หลักธรรมทางพระพุทธศาสนา

1

2

คำนำ

หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ เรื่อง หลักธรรมทางพระพุทธศาสนา กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา
ศาสนาและวฒั นธรรม รายวิชา สงั คมศกึ ษา ศาสนาและวัฒนธรรม ระดับช้ันมธั ยมศึกษาปีท่ี 2 ชุดที่ 3
เรื่อง หลักธรรมสาคัญในกรอบอริยสัจ 4 (สมบัติ 4 วิบัติ 4) จัดทาขึ้นเพ่ือให้นักเรียนมีความรู้ความ
เขา้ ใจเกย่ี วกบั หลักธรรมสาคัญในกรอบอริยสัจ 4 ท่ีพระพุทธเจา้ ทรงตรัสรู้ค้นพบเพื่อให้มนษุ ย์ทั้งหลาย
ได้หลุดพ้นจากความทกุ ข์ทั้งปวง จนบรรลนุ ิพพานอันเปน็ เปา้ หมายสูงสดุ ของพระพุทธศาสนา

ในการจัดทาหนังสืออิเล็กทรอนิกส์เล่มน้ี นักเรียนสามารถนาไปใช้ในการเรียนรู้ได้ด้วยตนเอง
เปน็ การพฒั นาตนเองตามความสามารถ ศักยภาพ และความแตกตา่ งของนกั เรยี นเป็นสาคญั

หวังเป็นอย่างยิ่งว่าหนังสืออิเล็กทรอนิกส์เล่มนี้ จะเป็นประโยชน์สาหรับครูผู้สอน
กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม รายวิชา สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม
สาหรบั นกั เรียนระดบั ชั้นมัธยมศกึ ษาที่ 2 และผทู้ ี่สนใจได้เป็นอย่างดี

อัญชลีย์ สำยแวว

3

สำรบัญ หน้ำ

เรื่อง 1
2
คาชี้แจงสาหรบั นักเรียน 3
มาตรฐานการเรยี นรู้ สาระการเรียนรู้ 5
จุดประสงค์การเรยี นรู้ สาระสาคญั 8
แบบทดสอบกอ่ นเรยี น เรื่อง หลักธรรมสาคญั ในกรอบอรยิ สจั 4 (สมบัติ 4 วบิ ัติ 4) 10
เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน
หลักธรรมสาคญั ในกรอบอรยิ สัจ 4 (สมบตั ิ 4 วิบัติ 4) 13
แบบฝึกหดั 15
18
- ใบงานท่ี 1 21
- เฉลยใบงานที่ 1 22
แบบทดสอบหลังเรยี น เรื่อง หลกั ธรรมสาคัญในกรอบอรยิ สจั 4 (สมบตั ิ 4 วิบตั ิ 4)
เฉลยแบบทดสอบหลังเรียน
บรรณานุกรม

1

คำชี้แจงสำหรับนักเรยี น

หนงั สอื อิเลก็ ทรอนิกส์ เร่อื ง หลักธรรมในพระพทุ ธศาสนา กลมุ่ สาระการเรียนรสู้ ังคมศึกษา ศาสนา
และวัฒนธรรม รายวชิ า สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม สาหรบั นกั เรยี นระดบั ชน้ั มัธยมศกึ ษาปีที่ 2

1. ภายในหนงั สืออเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ เล่มนีป้ ระกอบไปด้วย

1.1 แบบทดสอบก่อนเรยี น
1.2 เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน
1.3 เน้ือหา
1.4 แบบฝึกหดั
1.5 เฉลยแบบฝึกหัด
1.6 แบบทดสอบหลังเรียน

2. ใหน้ ักเรยี นเลือกประธานกลุ่ม เพอ่ื ดูแลและควบคุมการทางานของสมาชิกภายในกลุ่ม และ
เลอื กเลขานุการเพ่ือบนั ทกึ ผลการทาแบบฝึกหัดของสมาชกิ ในกลุม่

3. นักเรยี นทุกคนตอ้ งร่วมปฏิบตั ิกจิ กรรมและแลกเปลี่ยนเรยี นรู้ร่วมกัน

2

มำตรฐำนกำรเรยี นรู้
สำระที่ 1 ศำสนำ ศีลธรรมและจรยิ ธรรม

มำตรฐำน ส 1.1 รู้ และเขา้ ใจประวัติ ความสาคัญ ศาสดา หลกั ธรรมของพระพุทธศาสนาหรือศาสนา ที่
ตนนับถือและศาสนาอ่ืน มศี รัทธาท่ถี ูกต้อง ยึดมั่นและปฏิบตั ิตามหลกั ธรรมเพื่ออย่รู ว่ มกนั อย่างสนั ติสุข

ตัวชวี้ ดั

ส 1.1 ม.2/8 อธิบายธรรมคุณและข้อธรรมสาคัญในกรอบอรยิ สัจ 4 หรือหลักธรรมของศาสนาทต่ี นนบั ถือ
ตามทก่ี าหนด เห็นคณุ ค่าและนาไปพัฒนาแก้ปญั หาของชมุ ชนและสังคม

