ชุดที่2 การแบ่งชั้นขอเปลือกโลก

ชุดกิจกรรมการเรียนร้วู ิทยาศาสตร์

เร่อื ง โลกและการเปล่ยี นแปลงของเปลือกโลก

กล่มุ สาระการเรียนรวู้ ิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี 2ชดุ ที่
รายวิชาธรณวี ิทยา รหสั วิชา ว30261 ชน้ั มธั ยมศึกษาปีที่ 5

การแบง่ ชั้นโครงสร้างโลก

นางพัชรี คณู ทอง
ตาแหน่ง ครู วิทยฐานะ ครูเชี่ยวชาญ
โรงเรียนโนนกลางวิทยาคม อาเภอพบิ ลู มงั สาหาร จังหวดั อุบลราชธานี
องค์การบริหารส่วนจงั หวัดอบุ ลราชธานี



ชดุ ท่ี 2 การแบ่งชน้ั โครงสรา้ งโลก

คำนำ

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้วทิ ยาศาสตร์ เร่ือง โลกและการเปลีย่ นแปลงของเปลอื กโลก
ช้นั มัธยมศกึ ษาปีท่ี 5 จัดทาขึ้นเพ่ือเป็นส่ือนวตั กรรมประกอบการจัดกิจกรรมการเรียนการสอน
รายวิชาธรณีวิทยา รหัสวิชา ว30261 เพ่ือให้ผู้เรียนใช้ประกอบกิจกรรมการเรียนการสอน
และสามารถเรียนรู้ด้วยตนเอง นาไปใชใ้ นการเรียนการสอนซอ่ มเสริมได้ หรือใช้ในการสอนแทน
ได้เป็นอย่างดี เพื่อให้ผู้เรียนมีความรู้ ความเข้าใจและพัฒนาผลสัมฤทธ์ิทางการเรียนของผู้เรียน
กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์เป็นนวัตกรรมที่ช่วยลดบทบาทของครูตามแนวทางการปฏิรูป
การเรียนรู้ท่ียึดผู้เรียนเป็นสาคัญ เป็นกิจกรรม การเรียนรู้ที่ส่งเสริมให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้ได้
ด้วยตนเอง ทาเป็น คิดเป็น แก้ปัญหาได้ สามารถพัฒนาตนเอง ได้เต็มตามศักยภาพ
ซง่ึ สอดคลอ้ งกบั หลกั สูตรแกนกลางการศึกษาข้ันพ้ืนฐาน พุทธศักราช 2551 (ฉบับปรับปรุง พ.ศ.
2560) ท่ีมุ่งเน้นให้ผู้เรียนได้รับการพัฒนาทั้งด้านความรู้ กระบวนการคิด กระบวนการสืบเสาะ
หาความรู้ การแก้ปัญหา ความสามารถในการส่ือสาร การตัดสินใจ การนาความรู้ไปใช้ใน
ชีวิตประจาวัน ตลอดจนส่งเสริมให้ผู้เรียนมีจิตวิทยาศาสตร์คุณธรรมและค่านิยมท่ีถูกต้อง
เหมาะสม

ผู้จัดทาหวังเป็นอย่างยิ่งว่า ชุดกิจกรรมการเรียนรู้วิทยาศาสตร์นี้จะทาให้ผู้เรียน
มีความรู้ ความเข้าใจในเร่ืองโลกและการเปล่ียนแปลงของเปลือกโลกได้เป็นอย่างดี มีทักษะ
กระบวนการทางวิทยาศาสตร์ และมีผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนสูงข้ึน สามารถใชเ้ พ่ือศึกษาค้นคว้า
ด้วยตนเองเป็นสื่อที่มีประสิทธิภาพ สามารถอานวยประโยชน์ต่อการเรียนการสอนให้บรรลุ
วัตถุประสงคข์ องหลักสูตรได้

พชั รี คณู ทอง

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ช่ียวชาญ ก

ชดุ ที่ 2 การแบง่ ชนั้ โครงสรา้ งโลก

สำรบัญ

เรื่อง หนำ้
คำนำ ก
สำรบัญ ข
คำช้ีแจงเก่ียวกับกำรใช้ชดุ กิจกรรมกำรเรียนรู้วทิ ยำศำสตร์ ค
แผนภมู ลิ ำดับขัน้ ตอนกำรใชช้ ุดกิจกรรมกำรเรียนรู้วทิ ยำศำสตร์ ง
คำชี้แจงกำรใช้ชดุ กจิ กรรมกำรเรียนรู้วิทยำศำสตร์สำหรับครู จ
คำช้ีแจงกำรใช้ชุดกิจกรรมกำรเรียนรู้วิทยำศำสตรส์ ำหรบั นกั เรยี น ช
1
สาระการเรยี นรู้/ผลการเรียนรู้ 1
จดุ ประสงค์การเรียนรู้ 2
สาระสาคญั 3
แบบทดสอบก่อนเรยี น 6
บตั รเนื้อหา ชุดที่ 2 เรอื่ ง การแบ่งชั้นโครงสรา้ งโลก 19
บตั รกจิ กรรมท่ี 2.1 เรอ่ื ง แบบจาลองโครงสรา้ งโลก 21
บัตรกิจกรรมท่ี 2.2 ผังมโนทัศน์ เร่ือง การแบง่ ช้นั โครงสร้างโลก 22
บตั รกจิ กรรมท่ี 2.3 ถอดบทเรียน เรอ่ื ง การแบ่งช้นั โครงสร้างโลก 23
แบบฝกึ หัด เร่อื ง การแบง่ ช้นั โครงสรา้ งโลก 25
แบบทดสอบหลังเรยี น 28
กระดาษคาตอบแบบทดสอบก่อนเรียนและหลังเรียน 29
บรรณำนกุ รม 30
ภำคผนวก 31
เฉลยบัตรกจิ กรรมท่ี 2.1 เรือ่ ง แบบจาลองโครงสร้างโลก 33
เฉลยบตั รกิจกรรมที่ 2.2 ผังมโนทศั น์ เรือ่ ง การแบ่งชั้นโครงสร้างโลก 34
เฉลยบตั รกจิ กรรมท่ี 2.3 ถอดบทเรียน เร่ือง การแบ่งชน้ั โครงสร้างโลก 35
เฉลยแบบฝึกหัด เรอ่ื ง การแบง่ ชัน้ โครงสร้างโลก 37
เฉลยแบบทดสอบกอ่ นเรยี นและหลงั เรยี น 38
ประวัติยอ่ ผจู้ ัดทำ

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ช่ียวชาญ ข

ชดุ ท่ี 2 การแบง่ ชนั้ โครงสรา้ งโลก

คำช้ีแจงเก่ยี วกับชุดกจิ กรรมกำรเรยี นรู้วทิ ยำศำสตร์

1. ชุดกิจกรรมการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ หน่วยการเรียนรู้ที่ 1 เรื่อง โลกและการ
เปลีย่ นแปลงของเปลือกโลก กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี เพ่ือใชป้ ระกอบการ
จัดการเรียนรู้ รายวิชาธรณีวิทยา รหัสวิชา ว30261 ช้ันมัธยมศึกษาปีท่ี 5 โดยให้สอดคล้องตาม
หลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพ้ืนฐาน พุทธศักราช 2551 (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560)
กระทรวงศึกษาธิการ หลักจิตวิทยาการเรียนรู้ ยึดแนวทางการฝึกท่ีเหมาะสมกับระดับและวัย
เพ่ือให้นักเรียนเกิดความกระตือรือร้น มีความสขุ ในการทากิจกรรมการเรียนรู้ และเพื่อส่งเสริมเจต
คติที่ดี นักเรียนจะได้พัฒนากระบวนการคิด กระบวนการตัดสินใจ กระบวนการแก้ปัญหา และ
สามารถนาความรู้ไปใช้ในชีวิตประจาวันได้ มุ่งเน้นพัฒนาผู้เรียนให้เกิดการเรียนรู้ เข้าใจหลักการ
ทางวิทยาศาสตร์ เกิดทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ วิธีสารวจตรวจสอบข้อมูล การคิด
แก้ปัญหา ตลอดจนการเสริมสร้างจิตวิทยาศาสตร์ ซึ่งประกอบด้วยชุดกิจกรรมการเรียนรู้ จานวน
9 ชดุ ดังนี้

ชุดท่ี 1 เรื่อง ขอ้ มลู ในการศกึ ษาและแบ่งช้ันโครงสร้างโลก
ชุดที่ 2 เรอื่ ง การแบง่ ชัน้ โครงสรา้ งโลก
ชดุ ที่ 3 เรอ่ื ง แนวคดิ ของทฤษฎีทวปี เลื่อนและหลกั ฐานสนับสนนุ
ชุดท่ี 4 เรอื่ ง แนวคดิ ของทฤษฎกี ารแผ่ขยายพ้ืนสมทุ รและหลกั ฐานสนบั สนุน
ชดุ ท่ี 5 เร่อื ง การแปรสัณฐานของแผน่ ธรณี
ชุดท่ี 6 เรื่อง ธรณีสัณฐานและโครงสร้างทางธรณีท่ีเกิดจากการเคล่ือนที่ของแผ่น
ธรณี
ชดุ ท่ี 7 เร่อื ง ภูเขาไฟระเบิด
ชุดท่ี 8 เร่ือง แผน่ ดนิ ไหว
ชดุ ที่ 9 เรอื่ ง สนึ ามิ
2. ชุดกิจกรรมการเรียนรู้วิทยาศาสตร์นี้เป็น ชุดท่ี 2 เรื่อง กำรแบ่งชั้นโครงสร้ำงโลก
ใชเ้ วลำ 2 ชั่วโมง
3. ผ้ใู ช้ชดุ กิจกรรมการเรยี นรู้วทิ ยาศาสตร์นี้ควรศึกษาขัน้ ตอนการใชช้ ุดกิจกรรมการเรียนรู้
อย่างละเอยี ดกอ่ นใช้
ผู้จัดทาหวังเป็นอย่างย่ิงว่า ชุดกิจกรรมการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ชุดนี้ จะมีประโยชน์ต่อ
นักเรียนและผู้สนใจท่ีจะนาไปใช้สอนและฝึกเด็กในปกครองในการพัฒนากระบวนการเรียนรู้
วทิ ยาศาสตรใ์ ห้มคี ณุ ภาพมากยิ่งข้ึนตอ่ ไป

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ชี่ยวชาญ ค

ชดุ ท่ี 2 การแบ่งชน้ั โครงสรา้ งโลก

แผนภูมิลำดับข้ันตอนกำรใชช้ ุดกจิ กรรมกำรเรยี นร้วู ทิ ยำศำสตร์

อ่านคาชีแ้ จงและคาแนะนาในการใชช้ ุดกจิ กรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์

