บทที่ 3 นาฏศิลป์ไทย ม.ต้น

นางสาวพชั ราภรณ นามพันธ (ครูออ)
ครูผสู อน

นาฏศลิ ปเปนศิลปะแหง การละครฟอนรําและดนตรี อันมีคุณสมบัติตามคัมภีรนาฏะหรือ เรอ่ื งท่ี 1 ประวตั คิ วาม
นาฏยะ กําหนดวา ตอ งประกอบไปดวยศิลปะ 3 ประการ คือ การฟอ นราํ การดนตรี เปนมาและวิวัฒนาการ
และการขับรอง รวมเขาดวยกันซ่ึงท้ัง 3 สิ่งน้ีเปนอุปนิสัยของคนมาแตดึกดําบรรพ ของการแสดงนาฏศิลป
นาฏศิลปไทยมีท่ีมาและเกิดข้ึนจากสาเหตุตามแนวคิดตางๆ เชน เกิดจากความรูสึก ไทยประเภทตางๆ
กระทบกระเทือนทางอารมณ ไมวาจะอารมณแหงความสุขหรือความทุกขแลวสะทอน
ออกมาเปน ทาทางแบบธรรมชาติและประดิษฐข้ึนเปนทาทางลีลาการฟอนรําหรือเกิดจาก
ลัทธิความเช่อื ในการนบั ถอื สง่ิ ศกั ด์ิสิทธ์ิ เทพเจาโดยแสดงความเคารพบูชาดวยการเตนรํา
ขบั รอง ฟอนรําใหเกดิ ความพึงพอใจเปนตน

นอกจากน้ีนาฏศิลปไทยยังไดรับอิทธิพลแบบแผนตามแนวคิดจากตางชาติเขามา
ผสมผสานดวย เชน วัฒนธรรมอินเดียเก่ียวกับวัฒนกรรมที่เปนเร่ืองของเทพเจา
และตํานานการฟอ นรําโดยผานเขาสูประเทศไทยท้ังทางตรงและทางออมคือผานชนชาติ
ชวาและเขมรกอนท่ีจะนาํ มาปรับปรุงใหเปนรูปแบบตามเอกลักษณของไทย เชน ตัวอยาง
ของเทวรูปศิวะปางนาฏราช ที่สรางเปนทาการรายรําของพระอิศวร ซ่ึงมีท้ังหมด 108
ทา หรือ 108 กรณะ โดยทรงฟอนรําคร้ังแรกในโลก ณ ตําบลจิทรัมพรัม เมืองมัทราส
อนิ เดียใต ปจ จุบันอยูในรัฐทมิฬนาดูนับเปนคัมภีรสําหรับการฟอนรําแตงโดยพระภรตมุนี
เรยี กวา คมั ภรี ภ รตนาฏยศาสตร ถือเปนอิทธิพลสําคญั ตอ แบบแผนการสืบสาน
และการถา ยทอดนาฏศิลปข องไทยจนเกดิ ขน้ึ เปน เอกลักษณข องตนเองที่มีรูปแบบ
แบบแผนการเรียน การฝก หัด จารีต ขนบธรรมเนียม มาจนถงึ ปจจบุ ัน

ประเภทของนาฏศิลป เร่ืองที่ 1 ประวตั คิ วาม
เปนมาและวิวฒั นาการ
ระบํา ของการแสดงนาฏศลิ ป
ราํ ไทยประเภทตา งๆ
ฟอน/เซ้ิง(การแสดงพื้นบาน)
โขน
ละคร

ระบํา เรือ่ งท่ี 1 ประวัติความ
 ระบํา คอื ศลิ ปะของกํารรําท่ีแสดงพรอมกันเปน เปนมาและววิ ัฒนาการ
หมู ต้งั แต 2 คนขึ้นไป ของการแสดงนาฏศิลป
 ไมจ าํ เปน ตองดาํ เนินเรื่องเปน เรื่องราว ไทยประเภทตางๆ
 จดุ เดน ของระบาํ คอื

 ความสวยงามของทารํา
 ความสวยงามของการแปรแถว
 ความสวยงามของเคร่ืองแตงกาย
 ความไพเราะของเพลงรองและทํานองดนตรี
 ความเหมาะสมและความพรอมเพรียงของผแู สดง

ระบาํ เรอื่ งที่ 1 ประวัตคิ วาม
แบง เปน 2 ประเภท คอื เปนมาและววิ ฒั นาการ
ของการแสดงนาฏศลิ ป
ไทยประเภทตา งๆ

