The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Published by zulhashim9262, 2019-10-13 23:32:29

TAFSIR

TAFSIR

TERJEMAH

Tuhfathul Athfaal

Pengantar Ilmu Tajwid

‫تحفة اللطفال و الغلمان‬

‫سليمان بن حسن الجمزوري‬

Syaikh Sulaiman Bin Hasan Al Jamzuriy

Judul Asli : Matan Tuhfatul Athfal Wal Ghilman
Penulis : Sulaiman bin Hasan Al Jamzuriy
Judul terjemah : Terjemah Matan Tuhfatul Athfal Wal Ghilman
Penerjemah : Abu Razin Al Batawiy
Editor : Faizal Firmansyah
Desain Sampul : Abu Razin Al Batawiy
Jumlah Halaman : 18 Halaman
Bidang Ilmu : Ilmu Tajwid

Terjemah Matan Tuhfatul Athfal Wal Ghilman, Maktabah Ar Razin,
Cetakan I.
Mei 2010.

Maktabah Ar Razin adalah maktabah yang menerbitkan buku-
buku digital secara gratis. Semua karya yang kami terbitkan
diperbolehkan bahkan dianjurkan untuk diperbanyak
sebagian atau seluruh isi karya kami dalam bentuk apapun
dengan atau tanpa izin kami selama bukan untuk tujuan
komersil. Mohon koreksi jika ditemukan kesalahan dalam
karya kami. Koreksi dan saran atas karya kami dapat
disampaikan melalui website resmi Makatabah Ar Razin:
www.arabic.web.id

Biografi Penulis

Pengarang kitab nadzham ini adalah Syaikh Sulaiman bin Hasan bin Muhammad
Al Jamzuriy yang dinisbatkan pada salah satu kampung di Mesir yang disebut
Jamzur, dekat daerah Thanthaa. Beliau lahir pada bulan Rabiul Awal tahun 1160-
an. Beliau mengambil ilmu dari banyak guru. Beliau belajar ilmu tajwid dan
qiroah dengan Syaikh Nuruddin Al Mihiy. Diantara karangannya adalah Matan
Tuhfathul Athfal, Fathul Aqfal Fi Syarhi Tuhfatil Athfal, dan Fathurrahmaaniy fi
Qiroatil Qur’an.

‫‪Sulaiman bin Hasan Al Jamzury‬‬ ‫‪TERJEMAH MATAN TUHFATUL ATHFAL WAL GHILMAN‬‬

‫المقدمة‬

‫يـقـول راجـي رحمة الغـفـور * دومـا‪ $‬سلـيمان هـو الجمـزورى‬
‫الحمـد لل‪+‬ـه مصـل(ـيا‪ $‬عـلـى * مـح ‪+‬مــ ‪1‬د وآلـه ومـن تـل‬

‫وبـعـد هـذا الن‪+‬ـظـم للـمريـد * فـي النـون والت‪+‬ـنوين والمدود‬

‫سـ ‪+‬ميتـه بتحفـة الطفال * عـن شيـخنا الميـهى ذي الكمال‬
‫أرجـو بـه أن يـنـفع الط‪C‬ـل‪+‬بـا* والجـر والقـبـول والث‪+‬ـوابـا‬

‫الن‪C‬ـون ال ‪+‬ساكنة والت‪+‬ـنوين‬
‫للـن‪C‬ـون إن تسـكن وللت(ـنوين * أربـع أحكـا‪1‬م فخـذ تـبـيـيـنـي‬
‫فـال‪+‬ول الظـهار قـبـل أحـرف * للحـلـق سـ ‪1‬ت رتـبت فلـتـعرف‬

‫همـ‪V‬ز فـهـاء‪ V‬ثـ ‪+‬م عـيـ ‪V‬ن حـاء * مـهملـتان ثـ ‪+‬م غيـ ‪V‬ن خـاء‬
‫والـث(ـانـي إدغـا‪V‬م بسـت‪1+‬ة أتـت * فـي يـرمـلـون عندهم قد ثـبتت‬

‫لـكن‪+‬ـها قسـمان قسـ ‪V‬م يـدغـما * فـيه بـغـن(ـ‪1‬ة بيـنـمو علـمـا‬
‫إل‪ +‬إذا كـانـا بـكـلمـ‪1‬ة فـل * تـدغـم كدنـيا ث ‪+‬م صـنـوا ‪1‬ن تـل‬
‫والث‪+‬ـانـي إدغـا‪V‬م بغيـر غـن‪+‬ة * فـي الـل‪+‬م والـ‪+‬را ثـ ‪+‬م كـ(ررن‪+‬ـه‬