สำระกำรเรียนรู้

1. อรยิ สัจ 4
1.2 สมทุ ยั (ธรรมท่คี วรละ)
- สมบัติ 4 วบิ ัติ 4

3

สำระสำคัญ

ข้อธรรมสาคญั ในกรอบอรยิ สัจ 4 ประกอบด้วย ทกุ ข์ สมุทัย นโิ รธ และมรรค เปน็ หลักสาคญั ใน
การดาเนนิ ชีวติ ท่นี าไปสู่ความพ้นทุกข์ หรอื หมดปญั หา ซึง่ ทุกคนควรมีจติ สานึกในพระธรรมคณุ และ
ปฏบิ ัติตามหลกั ธรรม

จุดประสงคก์ ำรเรยี นรู้

1. อธิบายความหมาย วเิ คราะห์การกระทาตามหลักธรรมสาคัญในกรอบอริยสัจ 4
2. ตระหนักและเหน็ คณุ ค่าในหลกั ธรรมในกรอบอริยสัจ 4
3. ปฏิบตั ติ นหลกั ธรรมในกรอบอรยิ สัจ 4

4

กอ่ นศึกษำเน้ือหำในหนงั สืออเิ ลก็ ทรอนกิ ส์
มำลองทำแบบทดสอบกอ่ นเรยี นดกู ่อนนะคะ

5

แเบรื่อบงทสดมสบอัติบ4กว่อบิ นัติเ4รียน

เร่ือง หลักธรรมสำคญั ในกรอบอรยิ สจั 4 (สมบตั ิ 4 วิบตั ิ 4)

คำชี้แจง แบบทดสอบชุดนี้ เปน็ แบบปรนัย 4 ตัวเลือก จานวน 10 ขอ้ 10 คะแนน
คำสัง่ ให้นกั เรียนทาเคร่ืองหมายกากบาท (X) เลอื กข้อทถี่ กู ตอ้ งที่สุดเพียงขอ้ เดียวลงใน
กระดาษคาตอบที่แจกให้

1. คตวิ บิ ัติ ตรงตามขอ้ ใด
ก. เกดิ มาอยใู่ นภพ ถน่ิ หรือประเทศท่ีไม่เจรญิ
ข. เกิดมาร่างกายพิกล พกิ าร
ค. เกิดมาสมยั ทีบ่ ้านเมืองมีทุกขเ์ ข็ญ
ง. ทางานไม่ครบถว้ นต่อเนื่อง

2. กาลวบิ ตั หิ มายถึงวิบัตติ ามขอ้ ใด
ก. เกดิ มาอยใู่ นภพ ถน่ิ หรือประเทศที่ไมเ่ จรญิ
ข. เกิดมารา่ งกายพิกล พิการ
ค. เกิดมาสมัยทบี่ ้านเมืองมีทุกขเ์ ข็ญ
ง. ทางานไม่ครบถ้วนต่อเนือ่ ง

3. นพเกิดมาลืมตาดูโลกกป็ รากฏวา่ เขามีนว้ิ เท้า สบิ เอ็ดนวิ้ แสดงว่า นพ มีสมบตั ิตามข้อใด
ก. คติวบิ ัติ
ข. อปุ ธวิบตั ิ
ค. กาลวิบตั ิ
ง. ปโยควบิ ัติ

4. อบายมุข หมายถึงตามขอ้ ใด
ก. ทางแห่งความเสื่อม
ข. ทางแหง่ ความเจริญ
ค. ทางแห่งความสุข
ง. ทางแห่งความพน้ ทุกข์

6

5. “ปรัชญา เปน็ ลกู ชายคหบดี บ้านของเขาอย่ใู นเมืองจงึ มีโอกาสไดเ้ รยี นหนงั สืออย่างต่อเนอ่ื งจน
สาเรจ็ การศึกษาจากมหาวิทยาลยั เขาเป็นคนบุคลิกภาพดี เมื่อสอบเข้าทางานในบริษัทแหง่ หนึง่ จึง
ผา่ นการสัมภาษณ์ได้คะแนนดี เข้าทางานในบริษัทแห่งนั้นจนกระทั่งได้รบั ตาแหนง่ ที่ในระดับสูง
ขน้ึ ” ข้อความ ดงั กลา่ วแสดงให้เหน็ คุณสมบัติของปรชั ญาในขอ้ ใด

