ประเพณีของไทย 4 ภาค

กจิ กรรมส่งเสรมิ การอ่านออนไลน์

เร่ือง ประเพณขี องไทย ๔ ภาค
ภาคเหนอื ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคกลาง ภาคใต้

หอ้ งสมุดประชาชนอำเภอบา้ นบงึ
ศนู ยก์ ารศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศยั อำเภอบา้ นบึง
สำนกั งานส่งเสรมิ การศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศัยจงั หวดั ชลบุรี

ประเพณขี องไทย 4 ภาค
ภาคเหนอื ภาคตะวันออกเฉยี งเหนือ ภาคกลาง ภาคใต้

ประเพณีไทย
นยิ ามความหมายของประเพณีไทย คือ ระเบียบแบบแผนที่ถูกทีค่ วรในทางปฏบิ ัติที่ทุกคนล้วน

เห็นว่าดี และเป็นท่ียอมรับของผู้คนส่วนใหญ่ นำหลักระเบียบแบบแผนน้ันมาปฏิบัติสืบทอดต่อกันมา
อกี ทั้งยังรวมถงึ ความเชื่อความคิด การกระทำ ค่านิยม ทศั คติ ศีลธรรมจริยธรรม จารตี วัฒนธรรม และ
การประกอบพิธีกรรมทีม่ มี าตัง้ แต่ยคุ สมยั อดีตสืบเน่อื งกนั มาเรอื่ ยๆ จนถึงยุคสมยั ปัจจบุ ัน

หากพูดถึงประเพณีท่ีได้รับอิทธิพลจากความเช่ือในเร่ืองลี้ลับหรืออำนาจเหนือมนุษย์ ก็มีเรื่อง
เล่าขานเป็นจำนวนมาก ซึ่งบางเรื่องที่เล่าขานสืบต่อกันมาก็มีเรื่องของพระพุทธเจ้าแฝงอยู่ในเร่ืองน้ัน
ด้วย หรือเร่ืองเกี่ยวกับฟ้าดินอากาศท่ีสามารถดลบันดาลตามคำขอของคนได้ก็มีเช่นกัน อาทิเช่น
ขอพลังเหนืออำนาจจากฟ้าให้ฝนตก หรือ ขอพลังเหนืออำนาจจากฟ้าให้ฝนหยุดตก เป็นต้น (ท้ังน้ี
ขึน้ อยู่กับความเชื่อส่วนบุคคล) และพจนานุกรมภาษาไทยฉบับราชบัณฑิตยสถานได้ให้นิยามของคำว่า
ประเพณขี องไทยไว้ว่า “ขนบธรรมเนยี มแบบแผน”

ประเพณีต่างๆ ในประเทศไทยหากแบ่งตามหลักอย่างเป็นทางการจะสามารถแบ่งออกเป็น
6 ภูมิภาค ประกอบด้วย ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนอื ภาคตะวันตก ภาคกลาง ภาคตะวันออก
และภาคใต้ แต่ส่วนใหญ่แล้วมักจะแบ่งกลุ่มตามลักษณะประเพณีวัฒนธรรมท่ีคล้ายกันแบบกว้างๆ
กลา่ วคอื มีการรวมภูมิภาคใหเ้ หลือเพียง 4 ภมู ภิ าค โดยจัดแบ่งดงั นี้

• ภาคเหนอื
• ภาคตะวันออกเฉยี งเหนือ
• ภาคกลาง : จะรวมภาคตะวนั ตกและภาคตะวนั ออกเขา้ ไปดว้ ย
• ภาคใต้
ตัวอย่างประเพณีสำคญั ของไทยในภาคเหนือ
• ประเพณที านขันข้าว
• ประเพณีปอยสา่ งลอง(งานบวชลกู แก้ว)
• ประเพณสี ลากภัต
• ประเพณียเ่ี ปง็
• ประเพณีอมุ้ พระดำนำ้
• ประเพณฟี อ้ นผปี ู่ยา่ เปน็ ตน้
ตัวอยา่ งประเพณีสำคญั ของไทยในภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื
• ประเพณแี ห่นางแมว
• ประเพณแี ห่ผีตาโขน
• ประเพณบี ญุ เบิกฟ้า
• ประเพณีบญุ ผะเหวด
• ประเพณแี ซนโฎนตา
• ประเพณีแหป่ ราสาทผ้ึง
• ประเพณบี ญุ บั้งไฟ
• ประเพณแี หเ่ ทยี นพรรษา