‫‪1 Maktabah Ar Razin : www.arabic.web.id‬‬

‫‪Sulaiman bin Hasan Al Jamzury‬‬ ‫‪TERJEMAH MATAN TUHFATUL ATHFAL WAL GHILMAN‬‬

‫‪+‬والثـالـث القـلب عنـد البـاء * ميـما‪ $‬بغـنـ‪1‬ة مـع الخـفـاء‬

‫وال‪+‬رابـع الخـفاء عنـد الفاضـل * مـن الحـروف واجـ ‪V‬ب للفاضـل‬
‫فـي خمسـ‪1‬ة من بـعد عش ‪1‬ر رمزها * فـي كلم هذا البـيت قـد ض ‪+‬منـتـها‬

‫صف ذا ثـناكم جاد شخ ‪V‬ص قد سما * دم طي(ـبا‪ $‬زد في تـق ‪$‬ى ضع ظالـما‬
‫الميم والن‪C‬ـون المش ‪+‬ددتـين‬

‫وغـ ‪+‬ن ميـما‪ $‬ثـ ‪+‬م نونـا‪ $‬شـددا * وسـم كـل‪ $‬حـرف غـن‪1+‬ة بـدا‬

‫الميم ال ‪+‬ساكنة‬
‫والميـم إن تسـكن تجى قـبل الهجا * ل ألـ ‪1‬ف ليـن‪1‬ة لـذى الحـجا‬

‫أحـكامـها ثـلثـة‪ V‬لمـن ضبـط * إخـفاء‪ V‬ادغـا‪V‬م وإظـهـا‪V‬ر فـقـط‬
‫فـال‪+‬ول الخـفـاء عنـد البـاء * وسـمـه ال ‪+‬شفـو ‪+‬ى للـقـ‪+‬راء‬

‫والث(ـانـى إدغـا‪V‬م بمـثلـها أتـى * وسـم إدغـاما‪ $‬صـغـيرا‪ $‬يا فـتى‬
‫والثـ‪+‬الـث الظـهار فـى البقي‪+‬ـة * مـن أحـر ‪1‬ف وسـمـها شفوي‪+‬ـه‬

‫واحـذر لدى وا ‪1‬و وفـا أن تختـفى* لـقـربـها ولتحاد فاعـرف‬

‫‪2 Maktabah Ar Razin : www.arabic.web.id‬‬

‫‪Sulaiman bin Hasan Al Jamzury‬‬ ‫‪TERJEMAH MATAN TUHFATUL ATHFAL WAL GHILMAN‬‬

‫لم أل ولم الفعل‬

‫للم أل حـالن قـبـل الحـرف * أولهـما إظـهـارها فـلتـعـرف‬
‫قـبل اربـ ‪1‬ع مع عشر‪1‬ة خـذ علمـه * من ابـغ ح ‪+‬جـك وخـف عقيـمـه‬

‫ثانيـهـما إدغـامـها فـى أربـ ‪1‬ع * وعـشـر‪1‬ة أيـضا‪ $‬ورمـزها فـع‬
‫طب ث ‪+‬م صل رحما‪ $‬تـفـز ضف ذا نعم * دع سـوء ظ ‪1‬ن زر شريـفا‪ $‬للكـرم‬

‫والل‪+‬م الولـى سـمـها قمـري‪+‬ـه * والـل‪+‬م الخـرى سمـها شمسـي‪+‬ه‬
‫وأظـهـر ‪+‬ن لم فـعـ ‪1‬ل مطلـقا‪ * $‬فـى نحـو قل نـعم وقـلـنا والتـقـى‬

‫المثـلين والمتـقاربـين والمتجانسين‬

‫إن في الصفات والمخـارج ات‪+‬ـفـق * حـرفان فالمثـلن فـيهـما أحـق‬
‫وإن يكـونا مخـرجـا‪ $‬تـقـاربـا * وفـي الصـفات اختـلـفا يـل‪+‬قـبا‬

‫مـتـقاربـين أو يكـونا ات‪+‬ـفـقا * فـي مـخر ‪1‬ج دون الصفات حقـقا‬
‫بالمتجانسـين ثـ ‪+‬م إن سـكـن * أ‪+‬ولكـ ‪m‬ل فال ‪+‬صـغـير سـمـيـن‬
‫أو حـرك الحـرفـان فىك ‪m‬ل فـقـل * كـل‪o‬كبـير وافـهمـنـه بالمـثل‬

