ประวัติและความสำคัญของวันมาฆบูชา

กจิ กรรมสง่ เสรมิ การอา่ นออนไลน์

เรื่อง ประวตั แิ ละความสำคญั ของวันมาฆบชู า

ห้องสมุดประชาชนอำเภอบา้ นบงึ
ศูนย์การศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัยอำเภอบ้านบงึ
สำนกั งานสง่ เสริมการศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัยจังหวดั ชลบรุ ี

วันมาฆบูชา

ความเปน็ มา

วันมาฆบูชา ตรงกับวันเพ็ญเดือนมาฆะ (ขึ้น 15 ค่ำ เดือน 3) เป็นวันที่เกิดเหตุการณ์สำคัญทาง
พระพุทธศาสนา ในวันนั้นนอกจากเป็นวันเพ็ญเดือนมาฆะแล้ว ยังเป็นวันที่พระสงฆ์ จำนวน 1,250 รูป มาเข้า
เฝ้าพระพุทธเจ้าพร้อมกันโดยมิได้นัดหมาย พระสงฆ์เหล่านั้นล้วนเป็นเอหิภิกขุ คือ ได้รับการอุปสมบทจาก
พระพทุ ธเจา้ และลว้ นเป็นพระอรหนั ต์ผู้ไดอ้ ภญิ ญา ในโอกาสนี้พระพุทธเจ้าทรงแสดงโอวาทปาตโิ มกข์ เหตุการณ์
นี้เกิดขึ้นขณะที่พระพุทธเจ้าทรงประทับอยู่ ณ วัดเวฬุวัน กรุงราชคฤห์ ก่อนเข้าพรรษาที่ 2 (หลังจากตรัสรู้
9 เดอื น) สว่ นในประเทศไทยนั้น พิธีบชู าเนอ่ื งในวนั มาฆบชู าเรม่ิ มเี ปน็ ครง้ั แรกในรัชสมัยพระบาทสมเดจ็ พระจอม
เกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ พระองค์ทรงนำพิธีบูชาเนื่องในวันมาฆบูชาไปประกอบใน
สถานที่อืน่ ๆ นอกพระบรมมหาราชวัง ในคราวเสด็จประพาสต้น เช่น บางปะอิน พระพุทธบาท พระปฐมเจดยี ์
พระแท่นดงรัง เป็นต้น ประชาชนได้นำเอาพิธีบูชาเนื่องในวันมาฆบูชาไปปฏิบัติกันอย่างกว้างขวางและสืบมา
จนถงึ ปจั จบุ นั

ความสำคัญ

วนั มาฆบูชา มีความสำคัญในฐานะเปน็ วนั ที่พระพทุ ธเจา้ ทรงแสดงโอวาทปาติโมกข์ไวเ้ ปน็ หลกั พิจารณา
และปฏิบัตขิ องพระสาวกในการดำเนนิ ชวี ิตและเผยแผ่พระพทุ ธศาสนา

ปาตโิ มกข์ ตามรูปศัพท์ มคี วามหมาย ทำผ้รู กั ษาใหพ้ ้นจากกเิ ลสและทุกข์ แบง่ ออกเปน็ อาณาปาตโิ มกข์
กับโอวาทปาตโิ มกข์ ในทีน่ จ้ี ะกลา่ วเฉพาะโอวาทปาติโมกข์

โอวาทปาตโิ มกข์ คือ โอวาทหรอื คำแนะนำสั่งสอนท่ไี มม่ กี ารปรบั โทษประกอบด้วย การกำหนด
เป้าหมายสูงสุดของพระพุทธศาสนา อธิบายความหมายของสมณะและบรรพชิต หน้าทท่ี ี่จะพึงทำและวธิ กี าร
ดำเนนิ ชีวติ ของสมณะและบรรพชติ

ดงั นัน้ โอวาทปาติโมกข์ จึงชี้ชัดถงึ ความเป็นสมณะและบรรพชิตในพระพุทธศาสนาท่ีแตกตา่ งจาก
ศาสนาอ่ืน อันเป็นรากฐานที่ทำให้พระพุทธศาสนาม่นั คงอยมู่ าจนถึงปัจจุบนั

แนวทางการปฏบิ ัติสำหรับพทุ ธศาสนา
1. ให้ทาน ถวายภัตตาหารแด่พระภิกษุสามเณรในชว่ งเชา้ หรือเพล บรจิ าคทรัพย์ชว่ ยเหลอื เกอื้ กูล

ผยู้ ากไร้และบำเพญ็ สาธารณประโยชน์
2. รักษาศีล สำรวมระวงั กายและวาจาด้วยการรกั ษาศีล 5 หรือ ศีล 8 พร้อมท้ังบำเพญ็ เบญจธรรม

