T3 BAB7 MUZ

❑ Bab ini menjelaskan tentang kebangkitan menentang kuasa barat di negara kita
untuk mengembalikan hak yang dirampas melalui pelbagai bentuk perjuangan.

❑ Pada permulaan kebangkitan menampakkan kejayaan, namun akhirnya
terpaksa mengalah dengan kelebihan strategi dan teknologi kuasa barat
menewaskan kebangkitan tersebut.

❑ Sub tajuk bab ini :
7.1 Matlamat dan Bentuk Penentangan Masyarakat Tempatan
7.2 Sistem Pentadbiran Barat Memberi Kesan Terhadap Kuasa Pemerintahan &
Kehidupan Masyarakat Tempatan
7.3 Penentangan Masyarakat Tempatan Terhadap Kuasa Barat
7.4 Kesan Penentangan Masyarakat Tempatan

7.1 MATLAMAT DAN BENTUK PENENTANGAN MASYARAKAT TEMPATAN

PENGENALAN

Secara umumnya, campur tangan Barat telah menimbulkan perasaan tidak puas hati dalam
masyarakat kerana kehilangan hak dan kedudukan, cukai yang tinggi serta peraturan yang
membebankan

Pertahankan hak dan Kembali dan Menentang
kedudukan kekalkan sistem pentadbiran dan
pemerintah
pentadbiran peraturan
tradisional baharu

Matlamat
Perjuangan

7.1 MATLAMAT DAN BENTUK PENENTANGAN MASYARAKAT TEMPATAN 4

PENGENALAN

Mereka bangkit menentang melalui penentangan bersenjata, mencabar perjanjian dan
menggunakan sistem perundangan

Mencabar Menggunakan
perjanjian sistem

Penentangan perundangan
bersenjata

Bentuk
Penentangan

7.1 MATLAMAT DAN BENTUK PENENTANGAN MASYARAKAT TEMPATAN

PENENTANGAN BERSENJATA

❖ Penentangan bersenjata terhadap British diketuai oleh golongan bangsawan
tempatan, pembesar-pembesar tempatan dan pemimpin agama yang tidak puas
hati dengan pembaharuan yang dibuat British

Penentangan Bersenjata

Abad ke-19 Abad ke-20

i. Penentangan Dol Said di Naning i. Penentangan Tok Janggut di Kelantan
ii. Penentangan Yamtuan Antah di Negeri Sembilan ii. Penentangan Mat Salleh dan Mat Sator
iii. Penentangan Dato' Bahaman di Pahang
iv. Penentangan Rentap di Sarawak di Sabah
v. Penentangan Sharif Masahor di Sarawak

7.1 MATLAMAT DAN BENTUK PENENTANGAN MASYARAKAT TEMPATAN ABAD KE-19
Peristiwa Penentangan
PENETANGAN BERSENJATA

Penentangan Dol Said di Naning

Latar Belakang Sebab Penentangan • Bermuafakat dengan Yamtuan Muda Raja Ali
Rembau, Pembesar Seri Menanti, Penghulu
• Abdul Said bin • Menentang Gemenceh, Dato' Kelana Sg Ujong, Penghulu
Omar bayaran cukai Remai dan Rechat, Penghulu Linggi, Johol dan
hasil tahunan Ulu Muar untuk menentang British
• Dikenali Penghulu sebanyak 10%
Naning Seri oleh British • Dol Said berjaya mengumpul 4000 hulubalang
Merah Raja Dol Melayu
Said • Mendakwa Naning
negeri yang • 1831 dalam Perang Naning Pertama, kemenangan
• Berasal daripada merdeka berpihak kepada Dol Said
suku
Semelenggang • British berjaya memecahbelah permuafakatan itu
dan menang dalam Perang Naning kedua.(1832)

• British berjaya takluki Tabuh dan satukan Naning
dengan Melaka

7.1 MATLAMAT DAN BENTUK PENENTANGAN MASYARAKAT TEMPATAN

PENETANGAN BERSENJATA ABAD KE-19

Penentangan Yamtaun Antah di Negeri Sembilan

Latar Belakang Peristiwa Penentangan Sebab Penentangan

• Anak Raja Radin Yamtuan i. Menentang campurtangan
Besar Negeri Sembilan British kerana menggugat
kedaulatan bangsa
• Pada 1875, beliau dilantik
menjadi Yamtuan Seri ii. Bimbang British akan luaskan
Menanti kuasa ke wilayah sekitar