‫‪3 Maktabah Ar Razin : www.arabic.web.id‬‬

‫‪Sulaiman bin Hasan Al Jamzury‬‬ ‫‪TERJEMAH MATAN TUHFATUL ATHFAL WAL GHILMAN‬‬

‫أقسام المد‬

‫والمـ ‪C‬د أصلـ ‪C‬ى و فـرعـ ‪o‬ى لـه * وسـم أ‪+‬ول‪ $‬طبيـعـي(ا‪ $‬وهــو‬
‫مـال تـوق‪C‬ـ ‪V‬ف لـه عـلـى سـبب * ولبـدونه الحـروف تجـتـلـب‬
‫بل أ ‪C‬ى حر ‪1‬ف غيـر هم ‪1‬ز أو سـكون * جا بـعـد مـ ‪m‬د فالط‪+‬بـيع ‪+‬ى يكـون‬
‫والخر الفرعـ ‪C‬ى موقـو ‪V‬ف علـي * سـببكهم ‪1‬ز أو سكو‪1‬ن مسـجـل‪$‬‬
‫حـروفـه ثــلثـة‪ V‬فعـيـها * من لفـظ وا ‪1‬ى وهى فى نوحـيـها‬
‫والكسر قـبـل اليا وقـبل الواو ضـم * شـر ‪V‬ط وفـت ‪V‬ح قـبـل أل ‪1‬ف يـلتـزم‬
‫واللـين منـها اليا ووا‪V‬و سـكـنا * إن انفـتا ‪V‬ح قـبـل كـ ‪m‬ل أعـلـنا‬

‫أحكام المد‬

‫للمـد أحـكـا‪V‬م ثـلثـة‪ V‬تـدوم * وهـي الوجوب والجواز والل‪C‬ـزوم‬
‫فـواج ‪V‬ب إن جـاء همـ‪V‬ز بـعد مـد * فـي كلمـ‪1‬ة وذا بمت‪+‬صـ ‪1‬ل يـعـد‬
‫وجـائـ‪V‬ز مـ ‪V‬د وقصـ‪V‬ر إن فصـل * كـل‪ o‬بكلمـ‪1‬ة وهذا المـنـفصـل‬

‫ومثـل ذا إن عـرض ال ‪C‬سـكـون * وقـفا‪$‬كتـعـلـمـون نسـتعـين‬

‫أو قـدم الهمـز عـلـي المـد وذا * بـدل كـآمـنوا وإيـمانا‪ $‬خـذا‬

‫‪4 Maktabah Ar Razin : www.arabic.web.id‬‬

‫‪Sulaiman bin Hasan Al Jamzury‬‬ ‫‪TERJEMAH MATAN TUHFATUL ATHFAL WAL GHILMAN‬‬

‫ولز‪V‬م إن ال ‪C‬سـكـون أصــل * وصل ووقـفا‪ $‬بـعـد مـ ‪m‬د طـ(ول‬
‫أقسام المد ال‪+‬لزم‬

‫أقسـام لز‪1‬م لـديهم أربـعـة * وتـلككـلمـ ‪C‬ي وحرفـ ‪o‬ي معـه‬
‫كـلهـما مـخـ‪+‬فـ ‪V‬ف مـثـ‪+‬قـل * فـهــذه أربـعـة‪ V‬تـف ‪+‬صـل‬

‫فـإن بـكلمـ‪1‬ة سـكو ‪V‬ن اجـتمـع * مـع حرف مـ ‪m‬د فـهو كلمـ ‪C‬ي وقـع‬
‫أو فـي ثـلثـي الحروف وجـدا * والمـ ‪C‬د وسـطه فحـرفـ ‪o‬ي بـدا‬
‫كـلهـما مثــ(قـ ‪V‬ل إن أدغـما * مخ‪+‬فـ ‪V‬ف كـ ‪C‬ل إذا لـم يـدغـما‬
‫والـل‪+‬زم الحـرفـ ‪C‬ي أ‪+‬ول ال ‪C‬سـور * وجـوده وفـي ثمـا ‪1‬ن انحصـر‬
‫وعين ذو وجهـين والط‪C‬ول أخص * يـجمعـها حـروف كم عسل نـقص‬

‫وما سوي الحرف الث‪C‬لثي ل ألـف * فـمـ ‪C‬ده مـ (دا‪ $‬طبيـعـي‪+‬ا ألـف‬
‫وذاك أيضـا‪ $‬فـي فـواتح ال ‪C‬سـور * في لفظ ح ‪m‬ي طـاه ‪1‬ر قـد انحصـر‬
‫ويجمـع الفواتـح الربـع عشـر * صله سحيرا‪ $‬من قطعك ذا اشـتـهر‬