1. ระบําท่ีเปนแบบแผนดง้ั เดมิ หรือระบํามาตรฐาน

2. ระบําที่ประดิษฐข ้นึ ใหม

1. ระบาํ ที่เปนแบบแผนด้ังเดิมหรือระบาํ มาตรฐาน เรื่องท่ี 1 ประวัตคิ วาม
 เปนระบําทีม่ มี าแตโบราณ เปนมาและวิวัฒนาการ
 คือระบําทปี่ ระกอบดวยทารํา และบทรองตาม ของการแสดงนาฏศิลป
แบบนาฏศิลปไ ทย ไทยประเภทตา งๆ
 การแตงกายของระบํามาตรฐานสว นใหญ
จะแตง กายแบบ “ยืนเครอื่ ง” พระ - นาง
 ใชเ ปนมาตรฐานในการฝก หัดและการแสดง
 ระบาํ มาตรฐาน เชน
ระบาํ สีบ่ ท ระบาํ เทพบันเทงิ

ระบําดาวดงึ ส ระบําพรหมาสตร

ระบํากฤดาภนิ หิ าร

2. ระบาํ ทป่ี ระดิษฐข น้ึ ใหม เรอ่ื งท่ี 1 ประวัติความ
เปนมาและววิ ฒั นาการ
 ระบําท่ปี ระดษิ ฐขน้ึ ใหม เปน ระบาํ ทีป่ รบั ปรงุ จากระบาํ มาตรฐาน ของการแสดงนาฏศลิ ป
ไทยประเภทตางๆ
หรือประดิษฐข้ึนใหมเพ่ือใหเกิดความเหมาะสมกับเหตุการณโอกาสที่

นาํ ไปแสดง เพือ่ ใหเ หมาะสมกบั เนอื้ เรอ่ื งทแี่ สดงประกอบ

 ระบาํ ทีป่ ระดิษฐข ้ึนใหม เชน

ระบาํ มา ระบาํ นพรตั น

ระบําโบราณคดี

ราํ เรือ่ งท่ี 1 ประวตั ิความ
เปนมาและววิ ัฒนาการ
รํา หมายถึง ศิลปะของการรายรํา ที่แสดงคนเดียว ของการแสดงนาฏศลิ ป
หรือแสดงเปนคู เรียกวา “รําเด่ียว” และ “รําคู” ไทยประเภทตา งๆ
บางคร้ังมีการรําหลายคนซึ่งไมได จัดเขาอยูหน
ประเภทของระบํา เรียกวา “ราํ หมู”

 ราํ เด่ียว

การรําเดีย่ ว คอื การราํ ทใี่ ชผูแ สดงเพยี งคนเดยี ว
จดุ มงุ หมายในการราํ เด่ียวคือตอ งการอวดฝมือในการราํ
การราํ เดี่ยว เชน

ราํ พลายชมุ พล
รําฉุยฉายวันทอง
ราํ มโนห
ราํ บชู ายญั
รําฉยุ ฉายพราหมณ เปน ตน

 ราํ คู เรือ่ งท่ี 1 ประวัตคิ วาม
เปนมาและววิ ัฒนาการ
การรําคู คือ การรําท่ีใชผูแสดง 2 คน แสดงลีลาการราย ของการแสดงนาฏศิลป
ราํ ตามบทบาทของตัวเอง ไทยประเภทตา งๆ
กาํ รราํ คู เชน

พระลอตามไก
พระรามตามกวาง
หนุมานจบั นางสพุ รรณมัจฉา
เงาะ
รจนาเสยี่ งพวงมําลยั เปน ตน

 ราํ หมู เร่อื งที่ 1 ประวัตคิ วาม
รําหมู คอื การรําทีใ่ ชผ ูแ สดง มากกวา 2 คน เปนมาและววิ ัฒนาการ
การรําหมู เชน ของการแสดงนาฏศิลป
ไทยประเภทตางๆ
ราํ พดั
รําสนี วล
ญวนรํากระถาง
ราํ เชิญพระขวญั เปนตน

การแสดงพื้นเมือง เรื่องที่ 1 ประวัติความ
เปนศิลปะการแสดงที่เกิดขึ้นตามทองถิ่นตางๆ มักเลนกัน เปนมาและววิ ฒั นาการ
เพอ่ื ความสนกุ สนาน บนั เทิง ผอ นคลาย ความเหน็ดเหนือ่ ย ของการแสดงนาฏศลิ ป
ไทยประเภทตางๆ
แบงตามภูมิภาค คอื
ภาคใต
ภาคกลาง
ภาคเหนอื
ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
การแสดงพื้นเมือง แตละภาคมีลักษณะเฉพาะในการแสดง
ตา งกันขน้ึ อยูก บั ปจ จัยตา งๆเชน วิถีชีวิต คานิยม ความเช่ือ
สภาพภูมิศาสตร วัฒนธรรมประเพณี