• Menentang Dato' Kelana yang mendapat sokongan British dengan 4000 pengikutnya
• British berjaya mengalahkan beliau di Paroi dan Bukit Putus
• Pada 1876, beliau berunding dengan Gabenor Negeri-Negeri Selat, William Jervouis

yang melantik Yamtuan Antah sebagai Yamtuan Besar Seri Menanti

7.1 MATLAMAT DAN BENTUK PENENTANGAN MASYARAKAT TEMPATAN

PENETANGAN BERSENJATA ABAD KE-19

Penentangan Dato’ Bahaman di Pahang

Latar Belakang Sebab Penentangan ▪ Pada 1891, dengan bantuan Tok
Gajah dan Mat Kilau melancarkan
▪ Nama asal Abdul ▪ kehilangan hak gerakan menentang British
Rahman bin Iman memungut cukai
Noh ▪ Berjaya menawan Jeram Ampai
▪ Pembinaan balai dan KualaTembeling pada tahun
▪ Dilantik sebagai polis Lubuk Terua 1895
pembesar Temerloh tanpa pengetahuan
setelah kematian beliau ▪ British menghantar Kolonel Walker
Orang Kaya Indera dan berjaya tawan semula Jeram
Segara dengan Peristiwa Penentangan Ampai
gelaran Orang Kaya
Setia Pahlawan ▪ Dato' Bahaman, Tok Gajah dan Mat
Semantan Kilau berundur ke Kelantan.
Berakhirlah Perang Pahang.

7.1 MATLAMAT DAN BENTUK PENENTANGAN MASYARAKAT TEMPATAN

PENETANGAN BERSENJATA ABAD KE-19

Penentangan Rentap di Sarawak Peristiwa Penentangan

• Nama asal Libau Latar Belakang • Rentap menyerang kubu James Brooke di
Nanga Skrang menyebabkan Alan Lee ,
• Rentap bermaksud pegawai James Brooke terkorban pada 1853
"Penggoncang dunia"
• James Brooke menyerang kubu Rentap di
• Digelar Raja Ulu dan Raja Sungai Lang pada 1854,menyebabkan
Darat Rentap berundur ke Bukit Sadok

• Pemimpin Iban di Sungai • Pada 1857, Charles Brooke menyerang
Skrang dan Sungai Saribas Rentap di Bukit Sadok tetapi kalah

Sebab Penentangan • Namun serangan kali kedua dan ketiga ke
• Rentap di tuduh sebagai lanun atas kubu Rentap di Bukit Sadok
• James Brooke menghapuskan petempatan menyebabkan Rentap terpaksa berundur ke
Entabai dan meninggal dunia beberapa
orang Iban di Sungai Skrang tahun kemudiannya.

Agi Idup Agi Ngelaban; selagi hidup, selagi berjuang

7.1 MATLAMAT DAN BENTUK PENENTANGAN MASYARAKAT TEMPATAN

PENETANGAN BERSENJATA ABAD KE-19

Penentangan Syarif Masahor di Sarawak Peristiwa Penentangan

Latar Belakang Sebab Penentangan ▪ Pada 1860, Syarif Masahor
mengadakan rundingan dgn pembesar
▪ Pembesar Sarikei • Kewibawan tergugat utk menggulingkan Dinasti Brooke
di kawasan Sungai apabila Sarikei
Rajang diletakkan di bawah ▪ Beliau mengajak orang Melayu dan org
pentadbiran Brooke Dayak menyertai pakatan tersebut
▪ Dilantik oleh Sultan
Abdul Mumin Brunei • Beliau mahu mengusir ▪ Sharif Masahor menggunakan jalan laut
Brooke dan menyerang Kuching dari arah barat,
▪ Berasal dari mengembalikan kuasa manakala Dato' Patinggi Abdul Ghapur
Kampung Igan pembesar tempatan serang dari arah timur
yang terjejas
▪ Brooke berjaya patahkan serangan
mengguna kapal dan senjata moden

▪ Kedua-dua tokoh ini dibuang negeri

7.1 MATLAMAT DAN BENTUK PENENTANGAN MASYARAKAT TEMPATAN

PENETANGAN BERSENJATA ABAD KE-20

Penentangan Tok Janggut di Kelantan

LATAR ❑ Nama sebenar Tok Janggut ialah Haji Hassan bin Munas
BELAKANG ❑ Lahir di Kampung Jeram, Pasir Puteh
❑ Mendapat pendidikan pondok di Kelantan dan Makkah