ศกึ ษาตวั ชว้ี ัดและจุดประสงคก์ ารเรียนรู้ เสริมพ้ืนฐำน
ทดสอบก่อนเรียน ผูม้ ีพน้ื ฐำนตำ่

ศกึ ษาชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ตามขนั้ ตอน

ประเมินผลการจัดกิจกรรมการเรียนรู้จากชุดกิจกรรม

ไมผ่ ่ำน ทดสอบหลงั เรียน
กำรทดสอบ

ผ่ำนกำรทดสอบ

ศึกษาชดุ กจิ กรรมการเรียนร้วู ทิ ยาศาสตร์เร่ืองตอ่ ไป

แผนภูมิลำดบั ข้นั ตอนกำรเรยี นโดยใชช้ ดุ กิจกรรมกำรเรียนรู้วิทยำศำสตร์
ชดุ ท่ี 2 เร่อื ง กำรแบ่งช้นั โครงสร้ำงโลก

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ช่ียวชาญ ง

ชดุ ที่ 2 การแบง่ ชนั้ โครงสรา้ งโลก

คำชีแ้ จงกำรใช้ชุดกจิ กรรมกำรเรยี นร้วู ทิ ยำศำสตรส์ ำหรับครู

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ท่ีครูผู้สอนได้ศึกษาต่อไปนี้คือ ชุดท่ี 2 เรื่อง เรื่อง
กำรแบ่งชั้นโครงสร้ำงโลก ใช้เวลำในกำรทำกิจกรรม 2 ชั่วโมง ซ่ึงนักเรียนจะได้สารวจ สังเกต
และรวบรวม ข้อมูลมาสรุปเป็นองค์ความรู้ โดยใช้กระบวนการคิด กระบวนการสืบค้นข้อมูล
กระบวนการทางสังคม ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ กระบวนการเผชิญสถานการณ์และ
แก้ปัญหา ผ่านทางกระบวนการกลุ่ม เพ่ือช่วยให้การดาเนินการจัดกิจกรรมการเรียนรู้บรรลุ
จุดประสงคแ์ ละมปี ระสทิ ธิภาพ ครูผ้สู อนควรดาเนินการดังนี้

1. ครูผู้สอนต้องศึกษาและทาความเข้าใจเกี่ยวกับคาชี้แจงการใช้ชุดกิจกรรมการเรียนรู้
สาหรับครู และแผนการจัดการเรยี นรู้ เพื่อท่ีครูผู้สอนสามารถนาชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ไปใช้ในการ
จัดกิจกรรมการเรยี นรู้ได้อยา่ งมีประสิทธภิ าพ

2. ครผู ู้สอนเตรียมสื่อการเรียนการสอนให้พร้อม
3. ก่อนดาเนินการจัดกิจกรรมการจัดการเรียนรู้ ครูต้องเตรียมชุดกิจกรรมการเรียนรู้ไว้
บนโต๊ะประจากลุ่มให้เรียบร้อยและเพียงพอกับนักเรียนในกลุ่มซึ่งนักเรียนจะได้รับคนละ 1 ชุด
ยกเว้นส่อื การสอนทตี่ อ้ งใชร้ ว่ มกัน
4. ครูต้องชี้แจงให้นักเรียนรู้เกี่ยวกับบทบาทของนักเรียนในการใชช้ ุดกิจกรรมการเรยี นรู้
ดังน้ี

4.1 ศกึ ษาบทบาทของนักเรียนจากการปฏิบัติกิจกรรมให้เข้าใจก่อนการเรยี นรู้โดยใช้
ชุดกจิ กรรมการเรียนรู้

4.2 ปฏิบัติกิจกรรมตามลาดับข้ันตอน อ่านคาชี้แจงจากใบกิจกรรม เพ่ือจะได้ทราบ
วา่ จะปฏิบัตกิ จิ กรรมอะไร อย่างไร

4.3 นักเรียนต้องตั้งใจปฏิบัติกิจกรรมอย่างเต็มความสามารถ ต้องให้ความร่วมมือ
ชว่ ยเหลอื ซึง่ กนั และกัน ไม่รบกวนผู้อ่นื และไม่ชักชวนเพื่อนใหอ้ อกนอกลู่นอกทาง

4.4 หลังจากปฏบิ ัตกิ จิ กรรมแล้ว นกั เรียนจะตอ้ งจดั เกบ็ อปุ กรณ์ทุกชนิ้ ใหเ้ รียบรอ้ ย
4.5 เม่อื มีการประเมินผลนักเรียนตอ้ งปฏิบัตติ นอยา่ งตัง้ ใจและรอบคอบ
5. การดาเนินการจัดกิจกรรมการเรยี นรู้แบบวัฏจักรการเรียนรู้ 7 ขั้น (7E) แบ่งออกเป็น
7 ขัน้ ตอน ดังน้ี
5.1 ข้นั ที่ 1 ข้ันตรวจสอบความรูเ้ ดมิ
5.2 ขนั้ ท่ี 2 ข้นั สรา้ งความสนใจ
5.3 ขัน้ ท่ี 3 ขั้นสารวจและคน้ หา

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ชี่ยวชาญ จ

ชดุ ท่ี 2 การแบ่งชน้ั โครงสรา้ งโลก
5.4 ข้นั ที่ 4 ขน้ั อธิบายและลงข้อสรุป
5.5 ขนั้ ท่ี 5 ขนั้ ขยายความรู้
5.6 ขนั้ ท่ี 6 ขนั้ ประเมนิ
5.7 ข้ันท่ี 7 ขน้ั นาความรู้ไปใช้
6. ขณะที่นกั เรียนทุกกลมุ่ ปฏิบัติกิจกรรม ครูไม่ควรพูดเสียงดัง หากมีอะไรจะพูดต้องพูด
เป็นรายกลุ่มหรือรายบุคคล ต้องไมร่ บกวนกจิ กรรมของนกั เรยี นกลุ่มอน่ื
7. ครูผู้สอนต้องเดินดูการทางานของนักเรียนแต่ละกลุ่มอย่างใกล้ชิด หากมีนักเรียนคน
ใดหรือกลมุ่ ใดมีปญั หาควรเข้าไปให้ความช่วยเหลอื จนปญั หาน้ันคลคี่ ลายลง
8. การสรุปผลที่ไดจ้ ากกิจกรรมการเรียนรู้ควรเปน็ กิจกรรมร่วมของนักเรียนทุกกลุ่มหรือ
ตวั แทนของกลุ่มร่วมกัน ครคู วรเปดิ โอกาสใหน้ กั เรยี นแสดงออกใหม้ ากที่สุด
9. ประเมนิ ผลการเรียนรูข้ องนกั เรียน เพ่ือตรวจสอบผลการเรียนรขู้ องนักเรียน

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ชี่ยวชาญ ฉ

ชดุ ที่ 2 การแบ่งชนั้ โครงสรา้ งโลก

คำชีแ้ จงกำรใช้ชดุ กิจกรรมกำรเรียนรวู้ ิทยำศำสตรส์ ำหรบั นกั เรียน

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ท่ีนักเรียนได้ศึกษาต่อไปนี้คือ ชุดที่ 2 เรื่อง กำรแบ่ง
ชั้นโครงสร้ำงโลก ซ่ึงนักเรียนจะได้สารวจ สังเกต และรวบรวมข้อมูลมาสรุปเป็นองค์ความรู้ โดย
ใช้กระบวนการคิด กระบวนการสืบค้นข้อมูล กระบวนการทางสังคม ทักษะกระบวนการทาง
วิทยาศาสตร์ กระบวนการเผชิญสถานการณ์ และแก้ปัญหา ผ่านทางกระบวนการกลุ่ม เพ่ือให้เกิด
ประโยชนส์ งู สุด นักเรียนควรปฏิบตั ิตามคาช้ีแจง ดงั ตอ่ ไปนี้

1. ชุดกิจกรรมการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ ชุดที่ 2 เรื่อง กำรแบ่งช้ันโครงสร้ำงโลก
ใชเ้ วลำในกำรทำกจิ กรรม 2 ช่ัวโมง

2. นักเรยี นทาแบบทดสอบกอ่ นเรยี น จานวน 10 ขอ้
3. นกั เรยี นทากิจกรรมเป็นรายกลุ่มและศกึ ษาวธิ ีดาเนินกจิ กรรมให้เขา้ ใจ
4. นกั เรียนปฏบิ ัติกจิ กรรมในชุดกิจกรรมการเรียนรู้วทิ ยาศาสตร์
5. นกั เรียนทากจิ กรรมในชดุ กิจกรรมการเรยี นรใู้ หค้ รบ
6. นักเรยี นทาแบบทดสอบหลังเรียน จานวน 10 ขอ้

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ชี่ยวชาญ ช

ชดุ ท่ี 2 การแบ่งชน้ั โครงสรา้ งโลก

สาระการเรียนรู้
ผลการเรยี นรู้ / จุดประสงค์การเรียนรู้ / สาระสาคัญ

ชุดท่ี 2
การแบง่ ชั้นโครงสรา้ งโลก

สาระ โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ
1. เข้าใจกระบวนการเปลี่ยนแปลงภายในโลก ธรณีพิบัติภัยและผลต่อสิ่งมีชีวิต
และส่ิงแวดล้อม การศึกษาลาดับชนั้ หนิ ทรพั ยากรธรณี แผนที่ และการนาไปใช้
ประโยชน์

ผลการเรยี นรู้
1. อธิบายการแบ่งชั้นและสมบัติของโครงสร้างโลก พร้อมยกตัวอย่างข้อมูล
ท่สี นบั สนุน

จดุ ประสงค์การเรยี นรู้
1. อธบิ ายการแบ่งชน้ั โครงสร้างโลกโดยใชข้ อ้ มลู คล่นื ไหวสะเทือน (K)
2. สืบค้นและอธบิ ายขอ้ มลู ทสี่ นับสนุนการแบ่งชนั้ โครงสร้างโลกตามองค์ประกอบทางเคมี
และการแบ่งชนั้ โครงสรา้ งโลกตามสมบตั เิ ชิงกล (P)
3. วเิ คราะหข์ ้อมลู คล่ืนไหวสะเทือนและอธบิ ายการแบ่งชัน้ โครงสร้างโลกและสมบัติเชิงกล
ของโครงสร้างโลกแตล่ ะชน้ั (K)
4. อธบิ ายส่วนประกอบของโลก รปู รา่ งสัณฐานของโลก และสรุปเกย่ี วกบั โครงสรา้ งของ
โลกทั้งภายนอกและภายในของโลก (K)
5. สรา้ งแบบจาลองโครงสรา้ งโลกที่แบ่งตามองคป์ ระกอบทางเคมเี ปรยี บเทียบกบั
โครงสรา้ งโลกทีแ่ บง่ ตามสมบัตเิ ชงิ กล (P)
6. ประยุกต์ใช้หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงเกี่ยวกับการแบ่งชั้นโครงสร้างโลก ในการ
รว่ มกจิ กรรมการเรียนการสอนและนาความรู้ไปใชใ้ นชวี ติ ประจาวนั (A)