 ภาคเหนอื เรื่องที่ 1 ประวัติความ
ลกั ษณะภูมปิ ระเทศเปน ภูเขา ตนน้ําลาํ ธาร เปนมาและวิวัฒนาการ
คนภาคเหนือมีจิตใจเยือกเย็น ออนโยน ลีลาทารําของการ ของการแสดงนาฏศลิ ป
แสดงพื้นเมืองภาคเหนือจะมีลีลาท่ีออนชอย พรอมเพรียง ไทยประเภทตางๆ
เคล่อื นไหวชาๆ เคร่ืองดนตรพี ้ืนเมือง เชน สะลอ ซงึ
การแสดงพนื้ เมอื งภาคเหนือ เชน ฟอ นเลบ็ ฟอนเงยี้ ว
ฟอนเทยี น ฟอ นสาวไหม เปน ตน
 ภาคกลาง มีลักษณะภมู ิประเทศเปน ท่รี าบลมุ
มีแมน ํ้าหลายสาย ประชาชนสวนใหญ มอี าชพี ทาํ นา
การแสดงพื้นเมืองจะเกี่ยวของกับสายนํ้าหรือการประกอบ
อาชพี เชน ลําตดั เพลงเรอื เพลงเกี่ยวขาว เตนกํารําเคียว
เปนตน

 ภาคตะวันออกเฉียงเหนอื เรื่องท่ี 1 ประวัตคิ วาม
เปนมาและวิวฒั นาการ
ลักษณะภูมิประเทศเปนท่ีราบสูง มีอากาศหนาวและรอนมาก ของการแสดงนาฏศิลป
ฤดูแลงกันดาร คนภาคตะวันออกเฉียงเหนือจะทําอะไรรวดเร็ว ไทยประเภทตางๆ
เรงรีบ ลีลาทารําจะมีจังหวะรวดเร็ว ลีลาการกาวเทาคลาย
การเตนแตนุมนวล โดยเขยงสน เทา ยกขาสงู เซง้ิ กระติบ
การแตง กายกจ็ ะนุงผาถงุ คร่งึ นอง หรือคลุมเขา เพ่ือใหสะดวก
ในการเตน

เครื่องดนตรีพ้นื เมือง เชน โปงลาํ ง แคน โหวด ไห ซอ
การแสดงพน้ื เมืองภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนือ เชน

- เซงิ้ สวิง
- เซง้ิ กระติบ
- เซิ้งโปงลําง
- เซ้ิงแหยไขมดแดง เปน ตน

 ภาคใต เรอื่ งที่ 1 ประวตั คิ วาม
มีดนิ แดนติดทะเลและตดิ กบั ประเทศมาเลเซีย เปนมาและววิ ฒั นาการ
ลกั ษณะของคนภาคใตมอี ุปนิสยั วองไว พดู เรว็ ของการแสดงนาฏศลิ ป
ดนตรีประกอบการแสดง เชน กลองแขก รํามะนา ปไหน ไทยประเภทตางๆ
ทบั โหมง ฉ่งิ ซอ ไวโอลิน แมนโดลิน กตี า
นาฏศิลปและดนตรีจะผสมผสานระหวางไทยและมลายู
เชน ซมั เปง รองเง็ง เปน ตน
การแสดงพ้ืนเมอื งภาคใต เชน

- ระบาํ รอนแร
- ระบาํ ตารีกปี ส
- ระบาํ ตารบี ุหงารําไป เปน ตน

 การแสดงโขน เรอื่ งท่ี 1 ประวตั คิ วาม
- มีมาตั้งแตส มยั กรงุ ศรอี ยธุ ยาแสดงเปนเรือ่ งราว เปนมาและวิวฒั นาการ
- แสดงเรือ่ งรามเกียรต์ิ การแสดงโขน เปนศลิ ปะของ ของการแสดงนาฏศลิ ป
การรํา การเตน มีกําเนิดและที่มาจากการละเลน 3 อยาง ไทยประเภทตางๆ
คือ การแสดงหนังใหญ การเลนชักนาคดึกดําบรรพ และ
การเลน กระบก่ี ระบอง
- แตงกายยืนเคร่ืองพระนาง มีศีรษะโขนสําหรับสวมใส
เวลาแสดง เพ่อื บอกลักษณะสําคญั ของตวั ละคร
- มีการพากย เจรจา ขับรอง ใชวงปพาทยบรรเลง
ประกอบการแสดง การแสดงโขนมี 5 ประเภท คอื
โขนกลางแปลง โขนนง่ั ราว โขนโรงหน โขนหนา จอ
และโขนฉาก

 การแสดงละคร เรอื่ งที่ 1 ประวตั คิ วาม
เปนการแสดงท่ีเปนเร่ืองราว การแสดงละครไทย แบง เปนมาและววิ ฒั นาการ
ออกเปน 3 ประเภท โดยยึดวธิ กี ารแสดงเปนสาํ คญั ไดดงั น้ี ของการแสดงนาฏศลิ ป
1. ละครราํ ใชศลิ ปะการ ราํ ดําเนินเรือ่ ง ไทยประเภทตางๆ

1.1 ละครรําแบบด้ังเดิม มีมาตั้งแตสมัยกรุงศรี
อยธุ ยา คือ ละครชาตรี ละครนอก และ ละครหน