ก. คตสิ มบัติ ปโยคสมบัติ
ข. คตสิ มบตั ิ อุปธสิ มบตั ิ
ค. คตสิ มบตั ิ อุปธิสมบัติ กาลสมบตั ิ
ง. คตสิ มบัติ อุปธิสมบัติ กาลสมบัติ ปโยคสมบตั ิ
6. บุคคลใดจดั อยู่ใน “อุปธวิ บิ ัติ”
ก. นาย ก เรียนหนงั สืออยู่มหาวิทยาลัยกต็ ้องออกกอ่ นจบ เพราะคะแนนไม่ดี
ข. นาย ข จาเปน็ ตอ้ งค้ายาเสพตดิ เพราะนายทนุ บงั คับ
ค. นาย ค รา่ งกายพิการเน่ืองจากโรคโปลิโอ
ง. นาย ง เกิดอยใู่ นชมุ ชนแออัด
7. การกระทาในข้อใดสอดคล้องกบั หลักกรรมดีใหผ้ ล หรือ ให้สมบัติ
ก. หมู่บ้านท่แี ดง อยนู่ ัน้ ยงั ไม่มไี ฟฟ้า และน้าประปา
ข. ถงึ แม้ว่าเหลือง จะไม่ชอบเรียนหนังสือแตค่ ุณแม่กบ็ งั คับใหเ้ รยี น
ค. เขียว ต้องลาออกจากโรงเรียนมาชว่ ยพ่อแม่ทางานเล้ียงครอบครวั
ง. ฟ้า เป็นคนขยันในการทางานให้เธอได้เลื่อนตาแหน่งสูงขึ้น
8. “ประทัด เป็นพนักงานของบริษัททีม่ ีความซ่ือสตั ย์ แต่หวั หน้างานเขามักจะให้ ประทัดทาบัญชีที่
สูงกวา่ ความเปน็ จริง แต่ประทดั ปฏิเสธเสมอ หัวหนา้ งานจึงไม่ชอบประทัด” ข้อความดังกลา่ ว
สอดคลอ้ งกับเร่ืองใด
ก. คติวิบตั ิ
ข. อปุ ธวิ ิบัติ
ค. กาลวบิ ตั ิ
ง. ปโยควิบัติ

7

9. การกระทาความดีกบั ใคร ๆ ต้องดดู ้วยว่าเขาชอบ เขาต้องการหรือไม่ หากเขาไมช่ อบไม่ต้องการ
การกระทาอาจไมไ่ ดผ้ ลหรอื อาจเกดิ ผลเสียได้ ข้อความน้ีกล่าวถงึ วิบตั ิขอ้ ใด

ก. คตวิ ิบัติ
ข. อุปธวิ ิบัติ
ค. กาลวบิ ัติ
ง. ปโยควิบตั ิ
10. การมบี ุคลิกภาพท่ีดี มีรูปรา่ งสวยงาม หนา้ ตายม้ิ แย้มแจม่ ใส จัดเปน็ สมบตั ขิ ้อใด
ก. คตสิ มบัติ
ข. อปุ ธิสมบัติ
ค. กาลสมบัติ
ง. ปโยคสมบตั ิ

8

เฉลยแบบทดสอบกอ่ นเรียน
เรื่อง หลกั ธรรมสำคัญในกรอบอรยิ สัจ 4

สมบตั ิ 4 วิบตั ิ 4

1. ก
2. ค
3. ข
4. ก
5. ง
6. ค
7. ง
8. ค
9. ค
10. ข.

9

หลังจำกทที่ ำแบบทดสอบกอ่ นเรยี นแล้ว
ได้คะแนนเทำ่ ไหรก่ นั เอ่ย

ขอใหเ้ รม่ิ ศกึ ษำเนอื้ หำเพ่ือให้สอบหลงั เรียนได้
คะแนนมำกข้ึนต่อไป

10

หลกั ธรรมสำคัญในกรอบอรยิ สจั 4

สมบตั ิ 4

หมายถงึ ข้อดี ความเพียบพร้อม ความสมบรู ณ์แหง่ องค์ประกอบต่าง ๆ ซึง่ อานวยแก่
การใหผ้ ลของกรรมดี และไมเ่ ปดิ ช่องให้กรรมช่ัวแสดงผล หรอื สว่ นประกอบอานวยชว่ ยเสรมิ
กรรมดี ประกอบด้วย

1. คตสิ มบัติ สมบัตแิ ห่งคติ, ถึงพรอ้ มด้วยคติ, คตใิ หใ้ นช่วงยาวหมายถึงเกดิ ในกาเนิด
อันอานวย หรือท่เี กดิ อนั เจริญ ในช่วงสนั้ หมายถงึ ทีอ่ ยู่ ที่ไป ทางดาเนนิ ดีหรอื ทาถูกเรอื่ ง ถกู ท่ี
คือ กรณีนัน้ สภาพแวดล้อมนั้น สถานการณ์นนั้ ถนิ่ ทน่ี นั้ ตลอดถงึ แนวทางดาเนนิ ชีวติ ขณะนั้น
เออื้ อานวยแก่การกระทาความดี หรอื การเจริญงอกงามของความดี ทาให้ความดปี รากฏผล
โดยง่าย

2. อุปธสิ มบตั ิ สมบตั แิ ห่งรา่ งกาย, ถงึ พร้อมด้วยรปู กาย, รปู กายให้; ในช่วงยาว
หมายถงึ มีกายสงา่ สวยงาม บุคลกิ ภาพดี ในช่วงสั้นหมายถึง รา่ งกายแข็งแรง มีสขุ ภาพดี

3. กาลสมบัติ สมบัตแิ ห่งกาล, ถึงพร้อมด้วยกาล, กาลให;้ ในช่วงยาว หมายถึง เกิด
อยู่ในสมยั ท่โี ลกมคี วามเจรญิ หรือบ้านเมืองสงบสขุ มีการปกครองทด่ี ี คนในสงั คมอยู่ใน
ศลี ธรรม สามัคคกี นั ยกยอ่ งคนดี ไมส่ ่งเสรมิ คนชวั่ ในชว่ งสั้นหมายถงึ ทาถูกกาล ถูกเวลา