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ชี่ยวชาญ 1

ชดุ ท่ี 2 การแบ่งชน้ั โครงสรา้ งโลก
7. มคี วามสนใจใฝ่เรียนรหู้ รืออยากรอู้ ยากเหน็ ทางานร่วมกบั ผู้อ่ืนอย่างสร้างสรรค์

ยอมรับความคิดเหน็ ของผู้อ่ืนได้ (A)
สาระสาคัญ

นักวิทยาศาสตร์ศึกษาโครงสร้างภายในโลกโดยใช้วิธีการทางวิทยาศาสตร์ ทฤษฎี
และเทคโนโลยีท่ีทันสมัย ทาให้สามารถแบ่งโครงสร้างโลกได้ตามองค์ประกอบทางเคมี ออกเป็น 3
ชั้น ได้แก่ เปลือกโลก เนอื้ โลก และแก่นโลก

นักวิทยาศาสตร์ศึกษาโครงสร้างภายในโลกโดยใช้วิธีการทางวิทยาศาสตร์ ทฤษฎี
และเทคโนโลยีที่ทันสมัย ทาให้สามารถแบ่งโครงสร้างโลกได้ตามสมบัติเชิงกล ออกเป็น 5 ช้ัน ได้แก่
ธรณภี าค ฐานธรณีภาค มัชฌมิ ภาค แกน่ โลกชั้นนอก และแก่นโลกชัน้ ใน

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ช่ียวชาญ 2

ชดุ ท่ี 2 การแบ่งชนั้ โครงสรา้ งโลก

รายวชิ าธรณวี ทิ ยา แบบทดสอบกอ่ นเรยี น ช้นั มัธยมศกึ ษาปที ่ี 4
เร่อื ง การแบง่ ช้ันโครงสร้างโลก

รหัสวชิ า ว30261

คาช้แี จง 1. แบบทดสอบฉบับนี้ จานวน 10 ขอ้ คะแนนเต็ม 10 คะแนน เวลาที่ใช้ 10 นาที
2. จงเลือกคาตอบที่ถูกต้องทส่ี ุด แลว้ เขียนเคร่อื งหมาย  ลงในกระดาษคาตอบ

1. การเรียงลาดับช้ันเปลือกโลก เขา้ สศู่ นู ยก์ ลางที่ถูกตอ้ งคือขอ้ ใด
ก. เนอ้ื โลก แกน่ โลก
ข. แกน่ โลก เนอ้ื โลก
ค. แมนเทลิ เนอื้ โลก
ง. เนอ้ื โลก แมนเทิล

2. อายุทางธรณีวทิ ยาแบง่ ออกได้กแี่ บบ อะไรบา้ ง
ก. 1 แบบ คอื อายสุ มั บรู ณ์
ข. 1 แบบ คือ อายเุ ทยี บสัมพันธ์
ค. 1 แบบ คอื อายุจรงิ ทางธรณีวิทยา
ง. 2 แบบ คอื อายเุ ทยี บสัมพันธ์ และอายุสมั บรู ณ์

3. โครงสร้างโลกแบ่งตามลกั ษณะมวลสารได้ชน้ั ใหญ่ๆ 3 ชั้น อะไรบ้าง
ก. ช้นั เปลอื กโลก ใต้เปลือกโลก แก่นโลก
ข. ชน้ั เปลือกโลก เน้อื โลก ธรณภี าค
ค. ชน้ั เปลอื กโลก เนอ้ื โลก แกน่ โลก
ง. ช้นั เปลือกโลก เนื้อโลก หินหนดื

4. เปลอื กโลกทรี่ องรบั ประเทศไทย มกี ารเปลี่ยนแปลงมากที่สุดจากส่ิงใด
ก. น้าท่วม
ข. ปฏกิ ิริยาเคมีและกระแสน้า
ค. กระแสน้าและกจิ กรรมของมนษุ ย์
ง. ผลกระทบจากแผ่นดินไหวของบริเวณใกลเ้ คยี ง

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ชี่ยวชาญ 3

ชดุ ท่ี 2 การแบ่งชน้ั โครงสรา้ งโลก

5. เปลือกโลกภาคพน้ื ทวีป ประกอบด้วยธาตใุ ดบ้าง
ก. ซลิ คิ อนและซิลิกา
ข. เหล็กและทองแดง
ค. ซลิ คิ อนและอะลูมนิ า
ง. ซลิ คิ อนและแมกนีเซียม

6. เปลอื กโลกแบ่งออกเปน็ 2 บริเวณ คืออะไร
ก. เปลือกโลกช้ันนอก และ เปลือกโลกช้นั ใน
ข. เปลือกโลกภาคพ้นื ดนิ และ เปลอื กโลกภาคพืน้ น้า
ค. เปลอื กโลกภาคพน้ื ทวีป และ เปลือกโลกภาคพนื้ น้า
ง. เปลือกโลกภาคพื้นทวปี และ เปลือกโลกใต้มหาสมทุ ร

7. ชน้ั เน้ือโลกสว่ นบนกับชนั้ เปลอื กโลก รวมกนั เรียกวา่ อะไร
ก. แมนเทิล
ข. ธรณภี าค
ค. ธรณภี าคพืน้ ทวปี
ง. ธรณีภาคพน้ื เปลอื กโลก

8. เปลือกโลกใต้มหาสมทุ ร ประกอบดว้ ยธาตุอะไรบ้าง
ก. ซิลิคอนและแมกนเี ซยี
ข. ซิลิคอนและอะลูมนิ า
ค. ซลิ ิคอนและซลิ ิกา
ง. ซิลคิ อนและเหลก็

9. ชน้ั ใดของโลกที่มคี วามหนามากท่สี ุด
ก. แมนเทลิ
ข. แกน่ โลก
ค. เปลอื กโลก
ง. ผิวโลก

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ชี่ยวชาญ 4

ชดุ ท่ี 2 การแบง่ ชน้ั โครงสรา้ งโลก

10. แกน่ โลก ประกอบด้วยธาตหุ ลักใดต่อไปน้ี
ก. เหล็กและนิกเกิล
ข. เหลก็ และอะลมู เิ นียม
ค. แมกนีเซียมและซลิ คิ อน
ง. แมกนเี ซียมและกามะถัน

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ช่ียวชาญ 5

ชดุ ที่ 2 การแบง่ ชน้ั โครงสรา้ งโลก

บตั รเนื้อหา
ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้วทิ ยาศาสตร์
ชดุ ที่ 2 การแบ่งช้ันโครงสรา้ งโลก

การแบง่ ชั้นโครงสร้างโลก
โลกเป็นสมาชิกหนึ่งของระบบสุริยะ ซึ่งมีดวงอาทิตย์เป็นศูนย์กลางของระบบ โลกนี้เกิดขึ้น

ได้อย่างไร แม้จะมีนักวิทยาศาสตร์หลายท่านได้เสนอแนวคิดหรือทฤษฎีไว้ แต่ก็ไม่สามารถสรุปได้
แน่นอน ท้ังนเ้ี น่ืองจากโลกมีการเปลย่ี นแปลงอยตู่ ลอดเวลา นกั วทิ ยาศาสตร์จึงยังคงศึกษาตอ่ ไป

โลกแบ่งออกเป็นชั้นได้ 3 ชั้น ได้แก่ เปลือกโลก แมนเทิล และแก่นโลก นอกจากน้ี โลกยัง
ประกอบดว้ ยสสารตา่ ง ๆ มากมาย ซง่ึ สสารเหล่าน้มี ีสถานะต่างกนั และสามารถเปลี่ยนสถานะไดเ้ ม่ือ
อยู่ในภาวะท่ีเหมาะสม

เมื่อนักวทิ ยาศาสตร์นาข้อมูลทั้งองค์ประกอบทางเคมีบนผิวโลก หินแปลกปลอมในระดับลึก
ใต้ผิวโลกที่ลาวานาข้ึนมา และอุกกาบาตเหล็ก ร่วมกับข้อมูลท่ีได้จากการตรวจวัดคล่ืนไหวสะเทือน
ทาใหน้ กั วทิ ยาศาสตร์แบ่งชน้ั โครงสรา้ งโลกโดยใชเ้ กณฑ์องคป์ ระกอบทางเคมีและสมบัติเชงิ กล

รปู ท่ี 2.1 องค์ประกอบทางเคมีของโครงสร้างภายในของโลก
ทม่ี า : http://www.lesa.biz/earth/lithosphere/earth-structure/chemical-structure

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ชี่ยวชาญ 6

ชดุ ท่ี 2 การแบง่ ชนั้ โครงสรา้ งโลก

1. การแบ่งชนั้ โครงสร้างโลกตามองคป์ ระกอบทางเคมี
นักธรณีวิทยาแบ่งโครงสร้างภายในของโลก โดยพิจารณาจากองค์ประกอบทางเคมี

ออกเป็น 3 ส่วน
1. เปลือกโลก (Crust) เป็นผิวโลกช้ันนอก มีองค์ประกอบส่วนใหญ่เป็นซิลิกาได

ออกไซด์ และอะลูมเิ นียมออกไซด์ ประกอบด้วยเปลอื กโลกทวีปและเปลอื กโลกมหาสมทุ ร
- เปลือกโลกทวีป (Continental crust) ส่วนใหญ่เป็นหินแกรนิต มีองค์ประกอบส่วน

ใหญ่เป็น ซิลิกาและอะลูมิเนียม มีความหนาเฉลี่ย 35 กิโลเมตร ความหนาแน่น 2.7 กรัม/ลูกบาศก์
เซนตเิ มตร

- เปลือกโลกมหาสมุทร (Oceanic crust) ส่วนใหญ่เป็นหินบะซอลต์ มีองค์ประกอบ
ส่วนใหญ่เป็น มีเหล็ก แมกนีเซียมและซิลิกาเป็นองค์ประกอบส่วนใหญ่ ความหนาเฉลี่ย 5
กิโลเมตร ความหนาแน่น 3 กรัม/ลูกบาศก์เซนติเมตร มากกว่าเปลือกทวีป ดังนั้นเม่ือเปลือกโลก
ท้ังสองชนกัน เปลือกโลกทวีปจะถูกยกตัวขึ้น ส่วนเปลือกโลกมหาสมุทรจะจมลง และหลอมละลาย
เปน็ แมกมาอกี คร้ัง

