เอกสารประกอบการเรียน
รายวชิ าชวี วิทยา 5 รหัสวชิ า ว30245 ช้นั มัธยมศกึ ษาปีที่ 6
กลุ่มสาระการเรยี นรู้วทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี
เรอ่ื ง ความหลากหลายทางชวี ภาพ
เลม่ ที่ 6 เรือ่ ง การสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพ
นางสาวนภศร เสรีกุล
ตําแหนง่ ครู
โรงเรยี นโนนกลางวทิ ยาคม อําเภอพบิ ลู มังสาหาร จงั หวัดอุบลราชธานี
สงั กัดองคก์ ารบรหิ ารส่วนจังหวดั อบุ ลราชธานี
ก
คำนำ
เอกสารประกอบการเรยี น รายวิชาชีววิทยา 5 รหสั วิชา ว33245 ช้ันมัธยมศึกษาปที ี่ 6
เร่ือง ความหลากหลายทางชีวภาพ กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ ประกอบด้วยเอกสาร
ประกอบการเรยี นทง้ั หมด 6 เลม่ ผู้สอนจัดทาข้นึ เพื่อใหผ้ ูเ้ รยี นใชป้ ระกอบกิจกรรมการเรียนการสอน
และสามารถเรยี นรดู้ ้วยตนเอง หรือนาไปใช้ในการเรียนการสอนซ่อมเสรมิ ได้ หรือใชใ้ นการสอนแทน
ได้เป็นอย่างดี เพื่อให้ผู้เรียนมีความรู้ ความเข้าใจในเรื่องความหลากหลายทางชีวภาพ อย่างคงทน
และนาผลไปสูก่ ารยกระดบั ผลสัมฤทธ์ทิ างการเรียนไดด้ ยี ง่ิ ขนึ้
ภายในเล่มประกอบด้วย คาชี้แจงในการใช้เอกสารประกอบการเรียนสาหรับครู
คาชี้แจงในการใช้เอกสารประกอบการเรียนสาหรับนักเรียน แผนภูมิลาดับข้ันการใช้เอกสาร
ประกอบการเรียน มาตรฐานการเรียนรู้ แบบทดสอบก่อนเรียน ใบความรู้ แบบฝึกหัด ใบงาน
แบบทดสอบหลังเรียน เฉลยแบบฝึกหัด เฉลยใบงาน เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียนและหลังเรียน
นักเรยี นจึงสามารถใช้เอกสารประกอบการเรียน เล่มน้ีได้ด้วยตนเอง ซึ่งก่อนใชน้ กั เรียนจะต้องศึกษา
คาชี้แจงการใช้ให้เข้าใจ หากมีข้อสงสัยให้สอบถามครูผู้สอนจนเกิดความเข้าใจก่อนลงมือปฏิบัติ
กิจกรรมเพอ่ื ใหเ้ กดิ ประสิทธิภาพสูงสุด
ผู้จัดทาหวังเป็นอย่างย่ิงว่าเอกสารประกอบการเรียน เรื่อง ความหลากหลายทาง
ชีวภาพ นี้จะทาให้ผู้เรียนมีความรู้ ความเข้าใจในเรื่อง ความหลากหลายทางชีวภาพได้เป็นอย่างดี
และมีผลสัมฤทธทิ์ างการเรยี นสูงขึน้ สามารถใช้เพอ่ื ศกึ ษาคน้ คว้าดว้ ยตนเอง เป็นสอ่ื ท่ีมีประสิทธภิ าพ
สามารถอานวยประโยชนต์ อ่ การเรยี นการสอนใหบ้ รรลวุ ตั ถุประสงค์ของหลักสตู รได้
นภศร เสรกี ลุ
ข
สำรบัญ
เร่ือง หน้ำ
คานา ก
สารบัญ ข
คาช้แี จงเก่ยี วกบั เอกสารระกอบการเรียน ค
คาแนะนาในการใช้เอกสารประกอบการเรียนสาหรบั ครู ง
คาแนะนาในการใช้เอกสารประกอบการเรียนสาหรบั นักเรยี น จ
แผนภูมิลาดบั ข้ันการใช้เอกสารประกอบการเรียน เร่ือง การสูญเสียความหลากหลายทาง
ชวี ภาพ ฉ
สาระและมาตรฐานการเรยี นรู้ 1
แบบทดสอบก่อนเรยี น เรอ่ื ง การสญู เสียความหลากหลายทางชวี ภาพ 3
ใบความรู้ เร่ือง การสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพ 6
แบบฝกึ หัด เรอ่ื ง การสูญเสียความหลากหลายทางชวี ภาพ 24
ใบงานท่ี 6 เรอ่ื ง การสูญเสยี ความหลากหลายทางชวี ภาพ 26
แบบทดสอบหลังเรยี น เร่อื ง การสูญเสียความหลากหลายทางชวี ภาพ 27
เฉลยแบบฝึกหดั เรื่อง การสญู เสยี ความหลากหลายทางชวี ภาพ 30
เฉลยใบงานที่ 6 เรือ่ ง การสญู เสียความหลากหลายทางชวี ภาพ 32
เฉลยแบบทดสอบกอ่ นเรยี น / หลงั เรียน เร่อื ง การสญู เสียความหลากหลายทางชีวภาพ 33
บรรณำนุกรม 34
ประวตั ยิ อ่ เจ้ำของผลงำน 36
ค
คำชแี้ จงในเกยี่ วกบั เอกสำรประกอบกำรเรยี น
1. เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง ความหลากหลายทางชีวภาพ รายวิชาชีววิทยา 5
รหัสวิชา ว33245 ช้ันมัธยมศึกษาปีที่ 6 ประกอบด้วยเอกสารประกอบการเรียน ทั้งหมด 6 เล่ม
ดงั นี้
เลม่ ท่ี 1 ความหลากหลายของส่ิงมีชวี ติ เวลา 2 ชวั่ โมง
เลม่ ท่ี 2 การศึกษาความหลากหลายของสง่ิ มชี ีวิต เวลา 2 ช่ัวโมง
เลม่ ที่ 3 กาเนิดของชวี ิต เวลา 2 ช่ัวโมง
เล่มท่ี 4 อาณาจกั รของสงิ่ มชี วี ิต เวลา 2 ชั่วโมง
เล่มที่ 5 ความหลากหลายทางชีวภาพในประเทศไทย เวลา 2 ชวั่ โมง
เลม่ ที่ 6 การสูญเสยี ความหลากหลายทางชวี ภาพ เวลา 2 ช่วั โมง
2. เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง ความหลากหลายทางชีวภาพ รายวิชาชีววิทยา 5
รหสั วิชา ว33245 ชัน้ มธั ยมศกึ ษาปที ่ี 6 ประกอบด้วย
- คาชแ้ี จงเก่ยี วกับเอกสารประกอบการเรียน
- คาแนะนาสาหรบั ครู
- คาแนะนาสาหรบั นกั เรียน
- มาตรฐานการเรียนรู้ / จดุ ประสงคก์ ารเรียนรู้ / สาระการเรียนรู้
- แบบทดสอบกอ่ นเรียน / แบบทดสอบหลังเรียน
- ใบความรู้ / ใบงาน / แบบฝกึ หดั
- เฉลยแบบทดสอบกอ่ นเรยี นและหลังเรยี น
- เฉลยใบงาน / แบบฝกึ หัด
ง
คำแนะนำในกำรใช้เอกสำรประกอบกำรเรยี นสำหรบั ครู
เอกสารประกอบการเรียน เร่อื ง ความหลากหลายทางชีวภาพ รายวชิ าชวี วทิ ยา 5 รหัสวชิ า
ว33245 ช้ันมัธยมศึกษาปีที่ 6 ครูผู้สอนเป็นผู้มีบทบาทสาคัญในการดาเนินการจัดการเรียนรู้ของ
นักเรยี นใหบ้ รรลวุ ตั ถปุ ระสงค์ ครูผู้สอนควรปฏิบัติ ดังนี้
1. จัดเตรยี มเอกสารประกอบการเรยี นใหพ้ ร้อมและเพยี งพอสาหรับนักเรียน
2. ใหน้ กั เรียนทาแบบทดสอบก่อนเรยี น เพ่อื ประเมินความรู้เดมิ ของนกั เรยี น
3. แจ้งจดุ ประสงคก์ ารเรยี นรูส้ ูต่ ัวชว้ี ดั ใหน้ ักเรยี นทราบ
4. แจกเอกสารประกอบการเรียน เรื่อง ความหลากหลายทางชีวภาพ ให้นักเรียน
ศกึ ษาและแนะนาวิธใี ช้เอกสารประกอบการเรียนเพอื่ นกั เรียนจะได้ปฏบิ ัตไิ ดอ้ ยา่ งถูกต้อง
5. ดาเนินการสอนตามกิจกรรมการเรียนร้ทู ี่กาหนดไว้ในแผนการจดั การเรยี นรู้
6. หากมีนักเรยี นบางคนเรียนไมท่ ัน ครูควรใหค้ าแนะนา หรอื อาจมอบหมายงาน
หรอื เอกสารใหศ้ ึกษาเพ่มิ เติมในเวลาวา่ ง
7. หลังจากนักเรียนศึกษาเอกสารประกอบการเรียน เร่ือง ความหลากหลายทาง
ชวี ภาพ เรยี บรอ้ ยแล้ว ครูและนักเรียนควรช่วยกันสรุป พร้อมทั้งใหน้ ักเรยี นทาแบบฝึกหดั และทา
แบบทดสอบหลงั เรยี น
8. ครูเฉลยแบบฝึกหัด แบบทดสอบก่อนเรียน - หลังเรียน และบนั ทึกคะแนนของ
นกั เรียนแตล่ ะคนไว้ เพอื่ ประเมนิ การพฒั นาและความกา้ วหน้า หากมนี กั เรยี นไม่ผ่านเกณฑค์ รคู วร
จดั สอนซ่อมเสริม
9. ครสู งั เกตความตั้งใจของนักเรียน ความสนใจในการเรียน การทางานรว่ มกันเป็น
กลมุ่ ของนกั เรียนทุกกลุ่มอยา่ งใกลช้ ิด ถา้ กลุ่มใดมีปัญหาครูทาหนา้ ท่ีให้คาแนะนา
10.การตรวจนับคะแนนแบบทดสอบหลังเรียน ตอบถูกได้คะแนนข้อละ 1 คะแนน
โดยใชเ้ กณฑก์ ารผา่ นร้อยละ 80 ถ้านักเรียนทาคะแนนได้นอ้ ยกวา่ ร้อยละ 80 ควรจดั ใหม้ ีการสอน
ซอ่ มเสรมิ
จ
คำแนะนำในกำรใช้เอกสำรประกอบกำรเรียนสำหรับนักเรยี น
ในการศึกษาเอกสารประกอบการเรียน เร่ือง ความหลากหลายทางชีวภาพ รายวิชา
ชีววิทยา 5 รหัสวิชา ว33245 ชนั้ มัธยมศึกษาปีที่ 6 เลม่ ที่ 6 เร่ือง การสูญเสยี ความหลากหลายทาง
ชวี ภาพ นักเรยี นควรปฏิบัติตามคาแนะนา ดังน้ี
1. อ่านคาช้ีแจงเก่ียวกับเอกสารประกอบการเรียนและคาแนะนาสาหรับนกั เรยี นให้
เข้าใจก่อนที่จะลงมอื ศึกษาเอกสารประกอบการเรยี น เร่อื ง ความหลากหลายของสงิ่ มชี ีวิต
2. นักเรียนศกึ ษาสาระ/มาตรฐานการเรยี นรู้ ผลการเรียนรู้ สาระสาคัญ จุดประสงค์
การเรียนรู้ของเรื่องทีเ่ รียนให้เข้าใจ
3. ทาแบบทดสอบก่อนเรียน จานวน 10 ข้อ โดยใช้เวลา 10 นาที เพ่ือประเมิน
ความร้เู ดมิ ของนักเรยี น
4. ศึกษาเอกสารประกอบการเรียนจากใบความรู้ที่ครูจัดเตรียมไว้ด้วยความต้ังใจ
โดยปฏบิ ัตติ ามขัน้ ตอนท่กี าหนดไวใ้ นกรอบคาสั่ง
5. เม่ือนักเรียนศึกษาสาระการเรียนรู้เสร็จเรียบรอ้ ย ให้นกั เรียนทาแบบฝึกหัดท่ีครู
จัดเตรียมไว้ หากนักเรียนไม่เข้าใจสาระการเรียนรู้ใดให้กลับไปศึกษาอีกคร้ัง และให้นักเรียน
ปฏบิ ตั ติ ามขั้นตอนเพ่อื ให้เกดิ ความเขา้ ใจมากยิง่ ขน้ึ
6. ทาแบบทดสอบหลังเรียน เพื่อเปรียบเทียบความก้าวหน้าในการเรียนของ
นกั เรียน
7. นักเรียนศึกษาและทากิจกรรมร่วมกับครูหรือร่วมกับกลุ่มตามที่กาหนดไว้ใน
แบบฝึกหัดและใบงาน
8. นกั เรียนควรมีความซ่ือสัตย์และวินัยในการทากิจกรรมการเรียนรู้ที่กาหนดไว้ใน
เอกสารประกอบการเรียน
9. ในการทาแบบฝึกหัด แบบทดสอบก่อนเรียนและหลังเรียนให้นักเรียนทาด้วย
ความตั้งใจและมีความซื่อสัตย์ต่อตนเองให้มากที่สุด โดยไม่ดูเฉลยก่อนทาแบบฝึกหัดและ
แบบทดสอบ
ฉ
แผนภูมิลำดับขนั้ กำรใช้เอกสำรประกอบกำรเรยี น
อ่านคาช้ีแจงและคาแนะนาในการใช้เอกสารประกอบการเรยี น
ศกึ ษาจุดประสงคก์ ารเรียนรู้สตู่ ัวชว้ี ดั เสรมิ พ้นื ฐาน