4. ปโยคสมบัติ สมบัติแห่งการประกอบ, ถึงพร้อมดว้ ยการประกอบความเพียร,
กิจการให้; ในช่วงยาวหมายถึงฝักใฝใ่ นทางทีถ่ ูก นาความเพียรไปใช้ขวนขวายประกอบการที่
ถกู ต้องดีงาม มปี กติประกอบกิจการงานที่ถกู ต้อง ทาแต่ความดงี ามอยแู่ ลว้ ในชว่ งสั้นหมายถึง
เม่ือทากรรมดี ก็ทาให้ถงึ ขนาด ทาจริงจัง ใหค้ รบถว้ นตามหลกั เกณฑ์ ใช้วธิ กี ารทเี่ หมาะกบั
เร่อื ง หรือทาความดตี ่อเน่ืองมาเปน็ พ้ืนแล้ว กรรมดีทีท่ าเสริมเขา้ อีก จึงเหน็ ผลไดง้ ่าย

11

วบิ ตั ิ 4

วิบตั ิ หมายถงึ ข้อเสีย,จุดอ่อน,ความบกพร่องแห่งองค์ประกอบต่าง ๆ ซึ่งไม่อานวยแก่
การให้ผลดขี องกรรมดี แต่เปิดชอ่ งใหก้ รรมช่วั แสดงผล หรือส่วนประกอบบกพร่อง เปดิ ชอ่ งให้
กรรมช่วั ประกอบดว้ ย

1. คติวบิ ัติ วิบตั แิ หง่ คติ, คตเิ สีย; ในชว่ งยาวหมายถงึ เกิดในกาเนิดตา่ ทราม หรอื ที่
เกิดอนั ไรค้ วามเจรญิ ในชว่ งสนั้ หมายถงึ ท่ีอยู่ ท่ีไป ทางดาเนินไมด่ ี หรือทาไม่ถูกเรื่องไม่ถูกที่ คือ
กรณนี ัน้ สภาพแวดลอ้ มนนั้ สถานการณ์น้นั ถน่ิ นน้ั ตลอดถึงแนวทางดาเนินชีวติ ขณะนนั้ ไม่
เออ้ื อานวยแก่การกระทาความดหี รือการเจรญิ งอกงามของความดี แตก่ ลบั เปิดทางให้แก่ความ
ชวั่ และผลร้าย

2. อปุ ธิวิบตั ิ วิบัติแหง่ ร่างกาย, รูปกายเสยี ; ในชว่ งยาวหมายถึงร่างกายวิกล วกิ าร ไม่
งดงาม บคุ ลิกภาพไมด่ ี ในช่วงสั้นหมายถึงสุขภาพไม่ดี เจบ็ ป่วย มีโรคมาก

3. กาลวิบตั ิ วิบัตแิ หง่ กาล, กาลเสยี ; ในชว่ งยาวหมายถึง เกิดอยู่ในสมัยที่โลกไม่มี
ความเจริญ หรอื บา้ นเมอื งมีแตภ่ ัยพบิ ัติ ผปู้ กครองไม่ดี สังคมเสือ่ มจากศีลธรรม มกี ารกดขี่
เบียดเบียนกันมาก ยกย่องคนช่วั บบี คั้นคนดี ในชว่ งส้นั หมายถึงทาผดิ กาลผิดเวลา

4. ปโยควิบัติ วิบัตแิ ห่งการประกอบ, กิจการเสยี ; ในช่วงยาวหมายถึงฝักใฝ่ในทางท่ี
ผดิ ประกอบกจิ การงานทผ่ี ิด หรือมีปกติชอบกระทาแตค่ วามชั่ว ในช่วงสนั้ หมายถงึ เม่ือกระทา
กรรมดี ก็ไม่ทาให้ถึงขนาด ไม่ครบถ้วนตามหลกั เกณฑ์ ทาจับจด ใช้วธิ กี ารไมเ่ หมาะกับเรื่อง
หรือเม่อื ประกอบความดีต่อเน่ืองมา แต่กลับทาความชัว่ หกั ลา้ งเสีย

12

วบิ ัติ 4 ประการนี้ เปน็ ส่งิ ทจี่ ะตอ้ งนามาประกอบการพิจารณาในเร่ืองการใหผ้ ลของกรรม
เพราะการปรากฏของวบิ าก นอกจากอาศัยเหตุคือกรรมแล้ว ยังต้องอาศัยฐานคือ คติ อุปธิ กาละ
และปโยคะ เปน็ ปัจจัยประกอบด้วย กลา่ วคอื จะต้องพิจารณา กรรมนยิ าม โดยสัมพนั ธ์กับปจั จยั
ท้งั หลายทเี่ ปน็ ไปตามนิยามอื่น ๆ ด้วย เพราะนิยาม หรือกฎธรรมชาติน้ันมีหลายอยา่ ง มิใช่มีแต่
กรรมนยิ ามอยา่ งเดียว

