9สึนามิ

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์

กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
รายวชิ าโลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ รหสั วชิ า ว30104

ชน้ั มัธยมศึกษาปีท่ี 6

นางพชั รี คูณทอง
ตําแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชีย่ วชาญ

ชดุ ที่ 9 สึนามิ

คำนำ

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ เร่ือง กระบวนการเปล่ียนแปลงภายในโลก
ชั้นมัธยมศกึ ษาปีท่ี 6 จัดทาข้ึนเพ่ือเป็นส่อื นวตั กรรมประกอบการจัดกิจกรรมการเรียนการสอน
รายวิชาโลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ รหัสวิชา ว30104 เพ่ือให้ผู้เรียนใช้ประกอบกิจกรรมการ
เรียนการสอนและสามารถเรียนรู้ด้วยตนเอง นาไปใชใ้ นการเรียนการสอนซอ่ มเสรมิ ได้ หรือใชใ้ น
การสอนแทนได้เป็นอย่างดี เพื่อให้ผู้เรียนมีความรู้ ความเข้าใจและพัฒนาผลสัมฤทธ์ิทางการ
เรี ย น ของผู้ เรี ย น กลุ่ มส าร ะการ เรี ยน รู้ วิทย าศาส ตร์ เป็น น วัตกรร มท่ีช่ว ยล ดบทบาทของครู
ตามแนวทางการปฏิรูปการเรียนรู้ที่ยึดผู้เรียนเป็นสาคัญ เป็นกิจกรรม การเรียนรู้ที่ส่งเสริมให้
ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้ได้ด้วยตนเอง ทาเป็น คิดเป็น แก้ปัญหาได้ สามารถพัฒนาตนเอง ได้เต็ม
ตามศกั ยภาพ ซง่ึ สอดคล้องกบั หลกั สูตรแกนกลางการศกึ ษาข้นั พน้ื ฐาน พุทธศักราช 2551 (ฉบับ
ปรับปรุง พ.ศ.2560) ที่มุ่งเน้นให้ผู้เรียนได้รับการพัฒนาท้ังด้านความรู้ กระบวนการคิด
กระบวนการสืบเสาะหาความรู้ การแก้ปัญหา ความสามารถในการส่ือสาร การตัดสนิ ใจ การนา
ความรูไ้ ปใช้ในชีวติ ประจาวัน ตลอดจนส่งเสริมให้ผูเ้ รยี นมีจิตวทิ ยาศาสตร์คณุ ธรรมและค่านิยมท่ี
ถกู ตอ้ งเหมาะสม

ผู้จัดทาหวังเป็นอย่างย่ิงว่า ชุดกิจกรรมการเรียนรู้วิทยาศาสตร์น้ีจะทาให้ผู้เรียน
มีความรู้ ความเข้าใจในเร่ืองโลกและการเปลี่ยนแปลงของเปลือกโลกได้เป็นอย่างดี มีทักษะ
กระบวนการทางวิทยาศาสตร์ และมีผลสัมฤทธ์ิทางการเรียนสูงขึ้น สามารถใชเ้ พ่ือศึกษาค้นคว้า
ด้วยตนเองเป็นส่ือท่ีมีประสิทธิภาพ สามารถอานวยประโยชน์ต่อการเรียนการสอนให้บรรลุ
วตั ถปุ ระสงคข์ องหลักสตู รได้

พชั รี คณู ทอง

โดย นางพชั รี คูณทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครูเชีย่ วชาญ ก

สำรบญั ชดุ ท่ี 9 สึนามิ

เร่ือง หน้ำ
คำนำ ก
สำรบญั ข
คำชี้แจงเกี่ยวกับกำรใชช้ ดุ กิจกรรมกำรเรียนรู้วทิ ยำศำสตร์ ค
แผนภูมิลำดับขน้ั ตอนกำรใช้ชุดกิจกรรมกำรเรยี นรู้วิทยำศำสตร์ ง
คำชีแ้ จงกำรใชช้ ดุ กจิ กรรมกำรเรยี นรู้วทิ ยำศำสตร์สำหรบั ครู จ
คำช้ีแจงกำรใชช้ ุดกจิ กรรมกำรเรียนรู้วทิ ยำศำสตรส์ ำหรับนกั เรยี น ช
1
สาระการเรยี นรู้ / มาตรฐานการเรยี นรู้ / ตัวชี้วัด 1
จุดประสงค์การเรียนรู้ 2
แนวความคิดต่อเน่ือง 4
สาระสาคัญ 5
แบบทดสอบกอ่ นเรียน 8
บตั รเนือ้ หา ชุดท่ี 9 เรอ่ื ง สึนามิ 25
บตั รกิจกรรมท่ี 9.1 เรอื่ ง แบบจาลองการเกิดสนึ ามิ 29
บัตรกิจกรรมที่ 9.2 ผังมโนทศั น์ เร่อื ง สึนามิ 30
บตั รกิจกรรมท่ี 9.3 ถอดบทเรียน เรือ่ ง สนึ ามิ 31
แบบฝกึ หดั เร่ือง สึนามิ 33
แบบทดสอบหลงั เรียน 36
กระดาษคาตอบแบบทดสอบกอ่ นเรยี นและหลงั เรียน
37
บรรณำนกุ รม
38
ประวตั ยิ อ่ ผูจ้ ดั ทำ

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครูเชย่ี วชาญ ข

ชุดท่ี 9 สึนามิ

คำชแี้ จงเกี่ยวกบั ชดุ กิจกรรมกำรเรยี นรู้วทิ ยำศำสตร์

1. ชุดกิจกรรมการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ หน่วยการเรียนรู้ที่ 2 เร่ือง กระบวนการ
เปลี่ยนแปลงภายในโลก กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี เพื่อใช้ประกอบการ
จัดการเรียนรู้ รายวิชาโลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ รหัสวิชา ว30104 ชั้นมัธยมศึกษาปีท่ี 6
โดยให้สอดคล้องตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 (ฉบับปรับปรุง
พ.ศ. 2560) กระทรวงศกึ ษาธิการ หลักจิตวิทยาการเรียนรู้ ยึดแนวทางการฝึกทเ่ี หมาะสมกับระดับ
และวัย เพ่ือให้นักเรียนเกิดความกระตือรือร้น มีความสุขในการทากิจกรรมการเรียนรู้ และเพื่อ
ส่งเสริมเจตคติท่ีดี นักเรียนจะได้พัฒนากระบวนการคิด กระบวนการตัดสินใจ กระบวนการ
แก้ปัญหา และสามารถนาความรู้ไปใช้ในชีวิตประจาวันได้ มุ่งเน้นพัฒนาผู้เรียนให้เกิดการเรียนรู้
เขา้ ใจหลักการทางวิทยาศาสตร์ เกิดทกั ษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ วิธสี ารวจตรวจสอบข้อมูล
การคิดแก้ปัญหา ตลอดจนการเสริมสร้างจิตวิทยาศาสตร์ ซ่ึงประกอบด้วยชุดกิจกรรมการเรียนรู้
จานวน 9 ชุด ดงั นี้

ชุดท่ี 1 เรือ่ ง ข้อมูลในการศึกษาและแบง่ ช้ันโครงสรา้ งโลก
ชดุ ท่ี 2 เรอ่ื ง การแบง่ ช้นั โครงสร้างโลก
ชดุ ที่ 3 เรื่อง แนวคดิ ของทฤษฎที วีปเลื่อนและหลกั ฐานสนับสนุน
ชุดที่ 4 เรื่อง แนวคดิ ของทฤษฎีการแผข่ ยายพื้นสมุทรและหลักฐานสนบั สนุน
ชดุ ที่ 5 เรอ่ื ง การแปรสัณฐานของแผ่นธรณี
ชดุ ท่ี 6 เรื่อง ธรณีสัณฐานและโครงสรา้ งทางธรณีทเี่ กดิ จากการเคลือ่ นที่ของแผน่ ธรณี
ชดุ ท่ี 7 เร่อื ง ภเู ขาไฟระเบดิ
ชดุ ที่ 8 เรอ่ื ง แผน่ ดินไหว
ชดุ ที่ 9 เรอ่ื ง สนึ ามิ
2. ชดุ กิจกรรมการเรียนรูว้ ทิ ยาศาสตรน์ ้ีเปน็ ชุดท่ี 9 เรอ่ื ง สึนำมิ ใชเ้ วลำ 2 ชัว่ โมง
3. ผใู้ ช้ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้วทิ ยาศาสตร์นีค้ วรศึกษาข้นั ตอนการใชช้ ุดกจิ กรรมการเรียนรู้
อย่างละเอียดกอ่ นใช้
ผู้จัดทาหวังเป็นอย่างยิ่งว่า ชุดกิจกรรมการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ชุดน้ี จะมีประโยชน์ต่อ
นักเรียนและผู้สนใจท่ีจะนาไปใช้สอนและฝึกเด็กในปกครองในการพัฒนากระบวนการเรียนรู้
วทิ ยาศาสตร์ใหม้ คี ณุ ภาพมากยง่ิ ขึน้ ต่อไป

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วทิ ยฐานะ ครูเช่ยี วชาญ ค

ชดุ ที่ 9 สนึ ามิ

แผนภมู ลิ ำดับขน้ั ตอนกำรใช้ชุดกิจกรรมกำรเรยี นรูว้ ิทยำศำสตร์

อ่านคาชี้แจงและคาแนะนาในการใช้ชุดกจิ กรรมการเรยี นร้วู ิทยาศาสตร์

ศกึ ษาตัวชี้วัดและจุดประสงค์การเรียนรู้ เสริมพนื้ ฐำน
ทดสอบก่อนเรียน ผมู้ ีพ้ืนฐำนต่ำ

ศกึ ษาชดุ กจิ กรรมการเรียนรู้วทิ ยาศาสตร์ตามข้ันตอน

ประเมนิ ผลการจัดกจิ กรรมการเรียนร้จู ากชุดกิจกรรม

ไมผ่ ่ำน ทดสอบหลงั เรียน
กำรทดสอบ

ผำ่ นกำรทดสอบ

ศกึ ษาชดุ กจิ กรรมการเรียนรวู้ ิทยาศาสตร์เรื่องต่อไป

แผนภูมิลำดบั ข้นั ตอนกำรเรียนโดยใช้ชดุ กจิ กรรมกำรเรยี นร้วู ทิ ยำศำสตร์
ชุดที่ 9 เรื่อง สนึ ำมิ

โดย นางพชั รี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วทิ ยฐานะ ครูเชยี่ วชาญ ง

ชดุ ท่ี 9 สนึ ามิ

คำชแ้ี จงกำรใชช้ ดุ กจิ กรรมกำรเรียนรู้วิทยำศำสตรส์ ำหรับครู

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ท่ีครูผู้สอนได้ศึกษาต่อไปนี้คือ ชุดที่ 9 เร่ือง สึนำมิ
ใช้เวลำในกำรทำกิจกรรม 2 ช่ัวโมง ซึ่งนักเรียนจะได้สารวจ สังเกตและรวบรวม ข้อมูลมาสรุป
เป็นองค์ความรู้ โดยใช้กระบวนการคิด กระบวนการสืบค้นข้อมูล กระบวนการทางสังคม ทักษะ
กระบวนการทางวิทยาศาสตร์ กระบวนการเผชิญสถานการณ์และแก้ปัญหา ผ่านทางกระบวนการ
กลุ่ม เพ่ือช่วยให้การดาเนินการจัดกิจกรรมการเรียนรู้บรรลุจุดประสงค์และมีประสิทธิภาพ
ครผู ู้สอนควรดาเนินการดงั นี้

1. ครูผู้สอนต้องศึกษาและทาความเข้าใจเก่ียวกับคาช้ีแจงการใช้ชุดกิจกรรมการเรียนรู้
สาหรับครู และแผนการจัดการเรยี นรู้ เพ่อื ที่ครูผู้สอนสามารถนาชุดกิจกรรมการเรียนรไู้ ปใช้ในการ
จดั กจิ กรรมการเรียนรู้ได้อยา่ งมีประสิทธิภาพ

2. ครผู สู้ อนเตรียมสื่อการเรยี นการสอนให้พร้อม
3. ก่อนดาเนินการจัดกิจกรรมการจัดการเรียนรู้ ครูต้องเตรียมชุดกิจกรรมการเรียนรู้ไว้
บนโต๊ะประจากลุ่มให้เรียบร้อยและเพียงพอกับนักเรียนในกลุ่มซ่ึงนักเรียนจะได้รับคนละ 1 ชุด
ยกเวน้ ส่ือการสอนท่ตี อ้ งใช้ร่วมกัน
4. ครูต้องชี้แจงใหน้ ักเรียนรู้เก่ียวกับบทบาทของนักเรียนในการใชช้ ุดกจิ กรรมการเรยี นรู้
ดงั น้ี

4.1 ศกึ ษาบทบาทของนักเรียนจากการปฏิบัติกจิ กรรมให้เข้าใจก่อนการเรียนรู้โดยใช้
ชุดกิจกรรมการเรียนรู้

4.2 ปฏิบัติกิจกรรมตามลาดับข้ันตอน อ่านคาช้ีแจงจากใบกิจกรรม เพ่ือจะได้ทราบ
ว่าจะปฏิบัติกิจกรรมอะไร อย่างไร

4.3 นักเรียนต้องต้ังใจปฏิบัติกิจกรรมอย่างเต็มความสามารถ ต้องให้ความร่วมมือ
ชว่ ยเหลือซ่ึงกันและกนั ไมร่ บกวนผอู้ ื่น และไม่ชักชวนเพื่อนให้ออกนอกลนู่ อกทาง

4.4 หลงั จากปฏบิ ัตกิ จิ กรรมแล้ว นักเรยี นจะต้องจดั เก็บอปุ กรณท์ ุกชนิ้ ให้เรยี บร้อย
4.5 เมื่อมีการประเมินผลนกั เรียนต้องปฏิบัติตนอยา่ งต้งั ใจและรอบคอบ
5. การดาเนินการจัดกิจกรรมการเรยี นรู้แบบวัฏจกั รการเรียนรู้ 7 ขั้น (7E) แบ่งออกเป็น
7 ข้ันตอน ดังน้ี
5.1 ข้นั ท่ี 1 ขน้ั ตรวจสอบความร้เู ดมิ
5.2 ข้ันที่ 2 ข้ันสร้างความสนใจ
5.3 ขน้ั ที่ 3 ขัน้ สารวจและคน้ หา