ทดสอบก่อนเรียน ผ้มู พี ้นื ฐาน
ศึกษาบทเรยี นและฝึกปฏิบัตติ ามข้นั ตอน ตา่
ประเมินผลการทาเอกสารประกอบการเรยี น
ไม่ผา่ น ทดสอบหลังเรียน
การทดสอบ ผา่ นการทดสอบ
c[ศึกษาเอกสารประกอบการเรียนเรอ่ื งต่อไป
ลำดับขัน้ กำรใช้เอกสำรประกอบกำรเรียน เรอื่ ง ควำมหลำกหลำยทำงชีวภำพ
เลม่ ท่ี 6 กำรสูญเสียควำมหลำกหลำยทำงชวี ภำพ
1
สาระและมาตรฐานการเรียนรู้
สาระท่ี 1 สง่ิ มชี ีวติ กบั กระบวนการดารงชีวติ
มาตรฐาน ว 1.2 เข้าใจกระบวนการและความสาคัญของการถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรม
วิวัฒนาการของส่ิงมีชีวิต ความหลากหลายทางชีวภาพ การใช้เทคโนโลยีชีวภาพที่มีผลต่อมนุษย์
และส่ิงแวดล้อม มีกระบวนการสืบเสาะหาความรู้และจิตวิทยาศาสตร์ สื่อสารส่ิงท่ีเรียนรู้ และนา
ความรไู้ ปใชป้ ระโยชน์
ผลการเรยี นรู้
สืบคน้ ข้อมลู ทดลอง อธิบาย อภปิ รายและวิเคราะห์สภาพปัญหาเก่ียวกับความหลากหลาย
ทางชีวภาพ การศึกษาความหลากหลายทางชีวภาพ กาเนิดของชีวิต อาณาจักรของส่ิงมีชีวิต
ความหลากหลายทางชีวภาพในประเทศไทย
จดุ ประสงค์การเรยี นรู้
1. สืบค้นข้อมูล อภิปรายเก่ียวกับสถานการณ์ความหลากหลายทางชีวภาพในประเทศไทย
รวมทง้ั ตระหนกั ถงึ ผลกระทบจากการสญู เสยี ความหลากหลายทางชวี ภาพ
2. สร้างสถานการณ์จาลอง แสดงถงึ การเปล่ียนแปลงปจั จยั ต่างๆ ของสิ่งแวดล้อมท่ีมีผลต่อ
การอยู่รอดของสงิ่ มชี ีวิต
3. วิเคราะห์ อภิปรายและสรุปได้ว่าการอยู่รอดของสิ่งมีชีวิตสัมพันธ์กับความหลากหลาย
ของส่ิงมีชีวติ
4. สบื คน้ ขอ้ มูล อภปิ รายเพื่อศกึ ษาสถานการณ์ความหลากหลายทางชวี ภาพในประเทศไทย
5. นาเสนอสถานการณค์ วามหลากหลายทางชีวภาพในประเทศไทย
6. ตระหนกั ถงึ คุณค่าและประโยชน์ของความหลากหลายทางชวี ภาพ
7. สืบค้นข้อมูลเพื่ออภิปรายสาเหตุของการสญู เสียความหลากหลายทางชีวภาพ
8. ตระหนักถงึ ผลกระทบจากการสญู เสียความหลากหลายทางชีวภาพ
9. สร้างสถานการณ์จาลองท่ีแสดงถึงการเปล่ียนแปลงปัจจัยต่าง ๆ ในระบบนิเวศมีผลต่อ
การอยรู่ อดของสิ่งมชี วี ติ
10. วิเคราะห์ อภิปรายและนาเสนิเก่ียวกับความสัมพันธ์ระหว่างการอยู่รอดของสิ่งมีชีวิต
กับความหลากหลายของสง่ิ มีชวี ิต
2
สาระสาคัญ
ประเทศไทยต้ังอยู่ในภูมิประเทศที่ทาให้ความหลากหลายทางระบบนิเวศ ซ่ึงก่อให้เกิด
ความหลากหลายทางชีวภาพขึ้น ดังนั้น ปัจจัยใดก็ตามท่ีมีผลกระทบท่ีให้สูญเสียระบบนิเวศ
ย่อมส่งผลต่อสิ่งมีชีวิตในระบบนิเวศน้ันๆ ซึ่งอาจทาให้เกิดการสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพ
ด้วย เช่น การสูญเสียพ้ืนท่ีป่าชายเลน ซึ่งเป็นท่ีอยู่อาศัยของทรัพยากรทางชีวภาพท้ัง พืช สัตว์
และส่ิงมีชีวติ อืน่ ๆ หรือการสูญเสียพ้นื ท่ีป่าไม้ โดยพบว่าป่าไม้ไดถ้ กู ทาลายลงไปมาจนเหลือพ้ืนที่ป่า
ธรรมชาติประมาณร้อยละ 25 ของพ้ืนที่ประเทศ กระจัดกระจายอยู่ตามภูมิภาคต่าง ๆ มีผลให้พืช
และสตั วห์ ลายชนิดใกลส้ ญู พันธุ์และหลายชนิดไดส้ ูญพนั ธไ์ ปแล้ว
ในปัจจบุ ันส่ิงมีชวี ติ ทั้งผู้ผลติ ผบู้ รโิ ภคและผู้ย่อยสลาย ท่วั โลกกาลังสูญพันธุใ์ นอตั ราท่สี ูงกว่า
ท่ีเคยเป็นมาในอดีตหลายร้อยหลายพันเท่า และเช่ือว่าจะเพ่ิมสูงขึ้นเร่ือยๆ ในอนาคต ระบบนิเวศ
จานวนมากในโลกกาลังเสอ่ื มสภาพหรือถูกทาลาย ทาให้ระบบนเิ วศเสียสมดลุ ความหลากหลายทาง
ชีวภาพจึงลดลงอย่างรวดเร็ว ขณะน้ีผลกระทบเหล่าน้ันก็ย้อนกลับมาทาให้มนุษย์ได้รับความ
เดอื ดรอ้ นจากการกระทาของตนแลว้
แบบทดสอบก่อนเรียน
3
บทที่ 20 ความหลากหลายทางชวี ภาพ เรอื่ ง การสญู เสยี ความหลากหลายทางชีวภาพ
รายวิชาชวี วิ ทิ ยา 5 (ว33245) ชั้นมธั ยมศึกศสาปีที่ 6
คาชี้แจง 1. แบบทดสอบฉบับน้ี จานวน 10 ขอ้ คะแนนเตม็ 10 คะแนน เวลาท่ีใช้ 10 นาที
2. จงเลือกคาตอบที่ถกู ต้องที่สุด แล้วเขียนเครอ่ื งหมาย ลงในกระดาษคาตอบ
1. ปญั หาส่งิ แวดลอ้ มส่วนใหญ่ เกดิ ขน้ึ ในชุมชนแบบใด
ก. ชุมชนในเมอื ง
ข. ชมุ ชนในชนบท
ค. ชุมชนท่ีคนมีการศกึ ษาสูง
ง. ชุมชนที่คนมีการศึกษานอ้ ย
2. ระบบนิเวศทส่ี มดุล หมายถึงขอ้ ใด
ก. บริเวณท่ีมสี ง่ิ มีชวี ิตอาศัยอยหู่ ลายชนดิ
ข. บริเวณทมี่ ีสงิ่ มีชีวิตและไมม่ ีชีวิตอาศัยอยจู่ านวนเท่ากัน
ค. ความสัมพันธ์ของกลมุ่ สิ่งมชี วี ติ ทอี่ าศัยอยรู่ วมกันในบรเิ วณเดยี วกัน
ง. ส่ิงมีชีวิตทอ่ี าศยั อยู่ในบริเวณเดียวกัน มจี านวนและความสมั พันธ์ท่เี หมาะสม
3. ขอ้ ใด เปน็ การกระทาทีท่ าใหท้ รัพยากรธรรมชาติประเภทป่าไมล้ ดลง
ก. การสรา้ งบ้าน
ข. การสรา้ งเขอ่ื น
ค. การหาของป่า
ง. การลกั ลอบตัดไม้
4. ตัวการสาคัญที่ทาให้เกดิ ปญั หาสงิ่ แวดลอ้ มและทรัพยากรธรรมชาติคืออะไร
4
ก. มนุษย์
ข. นกั การเมือง
ค. การขยายตัวทางเศรษฐกิจ
ง. ภยั ธรรมชาติ
5. ประเทศไทยได้รับผลกระทบจากภาวะเรือนกระจกและภาวะโลกรอ้ นอยา่ งไร
ก. สตั ว์ป่าสูญพนั ธุ์
ข. ฝนแลง้ รนุ แรง
ค. การเกิดอุทกภัย
ง. การเกิดแผ่นดินไหว
6. การทาลายป่าไมท้ าใหเ้ กดิ ผลกระทบอย่างไร
ก. ระบบนิเวศเปลยี่ นแปลง
ข. การเกิดอุทกภัยทีอ่ ยธุ ยา
ค. เกดิ อากาศหนาวท่ีบรเิ วณภาคเหนอื
ง. ภาคกลางมอี ณุ หภมู ิสูงในตอนกลางคนื
7.อากาศเสยี หมายถงึ ข้อใด
ก. มปี ริมาณแก๊สออกซเิ จนอยมู่ าก
ข. มปี รมิ าณแก๊สออกซเิ จนอยูน่ ้อย
ค. มแี ก๊สคารบ์ อนไดออกไซด์เจือปน
ง. มีฝุ่นละอองเจอื ปน
8. ข้อใดเป็นสาเหตุทท่ี าให้เกดิ ขยะมูลฝอยและสง่ิ ปฏิกูล
ก. การให้ชาวตา่ งชาตมิ าเที่ยวในประเทศ
ข. ความเจริญกา้ วหนา้ ทางเทคโนโลยี
ค. การเพ่ิมขึ้นของจานวนประชากร
ง. เศรษฐกิจของประเทศขยายตัว
5
9. การแก้ปญั หาส่งิ แวดล้อมที่ดีทสี่ ุด คืออะไร
ก. กาหนดบทลงโทษเกี่ยวกับส่งิ แวดลอ้ มอย่างจรงิ จงั
ข. ใหก้ ารศึกษาดา้ นสง่ิ แวดลอ้ มแก่ประชาชน
ค. การอนุรักษท์ รัพยากรธรรมชาติ
ง. การลดปรมิ าณการใช้เชือ้ เพลง
10. เราจะมสี ว่ นช่วยในการอนุรกั ษส์ ง่ิ แวดล้อมอยา่ งไร
ก. ไมฆ่ า่ สัตว์ในวนั พระ
ข. ไม่เล้ียงสัตวใ์ นบรเิ วณบา้ น
ค. ไมท่ ิง้ ขยะลงในแม่น้าลาคลอง
ง. ไม่ใชน้ ้าในแม่น้าลาคลอง
ใบความรู้
6
เรอื่ ง การสญู เสียความหลากหลายทางชวี ภาพ
ประเทศไทยตง้ั อยูใ่ นภูมิประเทศท่ีทาใหค้ วามหลากหลายทางระบบนิเวศ ซึ่งกอ่ ให้เกดิ ความ
หลากหลายทางชีวภาพข้ึน ดังน้ัน ปจั จัยใดก็ตามที่มีผลกระทบท่ีให้สญู เสยี ระบบนเิ วศ ย่อมสง่ ผลต่อ
ส่ิงมีชวี ิตในระบบนเิ วศน้ันๆ ซ่ึงอาจทาให้เกดิ การสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพด้วย เช่น การ
สูญเสียพน้ื ท่ีป่าชายเลน ซึ่งเป็นที่อยู่อาศัยของทรัพยากรทางชวี ภาพทัง้ พชื สตั ว์ และส่ิงมีชวี ิตอืน่ ๆ
หรือการสูญเสียพื้นที่ปา่ ไม้ โดยพบว่าปา่ ไมไ้ ด้ถูกทาลายลงไปมาจนเหลือพ้ืนท่ปี ่าธรรมชาตปิ ระมาณ
ร้อยละ 25 ของพ้ืนท่ีประเทศ กระจัดกระจายอยู่ตามภูมิภาคต่าง ๆ มีผลให้พืชและสัตว์หลายชนิด
ใกลส้ ูญพนั ธแ์ุ ละหลายชนิดไดส้ ูญพันธไ์ ปแลว้
ในปจั จบุ ันสง่ิ มีชวี ติ ท้ังผู้ผลิต ผู้บริโภคและผู้ย่อยสลาย ทว่ั โลกกาลงั สูญพันธ์ใุ นอตั ราที่สูงกว่า
ที่เคยเป็นมาในอดีตหลายร้อยหลายพันเท่า และเชื่อว่าจะเพ่ิมสูงขึ้นเรื่อยๆ ในอนาคต ระบบนิเวศ
จานวนมากในโลกกาลังเส่อื มสภาพหรือถูกทาลาย ทาให้ระบบนเิ วศเสียสมดุล ความหลากหลายทาง
ชีวภาพจึงลดลงอย่างรวดเร็ว ขณะน้ีผลกระทบเหล่านั้นก็ย้อนกลับมาทาให้มนุษย์ได้รับความ
เดือดรอ้ นจากการกระทาของตนแลว้
การพัฒนาประเทศผ่านมาได้ระดมใช้ทรัพยากรธรรมชาติโดยเฉพาะท่ีดิน ป่าไม้ แหล่งน้า
ทรัพยากรชายฝง่ั ทะเล ทรัพยากรธรณีในอัตราที่สูงมาก และเป็นไปอย่างไม่มปี ระสิทธิภาพ จนมีผล
ทาให้ทรัพยากรธรรมชาติเหลา่ นี้เกิดการร่อยหรอ และเสอ่ื มโทรม ลงอยา่ งรวดเร็ว รวมท้ังเริ่มส่งผล
กระทบตอ่ การดารงชวี ติ ของคน ต้องพงึ่ พาทรพั ยากรเปน็ หลกั ในการยังชพี
ทรัพยากรป่าไม้ พื้นท่ีป่าไม้มีสภาพเสื่อมโทรมและมีแนวโน้มลดลงอย่างมาก เน่ืองมาจาก
สาเหตุสาคัญ หลายประการ ได้แก่ การลักลอบตัดไม้ทาลายป่า การเผาป่า การบุกรุกทาลายป่าเพื่อ
ตอ้ งการท่ดี ิน เปน็ ทีอ่ ยอู่ าศัย และทาการเกษตร การทาไร่เล่ือนลอยในพ้ืนที่ต้นน้าลาธาร และการใช้
ท่ดี ิน เพ่อื ดาเนนิ โครงการของรัฐบาล เช่น การจดั นิคมสร้างตนเอง นิคมอตุ สาหกรรม การชลประทาน
การก่อสร้างทาง กิจการรักษาความม่ันคงของชาติ เป็นต้น การท่พี ื้นท่ีป่าไม้ทั่วประเทศลดลง อย่าง