13

ใบงำนท่ี 1 เรอ่ื ง สมบตั ิ 4 วิบตั ิ 4

คำช้ีแจง ให้นกั เรยี นอ่ำนกรณศี กึ ษำ แล้วตอบคำถำม

กรณศี กึ ษำท่ี 1

ดนัยเป็นบุตรชายคนเดียวของพ่อแม่ ซึ่งเป็นนักธุรกิจชั้นนาของประเทศไทย พ่อบอกกับ
ดนัยว่า ดนัยโชคดีท่ีเกิดมาในยุคท่ีเมืองไทยมีความเจริญรุ่งเรือง ไม่เหมือนสมัยที่พ่อยังเป็นเด็ก
บ้านเมืองเพิ่งมีการเปล่ียนแปลงมาเป็นระบอบประชาธิปไตยไม่นาน ตอนนั้นประเทศกาลังพัฒนา
ประชาชนกย็ งั มวี ถิ ีชวี ิตไม่สะดวกสบายเหมอื นปจั จบุ ัน

เมื่อดนัยเรียนจบปริญญาเอก เขาได้ทางานท่ีเขาชอบ โดยเข้ารับราชการใน
กระทรวงวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี เขามีผลงานการค้นคว้าทดลอง การนาพืชสมุนไพรไทยไปทา
ยารักษาโรค จนเป็นที่รู้จักกันอย่างแพร่หลาย หัวหน้างานของดนัยสนับสนุนงานของเขาทุกด้าน
ดนัยจึงมีกาลังใจทางานและอุทิศเวลาให้กับการพัฒนาคุณภาพสมุนไพรไทย และทดลองนาพืช
สมุนไพรไปใช้รักษาโรคได้หลายโรค จากน้ันเขามีโอกาสไปศึกษาดูงานต่างประเทศหลายประเทศ
เน่ืองจากเขาเป็นคนที่มีรูปร่างหน้าตาสูงใหญ่ บุคลิกดี ทาให้เขาสามารถเข้าสังคมกับคนได้ทุกชาติ
ทุกชนชั้น และได้รับความร่วมมือจากเพ่ือนร่วมงานทุกคน ปัจจุบันน้ีเขาได้รับรางวัลดีเด่นทางด้าน
วิทยาศาสตร์หลายรางวัล ซึ่งเป็นรางวัลระดับประเทศเป็นส่วนใหญ่ และยังได้รับรางวัลระดับ
นานาชาตอิ กี ดว้ ย

คำถำม
 ดนยั ประสบผลสาเรจ็ ในชวี ิตเน่ืองจากมีหลักกรรมในข้อใด จงอธบิ าย พร้อมยกตัวอย่างประกอบ

14

กรณีศกึ ษำที่ 2

นพเป็นชายหนุ่มที่มีขาพิการลีบไป 1 ข้าง เขาต้องเดินลากขาดูแล้วน่าสงสาร เขาอยู่ใน
หมู่บ้านเล็ก ๆ ไกลจากเส้นทางการคมนาคม ทางเข้าหมู่บ้านเป็นถนนดิน เขาขี่จักรยานไปโรงเรียน
บางวันฝนตกดินเปียกเละไม่สามารถขี่จักรยานได้ เขาต้องแบกจักรยานข้ามทางดินท่ีเปียกและล่ืน
ถึงจะลาบากอยา่ งไรนพก็ไมท่ ้อถอย

เมื่อครั้งที่นพเรียนอยู่ในระดับช้ันมัธยมศึกษานั้น เขาจัดได้ว่า เป็นนักเรียนที่เรียนเก่งมาก
เขาสอบได้ที่ 1 เป็นประจา เขามีความสามารถพิเศษทางด้านการวาดภาพ เมื่อเขาเรียนอยู่ใน
มหาวิทยาลัย เขาก็สามารถร่วมกิจกรรมต่าง ๆ กับเพ่ือนนักศึกษาอยู่เสมอ เป็นการสร้างเสริม
ประสบการณ์ชวี ติ ใหก้ ับเขา

เมื่อเขาเรียนจบระดับปริญญาตรีแล้ว เขาก็ไปสมัครงานตามบริษัทต่าง ๆ เก่ียวกับการ
ออกแบบตกแต่งภายในอาคารตามท่ีเขาถนัด แต่ปรากฏว่าเม่ือฝ่ายรับสมัครงานเห็นบุคลิกรูปร่าง
หน้าตาของเขาแล้วต่างก็ปฏิเสธท่ีจะรับเขาเข้าทางาน โดยมากบริษัทเหล่านั้นจะรับพนักงานท่ีมี
ผใู้ หญ่ฝากเขา้ ทางาน แต่ในทส่ี ุดนพก็ได้เข้าทางานในบริษัทแห่งหนึ่งท่ีเขาขาดพนักงานฝา่ ยธุรการทา
หนา้ ทร่ี บั -ส่งหนงั สอื ลงทะเบยี นหนงั สอื

คำถำม
 นพไม่ประสบผลสาเรจ็ ในการทางานและการดาเนนิ ชีวติ เนื่องจากขาดสง่ิ สนับสนุนซงึ่ สอดคล้องกบั