1.2 ละครรําแบบปรับปรุง คือ ละครดึกดําบรรพ
ละครพันทาง และ ละครเสภา
2. ละครรอ ง ใชศ ิลปะการ ขับรอ ง ดําเนนิ เร่ือง คอื
ละครรองลวนๆ ละครรองสลบั พดู และ ละครสงั คีต
3. ละครพดู ใชศิลปะกาํ ร พูด ดาํ เนินเร่อื ง คอื
ละครพูดลวนๆ ละครพดู สลบั ลํา และ ละครพดู คาํ ฉันท

 ละครชาตรี เรือ่ งท่ี 1 ประวัตคิ วาม
- เปนละครรําทเี่ กา แกที่สุด และเปน ตนแบบของละครรําของไทย เปนมาและววิ ัฒนาการ
- มีผแู สดง 3 คน เปนชายลว น มตี วั นายโรง ตัวนาง และจําอวด ของการแสดงนาฏศลิ ป
- การแตง กายยนื เครือ่ งพระนาง ไทยประเภทตา งๆ
- ดนตรีใชวงปพาทยชาตรี
- นยิ มแสดงเรื่อง พระสธุ นมโนหรา และพระรถเสน
 ละครนอก
- มีมาตั้งแตส มยั กรุงศรีอยุธยา
- เปน ละครรําที่เนน ความสนกุ สนาน
- ดาํ เนนิ เรอ่ื งรวดเรว็ ตลกขบขัน หรอื เรยี กอกี อยางวา “ละครตลาด”
- ใชผ ชู ายแสดงลว น การแตง กายยนื เครื่อง พระนาง
- ดนตรีใชวงปพ าทย
- นิยมแสดงเร่ืองสังขทอง ไกรทอง พระอภยั มณี ฯลฯ
 ละครหน
- มกี ําเนิดหนสมยั กรุงศรีอยธุ ยา
- เปนละครรําที่เนน ศิลปะการรา ยราํ
- ยึดถือระเบยี บประเพณี ใชผูห ญิงแสดงลว น
- การแตง กายยืนเคร่ืองพระนาง
- ดนตรีนิยมใชว งปพ าทย
- แสดงเรอ่ื ง อเิ หนา รามเกียรติ์ และอุณรทุ

 ละครดึกดําบรรพ เรอ่ื งที่ 1 ประวัตคิ วาม
- มกี าํ เนดิ ในสมัยรัชกาลท่ี 5 เปนมาและววิ ัฒนาการ
- เปน ละครรําท่ปี รบั ปรุงขน้ึ ใหม ไดร บั แรงขับดาลใจมาจากการรองโอเปรา ของ ของการแสดงนาฏศลิ ป
ฝรั่ง ไทยประเภทตางๆ
- ผแู สดงรองเอง ราํ เอง ตองมคี ณุ สมบตั คิ อื รําสวย เสยี งไพเราะ รูปรางงาม
- ใชผ ูหญิงแสดงลวน การแตง กายยนื เคร่ืองพระนาง
- ดนตรีใชว งปพ าทยดกึ ดําบรรพ เพลงรอ งไมม ีคาํ วา “เม่อื น้นั ” “บัดน้ัน”
- นิยมแสดงเร่อื ง ยศเกตุ จันทกนิ รี ฯลฯ
 ละครพนั ทาง
- เปน ละครรําที่นําพงศาวดารของชาตอิ นื่ มาแสดง
- โดยผสมผสานทาราํ ของไทยกบั ทา ราํ ของชาตอิ ื่นๆเขาไวดวยกัน
- ใชผแู สดงชาย-หญงิ การแตงกายแตงตามเชอ้ื ชาตขิ องตวั ละคร
- ดนตรใี ชวงปพาทยและนําเคร่ืองดนตรตี า งชาติเขา มาผสม เชน เปง มางคอก
นยิ มแสดงเร่ือง ราชาธิราช สามกก พระลอ เปงมางคอก
 ละครเสภา
- เปน ละครท่ีใชก ารขับเสภาดาํ เนนิ เรื่อง กําเนิดมาจากการเลานิทาน
- ใชผูชาย-หญงิ แสดง
- การแตง กายตามเน้ือเรอื่ งและยคุ สมยั ของเรื่อง
- ดนตรีใชว งปพ าทย มีเครือ่ งประกอบจังหวะพิเศษ คือ กรบั เสภา
- นยิ มแสดงเร่อื ง ขุนช้ํางชุนแผน