มาก ได้ส่งผลกระทบต่อการควบคมุ ระบบนิเวศโดยส่วนรวมอย่างชดั เจน เช่น กรณีเกิดวาตภัย และ
อุทกภัย ปัญหาความแห้งแล้งในภาคต่างๆ ของประเทศ และปัญหาน้าท่วมในฤดฝู นอย่างรุนแรง ซ่ึง
ปญั หาภัยธรรมชาตดิ งั กล่าวได้มีแนวโน้มของการเกิดถ่ขี ึ้น อันกอ่ ให้เกิดความเสยี หายตอ่ ผลิตผล ทาง
การเกษตร ชีวติ และทรัพย์สิน นอกจากนี้ยงั เกดิ ผลกระทบส่งิ แวดล้อมด้านอน่ื ๆ เชน่ การสญู เสีย หนา้
ดิน ทาให้สูญเสยี ความอดุ มสมบรู ณ์ของดนิ ปัญหาการตกตะกอน ปญั หาแหลง่ นา้ ตื้นเขิน และปัญหา
สภาพดินฟา้ อากาศแปรปรวน
ทรัพยากรดิน ปัญหาการพังทลายของดินและการสูญเสียหน้าดินโดยธรรมชาติ เช่น
การชะลา้ ง การกดั เซาะของนา้ และลม เปน็ ตน้ และท่ีสาคญั คือ ปญั หาจากการกระทาของมนุษย์ เช่น
7
การทาลายป่า เผาป่า การเพาะปลูกผิดวิธี เป็นต้น ก่อให้เกิดการสูญเสียความอุดมสมบูรณ์ของดิน
ทาให้ใช้ประโยชน์ จากท่ีดินลดน้อยลง ความสามารถในการผลติ ทางดา้ นเกษตรลดน้อยลง และยังทา
ให้เกิดการทับถม ของตะกอนดินตามแม่น้า ลาคลอง อ่างเก็บน้า เปน็ เหตุให้แหล่งน้าตน้ื เขิน รวมท้ัง
การที่ตะกอนดิน อาจจะทับถมอยู่ในแหล่งท่ีอยู่อาศัย และท่ีวางไข่ของสัตว์น้า อีกทั้งยังเป็นตัวกั้น
แสงแดดที่จะส่องลง สพู่ ื้นน้า สิ่งเหล่าน้ีล้วนก่อให้เกิดผลกระทบตอ่ ส่ิงมีชีวิตในน้า นอกจากน้ีปัญหา
ความเส่อื มโทรมของดนิ อันเนอื่ งมาจากสาเหตุดงั้ เดมิ ตามธรรมชาติ คอื การที่มสี ารเปน็ พิษเกดิ ขึน้ มา
พร้อมกับการเกิดดิน เช่น มีโลหะหนัก มีสารประกอบท่ีเป็นพิษ ซึ่งอาจทาให้ดินเค็ม ดินด่าง
ดินเปรีย้ วได้ โดยเฉพาะปัญหาการแพร่กระจายของดินเคม็ ในภาคตะวันออกเฉยี งเหนือ
การดาเนนิ กิจกรรมเพือ่ ใชป้ ระโยชนจ์ ากที่ดิน อย่างไม่เหมาะสม และขาดการจัดการทดี่ ี เช่น
การสร้างอา่ งเกบ็ น้าในบริเวณที่มเี กลอื หินสะสม อยู่มาก น้าในอ่างจะซมึ ลงไปละลายเกลือหินใต้ดิน
แล้วไหลกลับข้ึนสู่ผิวดินบริเวณรอบๆ การผลติ เกลือสินเธาวใ์ นเชิงพาณชิ ย์ โดยการสูบน้าเกลือใต้ดิน
ขน้ึ มาต้มหรือตาก ทาใหป้ ัญหาดินเคม็ แพร่ขยายออกไปกวา้ งขวางยง่ิ ขึน้ ยังมีสาเหตทุ เ่ี กิดจากสารพิษ
และส่ิงสกปรก จากภายนอกปะปนอยใู่ นดิน เชน่ ขยะจากบา้ นเรอื น ของเสียจากโรงงานอุตสาหกรรม
สารเคมีตกค้างจากการใช้ปุ๋ยและยากาจัดศัตรูพืช เป็นต้น ล้วนแต่ส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม
และกอ่ ให้เกดิ การสูญเสยี ทางเศรษฐกจิ
1. สาเหตขุ องการสญู เสียความหลากหลายทางชีวภาพ
การสญู เสียความหลากหลายทางชีวภาพทาให้ระบบนิเวศเสียสมดลุ ส่งผลตอ่ สงิ่ มีชีวิตต่างๆ
ที่อาศัยอยู่ในระบบนิเวศน้ัน รวมท้ังมนุษย์ด้วย มีหลายสาเหตุท่ีทาให้สูญเสียความหลากหลายทาง
ชีวภาพ ไดแ้ ก่
1.1 การสูญเสยี แหล่งทอี่ ยู่อาศัย เกดิ ขึน้ จากหลายสาเหตุ เชน่
การเปล่ียนแปลงทางธรณวี ิทยาของพ้ืนโลก ทาใหแ้ หลง่ ทอี่ ย่หู รอื ส่งิ แวดล้อมเปล่ยี นไป
แต่กรณีน้ีจะค่อยเป็นค่อยไปใช้เวลานานหลายล้านปี แต่ก็มีส่วนทาให้ความหลากหลายทางชีวภาพ
ลดลงได้
ภัยธรรมชาติ เช่น แผน่ ดินไหว ภูเขาไฟระเบดิ ไฟปา่ พายหุ รอื คลน่ื ยักษ์ ภยั ธรรมชาติ
เหล่านี้จะทาลายแหล่งที่อยู่อย่างรวดเร็ว รุนแรง ทาให้ส่ิงมีชีวิตจานวนมากเสียชีวิตฉับพลันหรือใน
เวลาตอ่ มา
การกระทาของมนุษย์ ซ่ึงเป็นสาเหตุส่วนใหญ่ของการสูญเสียความหลากหลายทาง
ชีวภาพ เนื่องจากการเพิ่มจานวนประชากรมนุษย์อยา่ งรวดเรว็ ทั่วโลก จงึ ขยายพ้นื ท่ีหรอื บกุ รุกระบบ
นิเวศตามธรรมชาติเพ่ือสร้างแหล่งที่อยู่อาศัยหรือท่ีทากินของตนเอง โดยเฉพาะการเผา การตัด
ทาลาย ป่าไม้เขตร้อนซ่ึงพบได้ในประเทศไทยด้วย ป่าไม้ชนิดน้ีมีความหลากหลายทางชีวภาพ
8
มากกว่าป่าไม้แหล่งอ่ืนๆ ในโลก จึงเป็นแหล่งท่ีอยู่และแหล่งอาหารอันอุดมสมบูรณ์ของสิ่งมีชีวิต
หลากหลายชนิด เมอื่ ป่าถกู ทาลาย ระบบนเิ วศจึงเสยี สมดลุ สง่ิ มีชวี ิตทเี่ คยอาศยั อยู่และเคยหาอาหาร
ต้องอพยพออกไป บางส่วนตายเพราะถูกล่า หรือเกิดความเครียดและตายไปในที่สุด บางส่วนอด
อาหารตาย ฯลฯ สาเหตุเหลา่ นี้ทาให้สญู เสียความหลากหลายทางชีวภาพไดม้ ากท่ีสุด
1.2 การเปลีย่ นแปลงของสภาพภมู ิอากาศ
ในปจั จุบันเกิดการเปลี่ยนแปลงของสภาพภมู อิ ากาศเพม่ิ มากขนึ้ เรือ่ ยๆ เกดิ ผลกระทบ
ไปท่ัวโลก โดยเฉพาะภาวะโลกร้อน ท่ีมีผลกระทบต่อวงจรชีวิตและอัตราการเติบโตของส่ิงมีชีวิต
แหลง่ อาหารตามธรรมชาตขิ องสิ่งมชี วี ิต ความชืน้ ในดินในอากาศ แรธ่ าตุในดนิ ในน้า สมดุลของระบบ
นิเวศ ฯลฯ ผลกระทบดังกล่าวทาให้ส่ิงมีชีวิตหลายชนิดเสียชีวิต มีปริมาณลดลง และบางชนิดสูญ
พันธไ์ ป ความหลากหลายทางชวี ภาพจงึ ลดลง
ภาวะโลกร้อน (Global Warming) หมายถึง สภาวะที่อุณหภูมิของโลกโดยเฉลี่ยสูงข้ึน
เนอ่ื งจากการเกิดปรากฎการณ์เรือนกระจก (Greenhouse Effect) ทาให้ภมู ิอากาศเปล่ยี นแปลง
ภาวะโลกรอ้ นอาจทาให้ปริมาณฝน ระดับน้าทะเล ภูเขาน้าแข็ง เกิดการเปล่ียนแปลง ซึ่งมี
ผลกระทบอย่างมากมายตอ่ สง่ิ มีชีวิตตา่ งๆ เชน่ พชื สตั ว์ มนษุ ย์
ตน้ เหตุเกิดจากมนุษย์ทาให้ปริมาณก๊าซเรือนกระจก เช่น คาร์บอนไดออกไซด์ (จากการเผา
ไหม้เช้ือเพลิงต่างๆ การขนส่ง การอุตสาหกรรม ฯลฯ) สาร CFC (คลอโรฟลูออโรคาร์บอน) ไอน้า
เป็นต้น ร่วมกับการตัดไม้ทาลายป่าทั่วทุกภูมิภาคในโลก การเกิดปรากฏการณ์เรือนกระจกจึงเพ่ิม
สงู ข้ึน เป็นผลใหเ้ กดิ ภาวะโลกร้อนเพิ่มสูงข้นึ ดว้ ย
1.3 ขนาดประชากรของส่ิงมีชีวติ
ประชากร หมายถึง สิ่งมีชีวิตชนิดเดียวกันที่อาศัยอยู่ในระบบนิเวศเดียวกัน
สิง่ มชี วี ิตทจี่ านวนประชากรมขี นาดเล็ก การแปรผนั ของลกั ษณะทางพันธุกรรมย่อมมีน้อยกวา่ จานวน
ประชากรขนาดใหญ่ เมอ่ื ส่งิ แวดล้อมหรอื แหลง่ ท่อี ยู่เปล่ียนแปลงไปจะดว้ ยสาเหตุใดกต็ าม ส่ิงมีชวี ิตท่ี
อาศัยอยู่ในแหล่งนั้นต้องปรับตัวเพ่ือให้มีชีวิตรอด ถ้าหากลักษณะทางพันธุกรรมที่ได้รับจากบรรพ
บรุ ุษมีการแปรผันน้อย ลักษณะใหม่ที่ได้จากการปรับตัวอาจไม่เหมาะสมกับส่ิงแวดล้อม จึงอาจสูญ
พนั ธไุ์ ด้ ตามหลักการของการคดั เลือกโดยธรรมชาติ
1.4 การกระทาของมนุษย์
9
จัดเป็นสาเหตุท่ีสาคัญท่ีสุดที่ทาให้สูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพได้มากท่ีสุด
ตวั อย่างเช่น
- การใชส้ ารเคมีทีส่ ังเคราะหข์ ้ึนในดา้ นการเกษตรและอตุ สาหกรรม เชน่ สารกาจดั วัชพืช
กาจัดศัตรูพืชและสัตว์เศรษฐกิจ ฯลฯ สารพิษเหล่านี้จึงตกค้างอยู่ในดิน ในน้า ทาให้ผู้ย่อยสลายถูก
ทาลายลงไปด้วย รวมถึงสัตว์น้าท้ังหลายท่ีอาจได้รับพิษจนตาย หรือมีสารพิษสะสมในร่างกาย เม่ือ
ผู้บริโภคอื่นมากินเป็นอาหารก็จะไดร้ ับสารพิษน้นั ดว้ ยเช่นกัน
รปู ท่ี 6.1 การใชส้ ารเคมี ทาให้สารพษิ ตกค้างในดิน ในน้า
ทมี่ า: http://www.oknation.net/blog/bypunnee/2011/09/18/entry-2 (ซ้าย)
http://www.food-resources.org/sites/default/files/pet1.jpg (ขวา)
- การใช้ปุ๋ยเคมีหรือสารเคมีด้านการเกษตรที่มีธาตุไนโตรเจนและฟอสฟอรัสเป็น
องค์ประกอบ เพื่อเพ่ิมผลผลิต เม่ือซึมลงไปในดินหรือถูกระบายลงสู่แหล่งน้า ธาตุกลุ่มนี้จะเป็น
สารอาหารท่ีอุดมสมบูรณ์แก่พืชน้า เช่น สาหร่าย ผักตบชวา ซ่ึงจะเจริญเติบโต และเพ่ิมจานวนข้ึน
อย่างรวดเร็ว จึงแย่งใช้ออกซิเจนกับส่ิงมีชีวิตอื่นในน้า ท้ังยังปิดกั้นบริเวณผิวหน้าของน้าทาให้
ออกซเิ จนละลายน้าไดน้ อ้ ยลง
- การเผาป่า การตัดไม้ทาลายปา่ โดยเฉพาะปา่ เขตรอ้ นซ่ึงมีความหลากหลายทางชีวภาพ
สูง การบุกรุกทาลายป่าชายเลนเพ่ือใช้เพาะเล้ียงกุ้ง สร้างท่ีอยู่อาศัย ทาให้ส่ิงมีชีวิตจานวนมากสูญ
พันธุ์ ผลเสียท่ีตามมาก็คือ อัตราการเกดิ ภาวะโลกรอ้ นเพม่ิ สูงขึ้นอยา่ งรวดเรว็ และความหลากหลาย
ทางชีวภาพลดลงมากขึ้น
10
รปู ที่ 6.2 การเผาปา่ การตดั ไม้ทาลายปา่ ทาให้เกิดนา้ ป่า
ท่มี า: http://www.oknation.net/ (บน) https://thapaneejean.files.wordpress.com/ (ล่างซา้ ย)
https://greenscape1413.files.wordpress.com/ (ล่างขวา)
- การตัดไม้ทาลายป่าก่อให้เกิดผลกระทบอย่างมากต่อความหลากหลายทางชีวภาพใน
ระบบนเิ วศ เม่ือไมย้ ืนตน้ มจี านวนลดลง ย่อมทาให้โครงสร้างระบบนเิ วศเปลี่ยนไป เพราะไม้ยืนต้นใน
ป่าเป็นแหล่งอาหารและท่ีอยู่แก่สัตว์ป่าท้ังหลาย ทั้งยังช่วยควบคุมโครงสร้างของป่ากับสภาพ
ภูมิอากาศในระบบนิเวศ การตัดไม้แล้วเก็บซากไม้ ทาให้ความหลากหลายของชนิดพันธุ์ส่ิงมีชีวิตใน