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเช่ยี วชาญ จ

ชดุ ที่ 9 สนึ ามิ
5.4 ขัน้ ท่ี 4 ขั้นอธิบายและลงข้อสรุป
5.5 ขน้ั ท่ี 5 ขนั้ ขยายความรู้
5.6 ขั้นท่ี 6 ข้นั ประเมนิ
5.7 ขัน้ ท่ี 7 ข้นั นาความรูไ้ ปใช้
6. ขณะที่นักเรียนทุกกลุ่มปฏิบัติกิจกรรม ครูไม่ควรพูดเสียงดัง หากมีอะไรจะพูดต้องพูด
เป็นรายกล่มุ หรือรายบุคคล ต้องไมร่ บกวนกิจกรรมของนักเรียนกลุ่มอ่นื
7. ครูผู้สอนต้องเดินดูการทางานของนักเรียนแต่ละกลุ่มอย่างใกล้ชิด หากมีนักเรียนคน
ใดหรือกลุ่มใดมีปญั หาควรเข้าไปให้ความชว่ ยเหลือจนปญั หานั้นคล่ีคลายลง
8. การสรุปผลท่ีได้จากกิจกรรมการเรียนรู้ควรเปน็ กิจกรรมร่วมของนักเรียนทุกกลุ่มหรือ
ตัวแทนของกล่มุ ร่วมกัน ครคู วรเปดิ โอกาสใหน้ ักเรียนแสดงออกให้มากท่สี ุด
9. ประเมนิ ผลการเรียนรู้ของนกั เรยี น เพ่อื ตรวจสอบผลการเรยี นรขู้ องนักเรียน

โดย นางพชั รี คูณทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครูเชี่ยวชาญ ฉ

ชุดที่ 9 สึนามิ

คำช้แี จงกำรใช้ชุดกิจกรรมกำรเรียนรู้วทิ ยำศำสตรส์ ำหรบั นกั เรียน

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ท่ีนักเรียนได้ศึกษาต่อไปนี้คือ ชุดที่ 9 เรื่อง สึนำมิ
ซ่ึงนักเรียนจะได้สารวจ สังเกต และรวบรวมข้อมูลมาสรุปเป็นองค์ความรู้ โดยใช้กระบวนการคิด
กระบวนการสืบค้นข้อมูล กระบวนการทางสังคม ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์
กระบวนการเผชญิ สถานการณ์ และแก้ปัญหา ผ่านทางกระบวนการกล่มุ เพ่ือใหเ้ กดิ ประโยชน์สงู สุด
นกั เรยี นควรปฏบิ ตั ิตามคาชี้แจง ดังต่อไปนี้

1. ชุดกิจกรรมการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ ชุดที่ 9 เรื่อง สึนำมิ ใช้เวลำในกำรทำ
กจิ กรรม 2 ชั่วโมง

2. นกั เรียนทาแบบทดสอบกอ่ นเรยี น จานวน 10 ขอ้
3. นกั เรยี นทากจิ กรรมเปน็ รายกลมุ่ และศึกษาวิธดี าเนนิ กิจกรรมให้เข้าใจ
4. นกั เรยี นปฏบิ ตั ิกจิ กรรมในชดุ กจิ กรรมการเรียนรู้วิทยาศาสตร์
5. นักเรียนทากิจกรรมในชดุ กิจกรรมการเรียนร้ใู หค้ รบ
6. นักเรยี นทาแบบทดสอบหลังเรยี น จานวน 10 ข้อ

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วทิ ยฐานะ ครูเชีย่ วชาญ ช

ชดุ ที่ 9 สนึ ามิ

ชุดที่ 9

สนึ ามิ

สาระที่ 3 วทิ ยาศาสตร์โลกและอวกาศ

มาตรฐาน ว 3.2 เข้าใจองค์ประกอบและความสัมพันธ์ของระบบโลก กระบวนการ
เปล่ียนแปลงภายในโลก และบนผิวโลก ธรณีพิบัติภัย กระบวนการ
เปล่ียนแปลงลมฟ้าอากาศและภูมิศาสตร์โลก รวมทั้งผลต่อส่ิงมีชีวิต
และสิง่ แวดล้อม

ตัวชี้วัด
ว 3.2 ม.6/6 อธิบายสาเหตุ กระบวนการเกิด และผลจากสึนามิ รวมท้ังสืบค้นข้อมูล
พน้ื ทเี่ สยี่ งภัย ออกแบบและนาเสนอแนวทางการเฝ้าระวังและการปฏิบัติ
ตนให้ปลอดภยั

จุดประสงค์การเรยี นสู่ตัวช้ีวัดรู้
1. อธิบายสาเหตุ กระบวนการเกดิ สึนามไิ ด้ (K)
2. สบื คน้ และนาเสนอขอ้ มูลพื้นที่เส่ียงภัย และผลจากสึนามิ (P)
3. สบื คน้ ข้อมลู ออกแบบและนาเสนอแนวทางการเฝา้ ระวงั และการปฏิบัตติ นให้ปลอดภัย

จากสึนามิได้ (P)
4. ประยุกต์ใช้หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพยี งเก่ยี วกับสนึ ามิ ในการร่วมกจิ กรรมการเรียน

การสอนและนาความรู้ไปใช้ในชวี ิตประจาวนั (A)

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ช่ยี วชาญ 1

ชดุ ที่ 9 สึนามิ

5. มีความสนใจใฝ่เรยี นรหู้ รืออยากรู้อยากเหน็ ทางานร่วมกับผู้อ่นื อย่างสรา้ งสรรค์ ยอมรบั
ความคิดเหน็ ของผู้อน่ื ได้ (A)

ลาดบั ความคดิ ตอ่ เนอื่ ง

ธรณพี บิ ัติภยั

ภูเขาไฟระเบิด แผ่นดินไหว และสึนามิ เป็นธรณีพิบัติภัยท่ีเกิดจากกระบวนการ
เปลี่ยนแปลงทางธรณวี ทิ ยาแบบฉบั พลนั และรนุ แรง ซึ่งผลต่อสง่ิ มชี วี ติ และสิง่ แวดล้อม



ภูเขาไฟเกิดจากการแทรกดันของแมกมาข้ึนมาบนผิวโลกตามช่องว่างหรือรอย
แตกของเปลือกโลกโดยส่วนใหญ่จะมีตาแหน่งสัมพันธ์กับแนวรอยต่อของแผ่นธรณีเคลื่อนที่
เข้าหากันหรือแนวมุดตัวของแผ่นธรณี และยังมีภูเขาไฟที่เกิดขึ้นในบริเวณแผ่นธรณีแยกตัว
ภูเขาไฟในบางบริเวณอาจเกิดจากการแทรกดันของแมกมาจากจุดร้อนที่บริเวณกลางแผ่น
ธรณี



ภูเขาไฟระเบิดส่งผลต่อมนุษย์และสิ่งแวดล้อม ในบางครั้งส่งผลกกระทบอย่าง
รนุ แรงและเป็นบริเวณกว้าง ดงั น้ันการสร้างระบบเตือนภัย และแนวการเฝ้าระวงั และปฏิบัติ
ตนใหป้ ลอดภัยจากภูเขาไฟระเบดิ จงึ มคี วามจา เป็นอย่างยง่ิ



แผ่นดินไหวส่วนใหญ่เกิดจากเม่ือแผ่นธรณีเคลื่อนที่จะเกิดการเสยี ดสีและ/หรือชน
กันระหว่างแผ่นธรณีสองแผ่น หินจะสะสมพลังงานไว้จนกระท่ังเกิดการแตกหักและเคลื่อน
ตัวอย่างกระทันหัน และปลดปล่อยพลังงานออกมาในรูปของคลื่นไหวสะเทือน ทาให้
พ้ืนผิวโลกเกิดการสั่นสะเทือน และอาจเกิดจากสาเหตุอื่นได้อีก เช่น ภูเขาไฟระเบิด
การทดลองระเบดิ นิวเคลยี ร์

เมื่อเกิดแผ่นดินไหวคลื่นไหวสะเทือนที่ถูกปลดปล่อยออกมาจะเคลื่อนที่จากศูนย์
เกิดแผ่นดินไหว ไปทุกทิศทุกทาง ทา ให้บริเวณต่าง ๆ ได้รับผลกระทบไม่เท่ากัน บริเวณบน
พื้นผิวโลกที่จะได้รับผลกระทบมากท่ีสุด คือ จุดเหนือศูนย์เกิดแผ่นดินไหว ซ่ึงเป็นจุดบน
พืน้ ผิวโลกท่ีอยู่เหนอื บริเวณศูนยเ์ กดิ ของแผน่ ดนิ ไหวภายในโลก



โดย นางพัชรี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ชี่ยวชาญ 2

ชดุ ท่ี 9 สึนามิ

ปริมาณของพลังงานที่ถูกปลดปล่อยออกมาในรูปของการส่ันสะเทือนที่ส่งผ่าน
มายังผวิ โลก สังเกตไดจ้ ากค่าแอมพลิจดู ของคลื่นแผ่นดินไหวทตี่ รวจวดั ได้ และนามาคานวณ
เป็นขนาดของแผ่นดินไหว ขนาดของแผ่นดินไหวรายงานโดยใช้มาตราริกเตอร์ และมาตรา
ขนาดโมเมนต์แผ่นดนิ ไหว



ผลของแผ่นดินไหวที่ทา ให้คนรู้สึกถึงการสั่นสะเทือน ลักษณะที่วัตถุหรืออาคาร
เสียหาย หรือสภาพภูมิประเทศเปลี่ยนแปลง สามารถนา มาประเมินเป็นความรุนแรงของ
แผ่นดนิ ไหว ความรนุ แรงจะเกิดมากที่สุดบรเิ วณใกลเ้ หนือศูนย์เกิดแผ่นดินไหวและลดลงตาม
ระยะทางที่ห่างออกมา มาตราวัดความรุนแรงท่ีนิยมใช้ในปัจจุบัน คือ มาตราเมอร์คัลลี
ปรบั ปรุงใหม่



พ้ืนท่ีเสี่ยงภัยแผ่นดินไหวท่ีเกิดขึ้นบนโลกส่วนใหญ่อยู่บริเวณแนวรอยต่อของแผ่น
ธรณี ในภูมิภาคเอเชียตะวันออกและเอเชียตะวันออกเฉียงใต้มีหลายประเทศท่ีเป็นศูนย์เกิด
แผ่นดินไหวในบริเวณรอยต่อของแผ่นธรณี ทา ให้ประเทศไทยได้รับแรงสั่นสะเทือนจาก
แผน่ ดนิ ไหวทีเ่ กิดข้นึ จากบริเวณดังกลา่ ว



ประเทศไทยไม่ได้ต้ังอยู่บริเวณแนวรอยต่อของแผ่นธรณี แต่มีโอกาสเป็นศูนย์เกิด
แผ่นดินไหวได้เนื่องจากการเคล่ือนตัวของรอยเล่ือนมีพลังภายในประเทศที่มีการสะสม
พลงั งานจากการเคลือ่ นท่ีของแผ่นธรณี



แผ่นดินไหวมีผลกระทบต่อการดา เนินชีวิตของมนุษย์ ดังน้ันเราควรศึกษาวิธีการ
ปฏิบัติตนทั้งการรับมือก่อนเกิด ระหว่างเกิด และหลังจากเกิดแผ่นดินไหว ให้เข้าใจ
และสามารถปฏบิ ตั ิตนได้อยา่ งถูกตอ้ ง



สึนามิมักจะเกิดข้ึนบริเวณชายฝ่ังโดยรอบของมหาสมุทรแปซิฟิกเน่ืองจากมีแนว
รอยต่อของแผ่นธรณเี ป็นทางยาวหรือทรี่ ู้จักกนั ในชือ่ วงแหวนไฟ ซ่งึ เป็นบรเิ วณที่เกิดการมุด
ตัวของแผ่นธรณีและทา ให้เกิดแผ่นดินไหวได้และอาจเกิดสึนามิถ้าเหตุการณ์แผ่นดินไหว
ดงั กลา่ ว เกิดการเลือ่ นตวั ของเปลอื กโลกในแนวดงิ่



โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วทิ ยฐานะ ครูเชีย่ วชาญ 3

ชุดที่ 9 สนึ ามิ

สนึ ามิเป็นคล่ืนท่ีมลี ักษณะเฉพาะตัวโดยในบริเวณทค่ี วามลึกของมหาสมุทรมาก ๆ
สึนามิจะมีความสูงคล่ืนน้อย แต่มีความยาวคลื่นมากและเคลื่อนที่ด้วยความเร็วสู ง
เมื่อเคล่ือนเข้าสู่บริเวณน้าตื้น ความยาวคลื่นและความเร็วคลื่นจะลดลงแต่ความสูงคลื่น
เพ่ิมข้ึนทาใหเ้ กิดคลืน่ ขนาดใหญ่ปะทะเขา้ กับแผน่ ดิน



สนึ ามิทา ให้มีผเู้ สียชีวิต บาดเจ็บ และสูญหายจานวนมาก นอกจากนี้ยังทาให้เกิด
ความเสียหายแก่ทรัพยากรธรรมชาติและสง่ิ แวดล้อม รวมทง้ั ในดา้ นเศรษฐกิจเป็นอยา่ งมาก



สึนามิเป็นภัยพิบัติท่ีไม่สามารถพยากรณ์ล่วงหน้าได้ ดังนั้นวิธีการป้องกัน
ความเสียหาย คือ การเฝ้าระวังและเตือนภัยก่อนท่ีสึนามิจะเคลื่อนท่ีมาถึงชายฝั่ง
กระบวนการเตือนภัยสึนามิประกอบด้วยข้ันตอนหลัก 3 ขั้น คือ การตรวจวัดข้อมูล
การประมวลผลจากข้อมูลการประกาศเตือนภยั



สึนามิมีผลกระทบต่อการดา เนินชีวิตของมนุษย์ ดังนั้นเราควรศึกษาวิธีการ
ปฏิบัติตน ทั้งการรับมือก่อนเกิด ระหว่างเกิด และหลังจากเกิดสึนามิ ให้เข้าใจและสามารถ
ปฏบิ ัตติ นได้อย่างถูกตอ้ ง