 ละครรอ ง เรื่องที่ 1 ประวตั คิ วาม
- เปนละครที่ดาํ เนนิ เรื่องดว ยการรอ ง เปนมาและววิ ัฒนาการ
- ไดร ับอทิ ธิพลการแสดงมาจาก ตะวันตก ของการแสดงนาฏศิลป
- ละครรองแบงออกเปน 3 แบบ ละครรองลวนๆ ละครรองสลับพดู ละครสังคีต ไทยประเภทตางๆ
- ละครรองสลบั พดู เรือ่ ง สาวเครอื ฟา
 ละครรองลว น ๆ
- พระบาทสมเดจ็ ฯพระมงกุฎเกลา เจา อยูหัว ทรงเปนผูใหกําเนิด โดยเลียนแบบ
จากละครอุปรากรทเี่ รียกวา “โอเปอรเรตกิ ลิเบรตโต (Operatic Libretto)”
- ดาํ เนนิ เร่อื งดวยการรอ ง ไมม ีบทพูดแทรก
- ใชทาสามัญไมใ ชทา รํา ผแู สดงรอ งเองและอาจมลี ูกครู ับ
- เดิมผูแสดงใชผ หู ญงิ ลวน ยกเวน ตัวตลกอาจเปน ผชู าย ปจ จุบนั ใชผชู ายและ
ผูหญิงแสดง ดนตรีบรรเลงดวยวงปพ าทยไ มนวม
- เร่อื งท่แี สดง สาวติ รี บทพระราชนิพนธใ นรชั กาลที่ 6
 ละครรองสลบั พดู
- เปนละครที่สมเด็จพระเจา บรมวงศเธอ กรมพระนราธปิ ประพันธพ งศ เปนผูใ หก าํ เนิด
แสดงทโี่ รงละครปรีดาลัย ประชาชนท่ัวไป เรียกละครประเภทน้ีวา “ละครพระนราธิป
หรือละครปรีดาลัย” ดําเนินเร่ืองดวยการรอง มีการพูดแทรกบางแตเปนการพูดทวน
บทรองหรือแทรกใหตลกขบขัน ระยะแรกมีการใชทารําบาง แตตอมาใชทาสามัญชน
เดมิ ใชผูห ญงิ แสดงลว น แตปจ จบุ นั ใชช ายจริงหญงิ แท
- ดนตรบี รรเลงดว ยวงปพาทยไมนวม
- เรื่องท่ีแสดง สาวเครอื ฟา

 ละครสังคีต เรอื่ งท่ี 1 ประวัติความ
- ละครสังคีตเปนละครท่ี พระบาทสมเด็จฯพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว ทรงริเริ่มขึ้นโดย เปนมาและวิวฒั นาการ
ววิ ฒั นาการมาจากละครพดู สลบั ลาํ ของการแสดงนาฏศิลป
- ดาํ เนนิ เรือ่ งดวยการพูดและรอง บทพูดและบทรองมีความสาํ คญั เทากัน ตดั อยางใด ไทยประเภทตา งๆ
อยา งหน่งึ ออกไมไ ด เพราะจะทําใหเ นอ้ื เรอื่ งเสีย
- ลักษณะเดนของละครสังคีต คือ เพลงเพราะ ความพรอมเพรียงของการแสดงหมู ฉาก
และเครอ่ื งแตงกายงดงามตามสมัยนิยม เนอื้ เรอ่ื งสนุกสนาน มงุ ตลกขบขนั
- ใชผชู ายและหญงิ แสดง แตงกายตามสมยั นยิ มโดยใหสอดคลองกบั ฐานะของตัว
ละครในทอ งเรอื่ ง เรื่องทใี่ ชแ สดง ไดแ ก วัง่ ตี่ ววิ าหพระสมทุ ร หนามยอกเอาหนามบง
- ใชว งปพ าทยไมน วม ใชซ ออูส ีคลอไปกับเสียงรอง แสดงบนเวทีเปลีย่ นฉากตามทอ งเรอ่ื ง
 ละครพดู
- ผใู หกาํ เนิดละครพดู คอื พระบาทสมเด็จฯพระมงกฎุ เกลา เจาอยูห ัว ครั้งยงั ดํารง
พระราชอสิ รยิ ยศเปน สมเดจ็ พระบรมโอรสาธิราชเจาฟามหาวชิราวุธ สยามมงกุฎราชกุมาร
– ดาํ เนนิ เร่อื งดวยการพูด ใชทาทางอยางสามัญชน
- แสดงบนเวที มีการเปลี่ยนฉากตามทองเรื่อง แตงกายแบบสามัญชนสอดคลองตามเนื้อ
เรื่อง วงปพ าทยไ มนวม / วงดนตรสี ากล
- ละครพูดแบงออกเปน 3 ประเภทใหญ ๆ คือ

- ละครพูดลวน
- ละครพูดชวนหัว เชน ลามดี คดสี าํ คญั
- ละครชวนเศรํ้า เชน ตอนรบั ลูก ฟอกไมข าว
- ละครกินใจ เชน กุศโลบาย หมายนาํ้ บอ หนา
- ละครพดู แบบปลกุ ใจ เชน หัวใจนกั รบ เสียสละ