ป่าลดลง รวมถึงจุลินทรีย์ที่เป็นผู้ย่อยสลายซ่ึงทาให้เกิดการหมุนเวียนของสารหลายชนิดในระบบ
นิเวศ ก็ลดลงด้วยเชน่ กัน
- การใช้ประโยชน์จากสิ่งมีชีวิตต่างๆ ทั้งพืช สัตว์ จุลินทรีย์ เพื่อเป็นอาหาร ที่อยู่ ยา
รกั ษาโรคและเคร่ืองนุ่งห่ม ฟุ่มเฟือยมากเกนิ ไปและไม่ค้มุ ค่า ทาให้สง่ิ มชี ีวิตหลายชนิดมีจานวนลดลง
หรือสญู พนั ธ์
- การเกิดมลภาวะทั้งทางน้า ทางดิน และทางอากาศ จากการใช้สารเคมี การเผาไหม้
ของเชื้อเพลิงจากโรงงานอุตสาหกรรม ยานพาหนะ และสถานประกอบการต่างๆ ทาให้ส่ิงมีชีวิต
หลายชนดิ ถกู ทาลายจนสญู พันธ์ุ หรอื ลดจานวนลงอย่างมาก
11
รปู ท่ี 6.3 มลภาวะทางอากาศจากการเผาไหมเ้ ชื้อเพลิงของโรงงานอตุ สาหกรรมและยานพาหนะ
ทีม่ า: http://rallyeduternois.com/ (บนซ้าย) www.dekrantenkoppen.com (บนขวา)
https://greenscape1413.files.wordpress.com/ (ล่าง
ซ้าย) http://www.prachachat.net/ (ลา่ งขวา)
- การขยายพ้ืนทีอ่ ยูอ่ าศยั หรือประกอบอาชีพ รวมทง้ั การตดั ถนน การสรา้ งเข่ือนกักเก็บ
น้าเพื่อผลติ กระแสไฟฟา้ หรือการชลประทาน ฯลฯ ทาให้พน้ื ทป่ี ่าไม้ลดลงอย่างรวดเรว็ ทาให้สง่ิ มชี ีวติ
อืน่ หลายชนดิ ท่เี คยอาศยั อยู่ถูกลา่ ถกู ทาลาย จนมีจานวนลดลงหรอื เสี่ยงตอ่ การสูญพนั ธุ์
12
- การคดั เลือกและปรับปรงุ พันธุ์สิ่งมชี ีวิตเฉพาะทีม่ นุษย์ตอ้ งการ ทาใหค้ วามหลากหลาย
ทางพันธุกรรมลดลง ละท้ิงสายพันธดุ์ ั้งเดิมและสิ่งมีชีวิตชนดิ อ่ืนจนหลายชนิดสูญพันธุ์ไป เหลือเพียง
ไมก่ ่ชี นดิ ทม่ี นุษยเ์ พาะเลย้ี งไว้เพ่อื ใช้ประโยชนด์ ้านอาหารและดา้ นเศรษฐกิจในรูปแบบอุตสาหกรรม
- การทาพันธุวิศวกรรมเพ่ือตัดแต่งยีนให้กับส่ิงมีชีวิตได้เป็นชนิดพันธุ์ใหม่
เรียกว่า สง่ิ มีชีวติ จเี อม็ โอ (Genetically Modified Organisms: GMOs) เช่น ฝ้ายบีที มะละกอ
จีเอ็มโอ ข้าวโพดจีเอ็มโอ ปลาแซลมอนจีเอ็มโอ เป็นต้น ซึ่งสิ่งมีชีวิตกลุ่มน้ีทาให้ความสัมพันธ์กับ
สงิ่ มีชีวิตอืน่ ในระบบนิเวศที่เคยอยู่ในภาวะสมดลุ ตอ้ งเปล่ียนไป จนส่งิ มชี ีวติ สายพันธุ์ด้ังเดิมมีจานวน
ลดลงหรืออาจสญู พันธไ์ุ ด้
รูปที่ 6.5 สัตวจ์ ีเอ็มโอ - หนเู รอื งแสง ไกไ่ ร้ขน ขา้ วโพดจีเอ็มโอ (บน) พชื จีเอ็มโอ - พรกิ
หวาน มะละกอ มะเขอื เทศสีมว่ ง (ล่าง)
ที่มา: http://www.biotec.or.th/Guru/ (บนซ้าย) www.adcschool.com (บน
กลาง) http://www.dybgvtl.vcharkarn.com/ (บนขวา)
http://www.nanagarden.com/ (2 รูปลา่ ง
ซา้ ย) http://1variety.com/Pictures/SlideShowContent/ (2 รูปล่างขวา)
- การลักลอบค้าขายพืชป่าและสัตว์ป่าจานวนมากท่ีผิดกฎหมาย แบบท้ังตัวท้ังต้นหรือ
เพยี งบางส่วน ทาให้พืชป่าหรือสัตว์ปา่ บางชนดิ สญู พนั ธ์ุ หรอื เสย่ี งต่อการสูญพันธุ์
- การนาส่ิงมชี ีวิตต่างถ่ินต่างชนดิ พันธุ์มาเพาะเล้ียง หรือนามาปลอ่ ยในระบบนิเวศใหม่
ทาให้รุกล้าแหล่งท่ีอยู่ ที่กินของส่ิงมีชีวิตพ้ืนเมือง ทาให้ชนิดพันธ์ุด้ังเดิมที่มีลักษณะทางพันธุกรรม
เหมาะสมกับท้องถนิ่ นนั้ ๆ ลดจานวนลง หรอื สูญพนั ธไ์ุ ป จากการถูกลา่ การแข่งขนั ฯลฯ
13
รูปที่ 6.6 สิ่งมีชีวติ ตา่ งถ่ิน – หอยเชอรี่ (ซา้ ย) จอกหหู นูยักษ์ (ขวา)
ท่ีมา: http://chm-thai.onep.go.th/chm/alien/news_intro_AS.html
จากตวั อยา่ งการกระทาของมนุษยท์ ี่กลา่ วมาข้างต้น ทาให้ความหลากหลายทางชวี ภาพ
โดยเฉพาะทางพนั ธุกรรมลดลงเปน็ อันมาก ซ่ึงทาให้ สิ่งมีชีวิตมีการแปรผันทางพันธุกรรมน้อยลงไป
ดว้ ย หากส่งิ แวดลอ้ มเปลยี่ นไปลักษณะทางพันธุกรรมที่ไมห่ ลากหลายทเี่ หลอื อยู่อาจเป็นลักษณะท่ไี ม่
เหมาะสม ไม่สามารถอยู่รอดได้ ส่ิงมีชีวิตน้ันๆ ก็มีโอกาสสูญพันธุ์ได้ง่าย ส่วนส่ิงมีชีวิตท่ีมีจานวน
ประชากรน้อยก็จะมีความหลากหลายทางพันธุกรรมน้อยด้วย จึงอาจสูญพันธุ์ได้เช่นกัน จานวน
ประชากรที่ลดลงหรือการสูญพันธ์ุของสิ่งมีชีวิตบางชนิดจะมีผลกระทบต่อส่ิงมีชีวิตชนิดอ่ืนและ
ต่อเนื่องเป็นลูกโซ่ เพราะสิ่งมีชีวิตทั้งหมดในแต่ละระบบนิเวศต่างก็มีความสัมพันธ์ที่ซับซ้อนซ่ึงกัน
และกัน แล้วผลกระทบเหล่านั้นก็จะย้อนกลับมาหามนุษย์ผู้ซ่ึงเป็นสาเหตุสาคัญที่ทาให้เกิดการ
สญู เสียความหลากหลายทางชวี ภาพ
สิ่งมีชีวิตต่างถิ่น (Alien Species) คือ ชนิดพันธุ์ของสิ่งมีชีวิตท่ีไม่เคยอาศัยอยู่ในระบบ
นิเวศหน่ึง แต่ต่อมาถูกนามาเพาะเล้ยี งหรือนามาปล่อยในระบบนิเวศน้ัน แล้วสามารถปรับตวั ให้อยู่
รอดและขยายพันธ์ไุ ด้
สิง่ มีชีวิตตา่ งถ่ินมี 2 แบบ คือ แบบไม่รุกราน มีการดารงชีพท่ีไม่แข่งขัน หรือไม่เบียดเบียน
สิง่ มีชีวิตชนดิ พันธด์ุ ั้งเดิมในทอ้ งถ่ิน และไม่ทาให้ระบบนเิ วศเสียสมดุลโดยตรง เช่น ปลานิล ปลาจีน
ปลาไน
อกี แบบ คือ แบบรกุ ราน ดารงชพี แบบแข่งขัน เปน็ ผู้ล่า เป็นปรสติ หรอื ขยายพนั ธไุ์ ด้รวดเร็ว
จนเบียดเบียนสิ่งมีชีวิตชนิดพันธ์ุด้ังเดิม ทาให้มีจานวนลดลงหรือเสี่ยงต่อการสูญพันธ์ุ และทาให้
ระบบนิเวศเสยี สมดุลในท่ีสดุ เช่น หอยเชอรี่ ปลาดกุ รสั เซีย ปลาเทศบาล ตน้ ไมยราพยักษ์ ผักตบชวา
จอกหูหนูยกั ษ์ เป็นต้น
14
2. การสญู เสยี ความหลากหลายทางชีวภาพในประเทศไทย
การสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพในขณะน้ีเป็นปัญหาสาคัญท่ีเกิดขึ้นทั่วโลก แต่คน
สว่ นใหญ่ยังขาดความตระหนกั ไมใ่ ส่ใจ ปัญหาจึงขยายวงกว้างออกไปเรื่อยๆ รวมทงั้ ประเทศไทยซ่ึง
อยู่ในเขตร้อนชื้นท่ีมีสภาพอากาศเปล่ียนแปลงไปตามตามฤดูกาลที่แตกต่างกัน มีสภาพทาง
ภูมิศาสตรท์ ี่หลากหลายจึงมรี ะบบนิเวศหลายรูปแบบท่ีเอ้ือต่อการอยู่อาศัยและการเจริญเติบโตของ
สิ่งมีชีวิต จึงทาให้มีสิ่งมีชีวิตหลายชนิดแตกต่างกันด้วย โดยเฉพาะระบบนิเวศของป่าไม้เขตร้อนช้ืน
หรือป่าดิบช้ืนที่เป็นแหล่งท่ีมีความหลากหลายทางชีวภาพมากกว่าป่าในเขตอื่นๆ ของโลก
นกั วชิ าการประมาณว่าในประเทศไทยมีชนดิ ของสิ่งมีชีวิตอย่ถู งึ ร้อยละ 7 ของชนิดส่ิงมีชีวิตทั้งหมดใน
โลกซ่ึงมปี ระมาณ 5 ลา้ นชนิด โดยเปน็ พืชประมาณ 15,000 ชนดิ สัตว์ประมาณ 16,000 ชนดิ แตใ่ น
ปจั จบุ ันทรัพยากรธรรมชาติและพืน้ ท่ีป่าในประเทศลดลงอยา่ งรวดเรว็ เหลือเพยี งประมาณรอ้ ยละ 25
จากเดิมท่ีเคยมีถึงร้อยละ 70 ของพื้นท่ี เม่ือ 30-40 ปีท่ีผ่านมา เพราะการเพิ่มข้ึนของประชากร
มนุษย์ ทาใหม้ ีการบุกรุก ทาลาย ป่าไม้ต่างๆ แม้กระท่ังป่าชายเลนอย่างมากมาย จนเกิดผลกระทบ
ต่างๆ อยา่ งทไี่ ม่เคยเกิดมากอ่ น เชน่ ความแห้งแลง้ ในฤดูรอ้ น ดนิ เส่อื มสภาพ น้าป่าไหลหลากเมอ่ื ฝน
ตกหนักติดต่อกัน น้าท่วมขังในฤดูฝน ดินถล่ม ชายฝ่ังถูกกัดเซาะจากคล่ืนและลมจนพังทลาย การ
เกิดคลืน่ ยักษ์สนึ ามิ ปรากฏการณเ์ รือนกระจกตามเมืองใหญ่ๆ เป็นตน้
รูปท่ี 6.7 สมนั
ท่มี า: http://www.oocities.org/thaisut/t/tsamun.htm
15
สาเหตุสาคัญที่ทาให้สูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพในประเทศส่วนใหญ่เกิดจากการ
กระทาของคน จะด้วยความยากจน ความโลภ ความเห็นแก่ตัว มักง่าย หรือไม่มีระเบียบวินัยใน
ตนเอง ซึ่งทาให้อากาศและภูมิประเทศเปล่ียนแปลง ส่งผลให้ส่ิงมีชีวิตต่างๆ ต้องสูญเสียแหล่งที่อยู่
หรืออพยพหนี หรือเสียชีวิตจนบางชนิดสูญพันธ์ุไป เช่น การล่าสัตว์ทาให้สัตว์เฉพาะถ่ินหลายชนิด
สูญพันธ์ุ ได้แก่ สมัน ซ่ึงเป็นกวางชนิดหน่ึง โดยเฉพาะตัวผู้จะมีเขาสวยงาม แตกกิ่งออกคล้ายก่ิงไม้
อาศัยอยใู่ นป่าดงดบิ แถบลุ่มแม่น้าเจ้าพระยา เมื่อสัตวเ์ ฉพาะถิน่ สูญพันธุ์ ย่อมหมายถงึ สัตวช์ นิดนี้ได้
สูญพนั ธ์ุไปจากโลกด้วย
การทิ้งขยะด้วยความมักง่ายตามที่ต่างๆ โดยเฉพาะขยะพลาสติกซึ่งย่อยสลายได้ยาก การ
ปล่อยน้าเสยี ท่ีไม่ได้รับการบาบัดจากโรงงานอุตสาหกรรม เมื่อขยะและน้าเสียเหล่านี้ไหลลงสู่แม่น้า
ลาคลอง จะทาให้มีสารพิษตกค้างสะสมในแหล่งน้า ยังทาให้แหล่งน้าน้ันต้ืนเขินและเน่าเสีย เป็นผล
ให้ส่ิงมีชีวิตท่ีอาศัยอยู่ในน้าได้รับอันตราย ซึ่งถ้าอพยพหนีไม่ทันหรือไม่ได้ในที่สุดก็จะตาย ความ
หลากหลายทางชวี ภาพก็ยอ่ มลดลงด้วย
รูปที่ 6.8 การสญู เสียความหลากหลายทางชีวภาพจากการกระทาของมนุษย์
ทม่ี า: www.clipmass.com (บน) www.nguoinhaque.com (ล่าง
ซา้ ย) http://www.manager.co.th/ (ลา่ งขวา)
ระบบนิเวศท่ีสมดุลจะมีการควบคุมจานวนสิ่งมีชีวิตต่างๆ ตามธรรมชาติให้มีจานวนที่
เหมาะสม ดารงชีวติ ไดเ้ ป็นปกติสขุ การสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพทาให้เกิดความเสยี หาย