‫‪5 Maktabah Ar Razin : www.arabic.web.id‬‬

‫‪Sulaiman bin Hasan Al Jamzury‬‬ ‫‪TERJEMAH MATAN TUHFATUL ATHFAL WAL GHILMAN‬‬

‫الخاتمة‬
‫وتـ ‪+‬م ذا الن‪+‬ـظم بحـمد الل‪+‬ــه * عـلـى تمامـه بـل تـناهـى‬
‫أبـياتـه نـ ‪o‬د بـدا لـذى الن‪C‬ـهى * تاريخه بشـرى لمـن يـتقـنـها‬

‫ثـ ‪+‬م ال ‪+‬صـلة وال ‪+‬سـلم أبــدا * عـلـى خـتام النبـياء أحـمـدا‬
‫والل وال ‪+‬صـحب وكـل تـابـع * وكـل قـار ‪1‬ئ وكـل سـامـع‬

‫‪6 Maktabah Ar Razin : www.arabic.web.id‬‬

Sulaiman bin Hasan Al Jamzury TERJEMAH MATAN TUHFATUL ATHFAL WAL GHILMAN

‫المقدمة‬

Pendahuluan

‫ سلـيمان هـو الجمـزورى‬$‫يـقـول راجـي رحمة الغـفـور * دومـا‬

Berkata Sulaiman Al Jamzury, orang yang senantiasa mengharapkan rahmat sang
Maha Pengampun..

‫د وآلـه ومـن تـل‬1 ‫ عـلـى * مـحمــ‬$‫ـه مصـل(ـيا‬+‫الحمـد لل‬

Segala puji bagi Allah, Shalawat atas Muhammad beserta keluarga dan orang yang
mengikutinya..

‫ـنوين والمدود‬+‫ـظـم للـمريـد * فـي النـون والت‬+‫وبـعـد هـذا الن‬

Bait syair ini adalah untuk orang yang menginginkan (pembahasan) pada masalah
nun, tanwin, dan mad-mad..

‫ميتـه بتحفـة الطفال * عـن شيـخنا الميـهى ذي الكمال‬+ ‫سـ‬

Aku namakan dengan Tuhfatul Athfal.. dari (riwayat) Syaikh kami, Al Mihiy yang
memiliki kesempurnaan (ilmu)..

‫ـوابـا‬+‫بـا* والجـر والقـبـول والث‬+‫ـل‬C‫أرجـو بـه أن يـنـفع الط‬

Aku berharap (kitab ini) bermanfaat untuk penuntut ilmu.. dan Aku berharap
amalan ini diterima, mendapatkan balasan dan pahala..

7 Maktabah Ar Razin : www.arabic.web.id

Sulaiman bin Hasan Al Jamzury TERJEMAH MATAN TUHFATUL ATHFAL WAL GHILMAN

‫ـنوين‬+‫ساكنة والت‬+ ‫ـون ال‬C‫الن‬

Nun Sukun dan Tanwin

‫م فخـذ تـبـيـيـنـي‬1‫ـون إن تسـكن وللت(ـنوين * أربـع أحكـا‬C‫للـن‬

Nun Sukun dan Tanwin memiliki empat hukum, maka perhatikanlah
penjelasanku..

‫ت رتـبت فلـتـعرف‬1 ‫ول الظـهار قـبـل أحـرف * للحـلـق سـ‬+‫فـال‬

Pertama, Idzhar (jika ada nun sukun / tanwin) sebelum enam huruf halqy
(tenggorokan) yang tersusun maka ketahuilah..

‫ن خـاء‬V ‫م غيـ‬+ ‫ن حـاء * مـهملـتان ثـ‬V ‫م عـيـ‬+ ‫ ثـ‬V‫ز فـهـاء‬V‫همـ‬

Hamzah (‫ )أ‬, Ha besar (‫)هـ‬, ‘Ain (‫)ع‬, Ha kecil (‫)ح‬, kemudian Gha (‫)غ‬, dan Kha (‫)خ‬..