- ละครพดู สลับลาํ เร่อื งทใ่ี ชแสดง ชงิ นาง ปลอ ยแก
- ละครพูดคาํ ฉนั ท เรือ่ งท่ใี ชแสดง มทั นะพาธา

นาฏยศพั ท เรื่องท่ี 2 นาฏยศัพท
นาฏยศพั ท หมายถึง ศพั ทเ ฉพาะในทางนาฏศิลป ซ่ึงเปนภาษาท่ีใชเปน

สัญลักษณแ ละสอ่ื
ความหมายกันในวงการนาฏศิลปไทย
นาฏยศพั ท แบง ออกเปน 3 หมวด คือ
1. หมวดนามศัพท หมายถึง ทารําส่ือตางๆ ท่ีบอกอาการของ

ทา น้นั ๆ
- วง เชน วงบน วงกลาง
- จีบ เชน จบี หงาย จบี ควา่ํ จบี หลงั
- ทาเทา เชน ยกเทา ประเทา กระดก
2. หมวดกิริศพั ท คือ ศัพทท ่ีใชในการปฏิบัติอาการกิริยา

แบงออกเปนศพั ทเ สริมและศพั ทเ ส่ือม
- ศัพทเสริม หมายถึง ศัพทท่ีใชเสริมทวงทีใหถูกตอง

งดงาม เชน ทรงตวั สงมือ เจียง ลกั คอ กดไหล ถีบเขา เปน ตน
- ศัพทเสื่อม หมายถึง ศัพทท่ีใชเรียกทารําที่ไมถูกระดับ

มาตรฐาน เพอื่ ใหผ ูร าํ รูตวั และตองแกไขทวงทขี องตนใหเ ขา สูระดบั เชน
วงลา วงตัก วงลน ราํ เล้ือย ราํ ลน เปน ตน

3. หมวดนาฏยศัพทเบ็ดเตล็ด คือ ศัพทท่ีนอกเหนือจากนามศัพท เร่อื งที่ 2 นาฏยศัพท
กิริยาศัพท ซ่งึ จัดไวเ ปน หมวดเบ็ดเตล็ด มดี งั น้ี

เหล่ียม หมายถึง ระยะเขาท้ังสองขางแบะออก กวาง แคบ มาก
นอยสุดแตจะเปนทาของพระหรือนาง ยักษ ลิง เหลี่ยมท่ีกวางท่ีสุด คือ
เหลี่ยมยกั ษ

เดินมอื หมายถงึ อาการเคล่ือนไหวของแขนและมอื เพอื่ เชื่อมทา
แมท า หมายถึง ทา ราํ ตามแบบมาตรฐาน เชน แมบ ท
ขึ้นทา หมายถึง ทา ทป่ี ระดษิ ฐใ หส วยงาม แบงออกเปน

ขึ้นทา ใหญ มอี ยู 4 ทา คือ
(1) ทาพระส่หี นา แสดงความหมายเจริญรุง เรือง เปน ใหญ
(2) ทานภาพร แสดงความหมายเชนเดยี วกับพรหมสี่หนา
(3) ทา เฉิดฉนิ แสดงความหมายเกี่ยวกบั ความงาม
(4) ทา พิสมัยเรยี งหมอน มคี วามหมายเปน เกียรติยศ
ขึน้ ทานอ ย มอี ยหู ลายทา ตางกนั คือ
(1) ทา มอื หนง่ึ ต้ังวงบวั บาน อีกมือหนึง่ จีบหลงั
(2) ทา ยอดตอ งตอ งลม
(3) ทา ผาลาเพียงไหล
(4) ทา มือหน่งึ ตง้ั วงบน อกี มอื หนง่ึ ตั้งวงกลาง
(5) ทา เมขลาแปลง คอื มอื ขางทห่ี งายไมตองทําน้วิ ลอแกว

ภาษาทา หมายถงึ การแสดงกริ ยิ าทาทางเพื่อส่ือความหมายแทน เรื่องท่ี 2 นาฏยศัพท
คําพูด สวนมากใชใน

การแสดงนาฏศิลปแ ละการแสดงละครตางๆ ภาษาทา แบง เปน
3 ประเภท ดงั นี้

1. ทา ทางทใ่ี ชแทนคาํ พดู เชน ไป มา เรยี ก ปฏิเสธ
2. ทา ทางท่ใี ชแ ทนอารมณภ ายใน เชน รัก โกรธ ดใี จ เสียใจ
3. ทา แสดงกิรยิ าอาการหรอื อิรยิ าบถ เชน ยนื เดนิ น่งั
การรายรําทาตางๆ นํามาประกอบบทรองเพลงดนตรี โดยมุงถึง
ความสงางามของลลี าทารํา และจาํ เปน ตองอาศยั ความงามทางศิลปะ
เขาชวย วธิ ีการใชทา ทางประกอบบทเรียน บทพากย และเพลงดนตรี
พันทางนาฏศิลปเรยี กวา การตีบท หรือการรําบท