สาระสาคัญ

สึนามิ คือ คลื่นน้าท่ีเกิดจากมวลน้าถูกแทนท่ีในปริมาณมหาศาล มีลักษณะท่ีแตกต่างจาก
คลน่ื น้าท่วั ไป คอื คลื่นเคล่ือนท่ดี ้วยความเรว็ สงู มีความยาวคล่ืนยาวมาก ความสงู คลน่ื นอ้ ยเมอื่ อยใู่ น
น้าลึก ส่วนมากจะเกิดในทะเลหรือมหาสมุทร และสามารถเคล่ือนท่ีในมหาสมุทรได้เป็นระยะทาง
หลายพันกิโลเมตร เมื่อคลื่นเคล่ือนทเี่ ข้าสู่ชายฝ่ังความเร็วจะลดลง และความสูงคล่ืนจะเพ่ิมข้ึนจึงทา
ให้พ้ืนท่ีบริเวณชายฝั่งบางบริเวณเป็นพ้ืนที่เส่ียงภัย จึงต้องศึกษาแนวทางในการเฝ้าระวัง และการ
ปฏิบัติตนให้ปลอดภัย สึนามิมักจะเกิดข้ึนบริเวณชายฝั่งโดยรอบของมหาสมุทรแปซิฟิกเนื่องจากมี
แนวรอยต่อของ แผ่นธรณีเป็นทางยาวหรือท่ีรู้จักกันในช่ือวงแหวนไฟ ซ่ึงเป็นบริเวณท่ีเกิดการมุดตัว
ของแผ่นธรณี และทาให้เกิดแผ่นดินไหวได้ แผ่นดินไหวทาให้เกิดเป็นสึนามิ สึนามิเป็นคล่ืนที่มี
ลักษณะเฉพาะตัวโดยในบริเวณทคี่ วามลึกน้ามาก ๆ สึนามิจะมีความสูง คลื่นน้อย แต่ความยาวคล่ืน
มากและเคล่ือนที่ด้วยอัตราเร็วสูง เมื่อเคลื่อนเข้าสู่บริเวณน้าตื้น ความยาวคลื่นและความเร็วคล่ืน
จะลดลงแต่ความสงู คล่นื เพมิ่ ขนึ้ ทาให้เกดิ คล่นื ขนาดใหญ่ปะทะเขา้ กับแผ่นดิน

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครูเชยี่ วชาญ 4

ชดุ ท่ี 9 สึนามิ

แบบทดสอบก่อนเรียน

เรอ่ื ง สึนามิ

รายวิชาโลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ รหัสวิชา ว30104 ช้นั มัธยมศึกษาปีท่ี 6

คาชแ้ี จง 1. แบบทดสอบฉบับนี้ จานวน 10 ข้อ คะแนนเต็ม 10 คะแนน เวลาที่ใช้ 10 นาที
2. จงเลือกคาตอบทถี่ กู ต้องที่สุด แล้วเขียนเครือ่ งหมาย  ลงในกระดาษคาตอบ

1. สนึ ามิ เป็นภัยธรรมชาติท่ีมักเกดิ เม่อื ใด
ก. แผ่นเปลือกโลกเคล่ือนออกจากกนั
ข. แผน่ ดนิ ไหวรนุ แรงใต้ท้องมหาสมทุ ร
ค. แผน่ ดนิ ไหวพรอ้ มกับภเู ขาไฟระเบิด
ง. พายหุ มนุ อยา่ งฉับพลนั บริเวณกลางมหาสมุทร

2. บรเิ วณท่ีมกั เกิดสนึ ามิ ได้แก่บรเิ วณใด
ก. มหาสมุทรอินเดยี
ข. มหาสมุทรอาร์กติก
ค. มหาสมทุ รแปซิฟกิ
ง. มหาสมุทรแอตแลนตกิ

3. ขอ้ ใดไม่ได้อย่ใู นบรเิ วณท่ีเรียกวา่ "วงแหวนแห่งไฟ (ring of fire)"
ก. ประเทศญ่ีป่นุ ทง้ั หมด
ข. บรเิ วณด้านตะวนั ตกของเม็กซโิ ก
ค. บริเวณขอบมหาสมุทรแปซิฟิกท้ังหมด
ง. บรเิ วณรอยตอ่ ภูเขาแอลปแ์ ละภเู ขาหมิ าลัย

4. สึนามเิ ป็นภยั พิบตั ิท่ีเกีย่ วขอ้ งกับภยั ธรรมชาติในข้อใด
ก. วาตภัย
ข. อุทกภยั
ค. พายุซดั ฝัง่
ง. แผน่ ดินไหว

โดย นางพชั รี คูณทอง ตาแหนง่ ครู วทิ ยฐานะ ครเู ชีย่ วชาญ 5

ชุดที่ 9 สึนามิ

5. ข้อใดต่อไปน้กี ล่าวถึงคลน่ื สนึ ามิถูกตอ้ ง
ก. ความเร็วของคลืน่ ไม่ข้นึ อยู่กับความลกึ
ข. เปน็ คล่ืนนา้ ที่มคี วามยาวคลื่น 1,000 กิโลเมตร
ค. ปรากฏการณ์น้ีมักเกิดบรเิ วณชายฝ่งั มหาสมุทรแปซิฟกิ
ง. จะเกิดขน้ึ ทกุ คร้ังที่เกิดแผน่ ดนิ ไหวขนาด 7.0 รกิ เตอร์ ข้นึ ไปในมหาสมุทร

6. คลืน่ สนึ ามมิ กี ารเคลอ่ื นตัวดว้ ยความเร็วสูงเทา่ ใด
ก. 500 - 600 กโิ ลเมตรตอ่ ชวั่ โมง
ข. 600 - 700 กโิ ลเมตรต่อชัว่ โมง
ค. 700 - 800 กโิ ลเมตรตอ่ ชว่ั โมง
ง. 800 - 900 กโิ ลเมตรต่อช่ัวโมง

7. พน้ื ทล่ี ักษณะใดเส่ยี งภัยต่อการเกิดสึนามิ
ก. บริเวณชายฝ่ังทะเล
ข. บริเวณทร่ี าบเชงิ เขา
ค. บรเิ วณทร่ี าบลุ่มแมน่ ้า
ง. บริเวณทเ่ี ป็นพ้ืนหินแข็งแรง

8. เมอ่ื ชาวประมงหรอื นกั ทอ่ งเที่ยวท่ีแล่นเรอื ตามแนวชายฝงั่ สังเกตเห็นระดับนา้ ทะเลลดลง
อย่างรวดเรว็ เปน็ สญั ญาณเตอื นของภยั ธรรมชาติชนิดใด

ก. ภัยแลง้
ข. คลื่นสึนามิ
ค. แผ่นดนิ ไหว
ง. ภูเขาไฟปะทุ

9. จังหวดั ทางภาคใต้ของประเทศไทยจังหวดั ใดทไี่ มเ่ คยประสบภัยจากสึนามิ
ก. ภเู กต็
ข. พังงา
ค. สตูล
ง. นครศรธี รรมราช

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหนง่ ครู วทิ ยฐานะ ครเู ช่ยี วชาญ 6

ชดุ ท่ี 9 สึนามิ

10. ข้อใดไม่ใชข่ ้อปฏบิ ตั ิเพื่อความปลอดภยั จากสนึ ามิ
ก. มีหอเตือนภัย
ข. รับฟังข้อมูลขา่ วสารอยู่ตลอดเวลา
ค. ไมป่ ลกู ส่งิ ก่อสร้างใกล้แนวชายฝ่ังทะเล
ง. เม่ือไดร้ บั เตือนใหจ้ อดเรือไวช้ ายฝ่งั ห้ามนาออกไป

โดย นางพชั รี คูณทอง ตาแหนง่ ครู วทิ ยฐานะ ครูเชีย่ วชาญ 7

ชดุ ที่ 9 สึนามิ

บตั รเนื้อหา
ชดุ กิจกรรมการเรยี นรวู้ ทิ ยาศาสตร์

ชดุ ท่ี 9 สึนามิ

สึนามิ คือ คล่ืนน้าท่ีเกิดจากมวลน้าถูกแทนที่ในปริมาณมหาศาล มีลักษณะที่แตกต่างจาก
คลน่ื น้าท่วั ไป คือ คลื่นเคล่ือนทด่ี ้วยความเร็วสงู มีความยาวคล่ืนยาวมาก ความสูงคลืน่ น้อยเมื่ออยใู่ น
น้าลึก ส่วนมากจะเกิดในทะเลหรือมหาสมุทร และสามารถเคล่ือนท่ีในมหาสมุทรได้เป็นระยะทาง
หลายพันกิโลเมตร เมื่อคลื่นเคลอ่ื นทเี่ ขา้ สู่ชายฝ่ังความเร็วจะลดลง และความสูงคล่ืนจะเพิ่มข้ึนจงึ ทา
ให้พื้นท่ีบริเวณชายฝ่ังบางบริเวณเป็นพื้นที่เสี่ยงภัย จึงต้องศึกษาแนวทางในการเฝ้าระวัง และการ
ปฏบิ ัตติ นให้ปลอดภยั

สึนามิมักจะเกิดขึ้นบริเวณชายฝั่งโดยรอบของมหาสมุทรแปซิฟิกเน่ืองจากมีแนวรอยต่อของ
แผ่นธรณีเป็นทางยาวหรือท่ีรู้จักกันในช่ือวงแหวนไฟ ซึ่งเป็นบริเวณที่เกิดการมุดตัวของแผ่นธรณี
และทาให้เกดิ แผ่นดินไหวได้ แผ่นดินไหวทาให้เกดิ เปน็ สึนามิ

สึนามิเป็นคล่ืนท่ีมีลักษณะเฉพาะตัวโดยในบริเวณที่ความลึกน้ามาก ๆ สึนามิจะมีความสูง
คล่ืนน้อย แต่ความยาวคลื่นมากและเคล่ือนที่ด้วยอัตราเร็วสูง เมื่อเคล่ือนเข้าสู่บริเวณน้าตื้น
ความยาวคล่ืนและความเร็วคล่ืนจะลดลงแต่ความสูงคล่ืนเพิ่มข้ึนทาให้เกิดคล่ืนขนาดใหญ่ปะทะเข้า
กบั แผน่ ดิน

สึนามิ ทาให้มีผู้เสียชีวิต บาดเจ็บ และสูญหายจานวนมาก นอกจากน้ียังทาให้เกิดความ
เสียหายแกท่ รัพยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดล้อม รวมทง้ั ในดา้ นเศรษฐกจิ เปน็ อยา่ งมาก

สึนามิเป็นภัยพิบัติท่ีไม่สามารถพยากรณ์ล่วงหน้าได้ ดังน้ันวิธีการป้องกันความเสียหายคือ
การเฝ้าระวังและเตือนภัยก่อนท่ีสึนามิจะเคล่ือนที่มาถึงชายฝั่ง กระบวนการเตือนภัยสึนามิประกอบ
ด้วยขนั้ ตอนหลัก 3 ขน้ั คอื การตรวจวดั ข้อมูล การประมวลผลจากข้อมูล การประกาศเตือนภัย

สึนามิมีผลกระทบต่อการดาเนินชีวิตของมนุษย์ ดังน้ันเราควรศึกษาวิธีการปฏบิ ัติตน ท้ังการ
รบั มือกอ่ นเกดิ ระหว่างเกดิ และหลงั จากเกิดสนึ ามิ ให้เข้าใจและสามารถปฏิบัตไิ ดอ้ ย่างถูกต้อง

สึนามิ (ญี่ปุ่น: 津波 โรมาจิ: tsunami, "คล่ืนท่ีท่าเรือ" หรือ "คล่ืนชายฝ่ัง") เป็นกลุ่มคลื่น
น้าท่ีเกิดข้ึนจากการย้ายที่ของปริมาตรน้าก้อนใหญ่ คือ มหาสมุทรหรือทะเลสาบขนา ดใหญ่
แผ่นดินไหว การปะทุของภูเขาไฟและการระเบิดใต้น้าอ่ืน ๆ (รวมทั้งการจุดวัตถุระเบิดหรือวัตถุ
ระเบิดนิวเคลียร์ใต้น้า) ดินถล่ม ธารน้าแข็งไถล อุกกาบาตตกและการรบกวนอ่ืน ไม่ว่าเหนือหรือใต้
นา้ ลว้ นอาจก่อให้เกดิ เปน็ คลื่นสนึ ามิได้ทง้ั สน้ิ

คล่ืนสึนามิไม่เหมือนกับคลื่นทะเล (tidal wave) ตามปกติ เพราะมีความยาวคลื่นยาวกว่า
มาก แทนท่ีจะเป็นคลื่นหัวแตก (breaking wave) ตามปกติ คลื่นสึนามิเริ่มแรกอาจดูเหมือนกับว่า

โดย นางพชั รี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชีย่ วชาญ 8

ชดุ ที่ 9 สึนามิ

คลนื่ นา้ เพ่ิมระดับสูงขึ้นอย่างรวดเร็ว และด้วยเหตุน้ี คลน่ื สึนามจิ ึงมักเรียกว่าเปน็ คลืน่ ยกั ษ์ โดยท่ัวไป
คลื่นสึนามิประกอบด้วยกลุ่มคล่ืนซ่ึงมีคาบเป็นนาทีหรืออาจมากถึงชั่วโมง มากันเรียกว่าเป็น "คลื่น
ขบวน" (wave train) ความสูงของคลื่นหลายสิบเมตรนั้นอาจเกิดขึน้ ได้จากเหตุการณ์ขนาดใหญ่ แม้
ผลกระทบของคลื่นสึนามิน้ันจะจากัดอยู่แค่พ้ืนที่ชายฝ่ัง แต่อานาจทาลายล้างของมันสามารถมีได้
ใหญ่หลวงและสามารถมีผลกระทบต่อทั้งแอ่งมหาสมุทร คลื่นสึนามิในมหาสมุทรอินเดีย ค.ศ.
2004 เป็นหน่ึงในภยั ธรรมชาติคร้ังทมี่ ีผู้เสียชีวิตมากท่ีสดุ ในประวัตศิ าสตร์มนษุ ยชาติ โดยมผี ู้เสียชีวิต
กวา่ 230,000 คน ใน 14 ประเทศทตี่ ิดกับมหาสมทุ รอินเดยี