2. เน้อื โลก (Mantle) คือส่วนซึ่งอยูอ่ ยู่ใตเ้ ปลอื กโลกลงไปจนถึงระดบั ความลกึ 2,900
กิโลเมตร มีองค์ประกอบหลักเป็นซิลิคอนออกไซด์ แมกนีเซียมออกไซด์ และเหล็กออกไซด์ แบ่ง
ออกเป็น 3 ชนั้ ไดแ้ ก่

- เนื้อโลกตอนบนสุด (Uppermost sphere) มีสถานะเป็นของแข็ง เป็นฐานรองรับ
เปลือกโลกทวีป และเปลือกโลกมหาสมุทร อยู่ใต้แนวแบ่งเขตโมโฮวิชิก เรียกโดยรวมว่า ธรณีภาค
(Lithosphere) มีความหนาโดยรวมประมาณ 30 – 100 กิโลเมตร

- เ น้ื อ โ ล ก ต อ น บ น ( Upper mantle) ห รื อ บ า ง ค รั้ ง เ รี ย ก ว่ า ฐ า น ธ ร ณี ภ า ค
(Asthenosphere) อยู่ที่ระดับลึก 100 – 700 กิโลเมตร ึมีลักษณะเป็นของแข็งเน้ืออ่อน อุณหภูมิท่ี
สูงมากทาให้แร่บางส่วนหลอมละลายเป็นหินหนืด (Magma) เคล่ือนท่ีหมุนวนด้วยการพาความร้อน
(Convection)

- เน้ือโลกตอนล่าง (Lower mantle) มีสถานะเป็นของแข็งท่ีระดับลึก 700 – 2,900
กิโลเมตร มีองคป์ ระกอบส่วนใหญ่เปน็ เหล็ก แมกนเี ซียม และซลิ เิ กท

3. แก่นโลก (Core) คือส่วนท่ีอยู่ใจกลางของโลก มีองค์ประกอบหลักเป็นเหล็ก แบ่ง
ออกเปน็ 2 ช้ัน

- แก่นโลกช้ันนอก (Outer core) เป็นเหล็กในสถานะของเหลว เคล่ือนที่หมุนวนด้วย
การพาความร้อน (Convection) ที่ระดับลึก 2,900 – 5150 กิโลเมตร เหล็กร้อนเบ้ืองล่างบริเวณท่ี
ตดิ กับแก่นโลกชน้ั ในลอยตวั สูงข้ึน เมอื่ ปะทะกับแมนเทลิ ตอนล่างทอี่ ุณหภูมิต่ากว่าก็จะจมตัวลง การ
เเคลื่อนทีห่ มุนวนเชน่ น้ีเหนี่ยวนาใหเ้ กิดสนามแม่เหลก็ โลก

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ช่ียวชาญ 7

ชดุ ท่ี 2 การแบ่งชนั้ โครงสรา้ งโลก
- แกน่ โลกช้ันนอก (Inner core) ที่ระดับลึก 5,150 กิโลเมตร จนถงึ ใจกลางโลกทรี่ ะดับ
ลึก 6,370 กิโลเมตร ความดนั มหาศาลกดทับทาใหเ้ หล็กมีสถานะเปน็ ของแข็ง
โลกประกอบด้วยธาตุหลายชนิด โดยประมาณร้อยละ 90 เปน็ เหลก็ ออกซิเจน ซิลิกอน
และแมกนีเซียม นอกจากน้ียังมีธาตุอน่ื ๆ อกี ดังรูป

รูปท่ี 2.2 องค์ประกอบทางเคมขี องโลก
ทีม่ า : หนังสือเรยี นรายวิชาเพม่ิ เติมวิทยาศาสตร์ โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ เลม่ 1 (หน้า 9)

สถาบนั ส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี กระทรวงศกึ ษาธิการ
ในขณะท่ีเกิดการแบ่งช้ันของโลก ธาตุเหล่านี้เกิดเป็นสารประกอบแล้วแยกตัวกันอยู่เป็น
ชั้น ๆ ตามความหนาแน่นท่ีแตกต่างกัน นักวิทยาศาสตร์จึงแบ่งโครงสร้างโลกเป็น 3 ช้ัน ได้แก่
เปลือกโลก (crust) เน้ือโลก (mantle) และแกน่ โลก (core)
เมื่อพิจารณาองค์ประกอบทางเคมีในแต่ละชั้นภายในของโลก ดังภาพท่ี 2 แล้วจะพบว่า
ธาตุท่ีหมายเลขอะตอมมาก หรือมีความถ่วงจาเพาะสูง เช่น เหล็ก (atomic no: 26) จมลงสู่แก่น
กลางของโลก ธาตุท่ีมีหมายเลขอะตอมน้อย หรือมีความถ่วงจาเพาะต่ากว่า เช่น ออกึซิเจน
อะลูมิเนยี ม และซิลกิ อน (atomic no: 8, 13, 14) ลอยตวั ขึ้นเป็นองคป์ ระกอบหลกั ของเปลือกโลก

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ช่ียวชาญ 8

ชดุ ท่ี 2 การแบ่งชนั้ โครงสรา้ งโลก

รปู ที่ 2.3 การแบง่ ชนั้ โครงสรา้ งโลกตามองค์ประกอบทางเคมี
ท่ีมา : หนงั สือเรียนรายวชิ าเพม่ิ เติมวิทยาศาสตร์ โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ เล่ม 1 (หนา้ 9)

สถาบนั ส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี กระทรวงศกึ ษาธกิ าร
เปลือกโลก (crust) เป็นชั้นนอกสุดที่ห่อหุ้มโลก มีความหนาระหว่าง 5 – 70 กิโลเมตร
เปลือกโลกประกอบด้วยเปลือกโลกทวีป (continental crust) และเปลอื กโลกมหาสมุทร (oceanic
crust) ดังรปู
เปลือกโลกทวีป มีทั้งที่เป็นพ้ืนทวีปและไหล่ทวีป (continental shelf) ประกอบด้วย
หนิ แกรนติ เปน็ ส่วนใหญ่ โดยมอี งค์ประกอบเปน็ สารประกอบของซิลิกอนและอลมู เิ นยี ม
เปลือกโลกมหาสมุทร เป็นส่วนท่ีรองรับทะเลหรือมหาสมุทร ส่วนใหญ่ประกอบด้วย
หินบะซอลต์ ซึ่งมีองค์ประกอบหลักเป็นสารประกอบของซิลิกอนและแมกนีเซียม เปลือกโลกทวีปมี
ความหนาแน่นน้อยกว่าเปลือกโลกมหาสมุทร แต่เปลือกโลกทวีปมีความหนามากกว่าเปลือกโลก
มหาสมุทร

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ชี่ยวชาญ 9

ชดุ ที่ 2 การแบ่งชน้ั โครงสรา้ งโลก

รูปท่ี 2.4 การแบ่งช้นั โครงสรา้ งโลกตามองค์ประกอบทางเคมี
ที่มา : หนงั สอื เรียนรายวชิ าเพม่ิ เติมวิทยาศาสตร์ โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ เลม่ 1 (หน้า 10)

สถาบนั ส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี กระทรวงศกึ ษาธิการ
เน้ือโลก (mantle) เป็นชั้นท่ีอยู่ถัดจากเปลือกโลก มีของเขตตั้งแต่ใต้เปลือกโลกจนถึงท่ี
ระดับความลึกประมาณ 2,900 กิโลเมตร ดังรูป 2.5 นักวิทยาศาสตร์ศึกษาหินแข็งใต้เปลือกโลก
(หินแปลกปลอม) ที่ขึ้นมาบนผวิ โลกพร้อมกับลาวา พบว่าองค์ประกอบหลักเป็นซิลิกอน แมกนีเซียม
และเหล็กเป็นส่วนใหญ่ ดังน้ันนักวิทยาศาสตรจ์ ึงสรุปว่าเนื้อโลกมีองคป์ ระกอบหลักเปน็ สารประกอบ
ของซิลิกอน แมกนีเซียม และเหล็ก
 เนื้อโลกตอนบนสุด (Uppermost sphere) มีสถานะเป็นของแข็ง เป็นฐานรองรับ
เปลือกโลกทวีป และเปลือกโลกมหาสมุทร อยู่ใต้แนวแบง่ เขตโมโฮโรวิชิก เรียกโดยรวมวา่ ธรณีภาค
(Lithosphere) มคี วามหนาโดยรวมประมาณ 30 - 100 กิโลเมตร
 เ น้ื อ โ ล ก ต อ น บ น ( Upper mantle) ห รือ บ าง ค ร้ัง เ รีย กว่ า ฐ า นธ ร ณีภ า ค
(Asthenosphere) อยู่ที่ระดับลึก 100 - 700 กิโลเมตร ึมีลักษณะเป็นของแข็งเน้ืออ่อน อุณหภูมิท่ี
สูงมากทาให้แร่บางส่วนหลอมละลายเป็นหินหนืด (Magma) เคล่ือนที่หมุนวนด้วยการพาความร้อน
(Convection)
 เน้ือโลกตอนล่าง (Lower mantle) มีสถานะเป็นของแข็งท่ีระดับลึก 700 - 2,900
กโิ ลเมตร มอี งค์ประกอบสว่ นใหญ่เป็นเหล็ก แมกนเี ซียม และซิลิเกท

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ชี่ยวชาญ 10

ชดุ ท่ี 2 การแบง่ ชนั้ โครงสรา้ งโลก

รปู ที่ 2.5 การแบง่ ชน้ั โครงสรา้ งโลกตามองคป์ ระกอบทางเคมี
ทีม่ า : หนังสือเรียนรายวิชาเพ่ิมเติมวิทยาศาสตร์ โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ เล่ม 1 (หน้า 11)