ประวตั ิรําวงมาตรฐาน เรื่องที่ 3 ราํ วงมาตรฐาน

รําวงมาตรฐาน เปนการแสดงมาจากรําโทน เปนการละเลนพื้นบาน
อยางหน่ึงของชาวไทยที่บงบอกถึงความสนุกสนาน ซ่ึงแตเดิมรําโทนก็เลน
กันเปนวง จึงเรียกวา “ราํ วง”แตเ ดิมไมม คี ําวา“มาตรฐาน” จะเรยี กกนั วา
รําวงเทา นั้น

ตอมาราวสงครามโลกคร้ังท่ี 2 ไดมีการปรับปรุงการเลนรําโทนให
งดงามตามแบบของกรมศิลปากร ท้ังการรองและการรายรําใหมีความ
งดงามเปน แบบฉบบั กลางๆ ท่ีจะรอ งเลน ไดท ่วั ไปในทุกภาค และเปลี่ยนจาก
การเรียกวา รําโทน เปน รําวง เพราะประการท่ีหนึ่งเครื่องดนตรีที่ใชมี
มากกวา ฉ่ิง กรับ และโทน เพ่ือเพ่ิมความสนุกสนาน และความไพเราะให
ถูกหลักทั้งไทยและสากลประการท่ีสอง แตเดิมรําโทนก็เลนกันเปนวงการ
เปล่ียนจากรําโทนเปนรําวง ก็ยังคงรูปลักษณเดิมไวสวนที่พัฒนาคือทารํา
จัดใหเ ปน ทาราํ ไทยพน้ื ฐานอยา งงา ยๆ สูโลกสากล เรียนรูงายเปนเร็ว สนุก
และเปนแบบฉบับของไทยโดยแท ทางดานเนื้อรองไดพัฒนาในทํานอง
สรางสรรค รําวงที่พัฒนาแลวน้ีเรียกวา รําวงมาตรฐาน เน้ือเพลงในรําวง
มาตรฐานมีท้ังหมด 10 เพลง แตละเพลงจะบอกทารํา (จากแมบท) ไวให
พรอ มปฏบิ ตั ิ

ช่อื เพลงรําวงมาตรฐานและทา รํา เรอื่ งที่ 3 รําวงมาตรฐาน

ชอ่ื เพลง ทาราํ

1. งามแสงเดอื น 1. สอดสรอยมาลา

2. ชาวไทย 2. ชักแปง ผัดหนา

3. ราํ มาซิมาราํ 3. รําสา ย

4. คืนเดือนหงาย 4. สอดสรอ ยมาลาแปลง

5. ดวงจันทรวนั เพญ็ 5. แขกเตา เขารัง

6. ดอกไมข องชาติ 6. รําย่ัว

7. หญิงไทยใจงาม 7. พรหมสีห่ นา, ยูงฟอนหาง

8. ดวงจันทรข วญั ฟา 8. ชางประสานงา, จันทรทรงกลดแปลง

9. ยอดชายใจหาญ 9. (หญิง) ชะนรี า ยไม (ชาย) จอเพลิงกาฬ

10. บูชานักรบ 10. เท่ียวแรก (หญิง) ขดั จางนาง

(ชาย) จันทรทรงกลด

เทย่ี วสอง (หญิง) ลอแกว

เพลงรําวงมาตรฐาน (ชาย) ขอแกว

1. เพลงงานแสงเดอื น รําทา สอดสรอ ยมาลา
งามแสงเดือนมาเยอื นสองหลา งามใบหนา เม่อื อยวู งรํา (2 เท่ียว)
เราเลนเพอ่ื สนกุ เปลอ้ื งทกุ ขว ายระกาํ
ขอใหเ ลนฟอนราํ เพอ่ื สามัคคี เอย.
Link: https://www.youtube.com/watch?v=YG7LoZd9mWs

2. เพลงชาวไทย รําทา ชกั แปงผัดหนา เรื่องท่ี 3 รําวงมาตรฐาน

ชาวไทยเจาเอย ขออยาละเลยในการทําหนาที่
การทเ่ี ราไดเ ลน สนุก เปลอื้ งทุกขสบายอยา งนี้
เพราะชาติเราไดเสรี มเี อกราชสมบูรณ
เราจึงควรชวยชาติ ใหเกงกาจเจดิ จาํ รูญ
เพ่อื ความสขุ เพมิ่ พนู ของชาวไทยเรา เอย.
Link: https://www.youtube.com/watch?v=1OAGOD96hoo
3. เพลงราํ ซิมาราํ ราํ ทา ราํ สา ย
ราํ มาซมิ าราํ เริงระบํากันใหสนกุ
ยามงานเราทาํ งานจรงิ จรงิ ไมล ะไมทง้ิ จะเกดิ เข็ญขกุ
ถึงยามวางเราจงึ รําเลน ตามเชงิ เชน เพอื่ ใหสรา งทุกข
ตามเยยี่ มอยางตามยคุ เลน สนกุ อยา งวัฒนธรรม
เลนอะไรใหมีระเบียบ ใหงามใหเรยี บจงึ จะคมขาํ
มาซิมาเจาเอยมาฟอ นรํา มาเลน ระบําของไทยเรา เอย.
Link: https://www.youtube.com/watch?v=OUIB_dZwPTo
4. เพลงคืนเดือนหงาย ราํ ทา สอดสรอ ยมาลาแปลง
ยามกลางคนื เดอื นหงาย เย็นพระพายโบกพลิว้ ปลวิ มา
เย็นอะไรก็ไมเย็นจติ เทา เย็นผูกมิตรไมเ บือ่ ระอา
เยน็ รมธงไทยปกไทยทัว่ หลา เยน็ ยงิ่ นา้ํ ฟามาประพรม เอย.
Link: https://www.youtube.com/watch?v=mk37wacJa6w