16
ต่อโครงสร้าง บทบาทและหน้าท่ีของสิ่งมีชีวิตต่างๆ ในระบบนิเวศที่มีความสัมพันธ์ซ่ึงกันและกัน
อย่างซับซ้อน สมดุลของระบบนิเวศจึงเสียไป ผลผลิตและประโยชน์ต่างๆ ที่มนุษย์เคยนามาใช้ทั้ง
ทางตรงและทางอ้อม โดยเปน็ อาหาร เครอ่ื งน่งุ ห่ม ยารกั ษาโรค ท่อี ยู่อาศัย แหล่งพกั ผอ่ นหยอ่ นใจ ก็
จะลดนอ้ ยลงไปดว้ ย ในทส่ี ุดก็จะไมส่ ามารถอย่รู อดได้
การสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพของโลก
รปู ท่ี 6.9
ทม่ี า http://rungnapa59.blogspot.com/2016/04/4_10.html
การสูญพันธุ์ของสิ่งมีชีวิตเป็นการสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพ ท่ีน่ากลัวมากท่ีสุด
เพราะการสูญพันธุห์ มายถึงการหมดสนิ้ ไปของแหล่งพนั ธุกรรมจานวนมากพรอ้ มๆ กัน ทงั้ หมดโดยไม่
อาจหาหรอื สรา้ งมาทดแทนได้
สาเหตุพื้นฐานท่ที าใหส้ งิ่ มีชีวติ เส่ียงต่อการสญู พันธ์ุ ไดแ้ ก่
การขาดแคลนความหลากหลายทางพันธุกรรม สิ่งมีชีวิตที่มีองค์ประกอบทางพันธุกรรม
เพียงแบบเดียวจะมีผลทาให้ส่ิงมีชีวิตไม่มีทางเลือกอื่นเมื่อส่ิงแวดล้อมเปลี่ยนแปลงไป ปัจจัยที่จะ
ส่งผลให้ ความหลากหลายทางพนั ธกุ รรมลดลง ไดแ้ ก่ การผสมพันธร์ุ ะหวา่ งสง่ิ มีชวี ิตสายพันธเ์ุ ดียวกนั
การผสมพันธุ์ระหว่างส่ิงมีชีวิตที่มีลักษณะเหมือนกัน การไม่มีการย้ายถิ่น การที่จานวนประชากรมี
ขนาดเลก็ และสิง่ แวดลอ้ มแปรปรวนอยา่ งฉบั พลัน เปน็ ต้น
17
การลดลงของจานวนประชากรในแต่ละถ่ินทีอ่ ยู่อาศัย สิ่งมชี ีวิตแต่ละหนว่ ยเกิดขน้ึ และตาย
ไป แต่ประชากรของสิ่งมีชีวิตนั้นยังคงอยู่เพราะส่ิงมีชีวิตแต่ละชนิดสืบทอดลูกหลานชนิดเดียวกับ
ตวั เองได้ ดังน้ัน ความย่ังยืนของประชากรของส่ิงมีชีวิตแต่ละชนิดจึงข้ึนอยู่กับความสามารถในการ
ดารงหรือการเพ่ิมจานวนลูกหลานในรุ่นต่อๆ ไป ความสาคัญจึงข้ึนอยู่กับว่าประชากรนั้นมี
ความสามารถในการเจรญิ พันธม์ุ ากน้อยเพียงใด ซ่ึงเชือ่ มโยงกบั จานวนของประชากรในวยั เจรญิ พนั ธุ์
อัตราสว่ นของเพศ อัตราการเจริญพันธ์ุ อตั ราการอยู่รอดของประชากรกอ่ นวัยเจรญิ พนั ธ์ุ และโอกาส
การจับคู่ผสมพันธุ์ ดังนั้น เม่ือประชากรที่เจริญพันธ์ไุ ด้ประสบปญั หาจานวนลดลงจึงเส่ียงต่อการสูญ
พนั ธ์ุของประชากรนนั้ นอกจากนี้ ประชากรขนาดเล็กยังทาให้เกิดสภาพการสุ่มเสี่ยงทางพันธกุ รรม
และเกิดการผสมพันธ์ุในหมู่ญาติโดยปริยาย ซ่ึงทาให้ความหลากหลายทางพันธุกรรมลดลง เป็นการ
เพิ่มอัตราเส่ียงอีกทางหนง่ึ ดว้ ย
การสูญเสียถ่ินท่ีอยู่อาศัย สิ่งมีชีวิตไม่สามารถอยู่รอดสืบทอดลูกหลานได้ถ้าไม่มีถิ่นท่ีอยู่
อาศยั สิ่งมชี วี ิตจานวนมากต้องการถิน่ ท่ีอยู่อาศัยตามธรรมชาติ จงึ จะสืบทอดลกู หลานได้ คาวา่ “ถิ่น
ท่ีอยอู่ าศัย” มไี ดห้ มายความเฉพาะพ้ืนทเ่ี ทา่ น้ัน แต่หมายรวมถงึ สภาพแวดล้อมท่ีเปน็ องค์ประกอบท้ัง
ชวี ภาพ และกายภาพด้วย
พชื และสตั วจ์ านวนมากกาลังสูญพนั ธดุ์ ้วยเหตุน้ี การทปี่ ่าผืนใหญ่หรือแหล่งน้าขนาดใหญ่ถูก
ตดั ใหเ้ ปน็ ส่วนเล็กสว่ นนอ้ ย (Fragmentation) แม้ว่าเน้ือทีร่ วมกันอาจจะไมล่ ดลง แตก่ ็ทาให้ ภาพถ่ิน
ท่ีอยู่อาศัยถูกตัดขาดจากกัน ประชากรในแต่ละส่วนจึงเผชิญกับภาวะเส่ียงตามที่ได้กล่าวมาแล้ว
เช่นเดียวกนั
การสูญพนั ธอุ์ ย่างรวดเร็วกาลังเกิดขึน้ ในส่ิงมชี วี ติ ท่ีอาศยั อยูใ่ นป่าชื้นเขตร้อนรวมทัง้ ประเทศ
ไทยด้วย ประมาณกนั วา่ ในส้นิ คริสต์ศตวรรษท่ี 20 นี้จะมกี ารสญู พนั ธุ์ของส่งิ มชี ีวติ ชนิดต่างๆ ในโลก
น้ไี มน่ อ้ ยกว่า 20 – 50 % และสว่ นใหญ่จะเกดิ ขน้ึ ในป่าชน้ื เขตร้อนนั่นเอง
รปู ที่ 6.10 สาเหตุของการสญู พนั ธุ์
ทีม่ า https://ammararat.wordpress.com/
18
สาเหตุแห่งการสญู เสียความหลากหลายทางชวี ภาพ
การสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพเกิดข้ึนจากการกระทาของมนุษย์ที่เป็น
ผดู้ าเนินการ สามารถระบสุ าเหตสุ าคัญๆ ได้ดังน้ี
1. การเปล่ียนแปลงรูปแบบการผลิตและบริโภค ท่ีทาการเกษตรแบบมุ่งเน้นการค้า มีการ
ผลิตสายพันธุ์เดียวโดยละท้ิงสายพันธุ์พ้ืนเมืองดั้งเดิม มีการใช้สารเคมีมากข้ึนในการเกษตร เช่น ยา
ฆ่าแมลงและยาปราบศตั รูพืช เกิดสารพิษตกค้างในดินและแหลง่ น้า กระทบตอ่ ส่ิงมชี ีวิตขนาดเล็กใน
ดนิ และสตั วน์ ้า
2. การเติบโตของประชากรและการกระจายตัวของประชากร ทาให้เกิดการรุกล้าเข้าไปใน
พน้ื ทท่ี ่ีมีความหลากหลายทางชีวภาพสูง ซึ่งกระทบตอ่ ความสมดุลของระบบนเิ วศ
3. การทาลายถ่ินทอ่ี ยู่อาศัยตามธรรมชาติของสัตว์นานาพันธุ์ เชน่ การทาลายป่า การล่า
สตั ว์ การอพยพหนีภัยธรรมชาติของสตั ว์
4. มีการนามาทรพั ยากรธรรมชาตไิ ปใชป้ ระโยชน์มากเกินไป
5. การตักตวงผลประโยชน์จากชนิดพันธ์ุของพืชและสัตว์ป่า เพ่ือผลประโยชน์ทางการค้า
โดยการคา้ ขายสตั ว์และพชื ป่าแบบผิดกฎหมาย
6. การนาเข้าชนิดพันธ์ุตา่ งถนิ่ ซ่งึ มีผลกระทบต่อการทาลายสายพันธุ์ท้องถิ่น
7. การสรา้ งมลพิษต่อสิ่งแวดลอ้ ม เชน่ มลพิษทางน้า มลพษิ ทางอากาศ และขยะ เป็นต้น
8. การเปลี่ยนแปลงภาวะเศรษฐกิจ และการเปลี่ยนแปลงของสภาพแวดล้อมของ
โลก เช่น อุณหภูมิโลกสูงขึ้น การเพิ่มข้ึนของน้าทะเล ภัยแล้งทาให้เกิดปัญหาการขาดแคลนน้า
การเกดิ ไฟปา่ ในช่วงฤดูฝน เกดิ ปญั หานา้ ทว่ ม โคลนถลม่ เป็นตน้
9. การอ้างสิทธิบัตร เช่น ประเทศญป่ี ุ่นได้จดสทิ ธิบัตรการผลิตสารแก้โรคกระเพาะจากต้น
เปลา้ น้อย ซง่ึ เปน็ พันธพุ์ ืชท่ีมใี นประเทศไทย (สรปุ ขา่ วสิง่ แวดลอ้ ม ปี 2543)
10. ความก้าวหน้าของเทคโนโลยีชีวภาพ (biotechnology)ด้านการตัดต่อหน่วย
พันธุกรรมหรือ จีเอ็มโอ (GMO; Genetically Modified Organisms) หรือพันธุวิศวกรรมศาสตร์
(genetic engineering)
การสญู เสียความหลากหลายทางชีวภาพ : ความเร่งดว่ นในการปกป้องผืนป่า มหาสมุทร
และการเปล่ียนแปลงการบริโภคอาหาร
ปารีส, ฝร่ังเศส – รายงานความหลากหลายทางชวี ภาพขององค์การสหประชาชาติย้าเตือน
ถึงการสูญเสียสายพันธ์ุส่ิงมีชีวิตคร้ังใหญ่อันเน่ืองมาจากผลกระทบจากกิจกรรมของมนุษย์ต้องจุด
ประกายให้เกิดการลงมือทาอย่างเร่งด่วนในการปกป้องผืนป่า มหาสมทุ รโลกและนาไปสกู่ ารเปลี่ยน
ผา่ นระบบเกษตรกรรมและการผลติ และบริโภคอาหาร
19
รายงานการประเมินระดับโลกของคณะทางานระหว่างรัฐบาลว่าด้วยความหลากหลาย
ทางชีวภาพและนิเวศบริการ (IPBES) เตือนวา่ มีสิง่ มชี ีวติ กว่า 1ลา้ นสายพันธุ์ท่ีตกอยู่ในความเส่ียง
ทีจ่ ะสูญพนั ธุ์ ถอื เปน็ ความเสี่ยงทสี่ ูงมากกว่าคร้ังใดๆประวัตศิ าสตร์ของมนุษยชาติ
ท้งั นี้ รายงานยังระบุเพม่ิ เติมว่าเปา้ หมายเพ่ือปกป้องธรรมชาติของโลกภายในปี พ.ศ.2563
ภายใต้แผนยุทธศาสตร์เพ่ือความหลากหลายทางชีวภาพ( Strategic Plan for Biodiversity
หรือ Aichi biodiversity target) จะไม่เป็นไปตามที่คาดไว้ และบ่อนทาลายเป้าหมายการพัฒนาท่ี
ย่งั ยืน (SDGs)ลงครึ่งหนึง่
ด็อกเตอร์ ครสิ โตฟ ธสี ์ ผูป้ ระสานงานรณรงค์ด้านป่าไม้ของกรีนพีซเยอรมนี กล่าวว่า“น่ีคือ
ผลจากการทาลายทรัพยากรท่เี กดิ ขน้ึ จรงิ รฐั บาลจาเป็นต้องลงมอื ปฏิบัติให้ประชาชนและภาคเอกชน
ใสใ่ จและใหค้ วามร่วมมอื ในการปกป้องธรรมชาตติ ามที่รายงานระบุเอาไว้ ผู้นาจาเปน็ ตอ้ งนารายงาน
นี้ไปปรบั ใชเ้ ปน็ แผนการการปกปอ้ งความหลากหลายทางชีวภาพ รวมทั้งเปิดโอกาสให้ประชาชนและ
ชุมชนท้องถิ่นเข้ามามีบทบาทในการประชุมด้านสิ่งแวดล้อมคร้ังต่อไปที่จีน (COP15) ในขณะนี้
ผลประโยชนไ์ ด้กลายเป็นแรงผลักดันให้ส่ิงแวดล้อมเดินไปสู่หายนะ เราใชป้ ระโยชน์จากสิ่งแวดล้อม
เพ่ือความอยู่รอดของเราเองมากเกินไป ทาให้สิ่งแวดล้อมอยู่ในภาวะเสี่ยงและเร่งเร้าวิกฤตสภาพ
ภมู อิ ากาศ
รายงานฉบับนี้ไม่เพียงแค่ต้องการการลงมือปกป้องธรรมชาติอย่างเป็นรูปธรรม แต่ยังย้า
เตือนว่าหากเรายงั คงไมร่ ะมัดระวงั ในการใชท้ รพั ยากร ก็อาจจะเกดิ หายนะทางธรรมชาติท่ีไมส่ ามารถ
กู้คืนมาได้ การอนุรักษ์และฟื้นฟูความหลากหลายทางชีวภาพมีบทบาทอย่างมากในฐานะเป็น
ทางออกตามธรรมชาตขิ องวกิ ฤตสภาพภมู ิอากาศ และตอนน้ีคอื เวลาสาคญั ทเี่ ราจะตอ้ งกวู้ กิ ฤตสภาพ
ภมู อิ ากาศดว้ ยการปกป้องธรรมชาติซง่ึ เป็นผ้ปู ระคับประคองพวกเราเหล่ามนุษย์
ป่าไม้ ป่าพรุ และระบบนิเวศชายฝ่ังทะเล ควรจะต้องได้รับการปกป้องและฟื้นฟู โดยการ
