๒๒๙
คร้นั ทําไป ๆ ผลสุดทายตองยอมกราบทานโดยหลกั ธรรมชาติ ปราศจากเงื่อนไข
ใด ๆ ทง้ั สิ้น คาํ ทก่ี ลา วนท้ี ุกทา นโปรดรับทราบไว เพราะตางทานตางจะเดนิ ไปในทาง
สงบสายเดียวกัน ปญญาขัน้ นีค้ วรจะเรยี กวา ปญ ญาธรรมจักร เพราะหมนุ รอบตวั ทั้งวนั
ทง้ั คนื และเปนข้นั ฟง ธรรมเทศนาในหลกั ธรรมชาติ ไมมีเวลาหยุดยั้งระหวา งจิตกับ
อารมณ จิตกบั อารมณก็ดี สติกับปญ ญาก็ดี ทําหนาทีต่ อกันโดยติดตอ ไมขาดวรรคขาด
ตอน เหมอื นลกู โซท ่ีเกย่ี วโยงกนั เปนลาํ ดบั
เพราะฉะนัน้ ผบู ําเพ็ญมาถึงขนั้ น้ี ถา ไมม ผี แู นะนําใหรูตวั ไวกอน อาจจะตาํ หนิ
สมาธทิ ่ีเคยใหค ณุ แกต นมา วาสมาธนิ อนสงบนง่ิ อยเู ฉย ๆ ไมทาํ งาน ถา เขาพักในสมาธกิ ็
กลัวจะเปนบคุ คลทนี่ อนนิ่งไมท าํ งาน เลยกลายเปน บุคคลไมมีสถานีจอดพัก หลกั ปญญา
กไ็ มแ นน และแยบคายเทาท่คี วร เพราะโทษแหงความไมร ปู ระมาณ สมาธซิ ึง่ เปน กอง
เสบยี งหนนุ ปญ ญากห็ าวา สน้ิ สาระ ทั้งนอ้ี าจเปนไดเพราะเราทกุ คนเกิดมาไมเคยเกดิ กับ
ศีล สมาธิ ปญญา และพอ แมไมเ คยพาตง้ั บา นเรือนใหเปน ศีล สมาธิ ปญญา พอจะใหมี
ความฉลาดชํ่าชองในทางนม้ี าแตเล็ก ๆ จงึ อาจจะพลาดไดบา งเปน ธรรมดา เพราะทาง
ไมเ คยเดนิ ตา งกเ็ รม่ิ ปฏิบตั ิตอเมือ่ เปน ผูใหญแลว จึงนาเหน็ ใจทัง้ เราท้ังทาน ที่ตางก็มุ
มานะมาบําเพญ็ ดว ยความเชือ่ เลอื่ มใสและเตม็ ใจดวยกัน หวังวา พวกเราคงไดรับ
ประทานอภยั จากพระธรรมเทาทคี่ วร
ดงั น้ันในวาระตอ ไป โปรดทราบอนุสนธแิ หงธรรมท่สี บื เนอื่ งกันมายังไมจบ เพือ่
เปน คติแกท า นผูฟง ขออธบิ ายตอไปจนกวา จะเหน็ วาสมควร
ความจรงิ ทั้งสมาธทิ งั้ ปญญาตา งมีคณุ คา ดว ยกนั เมือ่ ปฏิบัตถิ กู ตอ งตามหนา ท่ี
และโอกาสท่ีควร หากมีความรอบคอบกับปญญาอกี วาระหนง่ึ จะดําเนนิ สมาธแิ ละ
ปญญาไดด ว ยความสม่าํ เสมอ ไมห นกั เบาในฝา ยหนงึ่ ฝายใด และจะถงึ จุดหมายไดตาม
ใจหวงั ทงั้ ไมลอแหลมตอ สง่ิ ไมพงึ ปรารถนา อันจะเกิดจากสมาธหิ รือปญญาไมพอดี
ตามทีเ่ คยปรากฏจากวงปฏิบัตเิ รา ปญ ญาทีม่ สี มาธิอบรมดว ยดแี ลว ยอ มหมุนไปเพื่อหา
ทางแกกิเลสอาสวะโดยถา ยเดียวไมเนน่ิ ชา ความเห็นโทษแหง วัฏฏะก็เหน็ เพือ่ ความ
เพียรโดยชอบ ไมเหน็ เปนความโลดโผนอันเปน ลกั ษณะคนขาดสตแิ ละปญญาความรอบ
คอบในมารยาท จนกลายเปนบคุ คลทนี่ าเกลียดตอหมูคณะและประชาชนโดยเจาตัวไมรู
สกึ
เพอ่ื ความรอบคอบในปฏปิ ทาเครื่องดําเนนิ จงทําความม่นั ใจในสมาธิและปญญา
วา เปน ธรรมมคี ุณคาเสมอกนั เพอ่ื การดาํ เนินไปสจู ุดหมาย เพราะการปรับปรงุ สมาธิกบั
แวน ดวงใจ กัณฑเ์ ทศนท์ ่ี ๓-:๒๒ค๖๒ว๕าม๙-สงดั -ความเพียร
๒๓๐
ปญญาใหก ลมเกลียวกันโดยถกู ตอ ง การดาํ เนนิ ปญญาจะรอบคอบในสงิ่ ทงั้ ปวง และ
ปญ ญาข้นั นี้จะมกี ารสงั เกตเหตุผลดีชัว่ ระหวา งจติ กบั อารมณซ ึง่ เกย่ี วของกนั อยูทุกขณะ
นอกจากนัน้ ยงั คน เขา ไปตามสาเหตุของอารมณดีชัว่ อกี ดวย สาเหตุน้นั คอื ทร่ี วมของ
ทกุ ขก ับสมุทยั อันเปน กงของวัฏจักรทพี่ าสตั วหมุนใหเกดิ ตายไมมีส้นิ สดุ ถา ไมถูกทําลาย
เสยี สาเหตุก็ดี อารมณท ่ีเกิดจากสาเหตุก็ดี ยอมกลายเปน ทที่ ํางานของสตปิ ญญา
ประเภทนี้ทําการวินจิ ฉยั เพอื่ ความรู และทาํ ลายการทาํ งานดว ยความเพยี รที่สนใจจริง ๆ
ไมวา งานชนิดใด ตองถงึ แดนแหง ความสําเร็จ
งานของความเพยี รภายใน อันเปนไปดว ยสตปิ ญญาก็เชน เดยี วกนั ยอมจะ
สามารถคลคี่ ลายดสู งิ่ ปด บัง ซงึ่ ฝง จมอยูภ ายในจิต ใหเปดเผยข้นึ มาโดยไมมีอะไร
สามารถมากีดขวางได ส่ิงปด บงั ในท่ีน้ีไดแกอวิชชา คือยอดแหงความมืดมดิ สามารถปด
บังใจดวงรู ๆ ไวในอํานาจของตน โดยไมม กี ลางวนั กลางคืน แมจะใหน ามวา ยอดแหง
ความหลงกค็ งไมผ ดิ จากธรรมชาตนิ ้ีแน เพราะมอี ยูก บั คนทุกคน ถาปญ ญาไมส ามารถรู
เทาทนั และแกไขได นี่แลจะพาใหสตั วก อกําเนดิ เกิดเปนภพเปน ชาติและผลติ ทุกขข้นึ มา
ไมม ีวันจบสิน้ แตข ึ้นชื่อวา ความเพียรของผูส ัมปยุตดวยสตปิ ญ ญาแลว ตอ งสามารถรู
และทาํ ลายไดในเวลาหนึ่งแนนอน
ผูปฏบิ ัติทุกเพศจะเหน็ กาํ ลังสตปิ ญญา ศรทั ธา ความเพยี รทําลายท่ีม่ันของวัฏ
จกั รคอื อวิชชาออกจากใจโดยส้ินเชิง ในขณะเดียวกนั จะประสบแดนแหงววิ ัฏฏะ คอื สอุ
ปาทิเสสนพิ พาน ขึน้ กบั ใจดวงท่ีเคยโงต อวัฏฏะมาเปน เวลานาน พออวิชชาดับไปเทา น้ัน
ปญญาทเี่ คยหมุนตวั อยรู อบดา นเหมือนเคร่ืองจักรเครื่องยนตย อมยตุ ิลง เพราะหมด
