5.2 BAHAN PENCUCI

5.2 Bahan
Pencuci

BAB 5 KIMIA KONSUMER DAN INDUSTRI

STANDARD PEMBELAJARAN

Murid boleh :

5.2.1 Memerihalkan sabun dan detergen

5.2.2 Menghuraikan proses penyediaan sabun melalui aktiviti

5.2.3 Membandingkan tindakan pencucian sabun dan detergen
melalui eksperimen

Bahan pencuci

Bahan pencuci ialah bahan kimia yang digunakan untuk
menanggalkan gris dan kotoran.

Secara amnya bahan pencuci merujuk kepada sabun dan detergen.

BAHAN PENCUCI

sabun detergen

Perbandingan Sabun & Detergen

SABUN DETERGEN

Garam natrium atau kalium bagi asid lemak berantai panjang Garam natrium atau kalium bagi asid alkil sulfonik

Dihasilkan daripada lemak haiwan atau minyak tumbuhan Dihasilkan daripada pecahan petroleum

Formula am bagi sabun ialah RCOO-Na+ atau RCOO-K+ Formula am bagi detergen ialah ROSO3 - Na+
R – kumpulan alkil (kebiasaannya 12 - 20 atom C) R – kumpulan alkil

Sabun dihasilkan daripada tindak balas saponifikasi antara Detergen boleh dihasilkan daripada tindak balas dua
alkali dengan lemak haiwan atau minyak tumbuhan. langkah berikut:
Langkah 1 : Pensulfonan / pensulfatan
Contoh sabun Langkah 2 : Peneutralan
Contoh detergen
CH3(CH2)10COONa
Natrium laurat Natrium alkil sulfat

PROSES PENYEDIAAN SABUN

Proses Proses hidrolisis lemak
SAPONIFIKASI atau minyak oleh alkali.

Persamaan am bagi tindak balas saponifikasi:

Minyak/Lemak + Alkali pekat Sabun + Gliserol

Ester semula jadi yang Larutan NaOH atau KOH.
dinamakan trigliserida.

PENYEDIAAN DETERGEN

Detergen biasanya dibuat daripada pecahan
petroleum dan asid sulfurik, H2SO4.

Dihasilkan melalui dua proses:

1. Pensulfonan atau 2. Peneutralan
pensulfatan

(a) Penyediaan Natrium Alkilbenzena Sulfonat

i. Pensulfonan alkilbenzena

Alkilbenzena bertindak balas dengan H2SO4 pekat
untuk membentuk asid alkilbenzena sulfonik.

(a) Penyediaan Natrium Alkilbenzena Sulfonat

ii. Peneutralan

Asid alkilbenzena sulfonik akan dineutralkan
oleh larutan NaOH untuk menghasilkan garam

alkilbenzena sulfonat, detergen.

(b) Penyediaan Natrium Alkil Sulfat

i. Pensulfatan alkohol

Alkohol rantai panjang ditindakbalas dengan H2SO4 pekat
untuk membentuk alkil hidrogen sulfat.

(b) Penyediaan Natrium Alkil Sulfat

ii. Peneutralan

Alkil hidrogen sulfat akan dineutralkan oleh larutan natrium hidroksida,
NaOH untuk hasilkan garam natrium alkil sulfat, iaitu detergen.

TINDAKAN PENCUCIAN SABUN DAN DETERGEN

Apabila sabun larut dalam air, molekul sabun terurai Apabila detergen larut dalam air, molekul detergen

kepada anion sabun dan ion Na+ (atau K+ ). terurai kepada anion detergen dan ion Na+.

Sabun → anion sabun + Na+ (atau K+ ) Detergen → anion detergen + Na+
CH3(CH2)14COONa → CH3(CH2)14COO− + Na+ CH3(CH2)11OSO3Na → CH3(CH2)11OSO3 − + Na+

Anion sabun terdiri daripada bahagian hidrofobik Anion detergen terdiri daripada bahagian hidrofobik dan

dan bahagian hidrofilik bahagian hidrofilik

Tindakan pencucian sabun dan detergen adalah sama.

Tindakan pencucian sabun/detergen

Sabun/detergen Setelah air membasahi Kocakan air menyebabkan
mengion kepada anion permukaan, bahagian bahagian hidrofilik dan
hidrofobik (ekor) anion
sabun atau anion sabun / detergen melarut hidrofobik bergerak. Hal ini
detergen apabila larut dalam gris. Bahagian menyebabkan gris tertanggal
hidrofilik (kepala akan larut
dalam air daripada pemukaan kain.
dalam air.

Tindakan pencucian sabun/detergen

Gris yang tertanggal tadi akan
terapung di permukaan air.
Gris berpecah kepada titisan kecil.
Cas-cas negatif di antara
permukaan titisan-titisan kotoran
bergris menyebabkan titisan
menolak satu sama lain supaya
tidak bercantum semula dan
melekat kepada permukaan.

Aktiviti Mengkaji Keberkesanan
Sabun dan Detergen

http://ceritacikgunurul.blogspot.com/2018/07/
aktiviti-mengkaji-keberkesanan-sabun.html

Perbandingan keberkesanan tindakan
pencucian sabun dan detergen

BAHAN TAMBAH
DALAM DETERGEN

Terdapat pelbagai jenis detergen
dipasaran dengan kualiti pencucian
yang sedikit berbeza
Perbezaan ini disebabkan oleh
bahan tambah yang dimasukkan
ke dalam detergen tersebut.
Bahan tambah itu memberikan
sifat istimewa kepada sesuatu
detergen.