SEBAB ❑ Menentang kekerasan pemerintahan Encik Abdul Latif iaitu Ketua Jajahan Pasir Puteh
PENENTANGAN ❑ Menentang peraturan cukai yang mewajibkan petani membayar cukai tanah
❑ Semangat jihat menentang British

PERISTIWA ❑ Pada 29 April 1915, Tok Janggut mengadakan mesyuarat di Kampung Tok Akib
PENENTANGAN untuk memboikot sistem cukai

❑ Tok Janggut menyerang Pasir Puteh dan mendapat sokongan dari Haji Said,
Penghulu Adam dan Che Ishak

❑ British menyerang Kampung Dalam Pupuh Saring yang menyebabkan Tok
Janggut terbunuh

7.1 MATLAMAT DAN BENTUK PENENTANGAN MASYARAKAT TEMPATAN

PENETANGAN BERSENJATA ABAD KE-20

Penentangan Mat Salleh di Sabah PERISTIWA PENENTANGAN

LATAR BELAKANG ❑ Pada 1897, Mat Salleh menyerang British di
Pulau Gaya dan membina kubu di Ranau
Mat Salleh atau Mohamad
Salleh lahir di Inanam ❑ Seterusnya menyerang Ambong.
berketurunan Bajau Suluk ❑ Pada November 1898, Cowie mengadakan

SEBAB PENENTANGAN rundingan dengan Mat Salleh di Menggatal
dan membenarkan beliau mentadbir
❑ Menentang tindakan SBUB mengambil alih Tambunan
hak memungut cukai yang menyebabkan ❑ SBUB tidak menepati janji tersebut dengan
pembesar kehilangan kuasa mengambilalih Tambunan malahan SBUB
menyerang Mat Salleh di Teboh Tambunan
❑ Kegagalan rundingan dengan SBUB secara besar-besaran
❑ Mat Salleh terkorban dalam pertempuran di
Tambunan pada tahun 1900.

7.1 MATLAMAT DAN BENTUK PENENTANGAN MASYARAKAT TEMPATAN

PENETANGAN BERSENJATA ABAD KE-20

Penentangan Mat Sator di Sabah PERISTIWA PENENTANGAN

LATAR BELAKANG SEBAB PENENTANGAN • Mat Sator membantu perjuangan
Mat Salleh dengan membina kubu di
• Dikenali juga 1. Meneruskan Kampung Kapayan Lama bagi
sebagai Mat Jator perjuangan Mat Salleh melambatkan serangan British

• Orang Kanan dan 2. Memperjuangkan • Pada 1900, British berusaha
Ketua Leftenan kedaulatan tanah air menamatkan kebangkitan Mat Sator
Mat Salleh dan Mat Salleh

• Pemimpin • Beliau berundur ke Sungai Sunsuron
Kadazandusun dan berjaya menawan Kudat
Tambunan
• Namun serangan balas
menyebabkan beliau terkorb

7.1 MATLAMAT DAN BENTUK PENENTANGAN MASYARAKAT TEMPATAN

MENCABAR PERJANJIAN

Penentangan Dato Maharaja Lela Pandak Lam

❖ British campur tangan melalui pelbagai strategi dan disahkan melalui perjanjian dengan
pemerintah tempatan.

❖ Apabila Raja-Raja dan pembesar sedari kehadiran residen dan penasihat bukan setakat
memberi nasihat tetapi cuba memerintah negeri, mereka mencabar perjanjian tersebut

Mencabar Perjanjian

Tokoh Terlibat Sebab Penentangan

Dato’ Maharaja Lela Pandak ~Raja Abdullah ~Raja Ismail i. Residen mengambil alih kuasa sultan
Lam, iaitu Pembesar Berlapan ~Ngah Ibrahim ~Dato Sagor ii. Mengambil hak memungut cukai
Perak (Keturunan Daeng Salili ~Pandak Indut ~Seputum iii. Mencabuli adat resam Melayu
anak Raja Bugis dari Luwuk

Sulawesi)

7.1 MATLAMAT DAN BENTUK PENENTANGAN MASYARAKAT TEMPATAN

MENCABAR PERJANJIAN

Kronologi Peristiwa Penentangan Dato Maharaja Lela Pandak Lam

Raja Abdullah dan pembesar Beberapa mesyuarat sulit Pada 2 November 1785, Birch dan
Perak mengupah R.C.Woods, diadakan oleh Raja Abdullah pengikutnya menampal
peguam dari Pulau Pinang bagi
dan pembesarnya bagi pengisytiharan hak mengutip cukai di
memansuhkan Perjanjian membincang pakatan Pasir Salak. Kesempatan ini diambil
Pangkor tetapi gagal menghapuskan Residen
oleh Dato Maharaja Lela untuk
J.W.W.Birch membunuh Birch