เหตปุ จ จยั ทาํ ความกระเทือน สง่ิ ท่ีมอี ยูตามธรรมชาติของตนก็คือ รปู เวทนา สัญญา
สงั ขาร วญิ ญาณ ซง่ึ เปนขนั ธล วน ๆ ไมม สี ิง่ แทรกซึม จงึ ไมท าํ ใหเกดิ ปญ หาตามท่เี คย
เปนมา ทานผบู ริสทุ ธิ์โดยส้นิ เชิงแลว ยอ มปฏิบตั ติ อ ขนั ธเ พือ่ ความอยสู บายในทิฏฐธรรม
ปจจบุ ัน และเพอ่ื ทาํ ประโยชนตามโอกาสอนั ควร
เพราะฉะนนั้ การบาํ เพ็ญของพระพทุ ธเจาและพระสาวกอรหันต จงึ ปรากฏเปนไป
อยูตลอดวันนพิ พาน ไมทรงลดละโดยถือขนั ธเ ปนเหตุ ผปู ฏบิ ตั ถิ ึงขัน้ ทําลายตนเหตขุ อง
กิเลสและกองทกุ ขท ัง้ มวลแลว ยอ มเปน ผูมีอริ ิยาบถเปน ทส่ี บาย เพราะมปี จ จุบันธรรม
อันบริสุทธิเ์ ปนทีอ่ ยอู าศยั ศลี กย็ อ มเปน ปกติตามหลักธรรมชาติ ไมเปน ศีลท่ีคะนองและ
ลาํ พองตวั ซ่งึ จะถูกบงั คบั อยางกวดขัน เชน เขาบังคบั คนตองโทษในเรอื นจํา สมาธยิ อม
เปนไปตามหลักธรรมชาติ ไมเปนสมาธิในลักษณะผตู องหา ซง่ึ จะถูกพานําเขา นําออก
แวน ดวงใจ แวน่ ดวงใจ : ภา๒ค๓๒๐อบรมบรรพชิต
- ๒๖๖ -
๒๓๑
ดว ยการบงั คับ เชนเขานาํ ผตู องหาเขา ออกจากทีค่ มุ ขัง มีการพักสงบไดต ามสบาย และ
ปญ ญายอมเปน ปญญาในหลกั ธรรมชาติ ไมห ดหูและหอยโหนโยนตัวเกนิ ประมาณใน
ลกั ษณะลิง คา ง บา ง ชะนี แตพ ิจารณาไปตามเหตุการณท่ีเก่ียวขอ งตามโอกาสอันควร
ศีล สมาธิ ปญญาท้ังสามนจี้ งึ กลายเปนเครื่องประดบั และเสริมใจของทา นใหมคี วาม
สะดวกกายสบายใจในทิฏฐธรรม เชน เดียวกบั วิหารธรรมของพระพทุ ธเจา ซงึ่ ทรงอาศยั
ประจําพระอิรยิ าบถตลอดวันนิพพาน
นี่แลผลอนั เปนที่พอใจซึ่งผปู ฏบิ ัติจะพงึ ไดรบั โปรดฟงใหถงึ ใจ เรอื่ งความมี
กเิ ลส วธิ กี ารแกก ิเลสและกิเลสหมดส้นิ ไปจากใจ ทงั้ นีไ้ มใ ชเ ร่ืองของผูอ ื่นใด แตเ ปนเรอ่ื ง
ของเราแตล ะทา น ซึง่ ฟง กนั อยขู ณะน้ี จะนําไปปฏบิ ตั เิ พ่ือแกไขตนเอง จนปรากฏเปนผู
สิ้นกเิ ลสข้ึนมาที่หวั ใจดวงกําลังมีกิเลสอยูขณะนี้ แตการบาํ เพญ็ เพ่ือสิ้นกเิ ลส โปรดอยา
ทําตนเหมอื นคนส้ินกเิ ลสแลว คอื ทําตัวเปน เศรษฐธี รรมทงั้ ทก่ี าํ ลงั จน ๆ อยู จงทําความ
เหน็ ภัยวาตนยงั มีกิเลสอยูทกุ ขณะ จะเปน เคร่ืองเตอื นสติไมใ หน อนใจในความพยายาม
และโปรดคาํ นงึ ถึงพระพทุ ธเจาผูเปนเศรษฐีธรรมอยูเสมอ พระองคไ มเ คยวางรองรอย
ความเกียจครา นออนแอไวใหบรรดาสตั วถอื เอาเยย่ี งอยางมาดําเนนิ นบั แตวันเสดจ็ ออก
ทรงผนวชถึงวันตรสั รู ตลอดวันนิพพาน
ฉะน้ัน คําวา วิริเยน ทุกขฺ มจเฺ จติ คนกา วลว งทกุ ขไ ดเ พราะความเพยี ร จงึ เปน
ธรรมท่ที นั กบั การหมนุ ตัวของมนุษยท ว่ั โลกและแดนธรรมะ ไมเ คยลา สมยั ตอ เหตกุ ารณ
ที่ผนู าํ ธรรมบทนี้ไปดําเนนิ เลย ปญ หาจงึ มเี พยี งสั้น ๆ วา เราอยา ทําตนใหลาสมยั ตอ
ธรรมบทนี้เทานัน้ จะเปน ผูเ จริญท้ังทางโลกและทางธรรม และธรรมบทวา สนฺทิฏฐ ิโก
และ ปจฺจตฺตํ ไมใ ชเ ปน สมบัตขิ องพระพทุ ธเจา โดยเฉพาะ แตป ระทานไวเพ่อื ผูป ฏิบตั ิ
เปน สุปฏปิ นโฺ น อุชุ ญาย สามจี ิ ทัง้ หญงิ ท้งั ชาย จะเปน สมบัตขิ องแตล ะทานสมกับ
พระเมตตาท่มี ีแกโลกทัว่ ๆ ไป ดงั นัน้ จงึ ใครขอความรว มมือกบั ทกุ ทา น โปรดปฏิบัติ
ดวยความองอาจกลา หาญทุกประโยคความเพียรในอิรยิ าบถ จะปรากฏ พุทโธ ธมั โม สงั
โฆ ธรรมชาตอิ ันเปนสมบัตขิ องเราแท ซ่ึงประทบั รออยูบนหัวใจของทุกทานผมู ุง ตาม
เสด็จในวันหน่งึ โดยไมส งสยั
ในอวสานแหงพระธรรมเทศนานี้ ขอความสมหวังท่ีตง้ั ไว จงสาํ เร็จแกท ุกทานผู
ต้ังใจปฏิบัติโดยท่ัวหนากันเทอญ
www.Luangta.com or www.Luangta.or.th
แวน ดวงใจ กัณฑ์เทศนท์ ่ี ๓ :๒คว๓าม๑สงัด-ความเพียร
- ๒๖๗ -
โรงน้ำ�รอ้ นบรเิ วณวดั ป่าบา้ นตาด จงั หวดั อดุ รธานี
กณั ฑท์ ่ี ๔ ๒๓๒
หยิบยเืมมือ่ เอมวเทบุอ่ืันวหเศททาันน่ีลศยท๒อนกัี่ จ๐บ์อ๒ใบาร๐จสรมกงิกมสพหคพิงบั ราหรระคสาะคมอูณตมณาิแพวพจวุทลดั ุทดัาธปะธปศราศป่าบักยกับัญราร้าม นาานชชญตตาาา๒ช๒าดด๕๕ว๐๐ย๕๕ตวั เอง
เราเปนนักศกึ ษาและนกั ปฏบิ ตั ิดวยกนั ทุกคน ตา งก็มงุ มาดวยนาํ้ ใจศรัทธา ไมม ใี คร
บงั คับบญั ชา มาดวยความมงุ หวงั หาความรูในธรรมท้ังภาคปรยิ ัติและภาคปฏิบตั ิ เจตนา
เบอ้ื งตนของเราทค่ี ดิ ดีแลว อยาใหเ สื่อมสญู อันตรธานหายไปเสยี เหลอื แตความเกียจคราน
เปนเจา อาํ นาจครอบครองใจ ไปอยกู บั ใครใครก็เบื่อและเหลอื วสิ ัยที่จะอบรมสัง่ สอน จะอยู