• ประเพณีไหลเรอื ไฟ
• ทอดผา้ ปา่ กลางนำ้ เป็นตน้
ตัวอย่างประเพณีสำคัญของไทยในภาคกลาง
• ประเพณีกวนขา้ วทิพย์
• ประเพณที ำขวัญขา้ ว
• ประเพณโี ยนบัว
• ประเพณีตักบาตรดอกไม้
• ประเพณีตกั บาตรเทโว
• ประเพณีกำฟ้า
• ประเพณีเผาเทยี นเล่นไฟ เปน็ ต้น
ตัวอย่างประเพณสี ำคญั ของไทยในภาคใต้
• ประเพณีกวนข้าวยาคู
• ประเพณใี ห้ทานไฟ
• ประเพณีสารทเดือนสิบ
• ประเพณแี ห่ผา้ ขึน้ ธาตุ
• ประเพณลี ากพระ
• ประเพณีอาบน้ำคนแก่
• ประเพณสี วดด้าน
• ประเพณแี หน่ างดาน
• ประเพณกี วนข้าวยาคู
• ประเพณียกขันหมากพระปฐม เปน็ ต้น

เราได้รวบรวมประเพณไี ทยเพื่อให้ทุกคนได้ศกึ ษาเบ้ืองตน้ แตท่ ัง้ หมดทก่ี ล่าวมาขา้ งตน้ เป็นเพียง
ตัวอยา่ งประเพณใี นประเทศไทยสว่ นน้อยเท่าน้นั ยงั มีประเพณตี า่ งๆ ของไทยทนี่ ่าสนใจให้คุณได้คน้ คว้า
ถงึ ประวัติความเป็นมา ความเชื่อส่วนบคุ คล ความลีล้ ับ ส่งผลให้ประเพณีไทยมีความน่าค้นหา น่าพิศวง
และน่าสนุกย่งิ ขน้ึ
ประเพณวี ัฒนธรรมไทยมอี ะไรบา้ ง

ขอยกตัวอย่างประวัติความเป็นมาของประเพณีในประเทศไทยแตล่ ะภูมิภาค เพ่ือสะท้อนใหเ้ ห็น
ถึงความเช่ือ ความศรัทธาของผู้คนในแต่ละภูมิภาคท่ีมีความแตกต่างกัน และได้สืบทอดการปฏิบัติ
ประเพณีนน้ั ๆ จากรุ่นส่รู นุ่

ประเพณอี ้มุ พระดำนำ้
ความเปน็ มาประเพณีอมุ้ พระดำนำ้ ของภาคเหนอื
เม่อื ราวประมาณ 400 ปีก่อน เหล่าชาวบา้ นไดอ้ อกหาปลาทแ่ี ม่น้ำป่าสกั ซึ่งเปน็ กิจวัตรท่ที ำเป็น

ประจำ ทุกวัน อยู่มาวันหนึ่งไม่มีชาวบ้านคนใดสามารถจับปลาได้เลยสักตัว หลังจากน้ันได้เกิด
เหตุการณ์ประหลาดขึ้น อยู่ดีๆ บริเวณน้ำท่ีมักจะไหลหลากกลับหยุดน่ิง ปรากฏขึ้นเป็นพรายน้ำผุด
ขน้ึ มาพร้อมกับพระพุทธรปู องค์หนึ่ง จากน้ันชาวบ้านจึงนำพะพุทธรูปน้ันไปประดิษฐานไวท้ ่ีวัดไตรภูมิ
บูชาให้เป็นพระพุทธรูปคู่บ้านคู่เมืองของจังหวดั เพชรบูรณ์ และได้มีการจัดประเพณีอุ้มพระดำน้ำน้ีขึ้น
ทกุ ปใี นวนั แรมสบิ ห้าค่ำเดือนสิบ เพอื่ เปน็ การบชู าสกั การะหนองนำ้ ใหม้ ีความอุดมสมบรู ณ์ และได้มกี าร
สบื เน่อื งการปฏบิ ตั ิประเพณนี ้จี นมาถงึ ปัจจบุ นั