Sultan Abdullah, Raja Dato’ Maharaja Lela, Dato’ British melancarkan serangan
Ismail dan Ngah Ibrahim Sagor, Pandat Indut dan ke atas Pasir Salak dengan
Siputum dijatuhkan hukuman
dibuang negeri menghantar 500 orang
gantung tenteranya

7.1 MATLAMAT DAN BENTUK PENENTANGAN MASYARAKAT TEMPATAN

MENGGUNAKAN SISTEM PERUNDANGAN

Kebngkitan Tani oleh Hj Abdul Rahman Limbong di Terengganu

❑ Kebangkitan Tani di Terengganu diketuai oleh Haji Abdul Rahman Limbong sangat unik
dan bijaksana

❑ Ini kerana kebijaksanaanya menggunakan sistem perundangan dan agama menentang
peraturan baharu British

SEBAB PENENTANGAN 1. Menentang pengenalan pentadbiran Barat
LATAR BELAKANG
2. Menolak undang-undang tanah yang
• Ketua gerakan tani, Haji Abdul Rahman bin
Abdul Hamid bin Haji Abdul Qadir bertentangan dengan hukum

• Berasal dari Pattani dan Terengganu syarakMenentang pengenalan pentadbiran
• Lahir pada 1868 dan meninggal di Makkah
Barat
pada 1929
3. Menolak undang-undang tanah yang

bertentangan dengan hukum syarak

7.1 MATLAMAT DAN BENTUK PENENTANGAN MASYARAKAT TEMPATAN

MENGGUNAKAN SISTEM PERUNDANGAN

Kebngkitan Tani oleh Hj Abdul Rahman Limbong di Terengganu

PERISTIWA PENENTANGAN

• Beliau memohon Lesen Wakil (pleader) untuk bertindak sebagai peguam bagi
mewakili penduduk Ulu Telemong yang diwakili renjer hutan

• Kegagalan pihak peguam cara(pendakwa) dan hakim menjawab pertanyaan beliau
menyebabkan perbicaraan ditangguh dan berakhir tanpa keputusan

• Akhirnya perbicaraan ditamatkan dengan keputusan berpihak kepada beliau
• Dalam kebangkitan tani 1928, beliau dituduh sebagai penghasut dan ditangkap
• Beliau dibicara dan dibuang ke Makkah

7.21 SISTEM PTDBIRN BARAT MMBERIKN KESAN THDP KUASA PMRINTHN DAN KHIDUPAN MASY TPTN

PENGENALAN

Sistem pentadbiran Barat menyebabkan pemimpin tempatan kehilangan kuasa
dan rakyat mengalami kesulitan hidup

Pentadbiran
Tempatan

Kesan Terhadap Perundangan
Kuasa Tempatan

Pemerintahan

Kesan Terhadap Kewangan
Kehidupan Tempatan
Masyarakat Kesengsaraan
kepada rakyat

7.21 SISTEM PTDBIRN BARAT MMBERIKN KESAN THDP KUASA PMRINTHN DAN KHIDUPAN MASY TPTN

KESAN TERHADAP KUASA PEMERINTAHAN

Pentadbiran Tempatan

• Di Pahang , Pembesar hilang kuasa kerana pembentukan daerah di bawah pentadbiran
Pemungut Cukai dan Majestret.

• British memaksa Sultan Ahmad lucut gelaran Dato’ Bahaman Dato’ Setia Perkasa Pahlawan
Semantan.

• Tindakan ini memalukan beliau menyebabkan berlaku kebangkitan Pahang.

• Di Perak, J.W.W. Birch menggunakan • Di Negeri Sembilan, British meluaskan
tekanan supaya Sultan Abdullah kuasa di Sungai Ujong , menempatkan
menandatangani surat pengisytiharan yang Residen dan Pegawai Majistret dan
membolehkan Residen mentadbir hasil pemungut hasil.
negeri.
• 1895, semua daerah disatukan dan
• Tindakan ini menyebabkan Sultan dan membentuk Persekutuan Negeri
pembesar kehilangan kuasa. Sembilan.

7.21 SISTEM PTDBIRN BARAT MMBERIKN KESAN THDP KUASA PMRINTHN DAN KHIDUPAN MASY TPTN

KESAN TERHADAP KUASA PEMERINTAHAN

▪ Di Sabah, pentadbiran SBUB Pentadbiran Tempatan
menggugat kedudukan Mat
Salleh, sebagai pembesar di • Di Sarawak, Brooke melibatkan penduduk
hulu Sungai Sugut. tempatan dalam pentadbiran.