คนเดียวกไ็ มไ วใ จตัวเอง จึงเปน ความลําบาก เพราะความเกยี จครา นเปนพอ เรอื นแมเรอื น
การมาศกึ ษาไมใ ชเ พียงแตฟ ง เทศนจ ากทานอยา งเดยี วเทา น้นั มรรยาทการพูด การทาํ ขอ
วัตรปฏบิ ัติ ซ่งึ มองเหน็ ดว ยตา ไดยนิ ดว ยหู หรอื เปนสิ่งท่ีคดิ ไดด วยใจ จดั วา เปน การศกึ ษา
ทงั้ น้ัน เพราะการศึกษาหมายถงึ ความสนใจในธรรมทุกขั้น ท้ังภายนอกภายใน มกี ารศึกษา
ไปดวย แกไขดัดแปลงไปดวย ตลอดเวลาทมี่ ารับการอบรมศกึ ษาจากทาน
เวลานีเ้ รากําลงั อยใู นภาวะความเปนผูนอย ซง่ึ กาํ ลังมุงหนา ตอ การศึกษาและปฏบิ ัติ
เชน เดยี วกับเด็กซ่งึ ยังตอ งอาศัยผูใ หญเปนพ่เี ล้ยี งดแู ลรักษา การเคลอื่ นไหวไปมาทางความ
ประพฤติ เรายงั ไมเ ปน ทไ่ี วใจตวั เอง และครอู าจารยผ ใู หโ อวาทสงั่ สอนก็ยังไมไวใ จเรา
ฉะนน้ั เรือ่ งจึงขึ้นอยูกบั ตัวเราเองวา จะควรปฏิบัติอยางไรจึงจะเปนผสู มควรแกต นและวง
พระศาสนา อยา ใหเปนทาํ นองวา อยูกบั ครอู าจารยต้งั ใจศกึ ษาและปฏิบตั ิดี แตเมื่อจาก
ทานไปแลว ทําเปน เหมือนไมเคยไดรับการอบรมศึกษามาเลย ขอ ปฏบิ ตั ิท่เี คยไดร ับการ
ศกึ ษาและปฏบิ ัติจากทา นมา เลยคอ ยรว งโรยและเสื่อมโทรมลงวันละเลก็ ละนอย สดุ ทายไม
มอี ะไรยังเหลอื อยูในความประพฤติ และเพศของพระซงึ่ เปนเพศท่ีนา เคารพเล่ือมใสเลย
ดงั นนั้ ผูมาศกึ ษาทุกทานจึงควรชัง่ กาํ ลงั ใจของตัวเสมอ วา เวลานเ้ี ราอยใู นภาวะเชน
ไร และควรจะฝกหัดดดั แปลงตนอยา งไร จึงจะเปน ไปเพอ่ื ความกาวหนา ทางภายใน เมือ่ ได
รับการสําเหนียกศกึ ษาในทางตา ทางหู เพือ่ ความรคู วามฉลาดสาํ หรับเรา จากครอู าจารย
และหมูเพื่อนแลว ตองถอื ธรรมทไ่ี ดย ินไดฟ งเหลา น้ีมาเปนเครือ่ งปกครองตน ประหนง่ึ
พระพทุ ธเจาคอยตักเตอื นอยเู สมอ เพราะพระพุทธเจาคอื สวากขาตธรรมนั่นแล ผูปฏบิ ัติ
ควรทาํ การจดจองตอ การศึกษาโดยนยั ที่กลาวมา จะเปน ผูม ีอนาคตอันแจมใสและเจริญรุง
เรอื ง เพราะเวลาอยกู บั ครอู าจารย กจิ ธรุ ะทกุ ดานกม็ นี อย ไมค อ ยจะมเี รื่องเก่ยี วของกงั วล
แมภาระในการแนะนําสั่งสอนคนอนื่ ก็ยงั ไมม สี ําหรับเราผกู าํ ลงั ต้งั หนา ตอ การศกึ ษา และ
แวนดวงใจ กัณฑ์เทศนท์ ี่ ๔ ๒: ห๓ล๒ักใจกบั สตแิ ละปัญญา
- ๒๖๙ -
๒๓๓
ปฏิบตั ิอยกู ับครอู าจารย มีเฉพาะหนาทท่ี จี่ ะพยายามปรับปรงุ ตวั เองดว ยขอ ปฏบิ ัติตามแนว
ทางทท่ี านสัง่ สอนแลว เทานนั้
ควรทราบไวเ สมอวา การมาอยแู ละอบรมศกึ ษาดว ยกัน อยา เขา ใจวาเปน ของเท่ยี ง
เพราะสภาพท่ัว ๆ ไปที่ปรากฏอยรู อบตวั ยอมเปนเชนเดยี วกับสภาพคอื ตวั เรา เปนของไม
แนนอนทงั้ นัน้ และไมม ีส่งิ ใดจะเปน ของคงท่ีในโลกแหง ไตรภพ บางทีอาจารยจ ากเราไป
เสยี บา ง เราจากทา นไปเสยี บา ง เราจากหมูคณะไปเสียบา ง หมูคณะจากเราไปเสยี บา ง เมอ่ื
เหตุอนั เปนอนั ตายใหพลัดพรากกันไปเสยี บา ง จงึ ไมค วรนอนใจในการมาอบรมศึกษาวา จะ
เปนของยืดยาวและแนนอน โดยตา งฝายและตา งเรื่องจะไมเปน ของแปรปรวน เพราะทกุ ส่งิ
ยอมแปรปรวนไปตามสภาพของตน
ความมงุ ม่ันเปนของสําคญั มาก จะประกอบกจิ การใด ๆ ถาไมม ีจดุ ท่ีมงุ ยอมไมม จี ดุ
แหง ความสาํ เรจ็ เพราะคนทวั่ โลกมงี านเปน อาชีพ ยอมมเี ขม็ ทิศทางเดนิ เพ่ือความสําเร็จทง้ั
นน้ั สวนเราผูเปนนกั บําเพ็ญทางพระศาสนา มีเขม็ ทิศตงั้ ไวอ ยางไรบา ง และตงั้ ไวแ คไ หน
ตองพสิ ูจนต ัวเสมอไป ไมเชน น้นั จะไมม หี ลกั ยึดเพอื่ ทางดาํ เนนิ การกระทําทกุ สิ่งจะไมเปน
ชิน้ เปน อนั และหาจดุ สําเร็จไมเ จอตลอดกาล
ถา ต้งั เข็มทศิ คอื ความมงุ มั่นเพอื่ แดนพนทกุ ขโ ดยถายเดยี วประจาํ ใจ กค็ วรยอนจิต
เขา มาดขู อปฏบิ ตั ิ และความตั้งใจบาํ เพ็ญของตน วา เปน ไปตามเขม็ ทิศทีต่ ั้งไวหรือไม ควร
ทบทวนเสมอ และพยายามปรับปรงุ ปฏปิ ทาเครอ่ื งดําเนนิ ของตนใหเขารูปกบั ความมุงหวัง
เปนลําดับ อยา นาํ คําวา ลาํ บาก เกยี จครา น เปน ตน เขา มาแทรกในวงความเพยี ร จะขัด
แยงกับหลักศาสนา ซ่งึ มิไดส อนใหคนเกยี จครา นโดยเหน็ วาลาํ บากในการทาํ งาน และจะขดั
แยง ตอปฏปิ ทาของตนซ่งึ อยใู นวงศาสนาอนั เดยี วกัน
โปรดทราบไวอยางฝงใจวา ความเหน็ วา ลาํ บาก ความเกียจคราน ความออนแอ
เหลา น้ี คือเขาหนิ แทง ทึบคอยกางกัน้ ความเจรญิ ของโลกและธรรมใหห าทางดาํ เนินไมได
เราจงึ ไมค วรดําเนินทางสายนีเ้ พือ่ หาความเจริญแกตนเองและสว นรวม เม่ือปรากฏขนึ้ จง
ทราบทันทวี า คอื ตัวขา ศกึ อนั ใหญห ลวงซง่ึ จะมาขัดขวางทางดาํ เนินเพือ่ ความพน ทุกขของ