ธซู ิดดิดสี นักประวัตศิ าสตร์ชาวกรีก เสนอเมื่อ 426 ปีก่อนคริสตกาล ว่า คล่ืนสึนามิเกี่ยวข้อง
กับแผ่นดินไหวใต้ทะเล แต่ความเข้าใจในธรรมชาติของคลื่นสึนามิยังมีเพียงเล็กน้อยกระท่ัง
คริสต์ศตวรรษที่ 20 และยังมอี ีกมากท่ียังไมท่ ราบในปัจจุบัน ขณะท่แี ผ่นดินไหวท่รี ุนแรงนอ้ ยกวา่ มาก
กลับก่อให้เกิดคล่ืน พยายามพยากรณ์เส้นทางของคลื่นสึนามิข้ามมหาสมุทรอย่างแม่นยา และยัง
พยากรณว์ า่ คล่นื สนึ ามิจะมปี ฏสิ ัมพันธ์กับชายฝัง่ แหง่ หนงึ่ ๆ อย่างไร

บางคร้ังคลื่นสึนามิเรียกว่า คลื่นยักษ์ แต่ในช่วงปีหลัง คาน้ีค่อย ๆ เส่ือมความนิยมลง
โดยเฉพาะอย่างย่ิงในแวดวงวิทยาศาสตร์ เพราะคล่นื สึนามิไมม่ ีอะไรเกี่ยวข้องกับกระแสน้าเลย คาว่า
"คล่ืนยักษ์" ที่ครั้งหน่ึงเคยนิยมใช้น้ี มาจากลักษณะปรากฏท่ัวไปท่ีสุด ซ่ึงคือ คลื่นทะเลหนุน (tidal
bore) สูงผิดปกติ ทั้งคล่ืนสึนามิและกระแสน้าต่างก็ก่อให้เกดิ คลน่ื น้าที่พัดพาเข้าส่ฝู ่ัง แต่ในกรณีของ
คล่ืนสึนามิ การเคลื่อนที่ของน้าในแผ่นดินนั้นยิ่งใหญ่กว่าและกินเวลานานกว่ามาก จึงให้ความรู้สึก
ของกระแสน้าสูงอย่างน่าเหลือเช่ือ คาว่า "คล่ืนสึนามิ" เองก็ไม่ถูกต้องนักเมื่อเทียบกับ "คลื่นยักษ์"
เพราะคลื่นสึนามิไม่จากัดอยู่เฉพาะกับท่าเรือ บรรดานักธรณีวิทยาและนักสมุทรศาสตร์ต่างไม่เห็น
ด้วยกับคาว่าคล่ืนยักษ์ แต่เห็นว่าชื่อคล่ืนตามลักษณะของคล่ืนนั้นธรรมดาควรแทนช่ือด้วยศัพท์ทาง
ธรณวี ิทยาและสมทุ รศาสตร์

คล่ืนสึนามิแตกต่างจากคล่ืนน้าธรรมดามาก ตัวคลื่นนั้นสามารถเดินทางได้เป็นระยะทางไกล
โดยไม่สญู เสยี พลงั งาน และสามารถเข้าทาลายชายฝ่งั ท่อี ยู่หา่ งไกลจากจดุ กาเนดิ หลายพนั กิโลเมตรได้
โดยท่ัวไปแล้วคล่ืนสึนามซิ ึ่งเป็นคลื่นในน้า จะเดินทางได้ช้ากว่าการส่ันสะเทือนของแผ่นดินไหวทเ่ี ป็น
คลื่นท่ีเดินทางในพ้ืนดิน ดังนั้น คล่ืนอาจเข้ากระทบฝ่ังภายหลังจากที่ผู้คนบริเวณน้ันรู้สึกว่าเกิด
แผน่ ดินไหวเป็นเวลาหลายช่วั โมง

คลื่นโดยทั่วไปจะมีคุณสมบัติสาคัญท่ีวัดได้อยู่สองประการคือ คาบ ซ่ึงจะเป็นเวลาระหว่างลูก
คลื่นสองลูก และ ความยาวคลื่น ซึ่งเป็นระยะห่างระหว่างลูกคล่ืนสองลูก ในทะเลเปิดคล่ืนสึนามิมี
คาบที่นานมาก โดยเริ่มจากไม่กี่นาทีไปจนเป็นช่ัวโมง ในขณะเดียวกันก็มีความยาวคลื่นที่ยาวมาก
โดยอาจยาวถึงหลายร้อยกิโลเมตร ในขณะท่ีคลื่นท่ัวไปที่เกิดจาก ลมท่ีชายฝั่งน้ันมีคาบประมาณ 10
วินาที และมีความยาวคล่นื ประมาณ 150 เมตรเทา่ น้นั ความสูงของคลืน่ ในทะเลเปดิ มกั น้อยกวา่ หนึ่ง

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วทิ ยฐานะ ครเู ชี่ยวชาญ 9

ชดุ ท่ี 9 สนึ ามิ

เมตร ซ่ึงทาให้ไม่เป็นที่สังเกตของผู้คนบนเรือ คล่ืนสึนามิจะเคลื่อนท่ีด้วยความเร็วต้ังแต่ 500 ถึง
1,000 กิโลเมตรต่อชั่วโมง อย่างไรก็ตาม เม่ือเข้าสู่ชายฝั่งที่มีความลึกลดลง คล่ืนจะมีความเร็วลดลง
และเรม่ิ กอ่ ตวั เป็นคลื่นสูง โดยอาจมคี วามสงู มากกวา่ 30 เมตร

คลื่นสึนามิจะเคล่ือนตัวออกจากแหล่งกาเนิด ดังนั้น ชายฝั่งท่ีถูกกาบังโดยแผ่นดินส่วนอ่ืน ๆ
มักปลอดภัยจากคลื่น อย่างไรก็ตาม ยังมีโอกาสที่คลื่นจะสามารถเล้ียวเบนไปกระทบได้ นอกจากนี้
คลื่นไม่จาเป็นต้องมีความแรงเท่ากันในทุกทิศทุกทาง โดยความแรงจะขึ้นกับแหล่งกาเนิดและ
ลักษณะของภูมิประเทศแถบนั้น

โดยส่วนใหญ่แลว้ สึนามิมักจะเกิดขึ้นบริเวณชายฝั่งโดยรอบของมหาสมุทรแปซิฟิกเน่ืองจาก
มีแนวรอยต่อของแผ่นธรณีเป็นทางยาวซ่งึ เป็นบริเวณท่ีเกิดการมดุ ตวั ของแผ่นธรณีและทาใหเ้ กิดการ
เล่ือนตัวของพ้ืนมหาสมทุ รเป็นสาเหตขุ อการเกิดแผ่นดินไหวซึ่งในบางคร้ังอาจทาให้เกิดสึนามิตามมา
ได้สนามิเป็นคล่ืนที่มีลักษณะเฉพาะตวั เม่อื เคลอื่ นที่ผ่านบริเวณท่ีเปน็ ทะเลลึกสึนามิจะมีความสูงคลื่น
น้อยสังเกตเห็นได้ยาก แต่มีความยาวคล่ืนได้ถึง 200 กิโลเมตรและเคล่ือนท่ีด้วยอัตราเร็วสูงได้ถึง
950 กิโลเมตรต่อชั่วโมงอีกทั้งยังสามารถเคล่ือนที่ออกจากจุดกาเนิดได้ไกลหลายพันกิโลเมตร
ดังรูป 9.1

รปู ที่ 9.1 การแผ่ออกของคลื่นไปยงั ชายฝ่ังโดยรอบของมหาสมทุ รแปซฟิ กิ
ในปี พ.ศ. 2547 ในมหาสมุทรอนิ เดีย

ที่มา : หนังสอื เรียนรายวชิ าเพ่มิ เตมิ วทิ ยาศาสตร์ โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ เลม่ 1 (หน้า 111)
สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี กระทรวงศกึ ษาธกิ าร

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหนง่ ครู วทิ ยฐานะ ครเู ชีย่ วชาญ 10

ชุดท่ี 9 สนึ ามิ
เมื่อสึนามิเคล่ือนเข้าสู่บริเวณชายฝั่งน้าตื้นความยาวคล่ืนและความเร็วคลื่นจะลดลง
แต่ความสูงคลื่นเพิ่มข้ึนทาให้เกิดคลื่นขนาดใหญ่ปะทะเข้ากับชายฝั่งโดยความสูงคลื่นขณะเคล่ือนท่ี
ข้ึนชายฝั่งอาจมีความสูงได้ถึง 30 เมตรหรือมากกว่าและมวลน้าที่ซัดขึ้นชายฝ่ังอาจท่วมลึกเข้าไปบน
แผ่นดินได้ไกลหลายร้อยเมตรมวลน้าปริมาณมากท่ีพดั ข้ึนชายฝ่ังจะปะทะกับสิ่งก่อสร้างพร้อมกับพัด
พาเอาผู้ประสบภัยสิ่งของต้นไม้และอื่น ๆ ไปกับมวลน้าเม่ือมวลน้าท่วมลึกเข้าไปบนชายฝั่งจนหมด
พลังงานแล้วมวลน้าจะไหลกลับลงสู่ทะเลพร้อมกับพัดพาเอาเศษส่ิงของและผู้ป ระสบภัยลงสู่ทะเล
หลังจากน้ันคลน่ื ระลอกถัดไปจะพัดเข้าปะทะกบั ชายฝง่ั อีกคร้ัง
สึนามิที่เกิดขึ้นในประเทศไทยในปี พ.ศ. 2547 ทาให้มีผู้เสยี ชีวิตบาดเจ็บและสูญหายจานวน
มากนอกจากน้ียังทาให้เกิดความเสียหายแก่ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมเป็นอย่างมากเช่น
ปะการังอาจถูกคล่ืนซัดหรือถูกเศษส่ิงของท่ีพัดมากับน้ากระแทกจนแตกหักเสียหายต้นไม้ในป่าชาย
เลนหักโค่นหรือถูกพัดไปกับน้าชายหาดบางแหง่ จะถูกกดั เซาะส่วนความเสียหายในด้านเศรษฐกิจเช่น
สถานท่ที ่องเท่ยี วไดร้ ับความเสยี หายและเรอื ประมงได้รบั ความเสยี หาย

รูปท่ี 9.2 ความเสียหายของพืน้ ท่ีบริเวณชายฝ่งั หลงั เกดิ สนึ ามิประเทศญี่ป่นุ
ทมี่ า : หนงั สอื เรยี นรายวิชาเพิม่ เติมวิทยาศาสตร์ โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ เล่ม 1 (หนา้ 112)

สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี กระทรวงศึกษาธกิ าร

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครเู ชย่ี วชาญ 11

ชดุ ที่ 9 สึนามิ
ปัจจุบันการเกิดแผ่นดินไหวในมหาสมุทรท่ีสัมพันธ์กับการเกิดสึนามิ น้ันยังไม่สามารถ
พยากรณ์ได้ แต่สึนามิที่เกิดขึ้นแล้วสามารถตรวจจับและแจ้งเตือนล่วงหน้าได้นักวิทยาศาสตร์ได้
พัฒนาระบบการเฝ้าระวังและเตือนภัยก่อนท่ีสินามิจะเคลื่อนที่มาถึงชายฝ่ังกระบวนการเตือนภัย
สนึ ามปิ ระกอบดว้ ยขน้ั ตอนหลัก 3 ขั้น ดงั น้ี
1. การตรวจวัดข้อมูล เช่น ความดันของน้าทะเลการสั่นสะเทือนของแผ่นธรณีและการ
เปลี่ยนแปลงของระดับน้าและคล่ืนโดยเคร่ืองมือตรวจวัดซึ่งติดต้ังอยู่ในมหาสมุทรข้อมูลต่าง ๆ
จะถูกส่งไปยังดาวเทยี มเพือ่ สง่ ข้อมลู ไปยังศนู ย์เตอื นภยั หรือหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง
2. การประมวลผลจากข้อมูลเป็นการนาข้อมูลจากการตรวจวัดมาพยากรณ์โดยใช้
แบบจาลองเพ่ือจาลองผลของการเกิดสึนามิ เช่น ความสงู คลน่ื ระยะเวลาท่คี ลน่ื จะเคลอื่ นที่ถงึ ชายฝงั่
3. การประกาศเตือนภัยเป็นการเผยแพร่ข้อมูลเตือนภัยจากศูนย์เตือนภัยไปยังประชาชน
หรือองค์กรสาธารณะเพื่อให้ประกาศให้ประชาชนเตรียมพร้อมและคอยเฝ้าติดตามสถานการณ์จาก
ศูนยเ์ ตอื นภัย

รปู ท่ี 9.3 การเฝา้ ระวงั แลเตือนภัยสนึ ามิ
ท่มี า : หนังสือเรียนรายวิชาเพิ่มเติมวิทยาศาสตร์ โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ เลม่ 1 (หน้า 113)

สถาบันส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี กระทรวงศึกษาธกิ าร

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครเู ช่ียวชาญ 12

ชดุ ท่ี 9 สึนามิ

ลกั ษณะของคลื่นสนึ ามิ
คลื่นสึนามิแตกต่างจากคลื่นน้าธรรมดามาก ตัวคลื่นนั้นสามารถเดินทางได้เป็นระยะทางไกล

โดยไม่สูญเสยี พลังงาน และสามารถเข้าทาลายชายฝ่งั ทอี่ ยูห่ ่างไกลจากจุดกาเนิดหลายพนั กิโลเมตรได้
โดยทั่วไปแลว้ คล่ืนสึนามิซ่ึงเป็นคลืน่ ในนา้ จะเดินทางได้ช้ากว่าการสน่ั สะเทอื นของแผ่นดินไหวทเ่ี ป็น
คลื่นที่เดินทางในพ้ืนดิน ดังนั้น คล่ืนอาจเข้ากระทบฝั่งภายหลังจากท่ีผู้คนบริเวณน้ันรู้สึกว่าเกิด
แผน่ ดินไหวเปน็ เวลาหลายชว่ั โมง