▪ Dalam rundingan dengan • Pembesar Melayu yang berpengalaman
William Cowie, Mat Salleh seperti Datu Patinggi, Datu Bandar dan
dibenar mentadbir Tambunan Datu Temenggung dilantik mentadbir
tetapi SBUB mungkir janji Sarawak.
dengan mengambil semula
Tambunan. Ini mencabar • Ini memudahkan Brooke menghapuskan
kewibawaan Mat Salleh. kebangkitan pemimpin tempatan.

220

7.21 SISTEM PTDBIRN BARAT MMBERIKN KESAN THDP KUASA PMRINTHN DAN KHIDUPAN MASY TPTN

KESAN TERHADAP KUASA PEMERINTAHAN

Pentadbiran Tempatan

▪ Di Terengganu, perlantikan ▪ Di Kelantan, pembentukan jajahan dan
Penasihat British di Kuala perlantikan ketua jajahan sebagai pentadbir
Terengganu dan Penolong telah mengambil alih kuasa pembesar.
Penasihat British di Besut dan
Kemaman menggugat kekuasaan ▪ Pusat pentadbiran jajahan Pasir Puteh telah
sultan dan pembesar. dipindahkan dari Jeram ke Pasir Puteh
menyebabkan Engku Besar Jeram
▪ British juga menetapkan kehilangan kuasa, wibawa dan keistimewaan
hubungan luar negeri malahan beliau hanya diberi jawatan rendah
iaitu tok kweng muda.

▪ Beliau bersama Tok Janggut menjalankan
kempen menentang pentadbiran baharu itu .

7.21 SISTEM PTDBIRN BARAT MMBERIKN KESAN THDP KUASA PMRINTHN DAN KHIDUPAN MASY TPTN

KESAN TERHADAP KUASA PEMERINTAHAN

Peundangan Tempatan

Naning ❑ British melaksanakan undang-undang Barat
❑ British mencabar bidang kuasa penghakiman Dol Said
Perak ❑ British menganggu sistem perundangan berasaskan Adat Perpatih

❑ British membina balai polis
❑ British mengurangkan kuasa Menteri Ngah Ibrahim
❑ British memaksa Ngah Ibrahim menerima nasihat Kapten Speedy

Pahang ❑ British menimbulkan konflik dengan Dato’ Bahaman
❑ British mendirikan balai polis di Lubuk Trua kawasan pentadbiran

Dato’ Bahaman
❑ British menyebabkan kedudukan Dato’ Bahaman terjejas

7.21 SISTEM PTDBIRN BARAT MMBERIKN KESAN THDP KUASA PMRINTHN DAN KHIDUPAN MASY TPTN

KESAN TERHADAP KUASA PEMERINTAHAN

Kewangan Tempatan Kewangan
Tempatan

o Di Perak, J.W.W.Birch telah o Di Pahang Pengenalan Pegawai Majistret
membatalkan pajakan pungutan dan Pemungut Hasil menyebabkan Dato’
cukai dan larangan mengutip cukai Bahaman dan pembesar lain tidak dibenarkan
di Kuala Sungai Perak memungut cukai

o Ini menyebabkan Sultan Abdullah o Mereka ditawarkan elaun sebanyak $70.00
dan pembesar Perak terjejas sahaja sebulan. Ini menyebabkan mereka
pendapatan tidak puas hati dan melakukan bantahan

7.21 SISTEM PTDBIRN BARAT MMBERIKN KESAN THDP KUASA PMRINTHN DAN KHIDUPAN MASY TPTN

KESAN TERHADAP KEHIDUPAN MASYARAKAT

❑ Pelbagai jenis cukai yang diperkenalkan British seperti cukai tanah, hasil hutan
dan tumbuh-tumbuhan telah menjejaskan kehidupan rakyat tempatan

Kesan Terhadap
Kehidupan
Masyarakat

Kesengsaraan
Kepada Rakyat

Cukai Terhadap Masalah Bercanggah Layanan
Petani membayar Dengan Nilai Tidak Adil

Cukai Tempatan

Cukai Terhadap Petani di Pasir Puteh

Sebelum Pentadbiran British Selepas Kedatangan British

• Kutipan cukai berdasar • Penduduk mesti melaporkan jumlah keluasan sawah
berdasarkan jumlah padi yang dimiliki
keluaran. Hasil tanaman
sedikit, dikenakan cukai • Tanah keluasan 400 depa persegi, cukainya sebanyak
yang rendah 3 kupang (30 sen) setahun.