เรา จงรบี แกไขและปลดเปล้ืองทนั ที อยาใหสงิ่ ดงั กลา วนอนจมอยู จะกลายเปน วัตถเุ ครือ่ ง
ทาํ ลายท่ีมนั่ เพื่อความเจรญิ ของเราโดยแนนอน
ผูย งั เห็นวา ความเกียจครา นเปน ตน นี้ดีอยู ธรรมชาติน้ีจะตองเจรญิ ขึน้ ทุกระยะ แตผ ู
น้ันจะกลายเปน คนอบั เฉาลงเปนลาํ ดับ ผูมีความขยันหมนั่ เพียร มสี ตติ ง้ั มัน่ ตลอดเวลา มี
ปญ ญาไตรต รองทุกอิรยิ าบถ จะเปนผูเจรญิ กา วหนา และหลุดพน ไปไดโดยลําดบั อนึ่ง
แวน ดวงใจ ๒๓๓
แวน่ ดวงใจ : ภาค ๒ อบรมบรรพชิต
- ๒๗๐ -
๒๓๔
พระพทุ ธเจาสอนกรรมฐานหา อันเปน สวนใหญข องอวยั วะเพือ่ แกค วามหลงมวั เมาของ
มวลสตั วผ ูยงั ของอยกู ับสง่ิ เหลา น้ี จนถอดถอนและหลุดพนไปไดนับจาํ นวนไมน อ ย แมพ ระ
พุทธเจา และสาวกกไ็ ดต รสั รขู ึน้ มาเพราะธรรมะเหลานี้ แตเม่ือเรานํามาปฏิบัตติ อ ตัวเรา
ทาํ ไมจึงไมค อยปรากฏผลเทา ท่ีควรจะเปน ได
ขอ นจ้ี ะไมเปนเพราะเราชนิ ตอ ยาจนเกนิ ไปหรอื แลวกลายเปน ทาํ นองวา เรยี น
กรรมฐาน และจดจาํ จนตดิ ปาก แตความอยากพนทุกขย งั ไมเ คยมใี นใจ จึงไมส นใจตอ
ธรรมเครอ่ื งหลดุ พน ถา สนใจใฝธ รรมเพอื่ หาทางออกเทาท่คี วรจะเปน ได กค็ วรเห็นธรรมที่
ตรัสไว วา เปน ธรรมจาํ เปน สาํ หรบั ตวั แลว นําไปปฏิบตั ิจนกลายเปนคนมีคณุ คา ข้ึนมา ยังจะ
เหน็ ธรรมท่ีตรัสไวเปน ธรรมมคี ณุ คาข้ึนภายในตัวอกี มากมาย การพยายามแหวกวายเพือ่
เอาตัวรอดจากกองทุกขทก่ี ดข่ีบงั คับใจ ก็จะเหน็ วาเปน ภาระสาํ หรบั ตวั ไมน่ิงนอนใจดงั ที่
เคยเปน มาและเปนอยูขณะนี้
อนึ่ง เราควรคํานึงถงึ ศษิ ยพ ระตถาคตผอู อกจากตระกูลตา ง ๆ มงุ หนา มาหาพระ
พุทธเจา เพอื่ เปนสรณะ ชวยปลดเปล้อื งทกุ ขอ อกจากใจ ไมปรากฏวา นอนจมอยูก บั ความ
เกยี จครา น ไมน ําพาตอสมณกิจท่ที รงส่ังสอน นอกจากจะพยายามตะเกยี กตะกายตนเองจน
สุดกําลงั ของความเพยี ร และควาเอาชัยชนะมาครองใจดว ยความองอาจกลา หาญในสงั คม
แหงสาวกดว ยกนั เทา นนั้ ไมเคยปรากฏธรรมปลอมแปลงประเภทดงั กลา ว เขา ไปแทรกอยู
ในวงแหง สาวกเลย การปฏบิ ตั ศิ าสนกิจทกุ ประเภทเพ่อื ตนเอง ไมใชก จิ ประเภทเด็กเลน
ตกุ ตาในบา น แตเปนกิจที่ผมู ุง ตอผลแหงธรรมเปนช้ัน ๆ จะถือเปนกิจจาํ เปนตามความมงุ
หวงั แลวตง้ั หนา ทําเพื่อความสมบูรณใ นกิจนนั้ ๆ จรงิ ๆ
ยกตวั อยางเชน การใหท าน รักษาศลี ภาวนาทุกประเภทไมใ ชเปนกิจท่ีทาํ และผลที่
พึงไดรับจะเปน ของไมส าํ คัญพอผูมงุ ผลจะไมทําความหนักแนน ในกจิ ท่ีตนทาํ แตเ ปนความ
สาํ คญั เสมอกัน เชน เดยี วกบั อวยั วะทุกสวนในตัวเรา ยอมมีความสาํ คญั ไปตามหนาทีข่ อง
ตนทุกอาการฉะนัน้ ดังน้นั การบําเพญ็ ความดีทุกประเภท อยาเขา ใจวา จะมที างอื่นเปนทาง
ทีพ่ อทําไดน อกเหนือไปจากความหมนั่ เพียร พอที่ผบู าํ เพ็ญจะหาทางเล็ดลอดไดด ว ยวธิ อี นื่
ๆ ในวงศาสนาของพระพทุ ธเจา สอนคนใหม ีความพากเพยี ร อดทนและฉลาดแสวงหา
ทรัพยภ ายนอกและทรัพยภ ายในโดยทางทช่ี อบ ไมไ ดส อนใหน ัง่ ๆ นอน ๆ คอยผลอยูเฉย
ๆ โดยไมทาํ ตนเหตุเอาไว ฉะน้ัน ความขยันหม่นั เพยี รจงึ เปน หลกั ทรัพยส มบัตทิ กุ ประเภท
ผูจะตองหลักทรพั ยภายในใหกลายเปนโลกตุ รสมบัติข้ึนมา จึงควรตั้งหลักใจอนั
สมั ปยุตดวยสตปิ ญญาลงทีก่ าย แลว ใหจ ิตทองเท่ียวอยใู นวงของกายทกุ อริ ยิ าบถและอาการ
แวน ดวงใจ ๒๓๔
กณั ฑ์เทศน์ที่ ๔ : หลกั ใจกับสติและปญั ญา
- ๒๗๑ -
๒๓๕
เคลอ่ื นไหว อยางไรตองเปน สติข้นึ มาโดยติดตอเปนลําดบั ปญ ญากม็ ีความแยบคายไปตาม
อาการนั้น ๆ เชนเดียวกบั เสน บรรทดั ที่ขดี ตดิ ไมไว และโปรดบริกรรมภาวนาเสมอวา พระ
พทุ ธเจา กบั พระสาวกไมใชผูลบู ๆ คลาํ ๆ ทาํ บางไมทาํ บาง เกยี จครา นบา ง นอนเอามอื
เกยหนา ผากบา ง แตเ ปนผเู อาจรงิ เอาจัง เอาเปน เอาตายจริง ๆ ไมเสียดายชวี ติ เปนผมู ุง
หนากลา ตายดว ยความเพยี รเพ่ือความหลุดพนจรงิ ๆ เวลารูกถ็ งึ ธรรมของจริงสดุ สวน ไมมี
ทางตาํ หนวิ า ธรรมใหผลไมสมกับเหตุท่ีทําแบบรอดตาย เพราะเวลาใหผลไมพนตาย
การบรกิ รรมคําเหลา น้อี ยูเ สมอ จะชวยเตือนสตใิ หเ ตรียมพรอมในความเพยี ร ดวย
ความเขม แขง็ และอดทนตอกจิ การทุกกรณี การบาํ เพญ็ เพอื่ สมาธิกจ็ ะรถู งึ สมาธิอนั แทจริง
พิจารณาทางดานปญญากจ็ ะรถู งึ ปญญาอันแทจรงิ และรูถงึ วมิ ุตติหลดุ พนอยา งแทจรงิ ไมมี
การแบง รับแบงสู ทํานองจะไปบางจะอยบู า ง ผลสุดทา ยก็ไปไมรอด เพราะความเกยี จครา น