‫ة أتـت * فـي يـرمـلـون عندهم قد ثـبتت‬1+‫م بسـت‬V‫والـث(ـانـي إدغـا‬

Kedua, Idgham yang memiliki 6 huruf yang telah ditetapkan oleh ahli tajwid yang
terhimpun dalam kata:

(‫ن‬-‫و‬-‫ل‬-‫م‬-‫ر‬-‫يـرملون )ي‬

‫ة بيـنـمو علـمـا‬1‫م يـدغـما * فـيه بـغـن(ـ‬V ‫ـها قسـمان قسـ‬+‫لـكن‬

Akan tetapi Idgham ada dua jenis; yang pertama didengungkan (Idgham
bighunnah) untuk huruf yang dikenal terangkum dalam kata

‫) يـنمو (ي – ن – م – و‬

8 Maktabah Ar Razin : www.arabic.web.id



Sulaiman bin Hasan Al Jamzury TERJEMAH MATAN TUHFATUL ATHFAL WAL GHILMAN

‫ددتـين‬+ ‫ـون المش‬C‫الميم والن‬

Mim dan Nun yang bertasydid

‫ة بـدا‬1+‫ حـرف غـن‬$‫ شـددا * وسـمكـل‬$‫م نونـا‬+ ‫ ثـ‬$‫ن ميـما‬+ ‫وغـ‬

Dengungkanlah mim dan nun yang bertasydid.. dan namakanlah kedua huruf
tersebut dengan huruf ghunnah dan tampakkanlah

‫ساكنة‬+ ‫الميم ال‬

Mim Sukun

‫ة لـذى الحـجا‬1‫ف ليـن‬1 ‫والميـم إن تسـكن تجى قـبل الهجا * ل ألـ‬

Jika Mim sukun itu terletak sebelum semua huruf hijaiyah selain alif layyinah (alif
sukun) bagi orang yang berakal

‫ر فـقـط‬V‫م وإظـهـا‬V‫ ادغـا‬V‫ لمـن ضبـط * إخـفاء‬V‫أحـكامـها ثـلثـة‬

Hukumnya ada tiga saja bagi yang menetapkannya.. yaitu Ikhfa, Idgham, dan
Idzhar

‫راء‬+‫ى للـقـ‬+ ‫شفـو‬+ ‫ول الخـفـاء عنـد البـاء * وسـمـه ال‬+‫فـال‬

Pertama, Ikhfa yaitu ketika huruf Ba (didahului mim sukun).. Ahli Qiroah
menyebutnya Ikhfa Syafawy

‫ يا فـتى‬$‫ صـغـيرا‬$‫م بمـثلـها أتـى * وسـم إدغـاما‬V‫والث(ـانـى إدغـا‬

Kedua, Idgham (dengan huruf yang sama yaitu bertemu mim juga) Namakanlah
Idgham Shaghir (kecil) wahai pemuda..

10 Maktabah Ar Razin : www.arabic.web.id

Sulaiman bin Hasan Al Jamzury TERJEMAH MATAN TUHFATUL ATHFAL WAL GHILMAN

‫ـه‬+‫ف وسـمـها شفوي‬1 ‫ـة * مـن أحـر‬+‫الـث الظـهار فـى البقي‬+‫والثـ‬

Ketiga, Idzhar, pada huruf-huruf sisanya.. dan namakanlah Idzhar Syafawi

‫و وفـا أن تختـفى* لـقـربـها ولتحاد فاعـرف‬1 ‫واحـذر لدى وا‬

Berhati-hatilah pada huruf Wa dan Fa karena kesamarannya (dengan ba)..
karena kedekatan (fa) dan kesamaan makhraj (wa) maka kenalilah..

‫لم أل ولم الفعل‬

Lam Al (Alif lam Qomariyah & Syamsiyah) dan Lam fi’il

‫للم أل حـالن قـبـل الحـرف * أولهـما إظـهـارها فـلتـعـرف‬

Hukum lam sebelum huruf-huruf (hijaiyah selain alif) itu ada dua; pertama dibaca
idzhar (jelas) lam nya maka kenalilah..

‫جـك وخـف عقيـمـه‬+ ‫ة خـذ علمـه * من ابـغ ح‬1‫ع مع عشر‬1 ‫قـبل اربـ‬

keempat belas huruf yang dibaca jelas, maka ambillah ilmunya dari kalimat
berikut:

‫جـك وخـف عقيـمـه‬+ ‫اابـغ ح‬2

‫ ورمـزها فـع‬$‫ة أيـضا‬1‫ع * وعـشـر‬1 ‫ثانيـهـما إدغـامـها فـى أربـ‬

Kedua, dibaca idgham yaitu melebur (lam nya tidak dibaca, tetapi langsung dibaca
hurufnya) yang juga 14 huruf dengan rumus:

2 Setiap huruf dari kalimat ini yang berjumlah 14 adalah huruf-huruf yang termasuk alif lam

qamariyyah
11 Maktabah Ar Razin : www.arabic.web.id

Sulaiman bin Hasan Al Jamzury TERJEMAH MATAN TUHFATUL ATHFAL WAL GHILMAN

‫ للكـرم‬$‫ن زر شريـفا‬1 ‫ تـفـز ضف ذا نعم * دع سـوء ظ‬$‫م صل رحما‬+ ‫طب ث‬

‫ ظن) زر شريـفا للكـرم‬,‫طب ثم صل رحما تفـز ضف ذا نعم دع سـوء‬3

‫ه‬+‫م الخـرى سمـها شمسـي‬+‫ـه * والـل‬+‫م الولـى سـمـها قمـري‬+‫والل‬

Lam pertama disebut alif lam qomariyyah.. Lam kedua disebut Alif lam
Syamsiyyah

‫ * فـى نحـو قل نـعم وقـلـنا والتـقـى‬$‫ل مطلـقا‬1 ‫ن لم فـعـ‬+‫وأظـهـر‬

Adapun lam fi’il semuanya secara mutlak dibaca jelas contohnya ‫ قل‬dan‫ قـلـنا‬dan
‫التـقـى‬

‫المثـلين والمتـقاربـين والمتجانسين‬

Mitslain, Mutaqaribain, dan Mutajanisain

‫ـفـق * حـرفان فالمثـلن فـيهـما أحـق‬+‫إن في الصفات والمخـارج ات‬

Jika (pada dua huruf) Sifat dan Makhraj hurufnya sama, maka ia disebut Mitslain
(Mutamatsilain)

‫قـبا‬+‫ تـقـاربـا * وفـي الصـفات اختـلـفا يـل‬$‫وإن يكـونا مخـرجـا‬

JIka makhrajnya (berdekatan) dan Sifat hurufnya berbeda, maka ia disebut
Mutaqoribain

3 Huruf pertama dari 14 kata dalam kalimat ini adalah huruf-huruf yang termasuk alif lam

syamsiyyah
12 Maktabah Ar Razin : www.arabic.web.id

Sulaiman bin Hasan Al Jamzury TERJEMAH MATAN TUHFATUL ATHFAL WAL GHILMAN

‫ج دون الصفات حقـقا‬1 ‫ـفـقا * فـي مـخر‬+‫مـتـقاربـين أو يكـونا ات‬

Jika Makhrajnya sama, sifat huruf nya berbeda, maka ia disebut sebagai
Mutajanisain

‫صـغـير سـمـيـن‬+ ‫ل فال‬m ‫ول كـ‬+‫م إن سـكـن * أ‬+ ‫بالمتجانسـين ثـ‬

Kemudian jika awal semua jenis ini (Mitslain, Mutaqaribain, Mutajanisain)
hurufnya sukun, maka disebut dengan Shaghir..

‫كبـير وافـهمـنـه بالمـثل‬o‫ل فـقـل * كـل‬m ‫أو حـرك الحـرفـان فىك‬

Dan jika kedua hurufnya berharokat pada semua jenis (Mitslain, Mutaqariain,
Mutajanisain) maka disebut dengan Kabir dan fahamilah yang kabir itu dengan

mengambil contoh langsung (talaqqy)

‫أقسام المد‬

Pembagian mad

‫ وهــو‬$‫ طبيـعـي(ا‬$‫ول‬+‫ى لـه * وسـم أ‬o ‫ى و فـرعـ‬C ‫د أصلـ‬C ‫والمـ‬

Mad itu ada dua; Mad Ashly dan Mad Far’iy.. Mad Ashly disebut juga Mad Thabi’iy

‫ف لـه عـلـى سـبب * ولبـدونه الحـروف تجـتـلـب‬V ‫ـ‬C‫مـال تـوق‬

Mad Thabi’iy itu tidak tergantung kepada sebab dan tidak pula ketiadaan huruf
yang didapat

‫ى يكـون‬+ ‫بـيع‬+‫د فالط‬m ‫ز أو سـكون * جا بـعـد مـ‬1 ‫ف غيـر هم‬1 ‫ى حر‬C ‫بل أ‬

Setiap huruf selain hamzah dan sukun yang datang setelah huruf mad (alif,
waw,ya) maka ia adalah mad thabi’iy

13 Maktabah Ar Razin : www.arabic.web.id

Sulaiman bin Hasan Al Jamzury TERJEMAH MATAN TUHFATUL ATHFAL WAL GHILMAN

$‫ن مسـجـل‬1‫ز أو سكو‬1 ‫ف علـي * سـبب كهم‬V ‫ى موقـو‬C ‫والخر الفرعـ‬

Kedua Mad Far’iy yang terjadi karena adanya sebab seperti adanya hamzah atau
sukun secara mutlak.