สถาบันสง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี กระทรวงศกึ ษาธิการ
แก่นโลก (Core) คือส่วนท่อี ยู่ใจกลางของโลก มอี งคป์ ระกอบหลักเป็นเหล็ก แบง่ ออกเป็น
2 ชน้ั
แก่นโลกช้ันนอก (Outer core) เป็นเหล็กในสถานะของเหลว เคลื่อนที่หมุนวนด้วยการ
พาความร้อน (Convection) ที่ระดับลึก 2,900 - 5150 กิโลเมตร เหล็กร้อนเบือ้ งล่างบรเิ วณทตี่ ิดกับ
แก่นโลกชั้นในลอยตวั สูงข้ึน เม่ือปะทะกับแมนเทิลตอนล่างท่ีอณุ หภูมิต่ากว่าจึงจมตัวลง การเเคล่ือน
ทห่ี มนุ วนเช่นนเี้ หนย่ี วนาให้เกดิ สนามแม่เหล็กโลก
แก่นโลก (core) เป็นโครงสร้างโลกช้ันในสุดอยู่ที่ระดับความลึกต้ังแต่ 2,900 กิโลเมตรจาก
ผิวโลก จนถึงใจกลางโลก ดังรูป 2.6 ประกอบด้วยธาตุเหล็กเป็นส่วนใหญ่ และธาตุอื่น ๆ ได้แก่
นกิ เกิล ออกซิเจน ซิลกิ อน และซัลเฟอร์

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ชี่ยวชาญ 11

ชดุ ท่ี 2 การแบ่งชนั้ โครงสรา้ งโลก

รูปท่ี 2.6 การแบง่ ชัน้ โครงสร้างโลกตามองค์ประกอบทางเคมี
ที่มา : หนังสือเรียนรายวชิ าเพม่ิ เติมวทิ ยาศาสตร์ โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ เลม่ 1 (หนา้ 12)

สถาบันส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี กระทรวงศึกษาธกิ าร

รปู ที่ 2.7 องค์ประกอบทางเคมีของโครงสรา้ งโลก
ท่มี า : หนงั สอื เรียนรายวิชาเพิ่มเตมิ วทิ ยาศาสตร์ โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ เล่ม 1 (หน้า 13)

สถาบนั สง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี กระทรวงศกึ ษาธิการ
โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ชี่ยวชาญ 12

ชดุ ที่ 2 การแบง่ ชน้ั โครงสรา้ งโลก
แก่นโลกชั้นใน (Inner core) ท่ีระดับลึก 5,150 กิโลเมตร จนถึงใจกลางโลกท่ีระดับ
ลกึ 6,370 กโิ ลเมตร ความดนั มหาศาลกดทบั ทาให้เหลก็ มีสถานะเป็นของแขง็
2. การแบง่ ชัน้ โครงสร้างโลกตามสมบตั เิ ชิงกล
นักวิทยาศาสตร์ไดศ้ ึกษาคล่ืนไหวสะเทือนท่ีเคล่อื นทจี่ ากศูนย์เกดิ แผ่นดินไหว และพบว่าบาง
บริเวณสามารถตรวจวัดได้ท้ังคล่ืนปฐมภูมิและคลื่นทุติยภูมิ บางบริเวณไม่สามารถตรวจวัดคล่ืนปฐม
ภูมิได้ บางบริเวณไม่สามารถตรวจวัดคลื่นทุติยภูมิได้ บางบริเวณไม่สามารถตรวจวัดได้ท้ังคลื่นปฐม
ภมู ิและคลน่ื ทุตยิ ภูมิ ดงั รูป 2.8 เรยี กบริเวณเหลา่ น้ีวา่ เขตอับคลื่น (Shadow Zone) ซึ่งเป็นผลมา
จากการสะท้อนและ / หรือหักเหของคล่ืน จากการตรวจพบเขตอับคล่ืนทาให้นักวิทยาศาสตร์คาด
วา่ ภายในโลกไม่ได้เป็นเนื้อเดียวกัน นอกจากนี้การเคลื่อนที่ของคลื่นไหวสะเทือนมีการเปลี่ยนแปลง
ความเร็วท่ีระดับลึกต่าง ๆ นักวิทยาศาสตร์จึงนาข้อมูลท้ังหมดข้างต้นมาใช้ในการแบ่งชั้นโครงสร้าง
โลก

รูปที่ 2.8 ลกั ษณะเส้นทางของคลื่นปฐมภูมิและคลื่นทุตยิ ภูมทิ ่ผี า่ นโครงสร้างโลก
ท่ีมา : หนงั สือเรยี นรายวชิ าเพ่มิ เตมิ วิทยาศาสตร์ โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ เล่ม 1 (หนา้ 14)

สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี กระทรวงศกึ ษาธกิ าร

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ชี่ยวชาญ 13

ชดุ ที่ 2 การแบง่ ชน้ั โครงสรา้ งโลก

รูปท่ี 2.9 การแบง่ ชัน้ โครงสรา้ งโลกตามสมบัตเิ ชิงกลทไ่ี ดจ้ ากการศกึ ษา
การเคลอ่ื นทขี่ องคลนื่ ไหวสะเทือนผ่านชน้ั ตา่ ง ๆ ของโครงสร้างโลกตามระดับความลึก
ท่ีมา : หนงั สือเรียนรายวิชาเพิม่ เติมวิทยาศาสตร์ โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ เลม่ 1 (หน้า 19)

สถาบันส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี กระทรวงศกึ ษาธิการ

แบง่ จากการศกึ ษาความเร็วของคลื่นไหวสะเทือน
1. ธรณีภาค (lithospherer) เป็นชั้นนอกสุดของโลก พบว่าคล่ืน P และคลื่น S
จะเคล่ือนทีผ่ ่านธรณีภาคด้วยความเรว็ ที่เพมิ่ ขึน้ อย่างรวดเร็ว โดยท่ัวไปชัน้ น้มี ีความลึกประมาณ 100
กิโลเมตร จากผวิ โลก ประกอบดว้ ยหินที่มีสมบตั เิ ปน็ ของแข็ง
2. ฐานธรณีภาค (asthenosphere) เป็นบริเวณท่ีคล่ืนไหวสะเทือนมีความเร็วไม่
สม่าเสมอ แบง่ ออกได้เป็น 2 บริเวณ คอื

(1) เขตท่ีคล่ืนไหวสะเทือนมีความเร็วลดลง (low velocity zone) เป็นบริเวณท่ีคลื่น
ไหวสะเทือน P และ S มีความเร็วลดลง เน่ืองจากบริเวณน้ีประกอบด้วยหินที่มีสมบัติเป็นพลาสติก
(อณุ หภูมแิ ละความดนั บรเิ วณนท้ี าใหแ้ ร่บางชนิดที่อยใู่ นหนิ เกิดการหลอมตวั เลก็ นอ้ ย)

(2) เขตที่มีการเปล่ียนแปลง (transitionzal zone) เป็นบริเวณที่คล่ืนไหวสะเทือน
มีความเร็วเพมิ่ ข้ึนในอัตราที่ไมส่ ม่าเสมอ เนื่องจากหินบริเวณสว่ นล่างของฐานธรณีภาคเป็นของแขง็ ที่
แกรง่ และมกี ารเปลีย่ นแปลงโครงสรา้ งของแร่

3. มีโซสเฟียร์ (mesosphere) เป็นชั้นท่ีอยู่ใต้ฐานธรณีภาค และเป็นบริเวณท่ีคล่ืนไหว
สะเทือนมีความเร็วเพิ่มขึ้นสม่าเสมอ เน่ืองจากหิน หรือสาร บริเวณส่วนล่างของมีโซสเฟียร์มีสถานะ
เป็นของแขง็ มคี วามลกึ ประมาณ 660 – 2,900 กโิ ลเมตร จากผิวโลก

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ชี่ยวชาญ 14

ชดุ ท่ี 2 การแบง่ ชนั้ โครงสรา้ งโลก
4. แกน่ โลกช้ันนอก (outer core) เป็นช้ันทอ่ี ยูใ่ ต้มีโซสเฟียร์ มคี วามลึกประมาณ 2,900 –
5,140 กิโลเมตร คล่ืน P มีความเร็วเพ่ิมข้ึนอย่างช้าๆ ในขณะที่คลื่น S ไม่สามารถเคล่ือนท่ีผ่านช้ัน
ดังกลา่ วได้
5. แก่นโลกช้ันใน (inter core) อยู่ที่ระดับความลึกประมาณ 5,140 กิโลเมตร จนถึงจุด
ศูนย์กลางของโลก คลื่น P และ S มีอัตราเร็วค่อนข้างคงท่ี เนื่องจากแก่นโลกชั้นในเป็นของแข็งที่มี
เนื้อเดียวกนั

รูปที่ 2.10
ท่มี า : http://www.chaiyatos.com/geol01.gif
โครงสรา้ งโลกตามองค์ประกอบทางเคมแี บง่ ไดเ้ ป็น 3 ชน้ั คือ เปลือกโลก เนื้อโลก และ แก่น
โลก
- นักวิทยาศาสตร์ศึกษาโครงสร้างโลกช้ันเปลือกโลกจากการเจาะสารวจและศึกษาองค์
ประกอบของหินบนเปลือกโลกพบว่า เปลือกโลก (crust) เป็นชั้นนอกสุดท่ีห่อหุ้มโลก มีความหนา
ระหว่าง 5 – 70 กิโลเมตร เปลือกโลกประกอบด้วยพื้นทวีปและไหล่ทวีป (continental shelf)
เปลือกโลกทวีป (continental crust) คือ บริเวณพื้นทวีปและ ไหล่ทวีป ประกอบด้วยหินแกรนิต

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ชี่ยวชาญ 15

ชดุ ที่ 2 การแบง่ ชนั้ โครงสรา้ งโลก

เป็นส่วนใหญ่ โดยมีองค์ประกอบหลักเป็นสารประกอบ ของซิลิกอนและอะลูมิเนียม มีความหนา
ประมาณ 35-70 กิโลเมตร และมีความหนาแน่น เฉล่ีย 2.7 กรัมต่อลูกบาศก์เซนติเมตร เปลือกโลก
มหาสมุทร (oceanic crust) เป็นส่วน ที่รองรับทะเลหรือมหาสมทุ ร เรียกวา่ ส่วนใหญ่ประกอบด้วย
หนิ บะซอลต์มอี งค์ประกอบ หลักเป็นสารประกอบของซิลกิ อนและแมกนีเซียม มคี วามหนาประมาณ
5-10 กิโลเมตร และมคี วามหนาแน่นเฉล่ยี 2.9 กรมั ต่อลูกบาศก์เซนตเิ มตร