ออนแอฉดุ ลากไว
ฉะน้ัน เพื่อความแนน อนและมัน่ คงแกผ ูบําเพ็ญ จึงควรบริกรรมภาวนาตามคําขา ง
บนและทองคาถาซ่งึ แปลอยา งงา ย ๆ วา หนกั ตองเอา เบาตองทาํ ยากตอ งเพียร โดยไม
ตอ งคาดคะเนมรรค ผล นิพพาน ซ่งึ อยูใ นวงความเพียร จะเปนผูรือ้ ฟน ขึน้ มาใหประจกั ษ
อยางเต็มใจ ท้งั นค้ี อื ทางดาํ เนนิ ของสรณะเรา พทุ ฺธํ สรณํ คจฉฺ ามิ จงถงึ ทา นดว ยใจจรงิ
พรอ มดวยขอปฏบิ ัตเิ ครอื่ งตามเสดจ็ อยาใหถึงแบบหลับ ๆ ตืน่ ๆ เพราะพระพทุ ธเจามิใช
ผหู ลบั ๆ ตืน่ ๆ ธมมฺ ํ สรณํ คจฉฺ ามิ จงถึงธรรมดวยนํา้ ใจแบบธรรมทส่ี อนไว ดาํ เนนิ ตาม
หลกั ธรรมและเหน็ แกธ รรม ไมเ ห็นแกปากแกท อง ดว ยอาํ นาจของกิเลสตณั หาฉดุ ลากไป
สงฆฺ ํ สรณํ คจฉฺ ามิ จงถงึ สาวกทา นดว ยความถงึ ใจจริง ๆ สปุ ฏิปนโฺ น อุชุ ญาย สามจี ิ
ฯลฯ สาวกสงโฺ ฆ นีค่ ือทางดาํ เนนิ ของทา น โปรดยดึ มาเปน หลกั ใจและขอปฏบิ ัติ
ทา นพาดาํ เนนิ อยา งไรกด็ าํ เนนิ ตามทา น ทานพาเขา ปาก็เขาดวย ทานพาขน้ึ เขาก็ขึ้น
ดวย ทานพาลงถ้าํ ก็ลงดว ย ทานพาอยูรกุ ขมลู คอื โคนไมร ม ไมกอ็ ยูดว ย ทานพาอดก็ยอมอด
ดว ย ไมต องกลัวตาย ทา นพามักนอ ยก็ทาํ ตาม ไมเ ปนคนมกั มาก ทา นพาสนั โดษก็สันโดษ
ดวย ไมเ ปน คนโลภมากและอยากไมมีความพอดี ทานพาอาจหาญเดด็ เด่ียวก็เด็ดดวย ไม
เปนคนออนแอ พูดงาย ๆ ก็วา ครถู งึ ไหนลกู ศษิ ยก็ถึงนั่นในการบําเพ็ญตน เพราะพระพทุ ธ
เจา พระธรรม พระสงฆ มิใชเ ปนเพชฌฆาตพอจะสังหารผูมีความเพียรเพ่อื ตามเสดจ็ ให
ตายซึ่งควรจะกลวั กนั
อุบายวธิ ีความฉลาดรอบคอบเพ่อื ตวั เองนัน้ เปนความแยบคายของแตละทานท่ีจะ
พลิกแพลงภายในตัวเอง เพราะการศกึ ษาไปจากครอู าจารยเ ปน สง่ิ ทห่ี ลงลืมไดง าย ทง้ั นี้
แวน ดวงใจ ๒๓๕
แวน่ ดวงใจ : ภาค ๒ อบรมบรรพชติ
- ๒๗๒ -
๒๓๖
เพราะไมใ ชสมบตั ิของเราอยางแทจรงิ เปน เพียงหยิบยืมทา นมาชวยตวั เอง เพ่อื การตัง้ เนื้อ
ต้งั ตวั ในข้นั เรมิ่ แรกซงึ่ ยังไมม คี วามสามารถ พอทาํ จติ ใหมีกําลังบางเทา นั้น ซง่ึ ควรพยายาม
คิดหาอบุ ายโดยลาํ พงั ตนเองได จงึ ควรขวนขวายโดยอุบายตา ง ๆ ตามลําพงั ตนเองบาง ให
ทานชว ยแนะนาํ บา งในส่งิ ทีต่ นยังไมส ามารถ
นักปฏิบตั พิ ยายามฟตตนโดยวธิ ที ก่ี ลาวมา สติและปญญาตอ งนับวันมีกําลังแกลว
กลา และสามารถเปนเจาของสมบัตอิ นั ลน คา ซ่ึงมีอยูกบั ใจโดยแนน อน เปน แตเ วลานส้ี ง่ิ
ปกคลมุ ทม่ี อี ยูดัง้ เดิมปกปดใจไวเทานัน้ จงึ กลายเปนผูไมม รี าคา กลายเปนผูม ดื หนา
ปญญาทบึ กลายเปนผูครองขันธหา อยูเ ปลา ๆ โดยไมท ราบวาขันธห าคืออะไรและเปน
อะไร แลว กอดกุมขันธอยูท ้ัง ๆ ท่เี ปนสภาพจะแตกสลายอยูท ุกระยะโดยไมรูสึกตัว และยงั
เหน็ วา ขนั ธห า เปน เรา เปน ของเราอยา งสนทิ และตายใจ
ตอเม่ือไดท ําการคยุ เขย่ี ขุดคนดวยสติปญญา และความเพยี รไมล ดละ ทุกสิ่งท่เี คย
ปดบงั และเปนขา ศกึ ตอตวั เอง กจ็ ะคอ ยเปดเผยออกมาตามหลกั ความจรงิ ตามลําดบั ของ
ความเพียรท่ีมีกาํ ลังพอ ขนั ธหานแ่ี ลเปน รากฐานสําคญั เพราะการผูกกค็ ือขันธหา เปน
เครื่องผูก ซึง่ เนือ่ งมาจากจิตเปน ผเู ขลาตอตวั เองและขันธ การแกก ็จําตองแกในจดุ ท่ีผกู นัน่
แล ดว ยความฉลาดที่มีความเพียรเปน เครื่องสนบั สนุน แตเราอยา มัวคอยรบั เอาสติปญ ญา
จากครูอาจารยด ว ยความประมาทนอนใจ โดยเขาใจวา สตปิ ญญาไมมอี ยกู บั ตน จงพยายาม
ฟต สติปญญาขน้ึ มาเปนประโยชน และเปนสมบัติของตน
เพราะสตปิ ญ ญามใิ ชสนิ คา พอจะมีผูนาํ มาประกาศขายตามตลาดหางรา นและสถาน
ที่ตาง ๆ เพื่อคนขี้เกยี จคดิ คนจะมที างไปเทย่ี วหาซื้อมาปดไวท่ีหนา กุฎี และทีอ่ ยูต ามสถาน
ทีต่ า ง ๆ พอใหคนทผ่ี านไปมาไดอานวาสตปิ ญ ญาของคนข้ีเกยี จ หรอื อา นวา กุฎีท่อี ยูของ
คนขีเ้ กยี จ เพ่ือจะไดม เี กียรตบิ า งวา แมตนจะเปน คนขเี้ กียจคดิ คนทางสติปญญา แตก็ยังมี
ปายตดิ ไวห นากฎุ ที อี่ ยูใหเ ขาไดอา นบาง นสี่ ติปญญาที่ไปคอยรับเอาจากครอู าจารย จะเปน
เพยี งทํานองปายติดหนา กุฎี และท่ีอยูเทา นั้น ไมมีประโยชนอ ะไรนัก นอกจากปญญาจะ
เกิดจากนกั คนควา ดว ยความขยันหม่ันเพียร สตปิ ญ ญาก็จะกลายมาเปน สมบัตขิ องคนนัน้
เทา นัน้
อนึ่ง การบาํ เพ็ญความดสี าํ หรับตัวโดยเฉพาะ อยาตําหนิตนวา มีบญุ วาสนานอย ถา
จะตาํ หนจิ งตาํ หนิเวลาจะทาํ ความชว่ั ซึง่ จะพาตัวใหเ สีย ดีกวาจะตําหนติ นในเวลาจะทํา
ความดี เพราะการทาํ ความดีไมม ีทางซ่งึ จะควรตําหนอิ ะไรเลย นอกจากจะพยายามทําให