สนึ ามิ มี 2 แบบ คือ
- แบบ Local เกดิ ตามชายฝ่งั ทีเ่ กิดแผน่ ดินไหวขนาด 7.0 ข้ึนไป และตื้นกว่า 10 กโิ ลเมตร

เปลือกโลกขยับตัวแบบไหนก็ได้
- แบบ Widespread เกิดกระจายไปหลายประเทศ เช่นเดยี วกบั ท่ีเกิดเมื่อ พ.ศ. 2547 มา

จากแผ่นดินไหวขนาดใหญ่กว่า 7.0 ตื้นกว่า 10 กิโลเมตร เปลือกโลกขยับตัวในแนวตั้ง
เท่านน้ั
คล่ืนโดยทั่วไปจะมีคุณสมบัติสาคัญท่ีวัดได้อยู่สองประการคือ คาบ ซ่ึงจะเป็นเวลาระหว่างลูก
คลื่นสองลูก และ ความยาวคล่ืน ซ่ึงเป็นระยะห่างระหว่างลูกคล่ืนสองลูก ในทะเลเปิดคลื่นสึนามิมี
คาบที่นานมาก โดยเริ่มจากไม่กี่นาทีไปจนเป็นช่ัวโมง ในขณะเดียวกันก็มีความยาวคล่ืนท่ียาวมาก
โดยอาจยาวถึงหลายร้อยกิโลเมตร ในขณะท่ีคล่ืนทั่วไปท่ีเกิดจาก ลมท่ีชายฝั่งน้ันมีคาบประมาณ 10
วินาที และมคี วามยาวคลื่นประมาณ 150 เมตรเท่านั้น ความสูงของคลื่นในทะเลเปดิ มักน้อยกว่าหน่ึง
เมตร ซึ่งทาให้ไม่เป็นที่สังเกตของผู้คนบนเรือ คล่ืนสึนามิจะเคล่ือนที่ด้วยความเร็วต้ังแต่ 500 ถึง
1,000 กิโลเมตรต่อชั่วโมง อย่างไรก็ตาม เม่ือเข้าสู่ชายฝ่ังที่มีความลึกลดลง คล่ืนจะมีความเร็วลดลง
และเร่ิมกอ่ ตัวเปน็ คลืน่ สูง โดยอาจมคี วามสงู มากกว่า 30 เมตร
คลื่นสึนามิจะเคลื่อนตัวออกจากแหล่งกาเนิด ดังนั้น ชายฝั่งท่ีถูกกาบังโดยแผ่นดินส่วนอ่ืน ๆ
มักปลอดภัยจากคลื่น อย่างไรก็ตาม ยังมีโอกาสท่ีคลื่นจะสามารถเล้ียวเบนไปกระทบได้ นอกจากน้ี
คล่ืนไม่จาเป็นต้องมีความแรงเท่ากันในทุกทิศทุกทาง โดยความแรงจะขึ้นกับแหล่งกาเนิดและ
ลักษณะของภมู ิประเทศแถบน้นั
คล่ืนจะมีพฤติกรรมเป็น "คล่ืนน้าต้ืน" เม่ืออัตราส่วนระหว่างความลึกของน้าและขนาดของ
คล่ืนน้ันมีค่าต่า ดงั นน้ั เน่ืองจากมขี นาดของคลืน่ ท่สี งู มาก คลื่นสึนามจิ ึงมีคณุ สมบัติเป็นคล่ืนน้าตื้นแม้
อยู่ในทะเลลึกกต็ าม คล่ืนนา้ ตืน้ นัน้ มีความเร็วเท่ากบั รากท่ีสองของผลคูณระหว่างความเร่งจากสนาม
แรงโน้มถ่วง (9.8 เมตร/วินาที2) และความลึกของน้า ตัวอย่างเช่น ในมหาสมุทรแปซิฟิกที่มีความลึก
ประมาณ 4,000 เมตร คล่ืนจะเคล่ือนท่ีด้วยความเร็วประมาณ 200 เมตรต่อวินาที หรือ 720
กิโลเมตรต่อช่ัวโมง ส่วนท่ีชายฝั่งท่ีมีความลึก 40 เมตร คล่ืนจะมีความเร็วช้าลงเหลือ 20 เมตรต่อ
วินาที หรอื 72 กิโลเมตรตอ่ ช่วั โมง

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วทิ ยฐานะ ครเู ชีย่ วชาญ 13

ชุดท่ี 9 สนึ ามิ

รูปท่ี 9.4 ภาวะแม่เหลก็ บรรพกาล
ที่มา : https://th.wikipedia.org/wiki8C:Tsunami_comic_book_style.png

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วทิ ยฐานะ ครูเช่ยี วชาญ 14

ชุดที่ 9 สนึ ามิ

สาเหตกุ ารเกิดคล่นื สึนามิ
คล่ืนสึนามิเกิดขึ้นจากการกระทบกระเทือนที่ทาให้น้าปริมาณมากเกิดการเคล่ือนตัว เช่น

แผ่นดินไหว แผน่ ดนิ ถลม่ หรอื อุกกาบาตพงุ่ ชน
เมื่อแผ่นดินใต้ทะเลเกิดการเปล่ียนรูปร่างอย่างกะทันหัน จะทาให้น้าทะเลเกิดเคลื่อนตัวเพื่อ

ปรับระดับใหเ้ ขา้ สู่จดุ สมดลุ และจะกอ่ ให้เกิดคล่ืนสึนามิ การเปลี่ยนรูปร่างของพ้ืนทะเลมกั เกิดข้ึนเมื่อ
เกิดแผ่นดินไหวเนื่องจากการขยับตัวของเปลือกโลก ซ่ึงจะเกิดบริเวณที่ขอบของเปลือกโลกหลาย
แผ่นเช่ือมต่อกันท่ีเรียกว่า รอยเลื่อน (fault) เช่น บริเวณขอบของมหาสมุทรแปซิฟิก นอกจาก
แผ่นดนิ ไหวแลว้ ดนิ ถลม่ ใตน้ ้าท่ีมักเกิดรว่ มกับแผน่ ดนิ ไหวสามารถทาให้เกิดคลน่ื สึนามิไดเ้ ชน่ กนั

นอกจากการกระทบกระเทือนที่เกิดใต้น้าแล้ว การท่ีพ้ืนดินขนาดใหญ่ถล่มลงทะเล หรือการ
ตกกระทบพ้ืนน้าของวัตถุ ก็สามารถทาให้เกิดคลื่นได้ คลื่นสึนามิที่เกิดในรูปแบบน้ีจะลดขนาดลง
อย่างรวดเร็วและไมม่ ีผลกระทบต่อชายฝ่งั ท่ีอยู่หา่ งไกลมากนกั อย่างไรก็ตาม ถา้ แผ่นดินมีขนาดใหญ่
มากพอ อาจทาใหเ้ กิด เมกะสึนามิ ซงึ่ อาจมคี วามสูงร่วมร้อยเมตรได้

คลืน่ สนึ ามิ มีสาเหตุการเกิดหลายประการ เช่น
1. การเคลื่อนตัวของแผ่นเปลือกโลกตามแนวรอยเล่ือนที่ก่อให้เกิดแผ่นดินไหวที่พ้ืน

ท้องทะเล
2. การระบดิ อยา่ งรนุ แรงของภูเขาไฟใต้ทะเล
3. ดินถล่มท่ีพน้ื ท้องทะเล
4. การทดลองระเบิดนิวเคลยี ร์ใต้ทะเล
คลื่นสึนามิในมหาสมุทรหรือทะเลตรงทีเ่ กิดแผ่นดินไหวเป็นความพยายามท่ีจะกลับคืน

สู่สมดุลย์ภายหลังจากการยกตัวอย่างฉับพลันของพื้นท้องหมาสมุทรนามาซึ่งการยกตัวของมวลน้า
ทะเลอย่างทันทีทันใด อนุภาคของน้าจะกระเพ่ือมข้ึนและลง เริ่มต้นเป็นศูนย์กลางของการแผ่
กระจายคลื่นน้าออกไปในทุกทิศทาง โดนอนุภาคของน้าเคลื่อนที่เป็นวงรี และมีลักษณะยาวตาม
แนวนอน โดยมีความสูงของคล่ืนไม่มากนักในทะเลลึกแต่มีค่าความเร็วสูง เม่ือคลื่นเข้าใกล้ฝั่ง
ความเร็วของคล่ืนจะถกู หนว่ งให้ชา้ ลงอยา่ งฉบั พลัน โดยท่ีแรงปะทะยังทรงพลังอยู่ จึงทาให้ยอดคลื่น
ถูกยกข้ึนสูงอย่างรวดเร็ว และสูงสุดที่ชายฝั่ง ดังน้ันผลกระทบจากคล่ืนสึนามิบริเวณแหล่งกาเนิดใน
ทะเลจึงแทบไม่ปรากฏ ส่วนบริเวณชายฝ่ังตื้นย่อมก่อให้เกิดความเสียหายได้มากกับชีวิตและ
ทรพั ย์สนิ บริเวณชายฝั่งน้นั

ความเร็วในการเคล่ือนท่ีของคลื่นสึนามิ แสดงด้วยสมการของ Langranges Law ที่ว่า
ความเร็วคลื่นเป็นรากที่สองของผลคูณความลึกกับอัตราเร่งของความโน้มถ่วงของโลก เช่น ถ้าใน
ทะเลอนั ดามนั มคี วามลกึ 4,000 เมตร คานวณความเรว็ ของคลืน่ สนึ ามิไดป้ ระมาณ 700 กม./ชม.

โดย นางพัชรี คณู ทอง ตาแหน่ง ครู วทิ ยฐานะ ครูเช่ียวชาญ 15

ชุดท่ี 9 สนึ ามิ

บรเิ วณแหล่งเกดิ สึนามิ
ส่วนใหญ่สึนามิเกิดบริเวณเดียวกับย่านท่ีเกิดแผ่นดินไหวในทะเลหรือชายฝั่ง โดย 80%

ของสนึ ามิที่เกิดท้งั หมดมกั อยใู่ นบรเิ วณมหาสมทุ รแปซิฟิก
- เม่ือประมาณ 1,600 ปีก่อนคริสต์ศักราช เกิดภูเขาไฟระเบิดที่เกาะอีเจียน เมืองทีรา

ประเทศกรซี ทาให้เกดิ สนึ ามิในทะเลเมดิเตอร์เรเนียน สันนิษฐานว่ามีคลื่นสึนามิท่ีกระทบชายฝ่งั ของ
อสิ ราเอลสูงประมาณ 6 เมตร

- พ.ศ. 2298 เกิดแผ่นดินไหวที่เมืองลิสบอน ประเทศโปรตุเกส เป็นผลให้เกิดสึนามิตาม
แนวชายฝ่ังประเทศโปรตุเกส สเปน และโมรอ็ กโก มผี เู้ สยี ชวี ิตจากเหตแุ ผน่ ดนิ ไหวและสึนามิ 60,000
คน

- 15 มิถุนายน 2439 เกิดสึนามิท่ีเมืองเมจิ ซันริจู คลื่นสูง 30 เมตร มีผู้เสียชีวิต 27,000
คน บาดเจบ็ 9,316 ราย บ้านเรอื นเสียหาย 10,600 หลัง

- 1 เมษายน 2489 เกดิ แผ่นดนิ ไหวท่ชี ายฝัง่ ของมลรัฐอาลาสกา ทาให้ประภาคารสกอตซ์
เคป บนเกาะยูนิแมก สูง 13.5 เมตร พงั ทลาย ตอ่ มาประมาณ 5 ชวั่ โมง คล่นื สนึ ามิแผ่ไปถึงเมอื งฮีโล
มลรฐั ฮาวาย ซง่ึ มลี ักษณะเปน็ อา่ วขนาดใหญ่ และรบั คลน่ื สึนามิโดยตรง ทาให้มยี อดคล่นื สูง 16 เมตร
ก่อความเสยี หายรุนแรง ไม่ว่าอาคารบ้านเรือน สะพาน รางรถไฟ ถนนเลียบชายหาด เสยี หายยับเยิน
ครา่ ชวี ติ มนุษย์ประมาร 160 คน

- 23 พฤษภาคม 2503 เกิดแผ่นดินไหวท่ีชายฝ่ังประเทศชิลีขนาด 9.5 ริกเตอร์
(แผ่นดินไหวขนาดใหญ่ที่สดุ ในโลกทีบ่ ันทกึ ได้) ก่อให้เกิดสึนามิทว่ั ชายฝั่งมหาสมทุ รแปซิฟิก ครา่ ชีวิต
มนุษย์กว่า 1,000 คน คลื่นมีความเร็ว 710 กิโลเมตรต่อช่ัวโมง ใช้เวลาเดินทางจากประเทศชิลีถึง
เมืองฮีโล มลรัฐฮาวาย 14.9 ชั่วโมง ซึ่งอยู่ห่าง 10,600 กิโลเมตรได้รับผลกระทบรุนแรง ความร้าย
กาจของสนึ ามิคร้ังนี้ยังคร่าชีวิตชาวญี่ปุน่ 140 คน ทงั้ ทีป่ ระเทศญ่ปี ่นุ อยู่ห่างถึง 17,000 กิโลเมตร ซึ่ง
มยี อดคลื่นสงู ถึง 7 เมตร ใชเ้ วลาเดนิ ทาง 24 ช่ัวโมง

- 27 มนี าคม 2507 เกิดสนึ ามิจากแผ่นดินไหวขนาด 9.2 ริกเตอร์ ในรอ่ งลึกชันอะลูเชยี น
ใกล้ชายฝง่ั มลรัฐอาลาสกา ทาให้บริเวณอ่าววาลดีสมยี อดคล่นื สูง 30 เมตร และทช่ี ายฝ่ังมลรัฐฮาวาย
มยี อดคล่นื สงู 5 เมตร

- 2 กันยายน 2535 เกิดสึนามิท่ีประเทศนิการากัว มียอดคลื่นสูง 10 เมตร คนเสียชีวิต
170 คน บาดเจ็บ 500 คน ประชากรไร้ท่อี ยู่อาศัย 13,000 ครอบครวั

- 13 กรกฎาคม 2536 เกิดคล่ืนสึนามิเข้าทาลายชายฝ่ังเมืองโอะกุชิริ เกาะฮอกไกโด
ประเทศญีป่ ่นุ อย่างรุนแรง

- 17 กรกฎาคม 2541 เกิดแผ่นดินไหวขนาด 7.1 ริกเตอร์ ใกล้ชายฝ่ังด้านตะวนั ออกของ
เมืองซาวน์ดาวน์ เกาะปาปัวนิวกีนี ส่งผลให้มีดินถล่มใต้ทะเล และสึนามิตามมาเป็นชุดขนาดใหญ่

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ชี่ยวชาญ 16

ชุดท่ี 9 สึนามิ

อย่างน้อย 3 ชุด มีผู้เสียชีวิต 2,200 คน บาดเจ็บ 473 คน บริเวณชายฝ่ังเสียหายมาก ตามรายงาน
ของ Earthquake Engineering Research Institue (January, 1999) รายงานว่าแผ่นดินไหวเกิด
เวลา 18.49 น. ตามเวลาท้องถ่ิน มีผู้บาดเจ็บถูกทยอยส่งเข้าโรงพยาบาลเมืองไอทาเป เวลา 20.00
น. แตไ่ มส่ ามารถช่วยอะไรได้เพราะโรงพยาบาลปดิ ต้งั แตเ่ วลา 16.00 น.