สนบั สนุน

3. เจริญภาวนา บำเพ็ญภาวนาด้วยการไหวพ้ ระสวดมนต์และปฏบิ ัติสมาธแิ ละวปิ สั สนาตามแนว
สตปิ ัฏฐาน 4

4. เวียนเทยี น การเวียนเทียนเป็นการบูชาพระรตั นตรยั ด้วยอามิสบชู าและปฏบิ ัติบชู าในการนคี้ วร
แต่งกายใหส้ ุภาพเพ่ือเป็นการบูชาพระรตั นตรัย

วนั มาฆบชู า คอื วนั อะไร
มาฆบูชา มาจากคำว่า มาฆปูรณมีบชู า แปลว่าการบชู าในคืนวนั เพญ็ กลางเดอื นมาฆตามปฏิทนิ อนิ เดยี

ซ่งึ ตรงกบั เดอื น 3 ในช่วงเดือนกุมภาพันธ์-มนี าคม ตามปฏทิ ินจนั ทรคตขิ องไทย และในปี 2565 นี้ วนั มาฆบชู า
ตรงกับวนั ที่ 16 กุมภาพันธ์ 2565
ความสำคัญของวันมาฆบูชา

วนั มาฆบูชาเกดิ เหตกุ ารณ์สำคัญทางพุทธศาสนาหลายอย่าง เรยี กวา่ จาตรุ งคสนั นิบาต คือมีเหตุ
อัศจรรย์เกิดข้นึ พรอ้ มกัน 4 ประการ ทั้งยงั เปน็ วันท่ีพระพทุ ธเจา้ แสดงโอวาทปาตโิ มกข์ ซึง่ กลายมาเป็นหวั ใจ
ของพระพทุ ธศาสนาอีกดว้ ย

จาตุรงคสนั นบิ าต คอื อะไร
จาตรุ งคสนั นิบาต แปลความหมายได้วา่ การประชุมพรอ้ มกันดว้ ยองค์ 4 เขา้ ใจง่าย ๆ วา่ มีเหตุอัศจรรย์

เกิดขึน้ พรอ้ มกัน 4 ประการ ได้แก่
1. เปน็ วนั ทพ่ี ระสงฆ์มาประชุมพร้อมกนั 1,250 รปู โดยมิได้นัดหมาย
2. พระสงฆท์ ี่มาประชุมลว้ นเป็นพระสงฆท์ ีไ่ ด้รบั การอปุ สมบทโดยพระพุทธเจ้า เรียกว่า “เอหิภกิ ขุ

สมั ปทา”
3. พระสงฆ์ทม่ี าประชุมทุกองค์ เป็นพระสงฆท์ ่บี รรลุเป็นพระอรหันตแ์ ลว้ ท้ังสนิ้
4. ในวันนี้ยงั เป็นวนั ท่ีพระจันทรเ์ ตม็ ดวงกำลงั เสวยมาฆฤกษอ์ กี ดว้ ย

โอวาทปาตโิ มกข์ คืออะไร
นอกจากเหตุการณ์สำคัญอย่างการเกิดจาตุรงคสันนิบาตแล้ว ในวันมาฆบูชายังเป็นวันที่พระพุทธเจ้า

แสดงโอวาทปาติโมกข์แก่พระสงฆ์ที่มาประชุมกันอีกด้วย โดยโอวาทปาติโมกข์ เรียกว่าเป็น หัวใจหลักของ
พระพทุ ธศาสนา หลกั ธรรมประกอบด้วย หลักการ 3 อุดมการณ์ 4 วธิ ีการ 6 ดังน้ี

หลกั การ 3
1. การไมท่ ำบาปทงั้ ปวง ได้แกก่ ารงดเวน้ การลด ละเลิก ทำบาปทัง้ ปวง ซง่ึ ได้แก่ อกศุ ลกรรมบถ 10

ทางแหง่ ความชั่ว มีสบิ ประการ อนั เป็น
ความชว่ั ทางกาย ทางวาจา และทางใจ ความช่วั ทางกาย ไดแ้ ก่ การฆ่าสัตว์ การลกั ทรพั ย์