• Tanah tidak diusahakan, • Semua pemilik wajib bayar cukai
dikecualikan daripada cukai • Pokok durian 12 ½ sen sepokok
• Pokok kelapa berbuah 3 sen sepokok
• Cukai tanah pertanian 40 • Pokok Pinang 1 sen sepokok
sen hingga $1.20 seekar • Sireh 5 sen sejunjung
• Lembu dan kerbau, 20 sen seekor setahun

7.21 SISTEM PTDBIRN BARAT MMBERIKN KESAN THDP KUASA PMRINTHN DAN KHIDUPAN MASY TPTN

KESAN TERHADAP KEHIDUPAN MASYARAKAT

Masalah Membayar 1. Pejabat bayaran cukai jauh dari tempat
Cukai di Pasir Puteh tinggal
Kesengsaraan
Kepada Rakyat 2. Hanya boleh dijelaskan waktu pejabat
Bercanggah dengan 3. Penduduk yang enggan membayar cukai

Nilai Tempatan akan ditangkap atau di denda

▪ Penduduk Terengganu perlu surat
kebenaran untuk mengambil hasil hutan,
membuka tanah dan berhuma

▪ Cukai mesti dibayar di pejabat tanah
▪ Gagal mematuhi peraturan akan didenda
▪ Gagal membayar denda akan dipenjarakan

Kesengsaraan Kepada Rakyat

Sabah Sarawak

Cukai yang membebankan Layanan Tidak Adil ▪ Mengenakan cukai
rakyat: terhadap orang Iban di Ulu
• SBUB menindas orang Murut. Batang Lupar
Dilarang buka tanah baharu untuk
pertanian pindah atau ▪ Memusnahkan rumah
penempatan panjang di sempadan
Sarawak dan Belanda di
• Dikenakan bayaran menyukat Kalimantan
tanah, suami isteri terpaksa tinggal
berasingan, dikenakan bayaran ▪ Barang dirampas kerana
$1 untuk berjumpa tidak bayar cukai dan
denda 10 kati

7.3 PENENTANGAN MASYARAKAT TEMPATAN TERHADAP KUASA BARAT

PENGENALAN
❑ Pelbagai strategi digunakan oleh masyarakat tempatan menentang British. Kebangkitan ini

mempunyai kekuatan dan kelemahan
❑ Peringkat awalnya menunjukkan kejayaan sebelum British bertindak agresif menghapus

penentangan masyarakat tempatan

Penentangan Masyarakat Tempatan

Kekuatan Kelemahan

i. Muafakat i. Penentangan Bersenjata
ii. Kubu Pertahanan
iii. Persenjataan ii. Ancaman Perundang Barat
iv. Perundangan iii. Gagal Tafsir Perjanjian
iv. Tipu muslihat

7.3 PENENTANGAN MASYARAKAT TEMPATAN TERHADAP KUASA BARAT

KEKUATAN

Muafakat

Dato’ Maharaja Lela Sharif Masahor

▪ Pada 16 Okt 1874, Sultan Abdullah, Ngah Ibrahim, ▪ Berjaya menyerang Kanowit
Dato’ Maharaja Lela, Dato’ Sagor dan pembesar dengan bantuan Dato’ Patinggi
Melayu mengadakan pakatan sulit menghapuskan Abdul Gapur
J.W.W.Birch
▪ Pakatan ini berjaya membunuh
▪ Pada 21 Julai 1875 mesyuarat penting diadakan di dua orang pegawai British
Durian Sebatang diikuti mesyuarat di rumah Dato’
Sagor dan Istana Sultan Ismail di Belanja ▪ Brooke tidak dapat membuktikan
beliau terlibat dalam pakatan
▪ Setelah tujuh kali mesyuarat, akhirnya mereka tersebut
berjaya membunuh J.W.W.Birch di Pasir Salak