สาหรับสนึ ามิท่ีเคยเกิดในย่านมหาสมทุ รอนิ เดยี พอท่จี ะรวบรวมไดด้ ังนี้
- เม่อื 326 ปีก่อนครสิ ต์ศักราช เกิดแผ่นดินไหวใกลส้ ามเหลี่ยมปากแม่นา้ สินธุ ประเทศ

อินเดีย ส่งผลให้เกิดสึนามิ เข้าโจมตีกองเรือรบของกษัตริย์อเลกซานเดอมหาราช ขณะเดินทางกลับ
ประเทศกรกี (Lietzin, 1974)

- พ.ศ. 2067 เกิดสนึ ามิใกลเ้ มอื งดาพอล รัฐมหาราชต์ ประเทศอนิ เดีย
- พ.ศ. 2305 เกิดแผ่นดินไหวท่ีชายฝ่ังอารากัน สหภาพพม่า ส่งผลให้เกิดสึนามิ ทา
ความเสียหายกับบริเวณชายฝั่งทะเลในอ่าวเบงกอล
- พ.ศ. 2340 เกิดแผ่นดินไหวในทะเลทางทิศตะวนั ตกของตอนกลางเกาะสุมาตรา ด้วย
ขนาด 8.4 ริกเตอร์ ทาให้เกิดสึนามิ เข้าชายฝั่งเมืองปาดัง ประเทศอินโดนีเซีย มีผู้เสียชีวิตมากกว่า
300 คน
- พ.ศ. 2376 เกิดแผ่นดินไหวขนาด 8.7 ริกเตอร์ นอกชายฝ่ังตะวันตกด้านทิศใต้ของ
เกาะสุมาตรา ประเทศอินโดนีเซีย ส่งผลให้เกิดคลื่นขนาดใหญ่ทาความเสียหายใหแ้ ก่บริเวณดังกล่าว
และมผี เู้ สียชีวิตมากมาย
- พ.ศ. 2386 มีคล่ืนขนาดใหญ่เคลื่อนตัวเข้าสู่หมู่เกาะ Nias มีรายงานการสูญเสียชีวิต
จานวนมาก
- พ.ศ. 2424 เกิดแผ่นดินไหวขนาด 7.9 ริกเตอร์ ที่หมู่เกาะอันดามัน ส่งผลให้เกิดสึนา
มมิ ีคลนื่ สงู 1 เมตร เขา้ กระแทกชายฝ่งั ดา้ นตะวันออกของคาบสมทุ รอินเดีย
- 27 สิงหาคม 2426 เวลาเช้าตรูภูเขาไฟกรากะตัว ในประเทศอินโดนีเซียเกิดระเบิด
ต่อเนื่องกัน 3 ครั้ง เป็นผลให้ปากปล่องภูเขาไฟทะลายลงทะเลส่งผลให้เกิดสึนามิทั่วมหาสมุทร
อินเดีย ท่ีเกาะชวา และเกาะสุมาตรามีความสูงของคล่ืนสึนามิ 15 - 42 เมตร ทาให้มีผู้เสียชีวิต
มากกว่า 36,000 คน
- 26 มิถุนายน 2484 เกิดแผ่นดินไหวขนาด 7.7 ริกเตอร์ ที่ระหว่างหมู่เกาะนิโคบาร์-
อันดามัน แรงส่ันสะเทือนรับรู้ได้ถึงแนวชายฝ่ังของประเทศอินเดีย และศรีลังกา ทาให้เกิดสึนามิ
ตามมา มีการบันทึกว่ามีความสูงของคล่ืน 1 เมตร และเชื่อว่ามีผู้เสียชีวิตในครั้งน้ีไม่น้อยกว่า 5,000
คน

โดย นางพชั รี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วทิ ยฐานะ ครเู ชย่ี วชาญ 17

ชดุ ท่ี 9 สนึ ามิ
- 27 พฤศจิกายน 2488 เกิดแผ่นดินไหวขนาด 8.9 ริกเตอร์ มีศูนย์กลางบริเวณชายฝั่ง
ทะเลเมืองมิกราน ทางทิศใต้ประมาณ 100 กิโลเมตร ของเมืองหลวง ประเทศปากีสถาน เป็นผลให้
เกิดสึนามิทาความเสียหายให้แกช่ ายฝงั่ ทะเลดา้ นทศิ ตะวนั ตกของประเทศอนิ เดีย
ตวั อย่างขัน้ ตอนปฏิบตั ิการแจง้ เตอื นภยั สนึ ามิ (Tsunami Warning)

รปู ที่ 9.5
ท่ีมา : http://www.dmr.go.th/n_more_news.php?filename=tsunami3
26 ธ.ค.2547 เกดิ "สนึ าม"ิ ทีภ่ เู กต็ -พังงา จังหวดั อนั ดามัน มผี เู้ สยี ชีวติ กว่า 5 พนั ศพ
26 ธ.ค.2547 เกิด"สึนามิ" ‘สึนามิ’ โศกนาฏกรรมคลื่นยักษ์ มีจุดเร่ิมต้นเม่ือเวลา 07.58
น. วันท่ี 26 ธันวาคม 2547 (ตามเวลาประเทศไทย) เกิดแผ่นดินไหวอย่างรุนแรง ศูนย์กลางอยู่
บริเวณตะวันตกเฉียงเหนือของเกาะสุมาตรา ประเทศอินโดนีเซีย ห่างจากจังหวัดภูเก็ต ประมาณ
580 กิโลเมตร ท่ีละติจูด 3.4 องศาเหนือ ลองจิจูด 95.7 องศาตะวันออก ขนาดความรุนแรง 8.9
สง่ ผลกระทบเกอื บทกุ จังหวดั ในภาคใต้ รวมถงึ อาคารสูงหลายแห่งในกรงุ เทพมหานคร
ต่อมาเวลา 08.30 น. เกิดแผ่นดินไหวรู้สึกได้อีกครั้ง ศูนย์กลางอยู่บริเวณรัฐฉาน ประเทศ
พม่า ห่างจากจังหวัดเชียงใหม่ ประมาณ 200 กิโลเมตร ท่ีละติจูด 20.76 องศาเหนือ 98.04 องศา

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครเู ชีย่ วชาญ 18

ชดุ ท่ี 9 สนึ ามิ

ตะวันออก มขี นาดประมาณ 6.4 รกิ เตอร์ ทาใหเ้ กิดความสนั่ สะเทือนในหลายจงั หวัดภาคเหนอื ไดแ้ ก่
ลาปาง เชยี งใหม่ เชยี งราย และแมฮ่ ่องสอน

แผ่นดินไหวท่ีมีจุดศูนย์กลางบริเวณเกาะสุมาตรา ท่ีเกิดขึ้นใต้น้าน้ีเอง ได้ก่อให้เกิดคล่ืนน้า
ขนาดใหญ่ ท่ีเรียกว่า ‘สึนามิ’ (TSUNAMI) หรือคลื่นอ่าวเรือ หรือคลื่นชายฝ่ัง ส่งผลกระทบต่อ
สถานท่ีท่องเท่ียว บริเวณชายฝ่ังไม่ว่าหาดป่าตอง หาดกมลา หาดกะรน รวมถึงหาดในยาง ซึ่งเป็น
ท่ีตงั้ ของสนามบินนานาชาตภิ ูเก็ต รวมถงึ ประเทศอนิ โดนีเซีย อนิ เดยี ศรีลงั กา มาเลเซีย อยา่ งรุนแรง

สาหรบั ประเทศไทย ถอื เปน็ เหตุการณ์ ‘สนึ าม’ิ คร้งั แรก และร้ายแรงเกนิ จะนึกฝนั
เหตุการณ์สึนามิไทย ที่ภูเก็ต พังงา ระนอง กระบี่ ตรัง และสตูล ทาให้มีผู้เสียชีวิตประมาณ 5,400
คน บาดเจ็บกว่า 8,000 คน และสูญหายอีกจานวนมาก บ้านเรือนประชาชน รีสอร์ต และโรงแรม
ตลอดจนระบบสาธารณูปโภคต่างๆ อาทิ ไฟฟ้า ประปา โทรศัพท์ ถนน มูลค่าความเสียหายหลาย
พนั ล้านบาท

เหตุการณแ์ ผน่ ดนิ ไหวและสนึ ามิ 26 ธันวาคม 2547
เหตุการณแ์ ผ่นดินไหวเมอื่ เวลา 07:58:53 น. เวลาทอ้ งถ่ินของวันที่ 26 ธันวาคม 2547 ตาม

รายงานของกรมธรณวี ิทยาของสหรัฐอเมรกิ า (USGS) มีขนาด 9.0 ริกเตอร์ (Moment Magnitude)
ท่ีระดับความลึกจากพ้ืนท้องทะเล 28.6 กิโลเมตร มีศูนย์กลางในทะเลนอกชายฝั่งด้านทิศตะวันตก
ของตอนเหนือเกาะสุมาตรา ประเทศอินโดนีเซีย ซ่ึงส่งพลังงานมหาศาลเทียบเท่าระเบิดปรมาณูท่ี
เมืองฮิโรชิมา 23,000 ลูก ก่อให้เกิดการส่ันไหวที่รุนแรงของแผ่นดิน และเกิดสึนามิตามมาใน
มหาสมุทรอนิ เดยี โดยเข้าถล่มชายฝ่ังประเทศตา่ งๆ ทอี่ ยู่โดยรอบ ได้แก่ประเทศอินโดนีเซีย ศรีลงั กา
อินเดีย ไทย โซมาเลีย มัลดีฟส์ พม่า แทนซาเนีย บังคลาเทศ และเคนยา มีผู้เสียชีวิตมากกว่า
230,000 คน และสูญหายอีกหลายหม่ืนคน เฉพาะในเมืองบันดาอาเจะห์ ของประเทศอินโดนีเซียมี
ผู้เสียชีวิตมากกว่า 150,000 คน สาหรับประเทศไทยมี 6 จังหวัดในฝั่งทะเลอันดามันท่ีได้รับ
ผลกระทบ คือ จังหวัดระนอง พังงา กระบี่ ภูเก็ต ตรัง และสตูล มีผู้เสียชีวิตทั้งคนไทย และต่างชาติ
มากกว่า 5,395 คน และสูญหายมากกว่า 2,000 คน บาดเจ็บประมาณ 8,000 คน ส่วนอาคาร
บ้านเรือน โรงแรมท่ีพักเสียหายอย่างยับเยิน และพ้ืนที่ชายฝั่งทะเลไทยได้รับผลกระทบมากกว่า
475,000 ไร่

ลาดับเหตุการณ์ของสึนามิท่ีมีผลกระทบกับประเทศไทยในวันที่ 26 ธันวาคม 2547 โดยมี
ยอดคลื่นสงู สดุ 10 เมตร พัดเข้าสชู่ ายฝัง่ ทะเลอนั ดามนั ซ่งึ สามารถลาดบั เหตุการณไ์ ด้ ดงั นี้

เวลา 09.35 น. นา้ ทะเลแห้งจากบรเิ วณชายหาดโดยถดถอยลงเป็นระยะทาง 100 เมตร
เปน็ เวลา 5 นาที