- นักวิทยาศาสตร์ศึกษาหินแปลกปลอมที่ข้ึนมาพร้อมกับลาวาซึ่งเป็นหินท่ีอยู่ในระดับลึกใต้
ผิวโลก เมื่อศึกษาองคป์ ระกอบทางเคมีของหินแปลกปลอมเปรียบเทยี บกับองคป์ ระกอบ ทางเคมีของ
หินบนเปลือกโลกพบว่ามีความแตกต่างกัน จึงสันนิษฐานว่าเนื้อโลกมีองค์ ประกอบหลักเป็น
สารประกอบของเหล็กและแมกนีเซียมเช่นเดียวกับหินแปลกปลอม ประกอบกับข้อมูลคลื่นไหว
สะเทือนท่ีเคล่ือนที่ผ่านในโลกจึงทาให้ทราบว่า เนื้อโลกมีขอบเขต ตั้งแต่ใต้เปลือกโลกจนถึงระดับ
ความลกึ ประมาณ 2,900 กิโลเมตร

- จากทฤษฎีกาเนิดระบบสุริยะ ที่กล่าวว่า โลกเกิดพร้อมกับวัตถุอ่ืน ๆ ในระบบสุริยะ
นกั วิทยาศาสตร์จึงศึกษาองค์ประกอบทางเคมีของอุกกาบาตเหล็กเปรียบเทียบองค์ประกอบทางเคมี
ของหินจากเน้ือโลกและเปลือกโลก พบว่าอุกกาบาตเหล็กมี องค์ประกอบทางเคมีที่แตกต่างออกไป
และจากการคานวณหาค่าความหนาแน่นของแก่นโลก พบว่ามีค่าใกล้เคียงกับสารประกอบเหล็กของ
อุกกาบาตเหล็ก รวมท้ังการพบสนามแม่เหล็กโลก ซ่ึงคาดการณ์ว่าเกิดจากการเหน่ียวนาด้วยธาตุ
เหล็กท่ีมีสถานเป็นของเหลวภายในโลก จากเหตุผลข้างต้นจึงสันนิษฐานว่าแก่นโลกน่าจะมี
องค์ประกอบทางเคมีเป็นเหล็ก ร่วมกับ ข้อมูลจากคลื่นไหวสะเทือนที่เคลื่อนท่ีผ่านโลกทาให้
นักวิทยาศาสตร์สัณนิษฐานว่า แก่นโลก ที่เป็นชั้นในสุดของโลกอยู่ที่ระดับความลึกตั้งแต่ 2,900
กิโลเมตรจากผิวโลก จนถึง ใจกลางโลก ประกอบด้วยธาตุเหล็กเป็นส่วนใหญ่ และธาตุอ่ืน ๆ ได้แก่
นิกเกลิ ออกซเิ จน ซลิ ิกอน และซลั เฟอร์

โครงการเจาะสารวจโครงสรา้ งโลก
นักวิทยาศาสตร์พยายามเจาะสารวจลงไปภายในโลกทั้งบริเวณท่ีเป็นพ้ืนทวีป และพ้ืน

มหาสมุทร เช่น โครงการ Kola Superdeep Borehole ทาการขุดเจาะท่ีคาบสมุทรโคลา
ทางตะวันตกเฉียงเหนือของประเทศรัสเซีย สามารถเจาะลงไปในแผ่นทวีปบอลติกได้ความ ลึกมาก
ที่สุดประมาณ 12 กิโลเมตร โดยใช้เวลาถึง 19 ปี (พ.ศ. 2513-2532) และโครงการ Integrated
Ocean Drilling Program (IODP) ทาการเจาะบริเวณพ้ืนมหาสมุทรแปซิฟิก ใกล้กับประเทศญี่ปุ่น
โดยใช้เรือชอ่ื Chikyu เจาะได้ลกึ ประมาณ 7 กิโลเมตร

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ชี่ยวชาญ 16

ชดุ ที่ 2 การแบ่งชนั้ โครงสรา้ งโลก

รูปที่ 2.11
ท่มี า : คมู่ ือครูรายวิชาเพ่มิ เติมวิทยาศาสตร์ โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ เล่ม 1 (หนา้ 25)

สถาบันส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี กระทรวงศกึ ษาธกิ าร
โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ชี่ยวชาญ 17

ชดุ ท่ี 2 การแบง่ ชน้ั โครงสรา้ งโลก
การเปลย่ี นโหมดของคล่ืนไหวสะเทอื น (Mode conversion)

เมื่อคล่ืนพีหรือคลื่นเอส กระทบกับรอยต่อของตัวกลางต่างชนิดกันแบบทามุม จะเกิด การ
สะท้อนและหักเหของท้ังคลื่นพีและคล่ืนเอสดังแสดงในรูป จากรูปจะพบว่าเม่ือคลื่นพี หรือคล่ืนเอส
ตกกระทบรอยต่อของชน้ั ตา่ งๆจะปรากฏคล่นื สะท้อนและหกั เหทั้งคลืน่ พีและ คลน่ื เอส ปรากฏการณ์
น้เี ราเรียกว่าการเปลย่ี นโหมดของคลื่น (Mode conversion) ซึ่งทาให้ เราสามารถอธิบายไดว้ ่าทาไม
จงึ พบคล่ืนเอสบริเวณรอยต่อของช้ันแก่นโลกช้ันนอกและแก่น โลกช้ันใน คลื่นเอส ดังกลา่ วเป็นคล่ืน
ท่ีแตกตัวออกมาจากคล่ืนพีท่ีตกกระทบรอยต่อระหว่าง แก่นโลกช้ันนอกและแก่นโลกช้ันในนั่นเอง
เมอ่ื คล่ืน P ซ่งึ เป็นคลื่นตามยาวตกกระทบที่รอย ต่อของวัสดุ พลังงานบางส่วนทาใหอ้ นุภาคเคล่ือนที่
ตามขวางจึงเกิดเป็นคลื่น S การเปลี่ยน โหมดของคลื่นเกิดขึ้นเม่ือคลื่นเคล่ือนที่กระทบกับรอยต่อ
ระหวา่ งวัสดตุ ่างชนิดกนั (ท่มี ีความ ตา้ นทานตอ่ การสะท้อนต่างกนั )

รูปที่ 2.12
ที่มา : คูม่ อื ครูรายวิชาเพิ่มเติมวิทยาศาสตร์ โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ เลม่ 1 (หนา้ 25)

สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี กระทรวงศึกษาธกิ าร

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ช่ียวชาญ 18

ชดุ ท่ี 2 การแบง่ ชน้ั โครงสรา้ งโลก

บัตรกิจกรรมท่ี 2.1
เรอ่ื ง แบบจาลองโครงสร้างโลก

จดุ ประสงคก์ จิ กรรม
สร้างแบบจาลอง อธิบายและเปรียบเทียบการแบ่งโครงสร้างโลกตามองค์ประกอบทาง เคมี

และสมบัติเชิงกล

วัสดุ-อุปกรณ์
1. โฟม
2. ดนิ นา้ มัน
3. กรรไกร
4. คัตเตอร์
5. สี
6. กระดาษ หรอื วสั ดุและอปุ กรณอ์ ื่นตามความเหมาะสม

สถานการณ์
"โรงเรียนจะจัดนิทรรศการวิทยาศาสตร์เพื่อการแลกเปล่ียนเรียนรู้ของนักเรียนในแต่ละ

ระดับช้ัน ซ่ึงในห้องเรียนของนักเรียนได้รับมอบหมายให้นาเสนอความรู้เก่ียวกับ "โครงสร้าง โลก"
โดยมีพื้นที่จัดแสดงขนาด กว้าง 1.5 เมตร ยาว 1.5 เมตร ให้นักเรยี นออกแบบและ สร้างแบบจาลอง
โครงสร้างโลกที่แสดงการแบ่งช้ันโครงสร้างโลกตามองค์ประกอบทางเคมี และสมบัติเชิงกลอยู่ใน
แบบจาลองเดยี วกนั โดยให้มคี วามหนาของแต่ละชน้ั ตามสดั สว่ นจริง"

วิธกี ารทากิจกรรม
1. นกั เรยี นรว่ มกันวิเคราะหส์ ถานการณ์ท่ีกาหนด
2. สืบค้นข้อมูล และอภิปรายเก่ียวกับองค์ความรู้การแบ่งชั้นโครงสร้างโลกตามองค์

ประกอบทางเคมแี ละสมบัตเิ ชงิ กล
3. ออกแบบโดยวาดภาพร่างให้มีสัดส่วนท่ีถูกต้องและระบุวัสดุท่ีเลือกใช้ จากนั้นสร้าง

แบบจาลองตามทไ่ี ด้ออกแบบไว้
4. นาเสนอแบบจาลองและอภปิ รายร่วมกัน
5. ปรับปรงุ แบบจาลองใหถ้ ูกต้องและสมบูรณ์

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ชี่ยวชาญ 19

ชดุ ที่ 2 การแบ่งชน้ั โครงสรา้ งโลก

ผลการทากจิ กรรม
………............................................................................................................................... ......................
………............................................................................................................................... ......................
………......................................................................................................... ............................................
………............................................................................................................................... ......................
………............................................................................................................................... ......................
………......................................................................................................... ............................................
………............................................................................................................................... ......................
……….....................................................................................................................................................
………............................................................................................................................... ......................
……….................................................................................................................................. ...................
………............................................................................................................ .........................................
………............................................................................................................................... ......................
……….....................................................................................................................................................

สรุปผลการทากจิ กรรม
………............................................................................................................................... ......................
………............................................................................................................................... ......................
………............................................................................................................................... ......................
………......................................................................................................... ............................................
………............................................................................................................................... ......................
……….....................................................................................................................................................
………............................................................................................................................... ......................
……….................................................................................................................................. ...................
………............................................................................................................ .........................................
………............................................................................................................................... ......................
……….....................................................................................................................................................