ประเพณแี ห่นางแมว

ความเป็นมาประเพณีแห่นางแมวของภาคตะวันออกเฉยี งเหนอื

ด้วยความเชื่อที่ว่าสาเหตุที่ฝนไม่ตกมีหลายปัจจัยอาจเป็นเพราะ ฟ้าดินมีการเปล่ียนแปลง ,
ประชาชนไม่ปฏิบัติตามศีลธรรม หรือเจ้าเมืองหรอื ผู้ปกครองเมืองไมอ่ ยู่ในทศพิธราชธรรม ทำให้ฟา้ ดิน
ลงโทษส่งผลให้ฝนไม่ตกตามฤดูกาลหรือฝนไม่ตกเป็นระยะเวลาท่ียาวนาน ผืนดินแห้งแล้งทำการ
เพาะปลูกไม่ข้ึนเพราะขาดน้ำท่ีจะมาหล่อเล้ียงนาไร่ นาสวน ชาวบ้านจึงมีความคิดท่ีว่าแมวเป็นสัตว์ท่ี
กลวั น้ำ กลัวฝน แมวจะรอ้ งทันทีหากโดนน้ำ เลยนำแมวมาแห่เพ่อื แก้เคล็ด เพราะเชื่อว่าหากฝนตกแมว
จะร้องทันที จึงนำแมวมาแห่และสาดน้ำใส่ทำให้แมวร้องสุดเสียงหลังจากน้ัน 3-7 วันฝนจะตกตามคำ
ร้องขอ ก่อให้เกิดเป็นประเพณีแห่นางแมว แต่ในปัจจุบันมีเทคโนโลยีอย่างฝนเทียมทำให้ไม่ค่อยได้พบ
เห็นการประเพณแี หน่ างแมวในสังคมไทยสกั เท่าไหร่

ประเพณีทำขวญั ขา้ ว
ความเป็นมาประเพณีทำขวญั ข้าวของภาคกลาง
ถือเป็นพิธีกรรมท่ีชาวไร่ ชาวนาต่างมีความเช่ือท่ีว่า การบูชาแม่โพสพหรือทำพิธีกรรมทำขวัญ

ขา้ ว จะเป็น สิริมงคลให้กบั พน้ื ไร่ พ้ืนนาให้ความอุดมสมบูรณ์ เพาะปลูกงา่ ย มีผลผลิตท่ดี งี าม อกี ท้ังยัง
เช่ือวา่ แม่โพสพยังคอยคุ้มครองให้การทำไร่ ทำนาปราศจากโรคภัยจากศตั รูตา่ งๆ ไม่วา่ จะเปน็ แมลงหรือ
ภัยจากธรรมชาติอีกด้วย ประเพณีทำขวัญข้าวน้ียังถือเป็นประเพณีท่ีแสดงให้เห็นถึงความสำคัญของ
ชาวไร่ ชาวนา เปน็ ขวัญและกำลงั ใจใหม้ ีพลังกำลงั ในการเพาะปลกู ตอ่ ไป

ประเพณีกวนขา้ วยาคู
ความเป็นมาประเพณกี วนข้าวยาคูของภาคใต้
มีความเช่ือท่ีว่า ในพุทธประวัตินางสุชาดาได้ถวายข้าวมธุปายาสยาคูให้แก่พระพุทธเจ้า

หลังพระพุทธเจ้าเสวยก็ทรงบรรลุอภิสัมโพธิญาณ ชาวไทยจึงมีความเช่ือว่าข้าวยาคูเป็นอาหารทิพย์
ผู้ใด ได้กินจะมีสมองที่เป็นเลิศ สติปัญญาดี ขจัดโรคร้าย อายุยืนยาน อีกทั้งยังสมความปรารถนา
ในทุกๆ เรือ่ ง ท่หี วังอกี ด้วย

และนี่เป็นตัวอย่างประวัติความเป็นมาของประเพณีไทยต่างๆ ในแต่ละภูมิภาค จะเห็นได้ว่า
ประเพณีไทยนน้ั นอกจากการปฏบิ ัติท่ีสืบเนือ่ งกันมา ก็ยังมีความเชอ่ื ทีส่ ืบทอดจากรุ่นส่รู นุ่ ซง่ึ ความเช่ือ
ต่างๆ เป็นเพียงความเชอ่ื สว่ นบุคคลเพียงเท่าน้ัน ควรใช้วิจารณญาณในการอ่านข้อมูล แต่ประเพณีไทย
ท้ังหมดล้วนมีเจตนาที่ดีท่ีอยากให้คนรุ่นหลังได้ปฏิบัติตามและรักษาประเพณีที่ดีงามไปช่ัว รุ่นลูก
รุ่นหลาน

ข้อมลู อ้างองิ

https://www.pangpond.com/%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B9%8
0%E0%B8%9E%E0%B8%93%E0%B8%B5%E0%B9%84%E0%B8%97%E0%B8%A
2

คณะผ้จู ดั ทำ

ท่ีปรึกษา ผอ.กศน.อำเภอบ้านบงึ
นางสาวพวงสวุ รรณ์ พนั ธุ์มะม่วง ครชู ำนาญการพิเศษ
นางจันทนี ก่งิ ไทรงาม ครผู ู้ช่วย
นางสาวอศิ ราภรณ์ สิรธิ นศักด์ิ
บรรณารักษ์
ผู้รวบรวม / เรยี บเรยี ง
นางสาวสุชาดา เน่ืองจำนงค์

หอ้ งสมุดประชาชนอำเภอบา้ นบงึ
ศูนย์การศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั อำเภอบา้ นบงึ
สำนกั งานสง่ เสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยจงั หวดั ชลบรุ ี