เวลา 09.38 น. คล่นื สูงประมาณ 2-3 เมตร เขา้ กระทบฝ่งั

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครเู ช่ียวชาญ 19

ชุดที่ 9 สึนามิ

เวลา 09.43 น. คล่ืนสงู 6-7 เมตร เข้ากระทบฝงั่
เวลา 10.03 น. คลน่ื สูงเกนิ กวา่ 10 เมตร เข้ากระทบฝงั่ เป็นเวลา 20 นาที
เวลา 10.20 น. คลนื่ สงู 5 เมตร เขา้ กระทบฝง่ั ทาให้เกดิ น้าท่วมอยปู่ ระมาณ 1 ชว่ั โมง
และนา้ ทะเลกลับส่รู ะดับปกติเวลาประมาณ 12.00 น.
แผ่นดินไหวคร้ังน้ีเกิดจากการเคลื่อนที่ของมวลหินเป็นแนวยาวประมาณ 1,200 กิโลเมตร
ขนานกับแนวร่องลึกซุนดา อันเป็นแนวมุดตัวของแผ่นเปลือกโลกอินเดียเข้าใต้แผ่นเปลือกโลกย่อย
พม่า (เป็นส่วนหนึ่งของแผ่นเปลือกโลกยูเรเซีย) ด้วยมุมเอียงจากแนวราบ 10 องศาในอัตราปีละ 6
เซนติเมตร จากรายงานของ USGS พบว่าแผ่นดินไหวครั้งน้ีมวลหินที่เคลื่อนท่ีครอบคลุมพื้นท่ี
ประมาณ 100 x 400 ตารางกโิ ลเมตร และมกี ารยกตวั ในแนวด่งิ เฉล่ยี 10 เมตร ส่งผลใหม้ วลนา้ ทะเล
ถกู ยกข้ึนเป็นบริเวณกว้าง และกระจายออกเป็นคล่ืนสนึ ามิ
ต่อมานักธรณีวิทยาของมหาวิทยาลัย Northwestern สหรัฐอเมริกา ได้วิเคราะห์ขนาด
แผ่นดินไหวของเหตุการณ์คร้ังนี้ใหม่พบว่ามีขนาด 9.3 ริกเตอร์ (Moment Magnitude) เน่ืองจาก
พลังงานท่ีถูกปลดปล่อยออกมาทาลายพ้ืนที่มากมายขนาดน้ี เกิดมาจากการเคล่ือนท่ีของมวลหิน
ครอบคลมุ พ้ืนที่ประมาณ 400 x1,200 ตารางกิโลเมตร ซง่ึ ตรวจสอบไดจ้ ากตาแหน่งของแผ่นดินไหว
ระลอกหลังท่ีเกิดขึ้นตามมาตั้งแต่หัวเกาะสุมาตรา ผ่านหมู่เกาะนิโคบาร์ จนถึงหมู่เกาะอันดามัน
และจากข้อมูลพ้ืนที่เสียหายอย่างรุนแรงในประเทศศรีลังกา และอินเดียบ่งช้ีว่าเป็นบริเวณท่ีเปิดรับ
คลื่นสึนามิเข้ามาโดยตรง ซึ่งมักเป็นแนวตั้งฉากกับแนวการเคล่ือนตัวของมวลหิน หรือด้านยาวของ
รอยเลื่อนในบรเิ วณหมเู่ กาะอันดามัน
สานักข่าว BBC ของประเทศอังกฤษ รายงานข่าวผลการสารวจเบื้องต้นของพ้ืนท้องทะเล
นอกชายฝ่ังทิศตะวันตกของเกาะสุมาตราด้วยคล่ืนโซนาร์ ของสถาบัน SouthThumtum Oceanic
Center ด้วยความร่วมมือของกองทัพเรือ ประเทศอังกฤษ พบว่าบริเวณศูนย์กลางแผ่นดินไหวของ
เหตกุ ารณ์วนั ที่ 26 ธนั วาคม 2547 น้ันเกดิ มดี นิ ถลม่ ของภเู ขาใต้ทะเลหลายตาแหน่ง บางตาแหน่งดิน
ถล่มมขี นาดความยาว 2 กิโลเมตร และความสูง 100 เมตร ซง่ึ สรปุ ได้ว่าเหตุการณธ์ รณีพบิ ตั ิภัยสึนามิ
คร้ังรุนแรงนี้ นอกจากเกิดมาจากแผ่นดินไหวขนาด 9.3 ริกเตอร์แล้วยังมีสาเหตุของดินถล่มใต้ทะเล
เกิดร่วมดว้ ย

มาตราการปอ้ งกันภยั จากสึนามิ
1. ขณะท่ีอยู่บริเวณชายฝั่งเม่ือรู้สึกว่ามีแผ่นดินไหวหรือพบว่าระดับน้าทะเลลดลงมาก

ผดิ ปกติ ให้รีบอพยพไปยังบรเิ วณท่ีสงู ทันที
2. เม่ือได้รับฟังประกาศจากทางการเก่ียวกับการเกิดแผ่นดินไหวในทะเล ให้เตรียมรับ

สถานการณท์ ่อี าจจะเกดิ สึนามติ ามมาได้

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครเู ช่ียวชาญ 20

ชุดที่ 9 สนึ ามิ

3. ถ้าอยู่ในเรือซ่ึงจอดอยู่ในท่าเรือ ให้รีบนาเรือออกไปกลางทะเล เม่ือทราบข่าวว่าจะเกิด
สนึ ามิพดั เข้าหา

4. คลื่นสึนามิ อาจเกิดข้ึนได้หลายระลอกจากการเกิดแผ่นดินไหวคร้ังเดียว เนื่องจากมีการ
แกว่งไปมาของนา้ ทะเล ดงั นัน้ ควรรอประกาศจากการกอ่ นจึงสามารถลงไปชายหาดได้

5. ตดิ ตามการเสนอขา่ วของทางราชการอย่างใกล้ชดิ และต่อเนือ่
6. หากท่ีบ้านเรือนอยู่ใกล้ชายหาด ควรจัดทาเขื่อน กาแพง ปลูกต้นไม้ วางวัสดุ ลดแรง
ปะทะของนา้ ทะเล ในบรเิ วณย่านที่มีความเสย่ี งภยั ในเรือ่ งสึนามิ
7. ควรหลีกเลยี่ งการก่อสรา้ งอาคารบา้ นเรอื ใกลช้ ายฝัง่ ในย่านทีม่ คี วามเส่ียงภัยสูง
8. วางแผนในการฝึกซ้อมรับภัยจากสึนามิเป็นประจาทุกปี เช่นกาหนดเส้นทางหนีภัยสึนามิ
สถานทใ่ี นการอพยพ และแหล่งสะสมนา้ สะอาด เปน็ ต้น
9. จัดวางผงั เมืองให้เหมาะสม บรเิ วณแหล่งท่อี าศัยควรมรี ะยะห่างจากชายฝงั่
10. ประชาสัมพันธ์และให้ความรู้ประชาชนในเร่ืองการป้องกันและบรรเทาภัยจากสึนามิ
และแผน่ ดนิ ไหว
11. วางแผนล่วงหน้า หากเกิดสถานการณ์ข้ึนจริง ในเร่ืองการประสานงานระหว่าง
หน่วยงานท่ีเกี่ยวข้องกาหนดข้ันตอนในด้านการช่วยเหลือบรรเทาภัย ด้านสาธารณะสุข การรื้อถอน
และฟนื้ ฟสู ง่ิ กอ่ สรา้ ง เป็นต้น

รปู ท่ี 9.6 ความสัมพันธร์ ะหว่างความลกึ ความเร็ว และความยาวคลืน่ ของสึนามิ
ที่มา : www.globalsecurity.org/eye/images/tsunami-3.jpg

โดย นางพัชรี คณู ทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชยี่ วชาญ 21

ชดุ ที่ 9 สนึ ามิ

รปู ที่ 9.7 ศูนยก์ ลางแผน่ ดนิ ไหวของเหตุการณ์ 26 ธันวาคม 2547 และ 28 มีนาคม 2548
ทม่ี า : www.emsc-csem.org
โดย นางพัชรี คณู ทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเช่ยี วชาญ 22

ชุดท่ี 9 สึนามิ

รปู ที่ 9.7 ภาพจาลองสามมติ ิจากข้อมูลโซนาร์ของพน้ื ท้องทะเลนอกชายฝั่งเกาะสุมาตรา
ประเทศอนิ โดนเี ซยี บริเวณรอยต่อของแผน่ เปลือกโลกอนิ เดีย และแผน่ เปลือกโลกพม่า

ทีพ่ บหลักฐานของดินถล่มใต้ทะเล (Landslip) ภาพนีม้ องไปทิศใต้
ที่มา :

http://news.bbc.co.uk/1/shared/sp1/hi/pop_ups/05/sci_nat_asian_tsunami_rupt
ure_zone/html/2.stm

การเตรียมความพร้อมกอ่ นเกิดสึนามิ
1. ทาความเข้าใจเกี่ยวกับสนามิวิธีการเตรียมรับมือรวมท้ังให้ความรู้กับครอบครัวเกี่ยวกับ

การปฏิบตั ติ นให้ปลอดภยั จากสนึ ามิ
2. ศึกษาและทาความเข้าใจเก่ียวกับการอพยพหนีภัยป้ายแสดงเขตเสี่ยงภัยป้ายแสดง

เส้นทางอพยพ
โดย นางพชั รี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชีย่ วชาญ 23

ชุดท่ี 9 สึนามิ
3. เตรียมชุดอุปกรณ์ฉุกเฉินซ่ึงควรประกอบด้วยอาหารน้าด่ืมยารักษาโรคและของใช้อื่น ๆ
ท่จี าเปน็ เช่นอุปกรณใ์ หแ้ สงสวา่ งชุดปฐมพยาบาลกระดาษชาระสบู่แปรงสีฟนั ยาสีฟนั เสอ้ื ผา้ สารอง
การปฏิบัตติ นขณะเกดิ สึนามิ
1. วิ่งหนีไปยังพ้ืนท่ีปลอดภัยโดยควรหนีข้ึนท่ีสูงและอย่าว่ิงหนีตามเส้นทางท่ีขนานไปกับ
ชายฝง่ั หากว่ิงหนไี ปยังพนื้ ท่ีปลอดภัยไม่ทนั ควรวง่ิ ขนึ้ อาคารสงู หรืออาจปนี ขน้ึ ตน้ ไมส้ ูง
2. อยู่ในที่ท่ีปลอดภัยจนกระทั่งแน่ใจว่าปลอดภัยหรือมีประกาศจากศูนย์เตือนภัยว่าไม่มี
สนึ ามแิ ลว้
3. ไมค่ วรหลบอยใู่ นรถยนตเ์ นอ่ื งจากคลืน่ สามารถพดั พารถยนต์ไปได้
4. ตดิ ตามขา่ วสารคาสั่งและขอ้ แนะนาอย่างต่อเนือ่ ง
5. ถ้าอยู่บนเรือให้แล่นเรือออกไปบริเวณน้าลึกและลอยเรืออยู่กลางทะเลจนกว่าเหตุกาจะ
สงบลงหรอื ติดตอ่ สอบถามข้อมูลจากทา่ เรือถงึ ความปลอดภยั ก่อนเดนิ ทางกลับทา่ เรอื
การปฏิบตั ิตนภายหลังเกิดสนึ ามิ
1. ไมเ่ ขา้ ไปในพืน้ ท่ีที่แจง้ ว่าเป็นพนื้ ทอ่ี ันตราย
2. ตรวจสอบสภาพของบ้านและเคร่อื งใชไ้ ฟฟา้ ใหแ้ น่ใจว่าปลอดภัยก่อนนากลบั มาใช้อีก
3. ระมดั ระวังโรคระบาดหลงั เกดิ สึนามิ

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเช่ยี วชาญ 24

ชดุ ท่ี 9 สนึ ามิ

บัตรกิจกรรม 9.1
เรือ่ ง แบบจาลองการเกิดสึนามิ

จุดประสงค์กิจกรรม
สบื ค้นข้อมลู และสรา้ งแบบจาลองเพ่ืออธบิ ายกระบวนการเกดิ สึนามิ และผลกระทบ

จากสึนามิ

วัสดุ-อุปกรณ์
1. ตู้กระจกหรือกล่องพลาสติก 1 ใบกว้าง 5 เซนติเมตรยาว 100 เซนติเมตรสูง 20

เซนติเมตร
2. นา้ (ปรมิ าตรตามขนาดของตู้หรอื กลอ่ งพลาสตกิ )
3. ดนิ นา้ มนั หรอื วสั ดุอน่ื ใชร้ องให้พนื้ เอยี ง
4. แผน่ พลาสตกิ ลกู ฟกู
5. เชือก 1 เมตร (ใช้จึงตามแนวระดับน้าเพื่อช่วยในการสังเกตและสาหรับร้อยกับแผ่น

พลาสตกิ ลกู ฟูก)
6. เทปใส 1 ม้วน

วิธีการทากจิ กรรม
ใช้ปากกาขดี ตาแหน่งชายฝัง่ และตาแหน่งที่คล่ืนไปถึง

1. เตรยี มอุปกรณด์ งั ขนั้ ตอนตอ่ ไปน้ี
- ตัดพลาสติกลูกฟูกให้มีความกว้างเท่ากับขนาดของตู้ความยาวประมาณ 15

เซนติเมตรจานวน 2 แผ่น
- ใช้เทปใสติดแผ่นพลาสตกิ ลกู ฟกู เข้าดว้ ยกัน ดังรปู

- เจาะรทู ่ปี ลายขา้ งหนึง่ ของแผ่นพลาสติกลูกฟกู 2 ชอ่ ง ดงั รูป

โดย นางพชั รี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเช่ยี วชาญ 25

ชดุ ที่ 9 สึนามิ
- ร้อยปลายเชอื กเขา้ ไปในรทู ัง้ สองและมดั ปมไว้ ดังรูป กาหนดใหเ้ ปน็ พื้นมหาสมทุ ร
- ติดปลายแผ่นพลาสติกลูกฟูกด้านท่ีไม่มีเชือกให้แนบกับพื้นตู้โดยให้ชืดด้านใดด้าน
หน่งึ ของตู้ ดังรปู

- เทน้าลงในตู้ให้สูงประมาณครึ่งหนึ่ง ของด้านท่ีเอียงลง หรือเมื่อเอียงตู้ลงแล้วให้น้า
ท่วมลึกเข้าไป 2 ใน 3 ส่วนของความยาวตู้ จากน้ันใช้เชือกขึงที่ด้านข้างของตู้ตามระดับน้า เพื่อทา
เส้นอา้ งอิงตามระดบั ผิวนา้ ดงั รปู

2. ทาให้เกิดคล่นื จากบริเวณ ข เคล่ือนที่เขา้ ส่บู รเิ วณ ก โดยดงึ ปลายเชอื กขนึ้ ด้านบนอย่าง
รวดเร็ว ดงั รปู

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหน่ง ครู วทิ ยฐานะ ครเู ชี่ยวชาญ 26

ชุดท่ี 9 สนึ ามิ

ผลการทากิจกรรม
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….

สรุปผลการทากิจกรรม
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….

โดย นางพัชรี คณู ทอง ตาแหน่ง ครู วทิ ยฐานะ ครูเชยี่ วชาญ 27

ชุดที่ 9 สึนามิ

คาถามท้ายกิจกรรม
1. ก่อนยกแผ่นพลาสตกิ ขนึ้ ระดบั น้าท่บี ริเวณ ก และ ข เป็นอย่างไร
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….

2. ขณะที่ยกแผ่นพลาสติกข้ึนอย่างรวดเร็วที่บริเวณ ก และ ข เกิดอะไรขึ้นบ้างระดับน้าท่ี ข
สงู ขึน้ เกิดเปน็ คลนื่ ไหลไปทาง ก
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….

3. หลังจากยกแผ่นพลาสตกิ ข้นึ และเหตุการณ์สงบน่งิ ระดบั น้าที่บรเิ วณ ก และ ข เปน็ อย่างไร
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….

4. หากเปรยี บผู้ท่ใี ชใ้ นกิจกรรมเปน็ มหาสมทุ รบริเวณ ก และ ข เป็นบริเวณใดของมหาสมุทร
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….