มากข้ึนเปน ลาํ ดับ ๆ จนเปน ลกู ทด่ี ีของพระพุทธเจา ไดด ว ยการทําความดีเทา นั้น ไมมีทางที่
แวน ดวงใจ ๒๓๖
กณั ฑเ์ ทศน์ท่ี ๔ : หลักใจกับสติและปญั ญา
- ๒๗๓ -
๒๓๗
นา ตาํ หนิ วาสนาจะมีมากหรือมนี อยกม็ ไิ ดเกดิ จากการตําหนิ แตเ กดิ จากการบาํ เพญ็ มาก
หรือนอ ยของตนตางหาก จงึ ไมค วรนําการตาํ หนิเขา มารุกรานวาสนาของตน เพราะการ
ตําหนิในทํานองน้ันเกิดจากเรื่องความเกยี จครานออนแอ ซงึ่ จะพาใหความดีท่ีควรจะได
จากการกระทาํ เสยี ไป ที่เรียกวาตาํ หนิเพอ่ื ทาํ ลาย มิใชตาํ หนิเพ่อื กอ ต้ังสง เสริม กว็ าสนา
มากหรือนอ ยที่มีอยูก ับตวั ไมป รากฏวา มีใครมาสรางให และมาตัดทอนใหนอยลง จะมี
มากหรือมนี อ ยก็เปนเรอ่ื งของตวั สรา งมาเองโดยเฉพาะ ไมมีผูใดสามารถมาฉกลกั ไปได
ดว ย พอจะหาทางตาํ หนไิ มเ ขาตํารา แลหาทางเสอ่ื มเสียแกต ัวเอง
ถารวู า วาสนานอยก็ดีแลว จะไดเรงรีบสรางเพมิ่ เติมใหม ากมนู ข้ึนจนเพียงพอกบั
ความตอ งการ ตามคติธรรมดาทกุ ส่ิงเริ่มแรกก็ตองเล็ก ตอ ไปกใ็ หญโ ตขึ้นเปนลาํ ดบั ถามี
เครอ่ื งบาํ รุงโดยสม่าํ เสมอ เชน ชา งหรอื ปลาใหญใ นทะเล เกดิ ทแี รกก็เปน เพยี งลูกชา ง ลกู
ปลา ตอมากค็ อยเติบโตข้ึนเปน ลําดับ เพราะอาหารเคร่ืองบํารุง จนกลายเปนพอชา ง แม
ชา ง พอปลา แมป ลาได การบาํ เพญ็ คณุ งามความดเี บอื้ งตนกต็ องเล็กนอ ยไปกอ น เมอ่ื การ
บําเพญ็ เปน ไปโดยสม่าํ เสมอไมล ดละ กก็ ลายเปนของมากขน้ึ เอง จนกลายเปน ผูมีบญุ
วาสนามากขน้ึ มา เชน พระพุทธเจาเปน ตน พูดอะไรก็มคี นเชือ่ และนับถือ แมศ าสนธรรมที่
พวกเรามีความเคารพเลอ่ื มใส และปฏิบตั ิตามจนฝากชีวติ จิตใจ ฝากเปนฝากตายอยูทกุ วัน
น้ี ก็คือธรรมของทานผมู ีวาสนามากน่ันเอง ทานกม็ ีวาสนามาก ธรรมกเ็ ปน ธรรมของทานผู
มวี าสนามาก พระสงฆองคอรหนั ตกเ็ น่อื งมาจากวาสนาของพระพุทธเจา เปนผชู ว ยพยงุ จน
กลายเปน ผูม วี าสนามากขึ้นมาตามพระพทุ ธเจา
สรปุ ความแลว สรณะของพวกเราคือองคว าสนาอนั อดุ มมงคลอยางยงิ่ นัน่ แล เรา
เปนลกู ของทา นผมู วี าสนามาก เหตุใดจะนอ ยใจวา ตนไมม วี าสนา หรอื ตนมวี าสนานอย พอ
ของเราเปนกษตั รยิ เราแมจะมใิ ชอ งคกษตั รยิ แ ท แตกค็ ือลูกกษัตริยอยนู ั่นเอง จงึ ควร
บําเพ็ญตนใหเ ปนผูมบี ญุ วาสนามาก จะไดครองตําแหนง เปนธรรมราชา ผูมีธรรมเปน ใหญ
เปน อาํ นาจ เปลีย่ นจากนามเดมิ ที่วา ผูมีกเิ ลสตณั หาเปน เจา เรือนครองใจ อยูเฉย ๆ จะใหมี
วาสนามากมนู ข้ึนมาน้นั มันเปนไปไมไดแ ตไหนแตไ รมา อยา พากนั คดิ เอาวาสนาแบบวาด
มโนภาพ เดย๋ี วเขาจะหาวา เปนคนขวางโลก จะอยกู บั โลกเขาไมได ย่งิ เปน การลําบากมาก
จงพากันสรา งวาสนาเองดว ยการบําเพญ็ ความดีโดยประเภทตาง ๆ ตามแบบพระพทุ ธเจา
พาสรางมา จะเปนความชอบธรรม และจะเปน ผูมวี าสนามากขึน้ เปน ลาํ ดบั ไมเ สยี การท่ีอยู
กับโลกของผมู ีธรรมะ
แวนดวงใจ ๒๓๗
แว่นดวงใจ : ภาค ๒ อบรมบรรพชติ
- ๒๗๔ -
๒๓๘
ใจกบั สติปญ ญากเ็ ปน สิ่งทรี่ อคอยการบาํ รงุ จากเราอยตู ลอดเวลา เชนเดยี วกบั สตั ว
เลยี้ งรอรับอาหารจากเจาของฉะน้ัน ดงั น้ันจงึ ควรสนใจตอการบํารงุ สตปิ ญญาจะมที างแก
กลา และรวดเรว็ ตอการพิจารณา และตอ เหตุการณที่มาเกีย่ วขอ ง กาย วาจา ใจ เคล่อื น
ไหวไปทางใดจะตามรูใหท นั กนั ไมเ ชนนนั้ จะเอาตวั ไปไมร อด ผูฝกหดั สติปญ ญาเพอื่ ความ
หลุดพน ตอ งฝก อยางน้ี พระพุทธเจาเราก็ทราบแลวในพระประวัติ ตลอดครูอาจารยซ ่ึงเปน
ทีเ่ คารพนบั ถอื ในหมชู น ทานทาํ ตามแบบพระพุทธเจา มไิ ดท ําดวยความสะเพรามักงา ย
ทานทาํ อะไรทาํ จริง ๆ ไมเ ชน นน้ั ทานจะไปอยูในปา ในเขาซึ่งเปนท่ีนากลวั ไดอยางไร เสือหวิ
ก็พาไปกิน อะไรหิวตองการเลือดเนอ้ื กม็ าเอาไปกนิ อะไรชอบก็มาเอาไป ไมหวงแหนและ
กลัวตาย รอดตายจากอันตรายแลความเพียรกลา จึงกลับมาเปนผทู รงความรูความฉลาดไว
อยา งภาคภูมใิ จ เรอ่ื งของทานทานดาํ เนินอยางนั้น
ถา เปน นกั ปฏิบัติเพื่อธรรมอนั ยอดยิ่งแลวตองทําอยางนั้น มคี วามองอาจกลาหาญ
ไมตอ งเสยี ดายชวี ติ เพราะชีวิตที่ตายไปเปลา ๆ โดยไมไดทําประโยชนน นั้ ไมรูก่ภี พกช่ี าติ
จนตนเองผเู กดิ และตายก็นับไมได ชวี ติ ทีผ่ านไปเฉย ๆ โดยไมมีคณุ งามความดีอะไรเปน
เครอ่ื งประดบั ตนนนั้ ไมผ ิดอะไรกบั หนูตายตวั หนงึ่ เวลานีเ้ รากําลังจะทําชีวิตของตนใหเปน