แนวทางในการอนรุ กั ษน าฏศลิ ปไทย เรื่องที่ 4
การอนรุ กั ษน าฏศลิ ปไทย
1. การอนุรักษรูปแบบ หมายถึง การรักษาใหคงรูปดังเดิม เชน เพลงพ้ืนบานก็ตองรักษา
ขั้นตอนการรอง ทํานอง การแตงกาย ทารํา ฯลฯ หรือหากจะผลิตขึ้นใหมก็ใหรักษารูป
แบบเดมิ ไว
2. การอนุรักษเนื้อหา หมายถึง การรักษาในดานเน้ือหาประโยชนคุณคาดวยวิธีการผลิต
การรวบรวมขอมูลเพ่ือการศึกษา เชน เอกสาร และสื่อสารสนเทศตางๆ การอนุรักษทั้ง 2
แบบน้ี หากไมมีการสืบทอดและสงเสริม กค็ งไวประโยชนใ นท่ีนี้ จะขอนําเสนอแนวทางในการ
สง เสริมเพ่อื อนุรกั ษน าฏศลิ ปไทย ดังนี้

1. จัดการศึกษาเฉพาะทาง สงเสริมใหมีสถาบันการศึกษาดานนาฏศิลปจัดการเรียน
การสอน เพ่อื สบื ทอดงานศิลปะดา นนาฏศลิ ป เชน วิทยาลัยนาฏศิลป สถาบันเอกชน องคกร
ของรัฐบางแหง ฯลฯ

2. จดั การเรียนการสอนในขั้นพ้ืนฐาน โดยนําวิชานาฏศิลปจัดเขาในหลักสูตรและเขาสู
ระบบการเรียนการสอนทุกระดับ ตามระบบที่ควรจะใหเยาวชนไดรับรูเปนข้ันตอนต้ังแต
อนุบาล ประถม มัธยมศึกษา และอุดมศึกษา ตลอดจนสถาบันการศึกษาทุกระดับ จัด
รวบรวมขอ มูลตางๆ เพ่ือประโยชนต อ การศกึ ษาคนควา และบรกิ ารแกชุมชนไดด วย
3. มกี ารประชาสมั พนั ธใ นรปู แบบสื่อโฆษณาตางๆ ทั้งวิทยุ โทรทัศน และหนังสือพิมพ โดย
นําศิลปวฒั นธรรมดา นนาฏศลิ ปเ ขามาเก่ียวของเพ่ือเปนการสรางบทบาทของความเปนไทย
ใหเปนที่รูจ กั
4. จัดเผยแพร ศลิ ปวฒั นธรรม ในรูปแบบการแสดงนาฏศลิ ปแ กห นวยงานรฐั และเอกชน
โดยท่ัวไปทง้ั ภายในประเทศและตา งประเทศ
5. สงเสริมและปลูกฝงมรดกทางศิลปวัฒนธรรมภายในครอบครัว ใหรูซึ้งถึงความเปนไทย
และอนรุ กั ษร ักษาเอกลักษณไ ทย

เนอ้ื หาวชิ าศิลปศึกษา

ระดับช้ัน ม.ตน ทช21003

เร่อื งนาฏศลิ ปไ ทย

บทที่ 3 นาฏศิลปไทย บทที่ 3 นาฏศิลปไทย
- ความเปน มาของนาฏศลิ ปไ ทย - ประวัตนิ าฏศลิ ปไทย

บทท่ี 3 นาฏศลิ ปไทย บทที่ 3 นาฏศลิ ปไทย
- ประเภทของนาฏศิลปไ ทย - ราํ วงมาตรฐาน

กิจกรรมทา ยบทเรยี น
วิชาศิลปศึกษา ทช21003

เร่ืองนาฏศิลปไ ทย

แบบฝกหัดทา ยบทที่ 3
เรอ่ื ง "นาฏศลิ ปไทย" ม.ตน

แบบทดสอบทายบทท่ี 3
เรื่อง "นาฏศิลปไทย" ม.ตน