึง นาง ถอดความ
อคั เรศ หมายถงึ ผงู้ ามเลิศ นางผงู้ ามเลศิ และมีความจงรักภกั ดตี อ่ สมเดจ็
พสิ มัย หมายถึง รักใคร่ พระมหาจักรพรรดิ พระนามวา่ พระสุริโยทยั
เครอื่ งยุทธพชิ ัย หมายถงึ เคร่ืองแต่งกายท่ีแต่งออกรบ พระมเหสขี องสมเด็จพระมหาจกั รพรรดิ
เถลิง หมายถึง ขึน้ ไดแ้ ต่งองคท์ รงเครือ่ งเหมือนกบั ผชู้ าย
คชาธาร หมายถึง ช้างทรง ช้าพระทีน่ ่ัง เป็นชดุ ออกศกึ เชน่ มหาอปุ ราช แลว้ ทรงช้าง
คว้าง หมายถงึ เคลือ่ นลอยไปอยา่ งรวดเรว็ เข้าร่วมรบ
ไคล หมายถงึ เข้ากระบวนและเคลอื่ นทเ่ี ข้าไป

๔ พลไกรกองน่าเร้า โรมรนั กันเฮย
ชา้ งพระเจา้ แปรประจัญ คชไท้
สารทรงซวดเซผัน หลังแล่น เตลดิ แฮ
เตลงขบั คชไลใ่ กล้ หวดิ ทา้ ยคชาธาร

โรมรนั หมายถงึ รบพงุ่ กัน ถอดความ
ประจญั หมายถึง ปะทะต่อสู้ กองทพั หนา้ ของทั้งสองฝา่ ยตอ่ สู้กนั
คช หมายถึง ช้าง ชา้ งทรงของพระเจ้าแปรไดเ้ ขา้ ปะทะต่อส้กู บั
สาร หมายถึง ชา้ งใหญ่ ชา้ งทรงของพระมหาจกั รพรรดิ แตช่ า้ งพระมหา
เตลง (ตะ-เลง) หมายถึง ช่อื ที่ใชเ้ รียกชนชาติมอญ จกั รพรรดิเสยี ทวี ิ่งไหนไป พระเจา้ แปรจึงขบั ชา้ ง
ไล่ตามช้างของพระมหาจักรพรรดมิ าอยา่ ง
เนอ่ื งจากพมา่ มกั เกณฑ์พวกมอญซึ่งอยใู่ น กระช้นั ชิด
ปกครองออกรบ ในท่ีน้ีหมายถงึ
พระเจ้าแปรแม่ทพั พม่า

๕ นงคราญองค์เอกแก้ว กระษัตรีย์
มานมนสั กัตเวที ย่ิงล้า
เกรงพระราชสามี มลายพระ ชนมเ์ ฮย
ขับคเชนทรเชน่ ค้า สะอกึ สู้ดัสกร

มาน หมายถงึ มี ถอดความ
มนัส หมายถึง ใจ สมเด็จพระสรุ โิ ยทยั เกรงว่าพระสวามีจะ
กตั เวที หมายถงึ ความกตญั ญู รคู้ ณุ คน ส้ินพระชนม์ ดว้ ยความกตญั ญูต่อพระราชสวามี
มลาย หมายถงึ ตาย แตก ทาลาย จงึ ได้ขบั พระคชาธารพลายทรงสุริยกษตั รยิ ์เข้า
คเชนทร์ หมายถงึ ช้าง ขวางพระเจา้ แปรและต่อสู้กับพระเจ้าแปรแทน
ดัสกร หมายถงึ ข้าศึก

๖ ขนุ มอญร่อนงา้ วฟาด ฉาดฉะ
ขาดแล่งตราบอรุ ะ หรบุ ดิ้น
โอรสรีบกันพระ ศพสู่ นครแฮ
สูญชีพไปส่ ูญสน้ิ พจน์ผสู้ รรเสริญ

ถอดความ

พระเจ้าแปร (ขุนมอญ) จว้ งฟนั ด้วยพระแสงของา้ ว ฟาดเข้าไปทีไ่ หลข่ องพระสุริโยทยั เสียงฟาด
ลงไปดงั ฉาดฉะ ขาดตงั้ แต่พระองั ศา (ไหล)่ ถึงพระอุระ (อก) พระโอรส คือ พระราเมศวร กบั
พระมหทิ ราธริ าช ได้นาศพกลบั สูพ่ ระนคร จนทาใหม้ ผี กู้ ลา่ วขานสรรเสรญิ ถงึ แต่ความดี
เห็นได้ว่าพระสรุ ิโยทยั มคี วามกตัญญูต่อพระสวามแี ละประเทศชาติ

ข้อคิดทีไ่ ด้

ขอ้ คิดทไี่ ดจ้ ากโคลงพระสุรโิ ยทัยขาดคอชา้ ง
๑. ความกล้าหาญเดด็ เดี่ยว แมเ้ กิดเป็นหญิงกส็ ามารถช่วยประเทศชาตไิ ด้

เหมอื นผูช้ าย
๒. ความเสียสละ คอื ประเทศชาตจิ ะอยู่รอดได้เพราะมผี ูเ้ สียสละและ

กล้าหาญ กลา้ ทจี่ ะทาความดีและเสียสละเพือ่ ส่วนตามกาลงั
ความสามารถ
๓. ความกตัญญกู ตเวที คอื รู้คณุ และตอบแทนคณุ ซ่ึงเป็นคุณธรรมสาคญั
ของคนในประเทศ

คาไวพจนน์ า่ รู้

มีน ปลา มจั ฉา

อ้างองิ

คูม่ อื ครูหนงั สือเรียน วรรณคดแี ละวรรณกรรม ชัน้ มัธยมศึกษาปที ่ี ๒ สถาบันพัฒนาคณุ ภาพวชิ าการ (พว.)
คูม่ อื ครู ภาษาไทยวรรณคดีและวรรณกรรม ชนั้ มธั ยมศึกษาปที ่ี ๒ บริษทั อักษรเจรญิ ทัศน์ อจท. จากัด

http://www.aksorn.com
สอ่ื DLTV บน Youtube
แผนการจัดการเรยี นรู้กลาง (DLIT)
ภาพประกอบจากหนังสือเรียนวรรณคดีและวรรณกรรม ชัน้ มัธยมศกึ ษาปีที่ ๒ (อจท.)
ภาพประกอบจากหนังสือเรียนวรรณคดีวจิ ักษ์ ชน้ั มัธยมศกึ ษาปีท่ี ๒ (กระทรวงศึกษาธกิ าร)
ท่มี าภาพพระสุริโยทยั ขาดคอชา้ ง https://www.silpa-mag.com/culture/article_7191
ทีม่ าแผนผงั โคลงสสี่ ภุ าพhttps://teacherpisit.wordpress.com/2011/11/28/

การใชข้ ้อมูล ขอ้ ความ หรือภาพประกอบ ท่ปี รากฏในสือ่ การสอนนี้
“ไม่มีเจตนาละเมิดลิขสทิ ธ”ิ์ นามาใช้เพอื่ การศึกษาเทา่ น้ัน