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ชี่ยวชาญ 20

ชดุ ที่ 2 การแบ่งชน้ั โครงสรา้ งโลก

บตั รกิจกรรมท่ี 2.2
แผนผงั มโนทศั น์ เร่ือง การแบง่ ชั้นโครงสรา้ งโลก

คาช้ีแจง ให้นักเรียนสรุปความรู้ที่เก่ียวกับ “การแบ่งชั้นโครงสร้างโลก” เป็นแผนผังมโนทัศน์
(Concept Mapping) ในกระดาษทแี่ จกให้แล้วนาเสนอผลงานหน้าชั้นเรียน

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ช่ียวชาญ 21

ชดุ ท่ี 2 การแบง่ ชนั้ โครงสรา้ งโลก

บตั รกจิ กรรมท่ี 2.3
ถอดบทเรียน เรือ่ ง การแบ่งชั้นโครงสร้างโลก

คาชี้แจง ให้นักเรียนถอดบทเรียนที่เก่ียวกับ “การแบ่งชั้นโครงสร้างโลก” ตามหลักปรัชญาของ
เศรษฐกิจพอเพียงเป็น ในกระดาษชาร์ตที่กาหนดให้แล้วนาเสนอผลงาน โดยนาไปติดปา้ ยนิเทศหน้า
ชน้ั เรยี น

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ช่ียวชาญ 22

ชดุ ที่ 2 การแบง่ ชน้ั โครงสรา้ งโลก

แบบฝึกหดั
เรื่อง การแบง่ ชนั้ โครงสร้างโลก

1. ให้นกั เรยี นเตมิ ข้อมลู การแบง่ ชน้ั โครงสร้างโลกลงในตารางให้ถูกต้อง

ความลกึ (กิโลเมตร) ช้นั โครงสรา้ งโลก
แบ่งตามองค์ประกอบทางเคมี แบง่ ตามสมบตั เิ ชงิ กล

0 – 70 เปลอื กโลก ธรณภี าค
70 – 100

100 – 400

400 – 660

660 – 2,900

2,900 – 5,1,50

5,150 – 6,370 แกน่ โลกชัน้ ใน

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ช่ียวชาญ 23

ชดุ ที่ 2 การแบง่ ชนั้ โครงสรา้ งโลก
2. จากรูปโครงสร้างโลก บริเวณ ก และ ข ท้ังสองบริเวณ คือส่วนใดของโครงสร้างโลก และ
บริเวณท้ังสองมีลักษณะเหมือนกันหรือแตกต่างกันอย่างไร และมีองค์ประกอบทางเคมีเป็น อย่างไร
จงอธบิ ายและวาดรปู ประกอบ (โดยคานงึ ถึงมาตราส่วนจริง)

……….....................................................................................................................................................
………............................................................................................................................... ......................
………........................................................................................................................................ .............
……….................................................................................................................. ...................................
………............................................................................................................................... ......................
……….....................................................................................................................................................
………............................................................................................................................... ......................
………............................................................................................................................... ......................

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ช่ียวชาญ 24

ชดุ ที่ 2 การแบ่งชน้ั โครงสรา้ งโลก

รายวชิ าธรณวี ทิ ยา แบบทดสอบกอ่ นเรยี น ชัน้ มธั ยมศกึ ษาปีท่ี 4
เรอื่ ง การแบ่งช้ันโครงสร้างโลก

รหสั วชิ า ว30261

คาชี้แจง 1. แบบทดสอบฉบบั นี้ จานวน 10 ขอ้ คะแนนเต็ม 10 คะแนน เวลาทใี่ ช้ 10 นาที
2. จงเลือกคาตอบทีถ่ กู ต้องที่สดุ แล้วเขยี นเคร่อื งหมาย  ลงในกระดาษคาตอบ

1. โครงสรา้ งโลกแบง่ ตามลักษณะมวลสารได้ชั้นใหญ่ๆ 3 ชั้น อะไรบ้าง
ก. ชัน้ เปลอื กโลก ใตเ้ ปลอื กโลก แก่นโลก
ข. ชน้ั เปลอื กโลก เน้ือโลก ธรณภี าค
ค. ช้นั เปลือกโลก เน้อื โลก แกน่ โลก
ง. ชนั้ เปลอื กโลก เน้อื โลก หินหนืด

2. การเรียงลาดบั ช้ันเปลือกโลก เขา้ ส่ศู นู ยก์ ลางท่ีถกู ต้องคือขอ้ ใด
ก. เนอื้ โลก แกน่ โลก
ข. แก่นโลก เนอ้ื โลก
ค. แมนเทลิ เนอ้ื โลก
ง. เน้อื โลก แมนเทลิ

3. อายุทางธรณวี ิทยาแบ่งออกได้กี่แบบ อะไรบา้ ง
ก. 1 แบบ คือ อายุสัมบูรณ์
ข. 1 แบบ คอื อายเุ ทียบสัมพันธ์
ค. 1 แบบ คือ อายุจรงิ ทางธรณวี ิทยา
ง. 2 แบบ คอื อายุเทียบสมั พนั ธ์ และอายสุ มั บรู ณ์

4. เปลอื กโลกทร่ี องรับประเทศไทย มกี ารเปลี่ยนแปลงมากที่สดุ จากสงิ่ ใด
ก. นา้ ท่วม
ข. ปฏกิ ริ ยิ าเคมแี ละกระแสนา้
ค. กระแสน้าและกจิ กรรมของมนุษย์
ง. ผลกระทบจากแผ่นดินไหวของบรเิ วณใกล้เคียง

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ช่ียวชาญ 25

ชดุ ท่ี 2 การแบง่ ชน้ั โครงสรา้ งโลก

5. เปลือกโลกภาคพนื้ ทวปี ประกอบด้วยธาตใุ ดบา้ ง
ก. ซลิ คิ อนและซิลิกา
ข. เหลก็ และทองแดง
ค. ซิลคิ อนและอะลมู ินา
ง. ซิลคิ อนและแมกนเี ซยี ม

6. ชัน้ เน้อื โลกส่วนบนกับชน้ั เปลอื กโลก รวมกนั เรียกว่าอะไร
ก. แมนเทิล
ข. ธรณีภาค
ค. ธรณีภาคพน้ื ทวีป
ง. ธรณีภาคพนื้ เปลือกโลก

7. เปลอื กโลกใต้มหาสมทุ ร ประกอบดว้ ยธาตอุ ะไรบา้ ง
ก. ซิลิคอนและแมกนเี ซีย
ข. ซลิ คิ อนและอะลูมนิ า
ค. ซลิ ิคอนและซิลิกา
ง. ซิลคิ อนและเหล็ก

8. ชนั้ ใดของโลกท่ีมคี วามหนามากท่สี ดุ
ก. ผวิ โลก
ข. แมนเทลิ
ค. แกน่ โลก
ง. เปลอื กโลก

9. เปลือกโลกแบ่งออกเปน็ 2 บริเวณ คืออะไร
ก. เปลือกโลกช้นั นอก และ เปลือกโลกช้ันใน
ข. เปลือกโลกภาคพนื้ ดนิ และ เปลือกโลกภาคพ้นื น้า
ค. เปลือกโลกภาคพื้นทวีป และ เปลอื กโลกภาคพืน้ น้า
ง. เปลอื กโลกภาคพนื้ ทวปี และ เปลือกโลกใต้มหาสมทุ ร

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ชี่ยวชาญ 26

ชดุ ที่ 2 การแบ่งชน้ั โครงสรา้ งโลก

10. แกน่ โลก ประกอบด้วยธาตหุ ลกั ใดตอ่ ไปนี้
ก. เหลก็ และนิกเกิล
ข. เหล็กและอะลมู ิเนยี ม
ค. แมกนเี ซียมและซลิ ิคอน
ง. แมกนเี ซียมและกามะถัน

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ชี่ยวชาญ 27

ชดุ ท่ี 2 การแบ่งชนั้ โครงสรา้ งโลก

กระดาษคาตอบ
แบบทดสอบกอ่ นเรยี นและหลงั เรยี น
ชุดที่ 1 การแบ่งช้ันโครงสรา้ งโลก

แบบทดสอบก่อนเรียน ง แบบทดสอบหลงั เรียน ง
ขอ้ ก ข ค ข้อ ก ข ค
1 1
2 2
3 3
4 4
5 5
6 6
7 7
8 8
9 9
10 10

คะแนนเตม็ 10 คะแนน คะแนนเตม็ 10 คะแนน
ได้ ...................คะแนน ได้ ...................คะแนน

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ชี่ยวชาญ 28

ชดุ ท่ี 2 การแบ่งชน้ั โครงสรา้ งโลก

บรรณานุกรม

กรมทรพั ยากรธรณ.ี (2544), ธรณีวทิ ยาประเทศไทยเฉลิมพระเกยี รตพิ ระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยหู่ ัว
เนอ่ื งในวโรกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 6 รอบ 5 ธนั วาคม
2542. (พิมพ์ครั้งที่ 1). กรุงเทพฯ : กองธรณวี ิทยากรมทรพั ยากรธรณี.

กรมทรัพยากรธรณ.ี (2550), ธรณีวทิ ยาประเทศไทย. (พิมพ์ครัง้ ที่ 2). กรงุ เทพฯ : โรงพมิ พด์ อกเบยี้ .
ราชบณั ฑิตยสถาน. (2558) พจนานกุ รมศัพท์ธรณีวทิ ยา A-M. (พิมพ์คร้งั ที่ 2). กรงุ เทพฯ :

สานักพมิ พ์คณะรฐั มนตรแี ละราชกิจจานเุ บกษา.
ราชบัณฑิตยสถาน. (2558), พจนานุกรมศัพทธ์ รณีวทิ ยา N-Z. (พมิ พ์ครั้งท่ี 2). กรงุ เทพฯ :

สานักพิมพ์คณะรัฐมนตรแี ละราชกจิ จานเุ บกษา.
สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลย.ี (2551). หนงั สือเรียนรายวชิ าพน้ื ฐาน

วทิ ยาศาสตร์ ดวงดาวและโลกของเรา. (พิมพ์ครงั้ ที่ 1). กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์ สกสค.
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี. (2551). หนังสอื เรยี นรายวชิ าพนื้ ฐาน

โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ. (พิมพ์ครัง้ ท่ี 8). กรงุ เทพฯ : โรงพมิ พ์ สกสค.
สถาบนั ส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลย.ี (2554). หนงั สอื เรยี นรายวิชาเพิ่มเติม

โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ. (พมิ พค์ ร้ังที่ 1). กรงุ เทพฯ : โรงพมิ พ์ สกสค.
สถาบนั ส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี. (2561). หนงั สอื เรียนรายวิชาเพิม่ เติม

โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ เล่ม 1. (พิมพ์ครงั้ ท่ี 1). กรุงเทพฯ : โรงพมิ พ์
แห่งจฬุ าลงกรณ์มหาวทิ ยาลัย.
http://www.chaiyatos.com/geol01.gif
https://sites.google.com/site/krongsanglok/baeng-cak-kar-suksa-khwamrew-khxng-
khlun-hiw-satheuxn

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ช่ียวชาญ 29

ชดุ ท่ี 2 การแบง่ ชนั้ โครงสรา้ งโลก
โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ช่ียวชาญ 30

ชดุ ท่ี 2 การแบง่ ชนั้ โครงสรา้ งโลก

เฉลยบตั รกิจกรรมท่ี 2.1
เรอื่ ง แบบจาลองโครงสรา้ งโลก

จุดประสงค์กิจกรรม
สร้างแบบจาลอง อธิบายและเปรียบเทียบการแบ่งโครงสร้างโลกตามองค์ประกอบทาง เคมี