การประพฤติผดิ ในกาม

ความชัว่ ทางวาจา ได้แก่ การพูดเท็จ การพดู สอ่ เสียด การพูดเพ้อเจ้อ
ความช่วั ทางใจ ได้แก่ การอยากไดส้ มบัตขิ องผ้อู ่ืน การผูกพยาบาท และความเห็นผิดจากทำนอง
คลองธรรม
2. การทำกุศลใหถ้ ึงพร้อม ไดแ้ ก่ การทำความดีทกุ อย่างซงึ่ ไดแ้ ก่ กุศลกรรมบถ 10 เปน็ แบบของการ
ทำความดีมี 10 อย่าง อนั เปน็ ความดีทางกาย ทางวาจาและทางใจ
ความดีทางกาย ได้แก่ การไมฆ่ า่ สตั ว์ ไมท่ ำร้ายเบียดเบียนผ้อู ื่นมีแต่ชว่ ยเหลอื เกอ้ื กลู กนั การไม่ถอื เอาสิง่ ของท่ี
เจา้ ของเขาไมไ่ ด้ให้ มาเป็นของตน มีความเอ้อื เฟอ้ื เผอ่ื แผ่ และการไม่ประพฤติผดิ ในกาม
การทำความดที างวาจา ได้แก่ การไม่พดู เท็จ ไม่พูดส่อเสียด ไม่พดู คำหยาบ และไม่พูดเพอ้ เจ้อพูดแต่คำจรงิ
พูดคำอ่อนหวานพดู คำให้เกดิ ความสามัคคีและพูดถูกกาลเทศะ
การทำความดที างใจ ได้แก่ การไมโ่ ลภอยากไดข้ องของผ้อู ่นื มีแตค่ ิดเสยี สละ การไม่ผกู อาฆาตพยาบาทมีแต่คิด
เมตตาและ ปราถนาดีและมีความเห็นความรู้ความเขา้ ใจท่ีถูกต้อง ตามทำนองคลองธรรม เชน่ เหน็ วา่ ทำดีไดด้ ี
ทำช่ัวได้ช่ัว
3. การทำจติ ใหผ้ ่องใส ไดแ้ ก่ การทำจิตของตนใหผ้ ่องใส ปราศจากนวรณ์ซ่งึ เปน็ เคร่ืองขดั ขวางจติ ไม่ให้
เขา้ ถึงความสงบ มี 5 ประการ ได้แก่
1. ความพอใจในกาม (กามฉนั ทะ)
2. ความอาฆาตพยาบาท (พยาบาท)
3. ความหดหู่ท้อแท้ ง่วงเหงาหาวนอน (ถีนะมิทธะ)
4. ความฟุง้ ซา่ น รำคาญ (อุทธัจจะกุกกุจจะ)
5. ความลังเลสงสยั (วกิ จิ ฉา) เชน่ สงสยั ในการทำความดคี วามช่วั วา่ มผี ลจรงิ หรอื ไม่ วธิ ีการทำจิตให้
ปฏบิ ัติสมถะผอ่ งใส ทแ่ี ท้จริงเกดิ ขนึ้ จากการละบาปทง้ั ปวง ดว้ ยการถอื ศืลและบำเพ็ญกุศล ให้ถึงพร้อมด้วยการ
และวิปัสสนา จนได้บรรลอุ รหตั ผล อันเป็นความผ่องใสที่แท้จรงิ

อดุ มการณ์ 4
1. ความอดทน ไดแ้ ก่ ความอดกลนั้ ไม่ทำบาปทงั้ ทางกาย วาจา ใจ
2. ความไมเ่ บยี ดเบยี น ไดแ้ ก่ การงดเว้นจากการทำร้าย รบกวน หรอื เบยี ดเบียนผูอ้ ื่น
3. ความสงบ ได้แก่ ปฏิบัตติ นให้สงบทงั้ ทางกาย ทางวาจา และทางใจ
4. นพิ พาน ไดแ้ ก่ การดับทุกข์ ซง่ึ เปน็ เป้าหมายสูงสดุ ในพระพุทธศาสนาเกิดขน้ึ ได้จาการดำเนินชวี ิตตาม

มรรคมีองค์ 8

วธิ ีการ 6
1. ไมว่ า่ ร้าย ได้แก่ ไมก่ ล่าวใหร้ ้ายหรอื กล่าวโจมตีใคร
2. ไมท่ ำร้าย ได้แก่ ไม่เบยี ดเบยี นผอู้ ่นื

3. สำรวมในปาตโิ มกข์ ไดแ้ ก่ ความเคารพระเบียบวินัย กฎกติกา กฎหมาย รวมทงั้ ขนบธรรมเนยี ม
ประเพณอี ันดขี องสงั คม