5. หากเปรียบแผ่นพลาสตกิ ลูกฟูกเป็นพ้ืนมหาสมุทร เหตุการณ์ใดที่สามารถทาใหเ้ กดิ การยกตัวของ
พ้นื มหาสมุทร
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครเู ช่ยี วชาญ 28

ชุดที่ 9 สนึ ามิ

บัตรกจิ กรรมที่ 9.2
แผนผังมโนทัศน์ เรื่อง สนึ ามิ

คาช้ีแจง ให้นักเรียนสรุปความรู้ท่ีเกี่ยวกับ “สึนามิ” เป็นแผนผังมโนทัศน์ (Concept Mapping)
ในกระดาษทแี่ จกใหแ้ ลว้ นาเสนอผลงานหน้าช้นั เรียน

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครูเชยี่ วชาญ 29

ชุดท่ี 9 สึนามิ

บตั รกิจกรรมท่ี 9.3
ถอดบทเรียน เรอ่ื ง สึนามิ

คาช้ีแจง ใหน้ ักเรยี นถอดบทเรียนท่ีเก่ียวกับ “สนึ าม”ิ ตามหลักปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพยี งเป็น
ในกระดาษชาร์ตที่กาหนดใหแ้ ล้วนาเสนอผลงาน โดยนาไปตดิ ป้ายนิเทศหน้าช้นั เรยี น

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครเู ชีย่ วชาญ 30

ชดุ ท่ี 9 สึนามิ

แบบฝึกหดั
เรอ่ื ง สึนามิ

1. สึนามคิ อื อะไร จงอธบิ ายพอสังเขป
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….

2. ผลกระทบจากสึนามทิ ่ีมีผลต่อมนุษย์และสิ่งแวดล้อม
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วทิ ยฐานะ ครูเชย่ี วชาญ 31

ชุดที่ 9 สึนามิ

3. ขอ้ ควรปฏิบัติเม่ือเกดิ สึนามิ
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….

โดย นางพัชรี คณู ทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชี่ยวชาญ 32

ชุดท่ี 9 สนึ ามิ

แบบทดสอบหลังเรยี น ชั้นมธั ยมศึกษาปีท่ี 6
เรอื่ ง สึนามิ

รายวิชาโลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ รหัสวิชา ว30104

คาช้ีแจง 1. แบบทดสอบฉบบั น้ี จานวน 10 ข้อ คะแนนเต็ม 10 คะแนน เวลาท่ใี ช้ 10 นาที
2. จงเลอื กคาตอบทถี่ กู ต้องที่สดุ แลว้ เขียนเคร่ืองหมาย  ลงในกระดาษคาตอบ

1. พ้ืนท่ีลักษณะใดเสย่ี งภัยต่อการเกดิ สึนามิ
ก. บรเิ วณชายฝง่ั ทะเล
ข. บริเวณทรี่ าบเชิงเขา
ค. บริเวณทร่ี าบลุม่ แม่นา้
ง. บริเวณที่เป็นพื้นหินแข็งแรง

2. ข้อใดไมใ่ ช่สาเหตขุ องการเกิดสึนามิ
ก. การปะทุของภเู ขาไฟใต้มหาสมทุ รท่มี รี ะดับรนุ แรง
ข. แผ่นดินไหวท่ีมศี ูนย์กลางอยู่ลกึ ลงไปใต้มหาสมทุ ร
ค. การเกดิ ดนิ ถล่มบริเวณเทือกเขาแอลปแ์ ละเทือกเขาหมิ าลยั
ง. การตกของดาวหางหรืออุกกาบาตขนาดใหญ่ลงสู่พ้นื ทะเลหรือมหาสมุทร

3. เม่ือชาวประมงหรือนักท่องเท่ยี วที่แลน่ เรือตามแนวชายฝ่งั สังเกตเหน็ ระดับน้าทะเลลดลง
อย่างรวดเรว็ เป็นสัญญาณเตือนของภัยธรรมชาติชนดิ ใด

ก. ภยั แล้ง
ข. คลน่ื สึนามิ
ค. แผ่นดินไหว
ง. ภูเขาไฟปะทุ

4. สึนามิ เป็นภยั ธรรมชาติที่มักเกดิ เม่ือใด
ก. แผน่ ดินไหวรนุ แรงใต้ท้องมหาสมทุ ร
ข. แผ่นเปลือกโลกเคล่ือนที่ออกจากกนั
ค. แผน่ ดนิ ไหวพรอ้ มกับภเู ขาไฟระเบิด
ง. พายหุ มุนอยา่ งฉบั พลันบรเิ วณกลางมหาสมุทร

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหนง่ ครู วทิ ยฐานะ ครเู ช่ยี วชาญ 33

ชุดที่ 9 สนึ ามิ

5. ขอ้ ใดไมไ่ ด้อยู่ในบรเิ วณทีเ่ รยี กว่า "วงแหวนแห่งไฟ (ring of fire)"
ก. บริเวณรอยต่อภเู ขาแอลป์และภเู ขาหมิ าลยั
ข. บริเวณขอบมหาสมุทรแปซิฟกิ ทั้งหมด
ค. บรเิ วณด้านตะวนั ตกของเม็กซิโก
ง. ประเทศญีป่ นุ่ ทงั้ หมด

6. สนึ ามิเป็นภยั พิบตั ิท่เี กยี่ วขอ้ งกับภยั ธรรมชาตใิ นข้อใด
ก. วาตภยั
ข. อทุ กภัย
ค. พายซุ ัดฝ่ัง
ง. แผ่นดนิ ไหว

7. ข้อใดต่อไปน้กี ลา่ วถึงคลนื่ สึนามถิ ูกตอ้ ง
ก. ความเรว็ ของคลน่ื ไม่ข้ึนอยู่กับความลกึ
ข. เปน็ คล่นื นา้ ทมี่ ีความยาวคลื่น 1,000 กิโลเมตร
ค. ปรากฏการณน์ ม้ี ักเกิดบริเวณชายฝัง่ มหาสมทุ รแปซิฟิก
ง. จะเกิดขน้ึ ทกุ ครั้งทเี่ กิดแผน่ ดินไหวขนาด 7.0 ริกเตอร์ ขึ้นไปในมหาสมุทร

8. คล่นื สนึ ามิมกี ารเคลือ่ นตัวด้วยความเร็วสงู เทา่ ใด
ก. 700 - 800 กิโลเมตรตอ่ ชว่ั โมง
ข. 600 - 700 กิโลเมตรต่อชั่วโมง
ค. 500 - 600 กิโลเมตรตอ่ ชว่ั โมง
ง. 400 - 500 กิโลเมตรต่อชั่วโมง

9. ข้อใดไม่ใช่ข้อปฏิบัติเพ่อื ความปลอดภัยจากสึนามิ
ก. มีหอเตือนภยั
ข. รับฟงั ข้อมลู ข่าวสารอยู่ตลอดเวลา
ค. ไม่ปลกู ส่ิงก่อสร้างใกล้แนวชายฝงั่ ทะเล
ง. เม่ือได้รบั เตือนให้จอดเรือไวช้ ายฝัง่ หา้ มนาออกไป

โดย นางพชั รี คูณทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ชีย่ วชาญ 34

ชดุ ที่ 9 สนึ ามิ
10. จงั หวัดทางภาคใต้ของประเทศไทยจังหวดั ใดทไ่ี ม่เคยประสบภยั จากสนึ ามิ

ก. ภูเกต็
ข. พงั งา
ค. สตูล
ง. นครศรธี รรมราช

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชีย่ วชาญ 35

ชดุ ที่ 9 สนึ ามิ

กระดาษคาตอบ
แบบทดสอบกอ่ นเรยี นและหลงั เรียน

ชดุ ที่ 9 สึนามิ

แบบทดสอบก่อนเรียน ง แบบทดสอบหลังเรียน ง
ขอ้ ก ข ค ขอ้ ก ข ค
1 1
2 2
3 3
4 4
5 5
6 6
7 7
8 8
9 9
10 10

คะแนนเต็ม 10 คะแนน คะแนนเตม็ 10 คะแนน
ได้ ...................คะแนน ได้ ...................คะแนน

โดย นางพชั รี คูณทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครูเชย่ี วชาญ 36

ชดุ ที่ 9 สึนามิ

บรรณานกุ รม

กรมทรัพยากรธรณ.ี (2544), ธรณีวิทยาประเทศไทยเฉลิมพระเกยี รติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
เน่ืองในวโรกาสพระราชพธิ ีมหามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา 6 รอบ 5 ธนั วาคม
2542. (พมิ พค์ ร้ังท่ี 1). กรุงเทพฯ : กองธรณีวทิ ยากรมทรัพยากรธรณี.

กรมทรพั ยากรธรณ.ี (2550), ธรณวี ิทยาประเทศไทย. (พมิ พค์ รง้ั ท่ี 2). กรุงเทพฯ : โรงพมิ พ์ดอกเบีย้ .
ราชบณั ฑิตยสถาน. (2558) พจนานกุ รมศัพทธ์ รณีวทิ ยา A-M. (พิมพ์ครงั้ ท่ี 2). กรุงเทพฯ :

สานกั พมิ พ์คณะรฐั มนตรแี ละราชกิจจานเุ บกษา.
ราชบณั ฑิตยสถาน. (2558), พจนานกุ รมศพั ท์ธรณวี ทิ ยา N-Z. (พมิ พค์ รัง้ ที่ 2). กรุงเทพฯ :

สานกั พิมพ์คณะรฐั มนตรีและราชกจิ จานเุ บกษา.
สถาบนั สง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลย.ี (2551). หนังสอื เรียนรายวิชาพน้ื ฐาน

วทิ ยาศาสตร์ ดวงดาวและโลกของเรา. (พิมพ์คร้งั ที่ 1). กรงุ เทพฯ : โรงพิมพ์ สกสค.
สถาบนั ส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลย.ี (2551). หนงั สอื เรียนรายวิชาพื้นฐาน

โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ. (พิมพค์ รงั้ ท่ี 8). กรงุ เทพฯ : โรงพมิ พ์ สกสค.
สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลย.ี (2554). หนังสอื เรยี นรายวชิ าเพมิ่ เตมิ

โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ. (พิมพ์คร้งั ท่ี 1). กรุงเทพฯ : โรงพมิ พ์ สกสค.
สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลย.ี (2561). หนังสือเรยี นรายวิชาเพม่ิ เตมิ

โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ เลม่ 1. (พิมพค์ รงั้ ท่ี 1). กรงุ เทพฯ : โรงพิมพ์
แห่งจฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลัย.
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี. (2563). หนังสอื เรยี นรายวชิ าพื้นฐาน
วิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี วิทยาศาสตร์โลก และอวกาศ. (พิมพค์ ร้งั ท่ี 1).
กรุงเทพฯ : โรงพมิ พ์ สกสค. ลาดพรา้ ว.
สถาบันสง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลย.ี (2563). คู่มอื ครูรายวชิ าพ้ืนฐาน
วทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี วทิ ยาศาสตร์โลก และอวกาศ. (พมิ พ์ครั้งท่ี 1).
กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์ สกสค. ลาดพรา้ ว.
https://th.wikipedia.org/wiki8C:Tsunami_comic_book_style.png
https://www.kroobannok.com/news_file/p90135902226.pdf
http://www.dmr.go.th/n_more_news.php?filename=tsunami3
https://www.khaosod.co.th/special-stories/news_2005108
www.emsc-csem.org
www.globalsecurity.org/eye/images/tsunami-3.jpg

โดย นางพชั รี คูณทอง ตาแหนง่ ครู วทิ ยฐานะ ครเู ชย่ี วชาญ 37

ชุดที่ 9 สนึ ามิ

ประวัติย่อผูจ้ ัดทา

ชอ่ื – สกลุ นางพชั รี คูณทอง

วัน เดือน ปี เกิด 4 พฤศจกิ ายน 2522

สถานทเ่ี กดิ อาเภอสิรินธร จงั หวัดอุบลราชธานี

ทีอ่ ยู่ปจั จบุ ัน 111 หมู่ 12 บา้ นโนนสมบตั ิ ตาบลโนนกลาง

อาเภอพิบูลมงั สาหาร จังหวดั อุบลราชธานี

เริ่มรบั ราชการ 12 กรกฎาคม 2545 ตาแหน่ง อาจารย์ 1 ระดบั 3

โรงเรียนขมนิ้ พทิ ยาสรรพ์ อาเภอเมอื ง จังหวัดกาฬสนิ ธ์ุ

ตาแหน่งหน้าท่ีปัจจุบนั ครู วิทยฐานะ ครเู ช่ียวชาญ

สถานท่ีทางานในปจั จบุ ัน โรงเรยี นโนนกลางวิทยาคม ตาบลโนนกลาง อาเภอพิบลู มงั สาหาร

จงั หวดั อุบลราชธานี

ประวัตกิ ารศกึ ษา ประถมศึกษาปที ี่ 6 โรงเรียนบา้ นหนิ สงู ตาบลช่องเม็ก อาเภอสริ ินธร
พ.ศ. 2535 จังหวดั อุบลราชธานี
มธั ยมศกึ ษาปที ี่ 3 โรงเรยี นเบต็ ต้ดี ูเมน 2 ช่องเม็ก ตาบลชอ่ งเมก็
พ.ศ. 2538 อาเภอสริ ินธร จงั หวดั อบุ ลราชธานี
มัธยมศึกษาปีท่ี 6 โรงเรียนสริ ินธรวิทยานสุ รณ์ อาเภอสริ ินธร
พ.ศ. 2541 จงั หวดั อุบลราชธานี
ปริญญาครศุ าสตรบ์ ัณฑิต (ค.บ.) สาขาวชิ าฟิสกิ ส์
พ.ศ. 2545 มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั อบุ ลราชธานี จังหวัดอบุ ลราชธานี
ปริญญาศึกษาศาสตรมหาบัณฑติ (ศษ.ม.) สาขาวิชาหลักสูตรและการสอน
พ.ศ. 2556 มหาวทิ ยาลัยราชธานี จังหวดั อบุ ลราชธานี

โดย นางพัชรี คูณทอง ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครเู ชย่ี วชาญ 38