7.3 PENENTANGAN MASYARAKAT TEMPATAN TERHADAP KUASA BARAT

KEKUATAN

Kubu Pertahanan

RENTAP

YAMTUAN ANTAH MAT SATOR ❑ Berjaya mematahkan serangan
Brooke sebanyak dua kali kerana
Kekuatan kubu di Paroi ❑ Kubu Mat Sator terletak di keutuhan kubu Bukit Sadok yang
dan Bukit Putus yang Kampung Kepayan Lama, terletak di kawasan curam,
terletak di atas bukit Tambunan. dikelilingi hutan rimba dan bukit
yang tinggi, terdapat batu kapor
halangan ranjau dan ❑ Kedudukan kota ini
pokok tumbang serta strategik kerana terletak di ❑ Terdapat halangan kayu belian
berbukit bukau di kelilingi tebing sungai Sunsuron setebal dua kaki yang tidak boleh
hutan tebal yang membekalkan ditembusi peluru
sumber air
❑ Rentap juga menggunakan meriam
“Bujang Timpang Berang” yang
diperbuat daripada besi

7.3 PENENTANGAN MASYARAKAT TEMPATAN TERHADAP KUASA BARAT

PERSENJATAAN DAN PERUNDANGAN

PERSENJATAAN PERUNDANGAN
Dol Said Hj Abd Rahman Limbong

❑ Mendapat bantuan angkatan tentera dari ❑ Beliau memohon lesen pleader (lesen wakil)
Rembau dan wilayah jiran Naning untuk membela para petani dengan
menggunakan hujah agama
❑ Menggunakan senapang flintlock dan snider
riffles ketika menyerang British ❑ Beliau menyatakan tanah adalah “Hak Allah”
dan rakyat bebas mengerjakan tanpa perlu
❑ Menggunakan meriam kecil (lela rentaka) membayar cukai.
yang dibawa ke medan pertempuran
❑ Berhujah yang sistem cukai yang
diperkenalkan oleh British bertentangan
dengan hukum syarak dan menuntut hak
mengerjakan tanah menurut Islam

7.3 PENENTANGAN MASYARAKAT TEMPATAN TERHADAP KUASA BARAT

KELEMAHAN

PENENTANGAN
BERSENJATA

Yamtuan Antah Rentap

❑ British menggunakan meriam yang ❑ Brooke menggunakan meriam
besar untuk menghancurkan kubu tembaga “Bukit Sadok” dan
pertahanan Yamtuan Antah angkatan lebih besar.

❑ Yamtuan Antah kehabisan peluru dan ❑ Berjaya menawan Bukit Sadok.
kekurangan ubat bedil. ❑ Rentap berundur ke Entabai.

❑ British berjaya menawan Paroi dan
Bukit Putus.

32

7.3 PENENTANGAN MASYARAKAT TEMPATAN TERHADAP KUASA BARAT

KELEMAHAN

ANCAMAN PERUNDANGAN BARAT Kebangkitan Tani 1928

Kebangkitan Tani 1922 Kebangkitan Tani 1925 • Berlaku kebangkitan tani di
Marang, Kuala Telemong dan
Petani di Kuala Telemong Seramai 300- 500 orang Kuala Berang
menentang peraturan petani berkumpul di Kuala
baharu dengan Telemong dan • Mereka isytihar perang terhadap
membersihkan tanah membersihkan 200 ekar British, menduduki balai polis,
tanpa mengambil pas tanah milik Tengku Nik bangunan kerajaan dan
kebenaran Maimunah dan 400 ekar mengibar bendera merah
tanah kerajaan tanpa pas
kebenaran • Haji Abdul Rahman ditangkap ,
dibicarakan dan dijatuhkan
hukuman buang negeri ke
Makkah atas alasan menghasut

7.3 PENENTANGAN MASYARAKAT TEMPATAN TERHADAP KUASA BARAT

KELEMAHAN

Gagal Mentafsir Perjanjian

Tindakan sultan dan Dato Maharaja
pembesar Perak Lela Pahlawan
menggunakan peguam
untuk cabar Perjanjian Melayu
Pangkor menemui
kegagalan kerana Pembesar tidak Perjanjian perlu
proses yang rumit diberi masa yang disokong oleh British
cukup untuk meneliti
Perjanjian Pangkor

34

7.3 PENENTANGAN MASYARAKAT TEMPATAN TERHADAP KUASA BARAT

KELEMAHAN

Tipu Muslihat Mat Salleh Pahlawan Sabah

Tok Janggut Pejuang Jihad ❑ SBUB menggunakan tipu muslihat
untuk melemahkan perjuangan Mat
❑ British mendesak Sultan Salleh
Muhammad IV mengisytiharkan
perjuangan Tok Janggut dan ❑ Walaupun dalam Rundingan
pengikutnya sebagai penderhakaan Perdamaian Tambunan (1898), Mat
terhadap sultan Salleh dibenarkan mentadbir
tambunan
❑ Muslihat ini berjaya menakutkan
rakyat supaya tidak menyokong dan ❑ Namun, SBUB telah mengambil alih
menyertai perjuangan Tok Janggut pentadbiran Tambunan