หลักกรรมในเร่ืองใด

15

เฉลยใบงำนที่ 1 เร่ือง สมบัติ 4 วิบตั ิ 4

คำชแ้ี จง ใหน้ กั เรียนอ่ำนกรณศี กึ ษำ แล้วตอบคำถำม

กรณศี ึกษำที่ 1

ดนัยเป็นบุตรชายคนเดียวของพ่อแม่ ซึ่งเป็นนักธุรกิจชั้นนาของประเทศไทย พ่อบอกกับ
ดนัยว่า ดนัยโชคดีท่ีเกิดมาในยุคที่เมืองไทยมีความเจริญรุ่งเรือง ไม่เหมือนสมัยท่ีพ่อยังเป็นเด็ก
บ้านเมืองเพ่ิงมีการเปลี่ยนแปลงมาเป็นระบอบประชาธิปไตยไม่นาน ตอนน้ันประเทศกาลังพัฒนา
ประชาชนกย็ งั มีวถิ ชี ีวิตไมส่ ะดวกสบายเหมือนปจั จุบนั

เม่ือดนัยเรียนจบปริญญาเอก เขาได้ทางานท่ีเขาชอบ โดยเข้ารับราชการใน
กระทรวงวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี เขามีผลงานการค้นคว้าทดลอง การนาพืชสมุนไพรไทยไปทา
ยารักษาโรค จนเป็นที่รู้จักกันอย่างแพร่หลาย หัวหน้างานของดนัยสนับสนุนงานของเขาทุกด้าน
ดนัยจึงมีกาลังใจทางานและอุทิศเวลาให้กับการพัฒนาคุณภาพสมุนไพรไทย และทดลองนาพืช
สมุนไพรไปใช้รักษาโรคได้หลายโรค จากน้ันเขามีโอกาสไปศึกษาดูงานต่างประเทศหลายประเทศ
เนื่องจากเขาเป็นคนทีม่ รี ูปรา่ งหนา้ ตาสูงใหญ่ บุคลกิ ดี ทาใหเ้ ขาสามารถเข้าสังคมกบั คนได้ทุกชาติทุก
ชนชั้น และได้รับความร่วมมือจากเพ่ือนร่วมงานทุกคน ปัจจุบันน้ีเขาได้รับรางวัลดีเด่นทางด้าน
วิทยาศาสตร์หลายรางวัล ซึ่งเป็นรางวัลระดับประเทศเป็นส่วนใหญ่ และยังได้รับรางวัลระดับ
นานาชาติอกี ด้วย

คำถำม
 ดนยั ประสบผลสาเร็จในชวี ติ เนื่องจากมีหลักกรรมในข้อใด จงอธิบาย พร้อมยกตัวอย่างประกอบ
ดนยั มหี ลักกรรมในเรอ่ื ง สมบัติ 4 คอื
1. คติสมบตั ิ ดนยั เกดิ ในประเทศทเี่ จรญิ
2. อุปธสิ มบตั ิ ดนยั เป็นผู้มรี ปู รา่ งสง่างาม บุคลกิ ดี เปน็ ท่ชี นื่ ชมของคนทค่ี บหาสมาคมดว้ ย
3. กาลสมบตั ิ ดนยั อยใู่ นสมยั ท่ีประเทศไทยมีความเจริญ และสงั คมยกยอ่ งคนดี มผี ปู้ กครองดี คือ

หัวหนา้ งานของเขาสนบั สนนุ ดนัยในการค้นคว้าทดลองการนาพืชสมนุ ไพรไปใช้ในการทายารักษาโรคจนกระท่ัง
มผี ลงานออกมาหลายอย่าง 4. ปโยคสมบตั ิ ดนัยมีความต้งั ใจจริงในการทดลองนาพชื สมุนไพรไทยไปใช้ในการ
ทายารักษาโรคไดห้ ลายชนดิ จนกระทั่งผลงานเปน็ ทย่ี อมรับท้งั ในระดับประเทศและระดบั นานาชาติ ทาใหเ้ ขา
ไดร้ ับไดร้ ับรางวลั รางวัลดเี ด่นทางด้านวิทยาศาสตรห์ ลายรางวัล

16

กรณศี ึกษำที่ 2

นพเป็นชายหนุ่มที่มีขาพิการลีบไป 1 ข้าง เขาต้องเดินลากขาดูแล้วน่าสงสาร เขาอยู่ใน
หมู่บ้านเล็ก ๆ ไกลจากเส้นทางการคมนาคม ทางเข้าหมู่บ้านเป็นถนนดิน เขาข่ีจักรยานไปโรงเรียน
บางวันฝนตกดินเปียกเละไม่สามารถขี่จักรยานได้ เขาต้องแบกจักรยานข้ามทางดินที่เปียกและลื่น
ถึงจะลาบากอยา่ งไรนพกไ็ มท่ ้อถอย

เม่ือคร้ังที่นพเรียนอยู่ในระดับช้ันมัธยมศึกษาน้ัน เขาจัดได้ว่า เป็นนักเรียนที่เรียนเก่งมาก
เขาสอบได้ที่ 1 เป็นประจา เขามีความสามารถพิเศษทางด้านการวาดภาพ เมื่อเขาเรียนอยู่ใน
มหาวิทยาลัย เขาก็สามารถร่วมกิจกรรมต่าง ๆ กับเพื่อนนักศึกษาอยู่เสมอ เป็นการสร้างเสริม
ประสบการณ์ชีวติ ใหก้ บั เขา