อนุรกั ษ์ความหลากหลายทางชวี ภาพ พร้อมไปกับการลดการปล่อยกา๊ ซคาร์บอนไดออกไซด์ลงใหม้ าก
ท่สี ุด โดยการเพ่ิมพ้ืนท่ีกักเก็บคาร์บอนไดออกไซด์ในธรรมชาติ ซง่ึ จะช่วยจากัดการเพ่ิมข้นึ อุณหภูมิ
เฉลี่ยผิวโลกไม่ให้เกนิ 1.5 องศาเซลเซียส เร่ืองน้ีเป็นเรื่องสาคัญ หากเราลงมือได้อยา่ งทันท่วงที เรา
อาจปกป้องโลกจากการสญู พนั ธข์ุ องสิ่งมชี ีวิตคร้งั ใหญ่น้ี
รายงานของ IPBES ยังระบุอีกว่ามหาสมุทรกว่าร้อยละ 66 กาลังเผชิญการคุกคามจาก
มนุษย์ และสัตว์ทะเลก็กาลัง “ได้รับผลกระทบอย่างรุนแรง” ทั้งนร้ี ายงานยังเตือนอีกว่าความอุดม
สมบูรณ์ของทรัพยากรในมหาสมุทรกาลังร่อยหรอลง ซึ่งกระทบต่อความมั่นคงทางอาหาร และการ
ปกปอ้ งโลกจากวกิ ฤตสภาพภูมอิ ากาศ
หลุยส์ซาร์ คาร์สสัน ผู้ประสารงานรณรงค์ปกป้องมหาสมุทรกล่าวว่า มหาสมุทรเป็นแหล่ง
สนับสนุนค้าจุนทุกชีวิตบนโลก ทั่วโลกควรร่วมมือกันหันมาใส่ใจและหาวิธีที่ดีท่ีสุดในการปกป้อง
20
ส่ิงมีชีวิตในทะเลและธรรมชาติอันมีค่าน้ี แทนที่จะหาประโยชน์จากมหาสมุทรในระยะส้ันๆ รัฐบาล
ต้องผลักดันมาตรการท่ีย่ังยืนให้เป็นหัวใจสาคัญสู่การปกป้องมหาสมุทร “รายงานยืนยันว่าวิธีการ
ปกป้องมหาสมุทรในปจั จบุ ันนั้นไม่ได้ผล เพราะปัจจุบันนี้มมี หาสมุทรท่ีไดร้ ับการคุ้มครองเพยี งร้อยละ
1 ของมหาสมทุ รโลก และยงั ไม่มกี ลไกด้านกฎหมายท่เี ออื้ ให้เกิด “เขตคมุ้ ครองระบบนเิ วศทางทะเล
(Ocean Santuaries)” ในน่านนา้ สากลเราต้องการสนธิสัญญาทะเลหลวงท่จี ะปกปอ้ งผืนมหาสมุทร
อย่างน้อยร้อยละ 30 จากท้ังหมด ภายใน พ.ศ.2563 สนธิสัญญาหลวงจะเปิดโอกาสให้รัฐบาล
ท้ังหลายทางานร่วมกันในการปกป้องชีวิต รวมท้ังยังปกป้องความมั่นคงทางอาหารสาหรับผู้คนอีก
หลายล้านคน มหาสมทุ รท่อี ุดมสมบรู ณ์น้ันคอื ส่วนเชอ่ื มโยงสาคญั ในการก้วู กิ ฤตสภาพภมู ิอากาศ
รายงานของ IPBES ย้าเตือนว่าปัจจัยสาคัญเช่น การใช้ท่ีดิน การใช้ประโยชน์จากสิ่งมีชีวิต
วิกฤตสภาพภูมิอากาศ และระดับการบริโภค ได้เรง่ เร้าให้เกดิ การเปลี่ยนแปลงในธรรมชาตใิ นระดับท่ี
ไม่เคยมมี าก่อน
อีริค แดริเออร์ ผปู้ ระสานงานรณรงค์ดา้ นอาหารและเกษตรกรรมเชิงนิเวศ กลา่ วว่า เรายนิ ดี
กบั การเรียกร้องให้เปลี่ยนแปลงระบบอาหารอย่างเรง่ ด่วน การกินอาหารท่มี ีพืชผักเป็นหลักเพ่ือลด
เนอื้ สัตวแ์ ละผลติ ภัณฑน์ ม จะเป็นแนวทางลดผลกระทบทางลบตอ่ ความหลากหลายทางชีวภาพ การ
เปลยี่ นแปลงสภาพภูมอิ ากาศ และดีต่อสุขภาพของมนษุ ยเ์ รา
การปศสุ ัตว์และผลิตภัณฑ์นมเชิงอุตสาหกรรมต้องการพืน้ ท่ีการเกษตรเพื่อผลิตอาหารสัตว์
เปน็ จานวนมาก ซึง่ การใช้พ้นื ทใ่ี นการทาการเกษตรในลักษณะดงั กล่าวคือปจั จยั สาคัญทท่ี าใหเ้ กิดการ
ตดั ไมท้ าลายป่าและการทาลายท่อี ยอู่ าศยั ของสัตวป์ า่ และพรรณพืช ดังน้นั การปศุสัตวแ์ ละผลติ ภณั ฑ์
นมเชิงอุตสาหกรรมควรบรรจุเป็นหนึ่งในนโยบายรัฐ ว่าท่ัวโลกจะต้องลดการผลติ และบริโภคอาหาร
จากระบบปศุสตั ว์และผลิตภณั ฑ์นมเชงิ อตุ สาหกรรมให้ได้ร้อยละ 50 ภายใน พ.ศ.2593
ความหลากหลายทางชีวภาพในโลกกาลังตกอยู่ในภาวะเส่ียง หลังจากลดลงอย่างต่อเน่ือง
หลายทศวรรษ ความหลากหลายทางชีวภาพท่ีเปราะบางกาลังคุกคามความเป็นอยู่ทีด่ ีและความอยู่
รอดของมนุษย์ ในช่วง 44 ปีทีผ่ ่านมา ระหว่าง พ.ศ. 2513 ถึง 2557 ปริมาณประชากรสตั ว์ปา่ ลดลง
ราวร้อยละ 60 ในขณะท่ีพื้นท่ีซึ่งเหมาะสมแก่การอยู่อาศัยของสัตว์ป่าลดลงร้อยละ 22 ในช่วงเวลา
เดยี วกนั
จากรายงานโดยดชั นีโลกมชี วี ิต (Living Planet Index: LPI) ซ่งึ เผยแพร่เมอื่ ไม่นานมาน้ี โดย
กองทุนสัตว์ป่าสากล(WWF) อ้างอิงจากความเส่ียงในการสูญพันธ์ของบัญชีแดง ซ่ึงจัดทา
โดย IUCN สญั ญาณนา่ กังวลคอื สตั วแ์ ละแมลงผสมเกสร ลดจานวนลงอยา่ งต่อเนอ่ื ง แนวโนม้ ดังกล่าว
ผสานกับการหายไปของผ้ึงผสมเกสร และการสูญเสียความอุดมสมบูรณ์ในดิน อาจส่งผลต่อ
ความสามารถของมนุษยชาตใิ นการผลติ อาหาร
21
รายงานดังกล่าวยังระบุถึงดัชนีความหลากหลายทางชีวภาพด้ังเดิม (Biodiversity
Intactness Index: BII) เปรียบเทียบระหว่างความหลากหลายทางชีวภาพในปัจจุบันกับสมัยที่ยังมี
การรบกวนจากมนุษย์เพียงเล็กน้อย รายงานล่าสุดระบุว่า ดัชนีข้างต้นลดลงจากร้อยละ 81.6 เมื่อ
พ.ศ. 2513 เหลือร้อยละ 78.6 ในปี พ.ศ. 2557 ในระดับโลก แตห่ ากพจิ ารณาในระดับภูมิภาค เช่น
เขตชีวภมู ิป่าฝนร้อนชน้ื จะพบการลดลงท่ีรวดเร็วอยา่ งมาก จากรอ้ ยละ 57.3 เม่ือ พ.ศ. 2544 เหลือ
เพียงร้อยละ 54.9 เม่ือ พ.ศ. 2555 ตัวเลขดังกล่าวนับว่าน่าต่ืนตระหนก เพราะการคานวณ BII น้ัน
คอ่ นขา้ งอนุรกั ษนยิ ม และยงั ไมร่ วมปัจจัยดา้ นการเปล่ียนแปลงสภาพภูมิอากาศเขา้ ไปอีกด้วย
แม้ว่าการเปล่ียนแปลงสภาพภูมิอากาศจะเป็นภัยคุกคามท่ีมีแนวโน้มรุนแรงข้ึน แต่ปัจจัย
หลักที่ขับเคล่ือนการสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพก็ยังเป็นการใช้ชนิดพันธุ์อย่างเปล่าเปลือง
การเกษตร และการแปลงสภาพพ้ืนดิน Marco Lambertini กรรมการอานวยการ WWF
International ระบุว่า การลดลงที่น่ากังวลคือดัชนีชี้วดั ได้เป็นอย่างดีถึงแรงกดดันจากกิจกรรมของ
มนษุ ย์ตอ่ โลก
“วทิ ยาศาสตรไ์ ม่เคยฉายภาพผลกระทบของเราได้ชัดเจนไปกว่าน้ี แตก่ ลับไม่มีการตระหนัก
รู้หรือการลงทุนเพื่อหาทางแก้ไขปัญหา ปัจจุบัน เรามีความรู้และทางออกในการปรับเปลี่ยนความ
สัมพันธ์ระหว่างเรากบั ธรรมชาติ ไม่มขี ้อแกต้ วั ใดท่เี ราจะเมนิ เฉยไม่ใสใ่ จ”
“ชีวิตประจาวันของเรา สุขภาพ และความเป็นอยู่ ขึ้นอยู่กับโลกท่ีมีสุขภาพดี เราคงไม่มี
อนาคตท่ีดีและรุ่งเรืองบนโลกใบน้ี หากยังต้องเผชิญกับสภาพอากาศแปรปรวน ทะเลและแม่น้าท่ี
หมดสภาพ ดินเสือ่ มโทรม และปา่ ไมท้ ี่ว่างเปล่า โดยไม่หลงเหลือความหลากหลายทางชวี ภาพ สายใย
ท่หี ล่อเลย้ี งเราในปัจจบุ นั ” เขาระบุในคานาของรายงาน
ความหลากหลายทางชีวภาพมกั ถกู กล่าวถึงในแง่ข่ายใยของสิง่ มชี ีวิต เช่ือมระหวา่ งพืช สตั ว์
และเหล่าส่ิงมีชวี ิตขนาดจ๋ิว รวมถงึ ระบบนิเวศ รายงานดังกล่าวระบุว่าความเสอ่ื มโทรมของดินทาให้
เกิดการสูญเสียป่าไม้ในเขตร้อนชื้น พ้ืนท่ีท่ีมีความอดุ มสมบูรณ์สงู อันดับต้นๆ ส่งผลกระทบถึงหลาก
ชนิดพันธ์ุ คณุ ภาพของถ่นิ ทอ่ี ยู่อาศยั และการทางานของระบบนิเวศ
ในงานสมั มนาของเหล่ารัฐมนตรีด้านสิง่ แวดล้อมและสาธาณสุขแห่งอาเซียน ทกุ คนต่างกาลัง
หาทางออกในการใช้ความหลากหลายทางชีวภาพอยา่ งยั่งยนื ทั้งในแง่การเกษตร ประมง การทาไม้
วทิ ยาศาสตร์ เทคโนโลยี และการศกึ ษา
ดร . Theresa Mundita S Lim ผู้ อ าน ว ย ก าร ศูน ย์คว าม หลา ก ห ลาย ทา ง ชีว ภา พ
อาเซียน (ASEAN Centre for Biodiversity) ระบุว่าในการสมั มนาดงั กล่าว ผูเ้ ชี่ยวชาญจะมาแบ่งปัน
ประสบการณ์และวิธีปฏิบัติที่เป็นเลิศเพ่ือนาความหลากหลายทางชีวภาพเข้าไปเป็นองค์ประกอบ
หนึง่ การแผนระดับชาตดิ า้ นสขุ ภาพ
22
“การสูญเสียความหลากหลายทางชวี ภาพ ก็ไม่ต่างจากการสูญเสยี วตั ถดุ ิบในการทายารักษา
โรค เป็นเร่ืองจาเป็นอย่างย่ิงที่รัฐบาลและบรรษัทยาจะต้องรวมการอนุรักษ์ความหลากหลายทาง
ชีวภาพเขา้ เปน็ ส่วนหนึง่ ของนโยบาย การตดั สินใจ และโครงการ” ดร. Lim กล่าว
มนษุ ย์ไม่สามารถดารงอยู่ได้อย่างโดดเด่ียวโดยไม่ต้องพึ่งพาโครงข่ายชีวภาพ ไม่มีเทคโนโลยี
ใดท่ีทาให้เราอยู่รอดได้เหมือนกับการท่ีความหลากหลายทางชีวภาพเล้ียงดูเรา เรามีชีวิตอยู่ได้ก็
เพราะความหลากหลายทางชวี ภาพ ผ่านการบรโิ ภคและอุปโภคสนิ ค้าและบริการจากสงิ่ มีชีวิตและไม่
มีชวี ิตเหลา่ นัน้ เราอยู่ในยคุ ทตี่ ้องตัดสินใจว่าจะสรา้ งความสัมพนั ธ์ทด่ี ีขึน้ กบั ธรรมชาติ หรือจะนง่ิ เฉย
แลว้ ปลอ่ ยใหค้ วามพยายามในการอนุรักษล์ ม้ เหลว ทางเลอื กอย่ใู นมอื ของเราทกุ คน
สาเหตุพ้ืนฐานทที่ าใหส้ ่ิงมีชีวติ เส่ียงต่อการสูญพันธ์ุ
รูปท่ี 6.11
ท่ีมา https://sites.google.com/site/fonbee22/hnwy-thi-2-khwam
สาเหตพุ ื้นฐานทท่ี าใหส้ ง่ิ มีชีวิตเส่ยี งตอ่ การสญู พนั ธ์ุ ไดแ้ ก่
1) การขาดแคลนความหลากหลายทางพันธุกรรม ส่ิงมีชีวิตท่ีมีองค์ประกอบทางพันธุกรรม
เพียงแบบเดียวจะมีผลทาให้สิ่งมีชีวิตไม่มีทางเลือกอ่ืนเม่ือสิ่งแวดล้อมเปล่ียนแปลงไป ปัจจัยท่ีจะ
สง่ ผลให้ ความหลากหลายทางพนั ธุกรรมลดลง ไดแ้ ก่ การผสมพันธุ์ระหวา่ งสิง่ มชี ีวติ สายพนั ธเ์ุ ดียวกัน
23
การผสมพันธุ์ระหว่างสิ่งมีชีวิตที่มีลักษณะเหมือนกัน การไม่มีการย้ายถิ่น การท่ีจานวนประชากรมี