ของมีคุณคา เชน เดียวกับชวี ติ ของพระพทุ ธเจาและสาวกทา น เตม็ สติ ปญญา ศรทั ธา
ความเพียรของตน แมจ ะไมส มบรู ณแ บบเหมอื นพระองค ถงึ แมทานจะนิพพานไปแลวดวย
ความสลายแหง ธาตุขันธ แตค ณุ สมบตั ิทุกประเภทยังมอี ยูอยางสมบรู ณ พทุ ฺธํ ธมมฺ ํ สงฺฆํ
สรณํ คจฉฺ ามิ ตางก็ยังเตม็ บทเตม็ บาทไมข าดไปแมแ ตวรรคเดียวตอนเดยี ว ดังนั้นทกุ ทา น
โปรดทาํ ความพยายามตอความเพยี ร
สตติ ั้งไมไ ดว นั น้ี วนั หนา จะเอาอะไรมาตงั้ ใหได วันนีล้ มละลาย วันหนาจะตัง้ ได
อยางไร วนั นค้ี อื เราผเู หลว วนั หนา กค็ อื เราคนเหลวผูนอ้ี ยูน ั่นเอง จงพยายามหาอบุ ายสอน
ตนอยอู ยา งนี้ อยา ปลอยตัวจะหาที่พงึ่ ไมไ ดต ลอดกาล เพราะโงตอมารยาของกิเลสเราก็เคย
โงมานาน ไมมีผลดอี ะไรเกิดขึ้น พอจะใหม คี วามสนทิ ติดจมอยกู บั เขา ถาไมพยายามแก
ดว ยสตปิ ญญาและความเพียร จะไมมีทางเล็ดลอดออกไปได ไมว าวันนี้ วนั หนา และชาตนิ ้ี
ชาตหิ นา จะเปน อยูท าํ นองน้ตี ลอดไป เพราะเปนเร่ืองของใจกับกเิ ลสทพี่ าใหโ งช นิดเดียว
กัน จึงพาใหเ ราไดร ับทกุ ขด งั ท่ีเคยเปน มา ไมม ีอะไรจะดีและแปลกไปกวาท่เี ปน มาแลว
และกาํ ลงั เปน อยขู ณะนี้ จงึ ไมค วรสงสยั นอกจากจะพยายามแหวกวายไปใหพนฝง แหง กอง
ทุกขทมี่ อี ยรู อบตวั เทานั้น ไมมที างอ่ืนจะพอผอนคลายความตงึ เครียดระหวา งกิเลสกบั จิต
กองทุกขกบั เราซึ่งกาํ ลังเปนไปอยูท ้ังวันท้ังคนื ไมมเี วลาหยดุ พกั เหมอื นงานอ่นื ใด
แวนดวงใจ ๒๓๘
กัณฑ์เทศนท์ ่ี ๔ : หลกั ใจกบั สตแิ ละปญั ญา
- ๒๗๕ -
๒๓๙
ผูปฏิบัตถิ า มวั เมาประมาท จะไปไมถ ึงแดนแหงความสมหวัง แตจะถูกกิเลสมารซ่งึ
มเี ลห เหล่ยี มอันแหลมคมหลอกตมจนได เพราะธรรมชาติน้เี ปน ท้งั นักยองเบา เปน ทั้งนกั
ลว งกระเปา เปน ท้ังนักปลนจ้ี เปน ทง้ั นกั หลอกลวง เปน ทัง้ นกั ตมและนักตนุ รอยแปดพนั
ประการ ถา เราเผลอก็ยอ งเบาบาง ลวงเขา ไปในจดุ ท่ีมีชอ งโหวของสติปญญาบา ง ฉดุ ลาก
เราไปอยา งสด ๆ รอน ๆ บา ง มอี บุ ายทา ทางตาง ๆ ใหพลอยเชือ่ และหลงไปตามบาง
หลอกเขาในหองหรอื ในที่จนมุม แลว ปดประตใู สกลอนขางนอก ขงั เราไวขางในใหน ัง่ สิน้ ทา
มือกอดเขา นาํ้ ตาไหลนองอยใู นหองขัง (กองทุกข) บา ง ตวั ของมันเผน หนไี ปไหนไมทราบ
รองรอย เวลาเรามสี มบตั มิ นั มาชว ยกนิ ชวยใชจ นหมดไปกบั ตัว แตเวลาเราจนมันคอยมาซํ้า
ใหจ มมิดลงไป เมือ่ เราลงถงึ ข้ันจมมดิ แลวมนั ไมมามองเลย
น่ีลกั ษณะของกเิ ลสมาร ไมว าจะอยูกับผูใดตอ งทําผูน ้นั ใหเ ปนดงั นีท้ ัง้ นั้น ไมเคย
เปลี่ยนหนา มาเปน มิตรสหายพงึ่ เปนพึ่งตายได แมแ ตส ัตวเ ลี้ยงในบา นมนั ยังรกั เจาของ
สัตวบ างตวั เปน ทพ่ี ง่ึ เปนและพึง่ ตายไดจรงิ ๆ และมคี วามสัตยซ ือ่ ตอเจาของมาก เชน สุนัข
เปน ตน มันยงั ดีกวากิเลสมารท่ีนอนกนิ นอนถา ยอยบู นหวั ใจของคน แตม ไิ ดทําคุณ
ประโยชนอ ะไรให นอกจากจะเนรคณุ แกผ พู ะเนาพะนอมนั ดวยซ้ําไปเทา นัน้ ไมมหี วงั กา ว
หนา เพอ่ื ความสขุ ความเจรญิ ทางใจจากกิเลสทุกประเภทเลย
พระพทุ ธเจาทา นรจู ักรากฐานบานเมอื งและโคตรแซข องกิเลส ตลอดความเปน ไป
ของมัน วา มนี สิ ยั ควรคบ และควรไววางใจอยา งไรหรอื ไม จงึ นําประวัตินิสยั ของมนั มา
ประกาศสอนโลก ใหร ูจ กั วิธปี ฏบิ ัติและวิธหี ลบภัยจากมนั ซ่งึ คอยจะกอวนิ าศกรรมใหแกผ รู ู
เทา ไมถงึ การณอยตู ลอดเวลา และแสดงธรรมะประเภทนา้ํ ดบั ไฟใหเปน เครอ่ื งมือแกไข
และสังหารสง่ิ ท่กี ลา วมาใหดับไปตามลาํ ดบั ของความพยายาม จนสามารถดับได ใจจึงเปน
ธรรมทั้งดวง หมดส่ิงปลอมแปลง ไมมอี ะไรแอบแฝงคอยทําพษิ แกใ จไดดงั ทเี่ คยเปนมา
ดงั น้นั ทานนักปฏิบัติโปรดพยายามเต็มฝมอื ใหโลกไดรํา่ ลือวาเปนลกู ศษิ ยพ ระตถาคตผู
กลาตายในสงคราม เพอื่ ตามเสดจ็ พระพุทธเจา จริง ๆ อยา ใหเ ขาเลาลือวา ลกู ศิษยพระพุทธ
เจามแี ตคนเกยี จครานออ นแอ จะทาํ อะไรก็กลัวจะเหนด็ เหนื่อย จะเขาปาเขา เขาหาท่ี
บาํ เพญ็ ก็กลวั แตจ ะอดตาย จะอยใู นทเี่ ชนน้นั ก็กลวั แตเ สอื จะมากิน คลายกบั เสือไมใชสัตว
กลวั มนุษย แตกลับเห็นเนือ้ มนุษยเ ปน อาหารเสยี อีก
การบําเพญ็ ตวั ดงั ขอตน โลกจะชมกช็ อบธรรม แตก ารทําตวั แบบขอ หลงั แมโ ลกจะ
ตกิ ช็ อบแกเ หตุ เพราะศาสดามไิ ดทรงดาํ เนนิ มาอยา งนน้ั และไมไ ดสอนพวกเราใหท าํ อยา ง
นน้ั การปฏบิ ตั ธิ รรมแมจ ะไมเ กีย่ วขอ งกบั การติชมของโลก แตก ริ ยิ าที่ทาํ ดี และชัว่ มนั เปน
แวน ดวงใจ ๒๓๙