เมื่อเขาเรียนจบระดับปริญญาตรีแล้ว เขาก็ไปสมัครงานตามบริษัทต่าง ๆ เกี่ยวกับการ
ออกแบบตกแต่งภายในอาคารตามที่เขาถนัด แต่ปรากฏว่าเมื่อฝ่ายรับสมัครงานเห็นบุคลิกรูปร่าง
หน้าตาของเขาแล้วต่างก็ปฏิเสธที่จะรับเขาเข้าทางาน โดยมากบริษัทเหล่าน้ันจะรับพนักงานที่มี
ผใู้ หญ่ฝากเข้าทางาน แต่ในทีส่ ดุ นพกไ็ ดเ้ ข้าทางานในบริษัทแห่งหนงึ่ ทเี่ ขาขาดพนักงานฝ่ายธุรการทา
หนา้ ทีร่ ับ-สง่ หนงั สอื ลงทะเบียนหนังสือ

คำถำม
 นพไม่ประสบผลสาเร็จในการทางานและการดาเนินชวี ิต เนื่องจากขาดสิ่งสนับสนุนซึง่ สอดคลอ้ ง
กับหลกั กรรมในเรอ่ื งใด

สอดคลอ้ งกับหลกั กรรมในเร่ือง วบิ ัติ 4 คอื
1. คตวิ ิบตั ินพเกดิ ในดนิ แดนท่ีไม่เจรญิ การดาเนินชีวิตของเขาจึงค่อนข้างลาบาก ขาดส่งิ

อานวยความสะดวก
2. อปุ ธิวิบตั นิ พเกดิ มารูปรา่ งพกิ าร ขาลบี บคุ ลิกไม่สง่างาม ทาให้ผู้ที่ได้พบเหน็ มีความ

รังเกยี จ เพื่อนชอบลอ้ เลียน เวลาสมคั รงานบรษิ ทั ตา่ ง ๆ ก็มักปฏเิ สธ
3. กาลวบิ ัตสิ ภาพสังคมทเ่ี ขาอยใู่ นยุคนั้นขาดคุณธรรม โดยเฉพาะบรษิ ัทท่ีเขาสมัครงานกไ็ ม่

รับเขาไม่ได้ดคู นทผี่ ลงานหรือความสามารถ
4. ปโยควิบตั นิ พไม่ไดท้ างานตามความสามารถของเขา หรือไม่ไดท้ างานตามความถนัดจงึ

ขาดโอกาสทีจ่ ะแสดงฝีมอื หรือความสามารถให้เปน็ ทป่ี รากฎ

17

ศึกษำเนื้อหำในหนังสอื อเิ ลก็ ทรอนิกสเ์ สรจ็ สิน้ มำ
ลองทำแบบทดสอบหลังเรียน

เพอ่ื วดั ควำมรคู้ วำมเขำ้ ใจหลังเรียนกันคะ่

18

แเบรื่อบงทสดมสบอัติบ4หวลบิ ังัตเิ ร4ยี น

เรอ่ื ง หลักธรรมสำคญั ในกรอบอรยิ สัจ 4 (สมบตั ิ 4 วบิ ัติ 4)

คำช้แี จง แบบทดสอบชดุ น้ี เป็นแบบปรนัย 4 ตวั เลอื ก จานวน 10 ขอ้ 10 คะแนน
คำส่ัง ใหน้ ักเรยี นทาเคร่ืองหมายกากบาท (X) เลือกข้อทีถ่ ูกตอ้ งท่ีสดุ เพียงข้อเดยี วลงใน
กระดาษคาตอบท่ีแจกให้
1. การกระทาความดีกบั ใคร ๆ ตอ้ งดดู ้วยว่าเขาชอบ เขาต้องการหรือไม่ หากเขาไม่ชอบไมต่ ้องการ
การกระทาอาจไมไ่ ด้ผลหรืออาจเกิดผลเสยี ได้ ข้อความนี้กล่าวถงึ วบิ ัติข้อใด

ก. คตวิ ิบัติ
ข. อปุ ธิวบิ ตั ิ
ค. กาลวบิ ตั ิ
ง. ปโยควบิ ตั ิ
2. การมบี ุคลกิ ภาพทดี่ ี มีรปู ร่างสวยงาม หนา้ ตายม้ิ แย้มแจ่มใส จดั เป็นสมบัติข้อใด
ก. คติสมบัติ
ข. อุปธสิ มบตั ิ
ค. กาลสมบตั ิ
ง. ปโยคสมบตั ิ
3. การกระทาในข้อใดสอดคล้องกับหลักกรรมดีให้ผล หรอื ให้สมบัติ
ก. หมู่บา้ นท่ีแดง อยนู่ ้ันยงั ไม่มไี ฟฟา้ และนา้ ประปา
ข. ถงึ แมว้ ่าเหลือง จะไมช่ อบเรียนหนังสอื แต่คุณแม่กบ็ ังคับให้เรยี น
ค. เขียว ตอ้ งลาออกจากโรงเรียนมาชว่ ยพ่อแมท่ างานเล้ียงครอบครัว
ง. ฟ้า เป็นคนขยนั ในการทางานให้เธอได้เล่ือนตาแหน่งสงู ขึ้น
4. อบายมุข หมายถงึ ตามขอ้ ใด
ก. ทางแหง่ ความเส่ือม
ข. ทางแหง่ ความเจริญ
ค. ทางแหง่ ความสุข
ง. ทางแห่งความพน้ ทุกข์