ขนาดเล็ก และสิง่ แวดล้อมแปรปรวนอย่างฉับพลนั เปน็ ตน้
2) การลดลงของจานวนประชากรในแต่ละถิ่นทีอ่ ยู่อาศัย สงิ่ มีชวี ติ แต่ละหนว่ ยเกิดขึน้ และตาย
ไป แต่ประชากรของสิ่งมีชีวิตนั้นยังคงอยู่เพราะส่ิงมีชีวิตแต่ละชนิดสืบทอดลูกหลานชนิดเดียวกับ
ตวั เองได้ ดังน้ัน ความยั่งยืนของประชากรของส่ิงมีชีวิตแตล่ ะชนิดจึงขึ้นอยู่กับความสามารถในการ
ดารงหรือการเพิ่มจานวนลูกหลานในรุ่นต่อๆ ไป ความสาคัญจึงข้ึนอยู่กับว่าประชากรนั้นมี
ความสามารถในการเจริญพันธ์ุมากน้อยเพียงใด ซ่ึงเช่ือมโยงกับจานวนของประชากรในวัยเจริญ
พนั ธ์ุ อัตราส่วนของเพศ อตั ราการเจริญพนั ธุ์ อตั ราการอยรู่ อดของประชากรก่อนวัยเจริญพนั ธุ์ และ
โอกาสการจับคูผ่ สมพนั ธุ์
ดงั นนั้ เมือ่ ประชากรทเ่ี จริญพันธ์ุได้ประสบปัญหาจานวนลดลงจึงเส่ียงต่อการสูญพันธุ์ของ
ประชากรน้ัน นอกจากน้ีประชากรขนาดเล็กยังทาให้เกิดสภาพการสุ่มเส่ียงทางพันธุกรรมและเกิด
การผสมพนั ธใ์ุ นหม่ญู าตโิ ดยปรยิ าย ซงึ่ ทาให้ความหลากหลายทางพนั ธกุ รรมลดลง เป็นการเพิ่มอตั รา
เส่ียงอกี ทางหนึ่งดว้ ย
3) การสูญเสียถ่ินท่ีอยู่อาศัย สิ่งมีชีวิตไม่สามารถอยู่รอดสืบทอดลูกหลานได้ถ้าไม่มีถ่ินท่ีอยู่
อาศยั สงิ่ มชี วี ิตจานวนมากต้องการถ่ินทีอ่ ย่อู าศยั ตามธรรมชาติ จึงจะสบื ทอดลูกหลานได้ คาวา่ “ถ่ิน
ท่ีอยอู่ าศยั ” มีได้หมายความเฉพาะพ้ืนทเี่ ท่าน้นั แตห่ มายรวมถงึ สภาพแวดล้อมที่เปน็ องคป์ ระกอบทั้ง
ชวี ภาพ และกายภาพด้วย
4) พืชและสัตว์จานวนมากกาลังสูญพันธ์ุดว้ ยเหตุนี้ การที่ป่าผืนใหญ่หรือแหล่งน้าขนาดใหญ่
ถกู ตดั ให้เป็นส่วนเลก็ ส่วนน้อย (Fragmentation) แมว้ ่าเนือ้ ทีร่ วมกนั อาจจะไม่ลดลง แตก่ ็ทาให้ ภาพ
ถิน่ ที่อยู่อาศัยถูกตัดขาดจากกัน ประชากรในแต่ละส่วนจึงเผชิญกับภาวะเสี่ยงตามท่ีได้กลา่ วมาแล้ว
เชน่ เดยี วกนั
การสูญพันธ์ุอย่างรวดเร็วกาลังเกิดข้ึนในส่ิงมีชีวิตที่อาศัยอยู่ในป่าชื้นเขตร้อนรวมท้ัง
ประเทศไทยด้วย ประมาณกนั ว่าในสน้ิ ครสิ ตศ์ ตวรรษที่ 20 นจ้ี ะมีการสูญพนั ธ์ุของสง่ิ มชี ีวิตชนดิ ต่างๆ
ในโลกนไี้ ม่น้อยกว่า 20 - 50 % และส่วนใหญจ่ ะเกิดขน้ึ ในป่าชื้นเขตร้อนนั่นเอง
24
แบบฝกึ หดั
เร่อื ง การสญู เสียความหลากหลายทางชีวภาพ
คาช้แี จง ให้นักเรยี นตอบคาถามต่อไปน้ใี ห้ถกู ตอ้ งทีส่ ดุ
1. การสญู เสียความหลากหลายทางชวี ภาพในประเทศไทย
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
2. สาเหตุสาคัญทที่ าใหส้ ญู เสียความหลากหลายทางชีวภาพในประเทศส่วนใหญ่เกดิ จากอะไร
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
25
3. หลกั การพฒั นาส่งิ แวดล้อมและทรพั ยากรธรรมชาตอิ ย่างย่งั ยนื มีอะไรบา้ ง
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
4. นักเรียนคิดวา่ เหตใุ ดจงึ ต้องมีการรณรงค์ใหท้ กุ คนในสังคมร่วมมือกันจัดการปญั หาสงิ่ แวดล้อม
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
5. ใหน้ ักเรียนบอกแนวทางการนาปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพยี งมาปรับใช้กบั การใชท้ รัพยากรธรรมชาติ
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
26
ใบงานท่ี 6
แผนผังมโนทัศน์ เร่ือง การสูญเสียความหลากหลายทางชวี ภาพ
คาช้แี จง ใหน้ กั เรียนสรุปความรู้ที่เก่ยี วกบั “การสญู เสียความหลากหลายทางชวี ภาพ” เป็น
แผนผังมโนทศั น์ (Concept Mapping) ในกระดาษที่แจกใหแ้ ล้วนาเสนอผลงานหน้าชัน้ เรียน
27
แบบทดสอบหลงั เรยี น
บทที่ 20 ความหลากหลายทางชีวภาพ เร่อื ง การสญู เสียความหลากหลายทางชีวภาพ
รายวชิ าชีววิ ทิ ยา 5 (ว33245) ชัน้ มัธยมศึกศสาปีท่ี 6
คาชี้แจง 1. แบบทดสอบฉบบั น้ี จานวน 10 ข้อ คะแนนเต็ม 10 คะแนน เวลาที่ใช้ 10 นาที
2. จงเลือกคาตอบทีถ่ กู ต้องท่ีสดุ แล้วเขียนเครอื่ งหมาย ลงในกระดาษคาตอบ
1. ข้อใดเปน็ การอนุรกั ษท์ รัพยากรธรรมชาตทิ ่ดี ที ่ีสุด
ก. การบุกเบิกป่าชายเลนเพอื่ เพิม่ พน้ื ท่ีเพาะเลีย้ งสัตวน์ ้าชายฝง่ั
ข. การเพม่ิ ผลผลิตของเกษตรกรโดยใช้ปยุ๋ เคมใี นปรมิ าณมากติดตอ่ กัน
ค. การปฏบิ ัติตามผังเมืองเพือ่ รองรบั การขยายตวั ของประชากรทีเ่ พมิ่ มากข้ึน
ง. การปล่อยปา่ ไมใ้ ห้อยตู่ ามธรรมชาติโดยไม่มกี ารตัดเลยเพือ่ เป็นการรกั ษาตน้ นา้ ลาธาร
2. ตัวการสาคัญท่ีทาให้เกดิ ปญั หาสิง่ แวดลอ้ มและทรัพยากรธรรมชาตคิ ืออะไร
ก. มนุษย์
ข. นักการเมอื ง
ค. การขยายตัวทางเศรษฐกิจ
ง. ภัยธรรมชาติ
3. ประเทศไทยได้รบั ผลกระทบจากภาวะเรอื นกระจกและภาวะโลกร้อนอยา่ งไร
ก. สตั ว์ปา่ สูญพันธ์ุ
ข. ฝนแล้งรุนแรง
ค. การเกิดอุทกภัย
ง. การเกิดแผน่ ดนิ ไหว
28
4. การทาลายปา่ ไม้ทาใหเ้ กดิ ผลกระทบอยา่ งไร
ก. ระบบนเิ วศเปลีย่ นแปลง
ข. การเกดิ อุทกภยั ท่ีอยธุ ยา
ค. เกดิ อากาศหนาวที่บรเิ วณภาคเหนือ
ง. ภาคกลางมีอณุ หภูมิสูงในตอนกลางคืน
5. อากาศเสยี หมายถึงข้อใด
ก. มปี ริมาณแก๊สออกซิเจนอยมู่ าก
ข. มปี ริมาณแกส๊ ออกซเิ จนอยู่นอ้ ย
ค. มแี ก๊สคาร์บอนไดออกไซดเ์ จือปน
ง. มีฝนุ่ ละอองเจือปน
6. ส่ิงใดท่ีเกิดขน้ึ เมื่อมนุษยม์ ีการนาเทคโนโลยีทที่ ันสมัยมาใชใ้ นการพัฒนาประเทศ
ก. การเกดิ มลพษิ
ข. ความเจริญก้าวหน้าทางเศรษฐกิจ
ค. ส่งิ ทแี่ สดงถึงความกา้ วหนา้ ของประเทศนนั้ ๆ
ง. สิ่งแวดลอ้ มทมี่ นุษยส์ ร้างเพมิ่ จานวนมากขนึ้
7. สาเหตขุ องการเกิดวกิ ฤติการณ์ทรพั ยากรธรรมชาติและสงิ่ แวดลอ้ มในประเทศไทยคอื อะไร
ก. การพฒั นาประเทศ
ข. การเพิ่มจานวนของประชากร
ค. การไมอ่ นรุ กั ษท์ รพั ยากรธรรมชาติ
ง. การใช้ทรัพยากรธรรมชาติอย่างไมป่ ระหยัด
8. สภาพปัญหาวิกฤตกิ ารณ์ทรพั ยากรที่เกิดขนึ้ ในประเทศไทยคอื ขอ้ ใด
ก. การเสอ่ื มโทรมด้านปริมาณ
ข. การเสอื่ มโทรมดา้ นคณุ ภาพ
ค. การเส่ือมโทรมทั้งดา้ นปรมิ าณและคุณภาพ
ง. การเส่อื มโทรมดา้ นประสิทธิภาพการนาไปใช้
29
9. นกั เรยี นจะปฏบิ ัติอย่างไร เพอ่ื ชว่ ยกนั อนรุ ักษ์ส่งิ แวดล้อม
ก. ไม่ตัดไม้หรอื นาไมม้ าใช้โดยเดด็ ขาด
ข. ใช้สารเคมที ม่ี ปี ระสิทธภิ าพสงู กาจัดศัตรูพชื
ค. เข้าไปสรา้ งทีอ่ ยู่อาศัยในปา่ เพ่อื ชน่ื ชมธรรมชาติ
ง. นาทรพั ยากรมาใช้ใหค้ มุ้ ค่ามากทส่ี ดุ และประหยดั ท่ีสดุ
10. ใครปฏิบัตติ นตามหลกั ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพยี ง ขับรถยนต์อย่างประหยดั เชือ้ เพลิง
ก. สุรพล ขบั กระบะอย่างชา้ ๆ เพือ่ ใหเ้ คร่ืองยนตท์ างานเบาๆ
ข. สรุ ชยั ขบั รถคนั เลก็ ๆ ดว้ ยความเร็วระหว่าง 60-80 กิโลเมตรต่อช่วั โมง
ค. สมศกั ดิ์ ขบั รถดว้ ยความเรว็ สงู เพ่ือลดเวลาการท างานของเคร่อื งยนต์
ง. สัมฤทธิ์ ขบั รถยนตค์ นั ใหญด่ ้วยความเรว็ สูง ปิดแอร์ เปิดกระจกรบั ลม
30
เฉลยแบบฝกึ หดั
เรือ่ ง การสญู เสยี ความหลากหลายทางชวี ภาพ
คาชี้แจง ใหน้ ักเรยี นตอบคาถามตอ่ ไปน้ีใหถ้ ูกต้องทส่ี ุด
1. การสญู เสียความหลากหลายทางชีวภาพในประเทศไทย
การสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพในขณะนี้เป็นปัญหาสาคัญท่ีเกิดข้ึนทั่วโลก แต่คน
ส่วนใหญย่ ังขาดความตระหนกั ไมใ่ ส่ใจ ปัญหาจึงขยายวงกว้างออกไปเร่ือยๆ รวมทง้ั ประเทศไทยซึ่ง
อยู่ในเขตร้อนช้ืนที่มีสภาพอากาศเปลี่ยนแปลงไปตามตามฤดูกาลที่แตกต่างกัน มีสภาพทาง
ภมู ิศาสตรท์ ่ีหลากหลายจึงมรี ะบบนิเวศหลายรูปแบบท่ีเอ้ือต่อการอยู่อาศัยและการเจริญเติบโตของ
สิง่ มีชีวิต จึงทาให้มีส่ิงมีชีวิตหลายชนิดแตกต่างกันด้วย โดยเฉพาะระบบนิเวศของป่าไม้เขตร้อนชื้น
หรือป่าดิบชื้นที่เป็นแหล่งท่ีมีความหลากหลายทางชีวภาพมากกว่าป่าในเขตอื่นๆ ของโลก
นกั วชิ าการประมาณวา่ ในประเทศไทยมีชนิดของสิ่งมชี วี ิตอยถู่ งึ ร้อยละ 7 ของชนิดส่ิงมีชีวิตทงั้ หมดใน
โลกซง่ึ มีประมาณ 5 ลา้ นชนิด โดยเป็นพืชประมาณ 15,000 ชนิด สตั ว์ประมาณ 16,000 ชนิด แตใ่ น
ปจั จบุ ันทรัพยากรธรรมชาตแิ ละพน้ื ทป่ี า่ ในประเทศลดลงอยา่ งรวดเร็วเหลอื เพยี งประมาณร้อยละ 25
จากเดิมที่เคยมีถึงร้อยละ 70 ของพื้นท่ี เม่ือ 30-40 ปีที่ผ่านมา เพราะการเพ่ิมขึ้นของประชากร
มนุษย์ ทาใหม้ ีการบกุ รุก ทาลาย ป่าไม้ต่างๆ แม้กระทั่งป่าชายเลนอย่างมากมาย จนเกิดผลกระทบ
ต่างๆ อย่างท่ีไม่เคยเกดิ มากอ่ น เช่น ความแหง้ แล้งในฤดรู ้อน ดนิ เสื่อมสภาพ นา้ ป่าไหลหลากเมือ่ ฝน