‫ى وهى فى نوحـيـها‬1 ‫ فعـيـها * من لفـظ وا‬V‫حـروفـه ثــلثـة‬

Huruf mad ada tiga maka hafalkanlah.. dari lafaz “‫ى‬1 ‫ ”وا‬contohnya ‫نوحـيـها‬

‫ف يـلتـزم‬1 ‫ح قـبـل أل‬V ‫ط وفـت‬V ‫والكسر قـبـل اليا وقـبل الواو ضـم * شـر‬

Syarat nya harus senantiasa ada kasroh sebelum ya, Dhammah sebelum waw, dan
fathah sebelum alif

‫ل أعـلـنا‬m ‫ح قـبـلكـ‬V ‫و سـكـنا * إن انفـتا‬V‫واللـين منـها اليا ووا‬

Adapun Mad Layyin yaitu jika ada fathah sebelum huruf ya dan waw sukun

‫أحكام المد‬

Hukum Mad

‫ـزوم‬C‫ تـدوم * وهـي الوجوب والجواز والل‬V‫م ثـلثـة‬V‫للمـد أحـكـا‬

Hukum Mad selalu ada tiga, yaitu Mad Wajib, Mad Jaiz, dan Mad Lazim

‫ل يـعـد‬1 ‫صـ‬+‫ة وذا بمت‬1‫ز بـعد مـد * فـيكلمـ‬V‫ب إن جـاء همـ‬V ‫فـواج‬

Mad wajib terjadi jika ada hamzah setelah mad dalam satu kalimat yang
bersambung (mad wajib muttashil)

14 Maktabah Ar Razin : www.arabic.web.id

Sulaiman bin Hasan Al Jamzury TERJEMAH MATAN TUHFATUL ATHFAL WAL GHILMAN

‫ة وهذا المـنـفصـل‬1‫ بكلمـ‬o‫ر إن فصـل * كـل‬V‫د وقصـ‬V ‫ز مـ‬V‫وجـائـ‬

Mad Jaiz itu boleh dipanjangkan (seperti mad wajib muttashil) boleh pula dibaca
pendek (seperti mad thabi’iy) yaitu jika (mad dan hamzah) masing-masing dalam

kalimat terpisah dan ini disebut mad jaiz munfashil. .

‫كتـعـلـمـون نسـتعـين‬$‫سـكـون * وقـفا‬C ‫ومثـل ذا إن عـرض ال‬

Contoh ini (mad munfashil yang boleh dibaca panjang atau pendek atau
tawassuth/pertengahan) jika ada huruf yang disukunkan karena waqaf seperti

‫ تـعـلـمـون‬dan ‫( نسـتعـين‬Mad ‘Aridh Lissukun)

‫ خـذا‬$‫أو قـدم الهمـز عـلـي المـد وذا * بـدل كـآمـنوا وإيـمانا‬

Jika Hamzah ada sebelum mad, maka ini adalah mad badal contohnya ‫ آمـنوا‬dan
‫إيـم ا‬

‫د طـ(ول‬m ‫ بـعـد مـ‬$‫سـكـون أصــل * وصل ووقـفا‬C ‫م إن ال‬V‫ولز‬

JIka sukun bersambung setelah mad baik secara washal atau waqaf maka ini
adalah mad lazim

15 Maktabah Ar Razin : www.arabic.web.id

Sulaiman bin Hasan Al Jamzury TERJEMAH MATAN TUHFATUL ATHFAL WAL GHILMAN

‫زم‬+‫أقسام المد الل‬

Jenis-jenis Mad Lazim

‫ي معـه‬o ‫ي وحرفـ‬C ‫م لـديهم أربـعـة * وتـلك كـلمـ‬1‫أقسـام لز‬

Mad Lazim menurut ulama qiroah ada empat jenis yaitu mad lazim kilmiy dan
mad lazim harfiy

‫صـل‬+ ‫ تـف‬V‫قـل * فـهــذه أربـعـة‬+‫ف مـثـ‬V ‫فـ‬+‫كـلهـما مـخـ‬

Setiap dari keduanya (kilmy dan harfy) itu bisa mukhaffaf dan mutsaqqal maka ini
adalah pembagian yang empat4

‫ي وقـع‬C ‫د فـهوكلمـ‬m ‫ن اجـتمـع * مـع حرف مـ‬V ‫ة سـكو‬1‫فـإن بـكلمـ‬

jika sukun bersama huruf mad berkumpul dalam satu kata, maka terjadilah mad
lazim kilmy