7.3 PENENTANGAN MASYARAKAT TEMPATAN TERHADAP KUASA BARAT

KEGAGALAN PENENTANGAN MASYARAKAT TEMPATAN

Penentangan Tidak meluas ke Sokongan Tidak Tidak menyeluruh,
Bersifat Setempat seluruh negara Menyeluruh kurangnya sokongan istana

Faktor Istana British menggunakan Kelemahan Senjata Barat lebih canggih
istana untuk Teknologi berbanding dengan senjata
memadamkan
British Berpakat orang tempatan
kebangkitan tempatan Dengan Belanda
Kedua-dua pihak
British menggunakan pelbagai strategi untuk Kelemahan bekerjasama untuk
atasi kebangkitan tempatan seperti kekuatan Strategi memadamkan kebangkitan
tentera, senjata moden, memecahbelah masyarakat tempatan
pakatan, guna istana & tipudaya

7.4 KESAN PENENTANGAN MASYARAKAT TEMPATAN

PENGENALAN

❑ Penentangan masyarakat tempatan telah memberikan kesan kepada pentadbiran
British dan masyarakat tempatan.

Kesan Terhadap Kesan Penentangan Masyarakat Kesan Terhadap
Pentadbiran Tempatan Masyarakat
British Tempatan

▪ Kerugian akibat Peperangan ▪ Kesan terhadap Pemerintah dan pembesar
▪ Lebih Berhati-Hari Dalam Pentadbiran
▪ Merombak Semula Skim Penempatan tempatan

Pegawai ▪ Kedudukan Raja dan pembesar diberi
▪ Pemantapan Kuasa Barat
perhatian

▪ Menjadi inspirasi kepada perjuangan

kemerdekaan negara 37

7.4 KESAN PENENTANGAN MASYARAKAT TEMPATAN

KESAN TERHADAP PENTADBIRAN BRITISH

Kerugian Akibat Peperangan Lebih Berhati-Hati Dalam Pentadbiran

• British kerugian sebanyak 100 000 pound • Melantik Residen berpengalaman, bijaksana,

sterling dalam Perang Naning, 400 000 dalam fasih berbahasa Melayu, pandai mengambil

Perang Perak dan 7000 dalam Perang hati dan kuasai adat resam tempatan

PahangBritish kerugian sebanyak 100 000 • Majlis Mesyuarat Negeri ditubuh yang menjadi

pound sterling dalam Perang Naning, 400 000 badan penasihat sultan dan meluluskan

dalam Perang Perak dan 7000 dalam Perang “Perintah atau Peraturan” Sultan

Pahang Merombak Semula Skim Penempatan Pegawai

Pemantapan Kuasa Barat • Pegawai British mestilah mengentahui adat istiadat

• British menguasai seluruh negeri Melayu Melayu

• James Brooke berjaya meluaskan • Aristokrat Melayu menyertai Perkhidmatan Awam

pengaruh dan wilayah di Sarawak Tanah Melayu

• SBUB menguasai Sabah • Orang Melayu dalam Perkhidmatan Tadbir Melayu

7.4 KESAN PENENTANGAN MASYARAKAT TEMPATAN

KESAN TERHADAP MASYARAKAT TEMPATAN

Pemerintah dan Pembesar Kedudukan Raja dan Pembesar Melayu

❑ Kehilangan jawatan dan kedudukan -Dol diberi Perhatian

Said, Dato’ Bahaman dan Sharif Masahor ❑ Durbar ditubuhkan untuk beri peluang
❑ Kehilangan jiwa – Dato’ Maharaja Lela, Mat kepada sultan, ahli MMN dan pembesar
menyuara kan pandangan dengan
Salleh dan Tok Janggut bebas berkaitan kepentingan bersama
❑ Dibuang negeri – Sultan Abdullah, Raja
❑ Dalam persidangan MMN, Bahasa
Ismail, Ngah Ibrahim dan Haji Abdul Rahman Melayu menjadi bahasa rasmi
Limbong

❑ Keberanian menjadi inspirasi kepada persidangan dan penggunaan tulisan
pejuang bangsa jawi dalam urusan surat menyurat

❑ Memberi semangat kepada pejuang Inspirasi Kepada Pejuang Kemerdekaan Tanah Air

kemerdekaan

MD MUZAINI SAID ~PERINTAH PERGERAKAN KAWALAN COVID-19 HARI KE-27(ISNIN 13 APR 2020)