19

5. คตวิ บิ ัติ ตรงตามข้อใด
ก. เกดิ มาอยใู่ นภพ ถ่ินหรือประเทศท่ีไม่เจริญ
ข. เกิดมาร่างกายพิกล พิการ
ค. เกดิ มาสมัยท่บี ้านเมืองมีทุกข์เข็ญ
ง. ทางานไม่ครบถว้ นต่อเน่ือง

6. บคุ คลใดจดั อยู่ใน “อุปธวิ ิบตั ิ”
ก. นาย ก เรียนหนงั สืออยู่มหาวิทยาลยั ก็ตอ้ งออกกอ่ นจบ เพราะคะแนนไม่ดี
ข. นาย ข จาเปน็ ต้องคา้ ยาเสพติดเพราะนายทนุ บังคับ
ค. นาย ค รา่ งกายพิการเนื่องจากโรคโปลโิ อ
ง. นาย ง เกดิ อยใู่ นชมุ ชนแออัด

7. นพเกิดมาลืมตาดโู ลกก็ปรากฏว่าเขามนี ้ิวเท้า สบิ เอ็ดน้วิ แสดงว่า นพ มีสมบัตติ ามข้อใด
ก. คตวิ บิ ัติ
ข. อปุ ธวบิ ตั ิ
ค. กาลวิบตั ิ
ง. ปโยควิบตั ิ

8. “ประทดั เป็นพนักงานของบริษัททม่ี ีความซื่อสัตย์ แต่หัวหน้างานเขามักจะให้ ประทัดทาบญั ชที ี่
สงู กว่าความเปน็ จรงิ แต่ประทดั ปฏเิ สธเสมอ หัวหน้างานจงึ ไมช่ อบประทดั ” ข้อความดังกลา่ ว
สอดคล้องกับเร่ืองใด

ก. คติวิบตั ิ
ข. อุปธวิ ิบัติ
ค. กาลวบิ ัติ
ง. ปโยควบิ ตั ิ

20

9. กาลวบิ ัติหมายถงึ วบิ ัติตามข้อใด
ก. เกิดมาอยู่ในภพ ถนิ่ หรือประเทศทีไ่ มเ่ จริญ
ข. เกิดมารา่ งกายพิกล พิการ
ค. เกดิ มาสมัยที่บ้านเมืองมีทุกข์เข็ญ
ง. ทางานไม่ครบถว้ นต่อเนอ่ื ง

10. “ปรัชญา เปน็ ลกู ชายคหบดี บ้านของเขาอยใู่ นเมืองจงึ มโี อกาสได้เรยี นหนงั สอื อยา่ งต่อเน่อื งจน
สาเรจ็ การศึกษาจากมหาวิทยาลัย เขาเป็นคนบคุ ลิกภาพดี เมอื่ สอบเขา้ ทางานในบริษัทแห่งหนึง่ จึง
ผา่ นการสัมภาษณ์ได้คะแนนดี เขา้ ทางานในบริษทั แห่งนน้ั จนกระท่ังได้รบั ตาแหน่งท่ีในระดบั สงู ขึ้น”
ขอ้ ความ ดงั กลา่ วแสดงให้เห็นคุณสมบตั ิของปรชั ญาในข้อใด

ก. คตสิ มบตั ิ ปโยคสมบัติ
ข. คติสมบัติ อปุ ธิสมบัติ
ค. คติสมบัติ อปุ ธสิ มบัติ กาลสมบัติ
ง. คติสมบัติ อปุ ธสิ มบตั ิ กาลสมบัติ ปโยคสมบตั ิ

21

.

เฉลยแบบทดสอบหลังเรยี น
เรือ่ ง หลกั ธรรมสำคญั ในกรอบอริยสัจ 4

สมบัติ 4 วบิ ัติ 4

1. ค
2. ข
3. ง
4. ก
5. ก
6. ค
7. ข
8. ค
9. ค
10. ง

22

บรรณำนกุ รม

วิทย์ วศิ ทเวทย์,เสฐยี รพงษ์ วรรณปก. (2559). พระพุทธศำสนำ ม.2. กรงุ เทพฯ.
สานกั พมิ พอ์ ักษรเจริญทัศน์.

พระมหามนัส กติ ตฺ ิสาโร. (2558). พระพุทธศำสนำ ม.2. กรุงเทพฯ
สานักพิมพส์ ถาบันพฒั นาวิชาการ.

พจนานกุ รมพทุ ธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม. (2547). วิบตั ิ 4 (1).
สืบค้นจาก https://84000.org/tipitaka/dic/d_item.php?i=175.

พจนานุกรมพทุ ธศาสตร์ ฉบบั ประมวลธรรม. (2547). วิบัติ 4 (2).
สบื คน้ จาก https://84000.org/tipitaka/dic/d_item.php?i=176.

พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบบั ประมวลธรรม. (2547). สมบัติ 4.
สืบค้นจาก https://84000.org/tipitaka/dic/d_item.php?i=177.

เสรชี น เสรีธรรม. (2021). สมบตั ิ สมบตั ิ 4 วิบตั ิ 4
สบื ค้นจาก http://dhamma.serichon.us/2021/04/05/สมบัติ สมบตั ิ 4 วบิ ัติ 4.

23