และสมบัตเิ ชิงกล

วสั ดุ-อุปกรณ์
1. โฟม
2. ดนิ น้ามนั
3. กรรไกร
4. คัตเตอร์
5. สี
6. กระดาษ หรือวัสดแุ ละอุปกรณอ์ นื่ ตามความเหมาะสม

สถานการณ์
"โรงเรียนจะจัดนิทรรศการวิทยาศาสตร์เพื่อการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ของนักเรียนในแต่ละ

ระดับช้ัน ซ่ึงในห้องเรียนของนักเรียนได้รับมอบหมายให้นาเสนอความรู้เก่ียวกับ "โครงสร้าง โลก"
โดยมีพื้นที่จัดแสดงขนาด กว้าง 1.5 เมตร ยาว 1.5 เมตร ให้นักเรียนออกแบบและ สร้างแบบจาลอง
โครงสร้างโลกที่แสดงการแบ่งชั้นโครงสร้างโลกตามองค์ประกอบทางเคมี และสมบัติเชิงกลอยู่ใน
แบบจาลองเดียวกัน โดยใหม้ ีความหนาของแตล่ ะชน้ั ตามสดั ส่วนจริง"

วิธกี ารทากจิ กรรม
1. นักเรยี นร่วมกันวิเคราะหส์ ถานการณท์ ี่กาหนด
2. สืบค้นข้อมูล และอภิปรายเกี่ยวกับองค์ความรู้การแบ่งชั้นโครงสร้างโลกตามองค์

ประกอบทางเคมีและสมบัติเชงิ กล
3. ออกแบบโดยวาดภาพร่างให้มีสัดส่วนท่ีถูกต้องและระบุวัสดุท่ีเลือกใช้ จากน้ันสร้าง

แบบจาลองตามท่ีไดอ้ อกแบบไว้
4. นาเสนอแบบจาลองและอภิปรายรว่ มกนั
5. ปรบั ปรงุ แบบจาลองให้ถูกต้องและสมบรู ณ์

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ช่ียวชาญ 31

ชดุ ที่ 2 การแบง่ ชนั้ โครงสรา้ งโลก

ผลการทากจิ กรรม

สรุปผลการทากจิ กรรม
- แบบจาลองโครงสร้างโลกตามองค์ประกอบทางเคมี เปลือกโลกจะเป็นช้ันทบี่ างที่สดุ

(5-70 กโิ ลเมตร) รองลงมาคือเน้ือโลก (2,885 กิโลเมตร) และแก่นโลกเปน็ ช้นั ทห่ี นาทส่ี ุด
(3,486 กโิ ลเมตร)

- แบบจาลองโครงสร้างโลกตามองค์ประกอบ ชน้ั ธรณภี าคเป็นชัน้ ท่ีบางท่สี ดุ
(0-100 กโิ ลเมตร) รองลงมาคือช้นั ฐานธรณีภาค (หนาประมาณ 400 กโิ ลเมตร) ชัน้ มชั ฌมิ ภาค
(2,300 กโิ ลเมตร) แกน่ โลกช้นั นอก (2,250 กิโลเมตร) แกน่ โลกช้ันใน (1,220 กโิ ลเมตร)

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ช่ียวชาญ 32

ชดุ ท่ี 2 การแบง่ ชน้ั โครงสรา้ งโลก

เฉลยบัตรกิจกรรมท่ี 2.2
แผนผงั มโนทัศน์ เรอื่ ง การแบ่งช้ันโครงสร้างโลก

คาชี้แจง ให้นักเรียนสรุปความรู้ที่เกี่ยวกับ “การแบ่งชั้นโครงสร้างโลก” เป็นแผนผังมโนทัศน์
(Concept Mapping) ในกระดาษท่แี จกใหแ้ ลว้ นาเสนอผลงานหนา้ ช้ันเรยี น

ขน้ึ อยกู่ บั ดลุ พนิ จิ ของครผู สู้ อน

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ชี่ยวชาญ 33

ชดุ ที่ 2 การแบง่ ชนั้ โครงสรา้ งโลก

เฉลยบัตรกจิ กรรมที่ 2.3
ถอดบทเรียน เร่อื ง การแบง่ ชนั้ โครงสรา้ งโลก

คาชี้แจง ให้นักเรียนถอดบทเรียนที่เกี่ยวกับ “การแบ่งชั้นโครงสร้างโลก” ตามหลักปรัชญาของ
เศรษฐกิจพอเพียงเป็น ในกระดาษชาร์ตที่กาหนดให้แล้วนาเสนอผลงาน โดยนาไปติดปา้ ยนิเทศหน้า
ชัน้ เรียน

ขึ้นอยู่กับดลุ พินจิ ของครผู ู้สอน

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ชี่ยวชาญ 34

ชดุ ท่ี 2 การแบง่ ชน้ั โครงสรา้ งโลก

เฉลยแบบฝกึ หดั
เรอื่ ง การแบง่ ช้ันโครงสร้างโลก

1. ให้นกั เรยี นเติมข้อมลู การแบ่งช้นั โครงสร้างโลกลงในตารางให้ถูกตอ้ ง

ชนั้ โครงสรา้ งโลก

ความลกึ (กิโลเมตร) แบง่ ตามองค์ประกอบทาง แบง่ ตามสมบัติเชงิ กล
เคมี

0 – 70 เปลือกโลก ธรณีภาค
70 – 100

100 – 400 เขตความเรว็ ต่า

400 – 660 เขตเปลย่ี นแปลง ฐานธณีภาค

เนื้อโลก

660 – 2,900 มชั ฌิมภาค

2,900 – 5,1,50 แกน่ โลก แกน่ โลกช้ันนอก
5,150 – 6,370 แก่นโลกชั้นใน

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ช่ียวชาญ 35

ชดุ ที่ 2 การแบ่งชนั้ โครงสรา้ งโลก
2. จากรูปโครงสร้างโลก บริเวณ ก และ ข ทั้งสองบริเวณ คือส่วนใดของโครงสร้างโลก และ
บริเวณทั้งสองมีลักษณะเหมือนกันหรือแตกต่างกันอย่างไร และมีองค์ประกอบทางเคมีเป็น อย่างไร
จงอธิบายและวาดรปู ประกอบ (โดยคานึงถงึ มาตราส่วนจริง)

แนวคาตอบ
บริเวณ ก และ ข ท้ังสองบริเวณ เรยี กว่าเปลือกโลก แบ่งออกเป็น 2 ส่วนคือ
1. เปลอื กโลกทวีปประกอบด้วยหนิ แกรนิตเป็นสว่ นใหญ่ หรอื ประกอบดว้ ยธาตซุ ิลิกอน

และธาตอุ ะลูมิเนยี มเปน็ สว่ นใหญ่
2. เปลือกโลกมหาสมุทรประกอบด้วยหินบะซอลตเ์ ปน็ สว่ นใหญ่ หรอื ประกอบด้วยธาตุ

ซลิ ิกอนและธาตแุ มกนีเซียมเป็นส่วนใหญ่

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ชี่ยวชาญ 36

ชดุ ที่ 2 การแบ่งชนั้ โครงสรา้ งโลก

เฉลยแบบทดสอบกอ่ นเรยี นและหลงั เรยี น
ชุดที่ 2 การแบ่งชนั้ โครงสรา้ งโลก

แบบทดสอบก่อนเรียน แบบทดสอบหลังเรียน
ข้อ ก ข ค ง ข้อ ก ข ค ง
1 1
2 2
3 3
4 4
5 5
6 6
7 7
8 8
9 9
10  10 

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ช่ียวชาญ 37

ชดุ ที่ 2 การแบง่ ชน้ั โครงสรา้ งโลก

ประวตั ิยอ่ ผจู้ ัดทา

ช่อื – สกลุ นางพัชรี คณู ทอง

วัน เดอื น ปี เกดิ 4 พฤศจกิ ายน 2522

สถานท่ีเกิด อาเภอสริ นิ ธร จังหวดั อบุ ลราชธานี

ที่อยู่ปัจจุบัน 111 หมู่ 12 บา้ นโนนสมบตั ิ ตาบลโนนกลาง

อาเภอพบิ ูลมงั สาหาร จงั หวัดอุบลราชธานี

เร่มิ รบั ราชการ 12 กรกฎาคม 2545 ตาแหน่ง อาจารย์ 1 ระดับ 3

โรงเรียนขม้ินพิทยาสรรพ์ อาเภอเมือง จงั หวัดกาฬสินธ์ุ

ตาแหน่งหน้าทปี่ จั จุบัน ครู วิทยฐานะ ครเู ชี่ยวชาญ

สถานที่ทางานในปจั จุบัน โรงเรยี นโนนกลางวทิ ยาคม ตาบลโนนกลาง อาเภอพบิ ูลมังสาหาร

จงั หวัดอบุ ลราชธานี

ประวัติการศกึ ษา ประถมศึกษาปที ่ี 6 โรงเรยี นบา้ นหินสงู ตาบลช่องเม็ก อาเภอสริ นิ ธร
พ.ศ. 2535 จังหวัดอบุ ลราชธานี
มัธยมศกึ ษาปที ี่ 3 โรงเรยี นเบ็ตตี้ดูเมน 2 ชอ่ งเม็ก ตาบลช่องเมก็
พ.ศ. 2538 อาเภอสิรินธร จงั หวดั อบุ ลราชธานี
มธั ยมศึกษาปที ่ี 6 โรงเรียนสริ ินธรวิทยานุสรณ์ อาเภอสิรนิ ธร
พ.ศ. 2541 จังหวัดอุบลราชธานี
ปรญิ ญาครศุ าสตร์บัณฑติ (ค.บ.) สาขาวิชาฟสิ ิกส์
พ.ศ. 2545 มหาวิทยาลยั ราชภัฏอุบลราชธานี จังหวัดอบุ ลราชธานี
ปรญิ ญาศกึ ษาศาสตรมหาบณั ฑติ (ศษ.ม.) สาขาวิชาหลักสูตรและการสอน
พ.ศ. 2556 มหาวิทยาลัยราชธานี จงั หวดั อุบลราชธานี

โดย นางพชั รี คณู ทอง ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครเู ช่ียวชาญ 38



ชุดกิจกรรมการเรียนรู้วิทยาศาสตร์

รายวิชาธรณวี ิทยา รหัสวิชา ว30261 ชนั้ มธั ยมศึกษาปีที่ 5

กลมุ่ สาระการเรียนรวู้ ทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี
โรงเรียนโนนกลางวิทยาคม อาเภอพบิ ูลมังสาหาร จังหวดั อุบลราชธานี
องค์การบริหารส่วนจงั หวดั อบุ ลราชธานี