‫ي بـدا‬o ‫د وسـطه فحـرفـ‬C ‫أو فـي ثـلثـي الحروف وجـدا * والمـ‬

apabila dijumpai ada tiga huruf dan ditengahnya itu adalah mad maka itu
merupakan mad lazim harfiy

‫ل إذا لـم يـدغـما‬C ‫فكـ‬V ‫فـ‬+‫ل إن أدغـما * مخ‬V ‫كـلهـما مثــ(قـ‬

Keduanya mutsaqqal jika di-idgham-kan dan mukhaffaf jika tidak di-idgham-kan

‫ن انحصـر‬1 ‫سـور * وجـوده وفـي ثمـا‬C ‫ول ال‬+‫ي أ‬C ‫زم الحـرفـ‬+‫والـل‬

Mad Lazim harfiy ada di awal surat dan hurufnya terkumpul dalam delapan huruf

4 Mad lazim mutsaqqal kalimiy, Mad lazim mutsaqqal harfiy, Mad lazim mukhaffaf kalimiy, Mad
lazim mukhaffaf harfy
16 Maktabah Ar Razin : www.arabic.web.id

Sulaiman bin Hasan Al Jamzury TERJEMAH MATAN TUHFATUL ATHFAL WAL GHILMAN

‫ول أخص * يـجمعـها حـروف كم عسل نـقص‬C‫وعين ذو وجهـين والط‬

Huruf ‘ain memiliki dua jalan (mad dan tawassuth) akan tetapi yang masyhur
adalah memanjangkannya (mad).. Berkumpul huruf (mad lazim harfy) dalam

kalimat ” ‫”كم عسل نـقص‬..

‫ا ألـف‬+‫ طبيـعـي‬$‫ده مـ (دا‬C ‫لثي ل ألـف * فـمـ‬C‫وما سوي الحرف الث‬

Dan apa yang selain huruf (mad) yang tiga selain alif, maka mad nya disebut mad
thabi’iy..

‫ر قـد انحصـر‬1 ‫ي طـاه‬m ‫سـور * في لفظ ح‬C ‫ فـي فـواتح ال‬$‫وذاك أيضـا‬

Begitupula pada ayat pembuka surat-surat Al Quran yang terkumpul dalam
kalimat

” ‫ر‬1 ‫ي طـاه‬m ‫“ ح‬

‫ من قطعك ذا اشـتـهر‬$‫ويجمـع الفواتـح الربـع عشـر * صله سحيرا‬

Berkumpul ke-empat belas huruf pembuka surat dalam kalimat

“ ‫ من قطعك ذا اشـتـهر‬$‫” صله سحيرا‬

17 Maktabah Ar Razin : www.arabic.web.id

Sulaiman bin Hasan Al Jamzury TERJEMAH MATAN TUHFATUL ATHFAL WAL GHILMAN

‫الخاتمة‬

Penutup

‫ــه * عـلـى تمامـه بـل تـناهـى‬+‫ـظم بحـمد الل‬+‫م ذا الن‬+ ‫وتـ‬

Telah selelasi nadzham ini dengan memuji nama Allah atas kesempurnaannya
yang tak terbatas

‫ـهى * تاريخه بشـرى لمـن يـتقـنـها‬C‫د بـدا لـذى الن‬o ‫أبـياتـه نـ‬

Bait-baitnya tampak serasi bagi yang berakal… Tanggal pembuatan (kitab ini)
adalah “menggembirakan bagi orang yang menguasainya”5

‫سـلم أبــدا * عـلـى خـتام النبـياء أحـمـدا‬+ ‫صـلة وال‬+ ‫م ال‬+ ‫ثـ‬

Kemudian shlawat serta salam semoga selalu tercurah atas penutup para nabi,
Muhammad

‫ئ وكـل سـامـع‬1 ‫صـحب وكـل تـابـع * وكـل قـار‬+ ‫والل وال‬

Atas keluarga, sahabat, dan para pengikutnya dan setiap pembaca dan
pendengar Al Quran…

Semoga Allah Subhanahu wa Ta’ala
memberikan ridha dan pahala untuk
penulis, penerjemah, dan penyusun buku
ini.. Semoga bermanfaat!

“Maktabah Ar Razin”
Www.arabic.web.id

5 Kalimat ini mengandung rahasia terkait waktu pembuatan matan ini. Silahkan merujuk ke

kitab-kitab syarah yang menjelaskan masalah ini.
18 Maktabah Ar Razin : www.arabic.web.id


Click to View FlipBook Version