4. รู้จักประมาณ ได้แก่ รูจ้ ักความพอดีในการบรโิ ภคอาหารหรือการใช้สอยส่ิงตา่ ง ๆ
5. อยใู่ นสถานที่ที่สงดั ได้แก่ อยู่ในสถานที่สงบมสี ่ิงแวดล้อมท่เี หมาะสม
6. ฝกึ หัดจิตใจใหส้ งบ ได้แก่ฝกึ หดั ชำระจิตให้สงบมีสุขภาพคุณภาพและประสทิ ธิภาพท่ดี ี
วนั มาฆบชู าเป็นวันสำคัญทางศาสนาของไทย ซงึ่ ถกู กำหนดให้เป็นวนั หยุดราชการเพอ่ื ให้ประชาชนได้
รำลึกความสำคัญและประกอบพิธที างศาสนาเพื่อบชู าพระรตั นตรยั

6 สิง่ ทีช่ าวพุทธควรทำในวนั มาฆบชู า 2565 เพื่อเสริมสริ ิมงคลใหช้ วี ิตวนั มาฆบชู า

ทำบญุ ตกั บาตร
การทำบุญตักบาตรในวนั มาฆบูชา นิยมทำกันในชว่ งเชา้ มีทั้งคนที่ออกไปตักบาตรพระด้วยอาหารคาว

หวาน หรือนำของไปทำบุญ และถวายสังฆทานที่วัด แต่ไม่ว่าจะทำบุญแบบไหน ก็ขอให้ชาวพุทธเลือกอาหาร
ตักบาตรทีป่ รงุ สดใหม่ ไมค่ า้ งคนื และเลือกของทำบญุ ทีไ่ ดค้ ณุ ภาพและสามารถนำไปใชป้ ระโยชนไ์ ด้จรงิ

ฟงั ธรรม
ใครทช่ี อบฟังเทศนฟ์ ังธรรมอยูแ่ ล้ว เค้าว่ากนั ว่าถา้ ฟงั ธรรมในวนั มาฆบูชาจะยิ่งชว่ ยเสริมสิริมงคล และได้

บุญหนัก ซึ่งกิจกรรมนี้ไม่จำเป็นต้องไปฟังที่วัด อยู่บ้านก็สามารถฟังธรรมได้ผ่านทางทีวี หรือคลิปในยูทูป
หากต้งั ใจฟงั ตงั้ จิตใหส้ งบและนำไปปฏิบัตติ ามกร็ ับรองว่าได้บญุ แนน่ อน

เวียนเทียน

เวียนเทียนเป็นกิจกรรมสำคัญในวันมาฆบูชา โดยจะเริ่มเดินเวียนเทียนรอบโบสถ์กันในช่วง 20.00 น.
หรอื สองท่มุ เปน็ ต้นไป

ถือศีล
ชาวพุทธคนไหนที่ตั้งใจว่าปีนี้จะเริ่มถือศีล โอกาสของคุณมาถึงแล้ว ลองใช้วันมาฆบูชาเป็นจุดเริ่มต้น

การถอื ศีล ซง่ึ สามารถทำไดท้ ั้ง ถือศลี 5 และศีล 8 ปฏิบัติอยา่ งเคร่งครัด ถือเปน็ เร่อื งงา่ ย ๆ ที่ทำแล้วไดบ้ ุญเตม็

น่งั สมาธิ
การนั่งสมาธิเป็นอีกหนึ่งกิจกรรมที่ทำง่าย และทำที่ไหนก็ได้ แต่ถ้าทำสมาธิที่บ้าน ก็แนะนำให้เลือก

สถานที่ที่สงบ อย่างห้องพระ ห้องทำงานส่วนตัวหรือห้องนอน เพื่อให้จิตใจสงบ ไม่มีสิ่งรบกวน การทำสมาธิ
จะช่วยให้สมองปลอดโปร่ง ร่างกายรู้สึกผ่อนคลาย ทั้งยังลดความเครียดลงได้ เหมาะสำหรับเป็นกิจกรรมทำ
ทกุ วนั ไม่เฉพาะวันมาฆบูชา

ข้อมลู อา้ งอิง

https://www.m-culture.go.th/phatthalung/ewt_news.php?nid=2747&filename=index
https://www.officemate.co.th/blog/makha-bucha-day/
https://www.sanook.com/campus/910849/

คณะผจู้ ัดทำ

ท่ีปรึกษา ผอ.กศน.อำเภอบา้ นบงึ
นางสาวพวงสุวรรณ์ พันธุ์มะม่วง ครูชำนาญการพิเศษ
นางจันทนี กงิ่ ไทรงาม ครูผชู้ ่วย
นางสาวอิศราภรณ์ สิรธิ นศักดิ์

ผู้รวบรวม / เรยี บเรยี ง บรรณารักษ์
นางสาวสุชาดา เนือ่ งจำนงค์

หอ้ งสมุดประชาชนอำเภอบา้ นบึง
ศูนยก์ ารศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอำเภอบา้ นบงึ
สำนกั งานสง่ เสริมการศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั จังหวัดชลบรุ ี