ตกหนักติดต่อกัน น้าท่วมขังในฤดูฝน ดินถล่ม ชายฝ่ังถูกกัดเซาะจากคลื่นและลมจนพังทลาย การ
เกิดคลน่ื ยักษ์สึนามิ ปรากฏการณ์เรือนกระจกตามเมอื งใหญ่ๆ เป็นต้น
2. สาเหตุสาคญั ที่ทาใหส้ ูญเสยี ความหลากหลายทางชีวภาพในประเทศส่วนใหญเ่ กิดจากอะไร
สาเหตุสาคัญที่ทาให้สูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพในประเทศส่วนใหญ่เกิดจากการ
กระทาของคน จะด้วยความยากจน ความโลภ ความเห็นแก่ตัว มักง่าย หรือไม่มีระเบียบวินัยใน
ตนเอง ซ่ึงทาให้อากาศและภูมิประเทศเปลี่ยนแปลง ส่งผลให้ส่ิงมีชีวิตต่างๆ ต้องสูญเสียแหล่งท่ีอยู่
หรืออพยพหนี หรือเสียชีวิตจนบางชนิดสูญพันธุ์ไป เช่น การล่าสัตว์ทาให้สัตว์เฉพาะถิ่นหลายชนิด
สูญพันธุ์ ได้แก่ สมัน ซึ่งเป็นกวางชนิดหน่ึง โดยเฉพาะตัวผู้จะมีเขาสวยงาม แตกก่ิงออกคล้ายกิ่งไม้
อาศัยอย่ใู นปา่ ดงดิบแถบลมุ่ แมน่ ้าเจ้าพระยา เม่ือสัตวเ์ ฉพาะถ่ินสูญพันธ์ุ ย่อมหมายถึง สัตว์ชนดิ นไ้ี ด้
สูญพันธุ์ไปจากโลกด้วย
31
การทิ้งขยะด้วยความมักง่ายตามท่ีต่างๆ โดยเฉพาะขยะพลาสติกซ่ึงย่อยสลายได้ยาก การ
ปล่อยน้าเสยี ท่ีไม่ได้รับการบาบัดจากโรงงานอุตสาหกรรม เมื่อขยะและน้าเสียเหล่าน้ีไหลลงสู่แม่น้า
ลาคลอง จะทาให้มีสารพษิ ตกค้างสะสมในแหล่งน้า ยงั ทาให้แหล่งน้าน้ันต้ืนเขินและเน่าเสีย เป็นผล
ให้ส่ิงมีชีวิตที่อาศัยอยู่ในน้าได้รับอันตราย ซ่ึงถ้าอพยพหนีไม่ทันหรือไม่ได้ในที่สุดก็จะตาย ความ
หลากหลายทางชวี ภาพกย็ อ่ มลดลงด้วย
3. หลักการพัฒนาส่ิงแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาตอิ ยา่ งย่งั ยนื มีอะไรบ้าง
การพัฒนาสิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติอย่างย่ังยืนมี 2 หลักการ คือ การปูองกัน
รกั ษาและการจัดการ ซ่ึงสามารถทาไดห้ ลายแนวทาง เช่น การฟ้ืนฟูและปรับปรุงคณุ ภาพ การใช้ ให้
เกดิ ประโยชนส์ งู สุดการใชซ้ า้ ลดการใช้ การนากลบั มาใช้ใหม่ การหาส่งิ อืน่ มาทดแทน
4. นกั เรยี นคิดว่าเหตุใดจงึ ต้องมกี ารรณรงคใ์ ห้ทกุ คนในสงั คมร่วมมือกันจัดการปญั หาสิ่งแวดล้อม
เพราะเราทุกคนใช้ทรัพยากรธรรมชาติร่วมกัน เมื่อทรัพยากรธรรมชาติหน่ึงถูกรบกวน
ก็จะส่งผลกระทบตอ่ ส่ิงอนื่ ๆ ด้วยเหตนุ ี้การดแู ลรักษาทรัพยากรธรรมชาติทุกประเภทจึงมีความสาคัญ
และเป็นหน้าท่ีของทกุ คน
5. ใหน้ ักเรยี นบอกแนวทางการนาปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งมาปรับใชก้ บั การใชท้ รพั ยากรธรรมชาติ
การพัฒนาสิ่งแวดล้อมและทรพั ยากรธรรมชาตอิ ย่างย่ังยืนมี 2 หลักการ คือ การปูองกนั รักษา
และการจัดการ ซ่ึงสามารถทาได้หลายแนวทาง เช่น การฟื้นฟูและปรับปรุงคุณภาพ การใช้ ให้เกิด
ประโยชน์สูงสุด การใช้ซ้า ลดการใช้ การน ากลบั มาใช้ใหม่ การหาสง่ิ อน่ื มาทดแทน เพราะเราทุกคน
ใช้ทรัพยากรธรรมชาติร่วมกัน เม่ือทรัพยากรธรรมชาติหน่ึงถูกรบกวน ก็จะส่งผลกระทบต่อสิ่งอื่นๆ
ดว้ ยเหตุน้ีการดูแลรักษาทรพั ยากรธรรมชาติทุกประเภทจึงมีความสาคัญ และเป็นหน้าท่ีของทุกคน
การใช้ทรัพยากรธรรมชาติโดยยึดหลกั ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียง ต้องคานงึ ถึง พอประมาณ และ
ความมีเหตุมีผลในการใช้ทรัพยากร โดยมีความรู้และคุณธรรมเป็นเคร่ืองกากับ เพื่อให้สามารถ
เลือกใช้ทรัพยากรตามความจาเป็น ไม่ฟุ่มเฟือย และใช้ทรัพยากรอย่างคุ้มค่า หรือไม่ก่อให้เกิดโทษ
จากการใชท้ รัพยากรมากจนเกินไป
32
เฉลยใบงานที่ 6
แผนผังมโนทัศน์ เรือ่ ง การสญู เสียความหลากหลายทางชวี ภาพ
คาช้ีแจง ใหน้ กั เรยี นสรุปความรู้ท่ีเกย่ี วกบั “การสญู เสียความหลากหลายทางชีวภาพ” เปน็
แผนผงั มโนทัศน์ (Concept Mapping) ในกระดาษที่แจกให้แล้วนาเสนอผลงานหนา้ ชนั้ เรียน
ขนึ้ อยกู่ บั ดลุ พนิ จิ ของครผู สู้ อน
33
เฉลยแบบทดสอบกอ่ นเรียนและหลงั เรยี น
เลม่ ที่ 6 เรอ่ื ง การสญู เสยี ความหลากหลายทางชวี ภาพ
คาตอบแบบทดสอบกอ่ นเรยี น คาตอบแบบทดสอบหลงั เรยี น
ขอ้ ที่ คาตอบ ข้อที่ คาตอบ
1ก 1ค
2ง 2ก
3ง 3ข
4ก 4ก
5ข 5ข
6ก 6ก
7ข 7ง
8ค 8ค
9ข 9ง
10 ค 10 ข
34
บรรณานกุ รม
กระทรวงศึกษาธกิ าร (2551). หลกั สูตรแกนกลางการศกึ ษาข้นั พืน้ ฐานพทุ ธศักราช 2551.
กรงุ เทพมหานคร:ชมุ นมุ สหกรณก์ ารเกษตรแหง่ ประเทศไทย.
โครงการตาราวิทยาศาสตร์และคณติ ศาสตร์มูลนิธิ สอวน.(2552). ชวี วทิ ยา สตวั วทิ ยา3.
กรงุ เทพมหานคร:มลู นธิ ิ สอวน.
จริ ัสย์ เจนพาณิชย์ (2558). ชีววทิ ยาสาหรับนกั เรียนมธั ยมปลาย. กรงุ เทพมหานคร :
หจก.สามลดา.
เชาวน์ ชโิ นรักษ์ และพรรณี ชิโนรักษ์ (2552). ชีววทิ ยา 1. กรุงเทพมหานคร : โสภณการพมิ พ์
ซรี ส์ ตาร์ (2552). ชีววิทยา เล่ม 1. (แปลจาก Biology 1 Concepts and Applications
โดยทีมคณาจารย์ ภาควิชาชีววทิ ยามหาวทิ ยาลัยขอนแก่น, ผู้แปล). กรงุ เทพมหานคร :
เจเอสที พบั ลิชชง่ิ จากัด.
นงลักษณ์ สวุ รรณพนิ ิจ และ ปรีชา สวุ รรณพนิ ิจ (2552). จุลชีววทิ ยาท่วั ไป. กรุงเทพมหานคร :
จุฬาลงกรณม์ หาวิทยาลัย.
บัญชา แสนทวี ,ชวลติ เขม็ พรหมมา, ดาริกา วีรวินันทนกุล, ฤทัย วันเฟื่องฟู (2540). หนงั สือเรยี น
สมบรู ณ์แบบวิทยาศาสตร์กายภาพชีวภาพ เรอ่ื ง ชวี ติ และวิวฒั นาการ
ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย .วัฒนาพานิช สาราญราษฎร.์ พระนคร กรุงเทพฯ 10200.
พมิ พค์ ร้งั ท่ี 1.
ประสงค์ หลาสะอาด และจติ เกษม หลาสะอาด (มปป.). คูม่ อื สาระการเรียนรูพ้ ้ืนฐาน
และเพม่ิ เติมกลุ่มสาระการเรยี นร้วู ทิ ยาศาสตร์ ชีววิทยา ม.6 เล่ม5. กรุงเทพมหานคร :
พฒั นาศึกษา
ปรชี า สวุ รรณพินิจ และนงลกั ษณ์ สวุ รรณพนิ ิจ (2549). ชวี วทิ ยา 2. กรงุ เทพมหานคร :
จุฬาลงกรณ์มหาวทิ ยาลัย.
วันดี วัฒนชยั ยิง่ เจริญ (2552). การจดั จาแนกส่ิงมชี ีวิต. ภาควิชาชีววิทยา คณะวทิ ยาศาสตร์ :
มหาวทิ ยาลยั นเรศวร.
สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี (2554). หนงั สือเรียนรายวิชาชวี วทิ ยา
เพ่ิมเติมเล่ม 5. กรุงเทพมหานคร : สกสค.
สถาบนั สง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี (2555). คูม่ อื ครูรายวิชาชีววทิ ยาเพ่มิ เติม
เลม่ 5. กรุงเทพมหานคร : สกสค.
35
สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี (2534). หนังสือแบบเรยี นวิชาวทิ ยาศาสตร์
กายภาพชวี ภาพ (สสวท.) เรื่อง ชีวิตและววิ ัฒนาการ ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย
และระดบั ประกาศนียบตั รวิชาชพี . พิมพค์ ร้ังที่ 1. กรงุ เทพฯ:ครุ ุสภา.
https://ammararat.wordpress.com/
https://www.greenpeace.org/thailand/press/6334/biodiversity-loss/
http://www.tpa.or.th/writer/read_this_book_topic.php?bookID=212&pageid=7&read=
true&count=true
http://rungnapa59.blogspot.com/2016/04/4_10.html
https://www.seub.or.th/bloging/สถานการณ์/ส่ิงแวดล้อม-ต่างประเทศ/การหายไปของความ
หลากหลาย
http://www.paknam.ac.th/main/images/krunok/nok5.pdf
https://sites.google.com/site/fonbee22/hnwy-thi-2-khwam
36
ประวัติย่อผู้จดั ทาผลงาน
ช่อื – สกลุ นางสาวนภศร เสรกี ลุ
วัน เดือน ปี เกิด วนั ท่ี 7 มกราคม พ.ศ. 2528
สถานทีเ่ กดิ อาเภอชานมุ าน จังหวดั อานาจเจริญ
สถานท่ีอยปู่ ัจจุบนั บ้านเลขที่ 26 หมู่ 7 บ้านโคกนกกระเตน็
ตาบลโคกสาร อาเภอชานุมาน จังหวดั อานาจเจรญิ
ตาแหน่งหน้าทีป่ ัจจุบนั ครู
สถานทที่ างานปจั จุบัน โรงเรยี นโนนกลางวทิ ยาคม ตาบลโนนกลาง
อาเภอพบิ ูลมังสาหาร จงั หวัดอุบลราชธานี
ประวตั ิการศึกษา
พ.ศ. 2540 ประถมศึกษาปีท่ี 6 โรงเรยี นชมุ ชนโคกสารวทิ ยา ตาบลโคกสาร
อาเภอชานุมาน จังหวดั อานาจเจริญ
พ.ศ. 2543 มธั ยมศกึ ษาปที ่ี 3 โรงเรียนชุมชนโคกสารวทิ ยา ตาบลโคกสาร
อาเภอชานมุ าน จังหวัดอานาจเจริญ
พ.ศ. 2546 มธั ยมศกึ ษาปีที่ 6 โรงเรยี นชานุมานวทิ ยาคม
อาเภอชานมุ าน จังหวดั อานาจเจริญ
พ.ศ. 2551 ปริญญาครุศาสตรบ์ ณั ฑิต (ค.บ.) สาขาวิชาวิทยาศาสตร์
(ชีววทิ ยา) ถาบันราชภัฏอุบลราชธานี จงั หวดั อบุ ลราชธานี
พ.ศ. 2558 ปรญิ ญาศึกษาศาสตรมหาบณั ฑติ (ศษ.ม.)
สาขาวิชาบรหิ ารการศกึ ษา มหาวิทยาลัยกรงุ เทพธนบรุ ี
กรุงเทพมหานคร
เอกสารประกอบการเรยี น
เรอ่ื ง ความหลากหลายทางชีวภาพ
โรงเรียนโนนกลางวิทยาคม อําเภอพบิ ลู มังสาหาร จงั หวัดอุบลราชธานี
สงั กัดองค์การบริหารส่วนจังหวดั อุบลราชธานี