แว่นดวงใจ : ภาค ๒ อบรมบรรพชติ
- ๒๗๖ -
๒๔๐
เครอ่ื งประกาศโลกอยูโดยดี ฉะนั้นจาํ ตอ งพดู เก่ียวกับการติชมไวเชน นัน้ เพราะเปนเรอื่ งที่
จะหนจี ากการตชิ มไปไมพนท่ัวดินแดน ดวยเหตุนที้ า นนักปฏิบัตจิ งเรง ฝก า วทางความเพียร
เพื่อถึงแดนชยั ในเรว็ วนั จะไดจ ะถงึ ในวันนยี้ ่ิงเปน ท่ีพอใจของเรา ผูเคยโชกโชนกบั กิเลส
กองทกุ ขมานาน ไมเปน ท่ีนา อาลยั และเสียดายอะไรอีก เพราะเปน สิง่ ท่เี คยผา นมาอยางเต็ม
หูเต็มตาและเตม็ ใจแลว อยา งไรจะกาวพนจากหาดทรายรอ น ๆ ก็ตองเรงตัวเองอยางสุด
กาํ ลังเทาน้ัน จะสมกับผเู หน็ ภัยในความรอ น
ที่แนะนําทา นท้ังหลายมากเ็ ปนเวลาหลายป หากไมป รากฏมคี วามรคู วามฉลาดจาก
ธรรมท่ีนาํ มาสอน ธรรมก็เทา กับเปนโมฆะไปเทา น้นั จะใหครูอาจารยฝากจติ ใจไวกับใคร
เม่ือผูมาศึกษาไมท ราบรองรอยแหงธรรมะซง่ึ จะพอปฏบิ ัตริ ักษาตวั ได ครัง้ พทุ ธกาลเมอ่ื
พระพุทธเจา นพิ พานแลวกม็ สี าวกนาํ สบื แทนกนั มา ครอู าจารยไมอ าศัยลูกศิษยจ ะใหทา น
อาศัยใคร การแนะนําสั่งสอนทกุ แงท กุ มมุ ทั้งหยาบ ท้งั ละเอยี ด ทง้ั หนกั ท้ังเบา กเ็ พื่อผูมา
ศกึ ษาท้ังนั้น เชน สมยั ทานพระอาจารยมัน่ ยังมีชีวิตอยู ทา นกพ็ ยายามแนะนาํ สัง่ สอนสุด
กําลังความสามารถ ทา นอยูใ นปาในเขาจนวันสิน้ อายุของทาน กเ็ พื่อเปนคตอิ นั ดแี กบรรดา
ลกู ศิษยทั้งนัน้ เฉพาะองคทานจะไปแสวงหาอยูท่ีใดก็ได ไมเ ปน ปญหา การทที่ า นชอบอยู
ในปา เปนประจําเชน น้นั เพื่อความสะดวกสบายในทฏิ ฐธรรมปจ จบุ นั ของทานผมู ธี รรมลวน
ๆ ครองใจ หนง่ึ เพื่อกุลบตุ รจะไดถ ือเอาเปนคตติ ัวอยา งแลว ดาํ เนินตามรอ งรอยของทา น
จะเปน ผทู าํ พระศาสนาใหเ จริญหน่งึ
เราผูเ ปนศิษยม คี รตู องดําเนินตามแบบครทู ีพ่ าดาํ เนนิ มา พยายามคดิ คนดกู ายคตา
ทุกสวนดวยสติและปญ ญา ถาจะดูขางนอกเขา ไปขา งในกจ็ งดูตัง้ แตผ วิ หนังเขา ไปเปนลําดับ
แยกสว นแบง สวนดูใหเห็นชดั ดว ยปญ ญา บงั คบั จิตดวยสติปญ ญาใหทอ งเทีย่ วอยใู นกาย
วันหนึ่งคนื หนึ่งไมต องเปน อารมณกับอะไร ใหม หี นา ทอี่ นั เดียวน้เี ทานั้น สตปิ ญ ญาจะไมม ี
จรงิ ๆ หรืออยางไร ตองมีสตปิ ญ ญาขน้ึ ณ ท่ีนนั้ ขอใหมคี วามจดจออยูเชน น้นั ตลอดเวลา
ใจจะเหนืออํานาจของความเพียรทีม่ ีสตปิ ญญาคอยควบคุมไปไมไ ด จติ เคลอ่ื นไหวไปกับ
อารมณอ ะไรและทีไ่ หนก็ใหร บั รูด ว ยสติ ตามพิจารณาดวยปญญา จนกลายเปน นสิ ยั ของผู
สํารวมตนเปน ประจํา อยทู ่ไี หนกม็ สี ติและปญญา
การพจิ ารณากายคตาก็พจิ ารณาโดยละเอียดถี่ถว น ไมทําแบบพรวดพราดพอขอไป
ที พิจารณาจนถงึ ฐานความจริงของกาย ซงึ่ มีความจรงิ ประจาํ ตนอยแู ลว เมอื่ สตปิ ญ ญา
ทราบตามฐานความจรงิ ของกายอยางชัดเจนแลว อปุ าทานของกายหากหลดุ ลอยไปเอง จะ
หาความแนน เหนยี วมน่ั คงมาจากไหน คําวาฐานความจริงจะเปน ฐานความจริงของความ
แวน ดวงใจ ๒๔๐
กัณฑ์เทศน์ท่ี ๔ : หลกั ใจกับสติและปัญญา
- ๒๗๗ -
๒๔๑
ปฏกิ ลู ฐานความจริงของธาตุ หรอื ฐานความจรงิ ของขนั ธไดท ัง้ นน้ั จงพจิ ารณาใหถ งึ ฐาน
ความจริงอยา งใดอยางหน่งึ แลวปญ ญาจะเชอ่ื มโยงไปถงึ ฐานความจริงนนั้ ๆ โดยตลอดทัว่
ถึง อปุ าทานทเี่ กย่ี วกับกายจะถอนจากกันโดยไมม ปี ญ หา สว นเวทนา สญั ญา สงั ขาร
วิญญาณกเ็ ปน ประเภทขนั ธเหมอื นกนั การพจิ ารณากส็ งเคราะหลงในธาตหุ รือในไตร
ลักษณ เพราะเปน สภาพแปรปรวนประจาํ ตน เชน เดยี วกับกายอาศัยจิตเกิดขน้ึ แลวดบั ไป
คําวา เวทนา มีไดท ้งั ทางกายและทางใจ สญั ญา สังขาร วญิ ญาณ กระเพ่ือมข้ึนจาก
จติ แลว กลายเปน ช่ือหน่งึ ขึน้ มาท่เี รียกวา ขนั ธ ทุกขันธทกี่ ระเพ่อื มขน้ึ ตอ งดับไป สิ่งท่ีไมเกิด
ข้ึน ไมด ับไปตามขันธ เรยี กวา จติ นี่แลเปนทต่ี ง้ั ฐานทพั ของอวชิ ชา ผบู งการใหข นั ธ
กระเพื่อมตวั ไปทางฝายสมุทยั การพิจารณาขันธเพ่ือความชดั เจนตามความเกดิ ความดับ
ของเขา ก็เพอื่ รูฐานทีเ่ กดิ ของขันธท ั้งมวล คอื อวชิ ชานน่ั เอง การพิจารณาขนั ธยอมมีการ
ถอยเขาถอยออกซ้ํา ๆ ซาก ๆ จนทราบชดั ทัง้ การเกดิ ข้นึ และดับไปของขันธ และทราบชดั
ทงั้ ฐานท่ีเปน ทเ่ี กิดของขนั ธ ฐานท่เี กดิ ของขนั ธนั่นแลคอื อวชิ ชา จะไปหาอวิชชาท่ไี หนกัน
สตปิ ญญาฟาดฟนกนั ลงทน่ี ่นั จะเห็นอวชิ ชาแตกกระจายออกจากจิตโดยประจกั ษกบั
ปญญา
เม่ือสตปิ ญญาซ่ึงไดฝ ก ซอมมาเตม็ กําลัง ไดห ย่ังและฟาดฟนลงทจี่ ดุ นั้นอยา งไมล ด
ละ อวิชชากส็ ลายตวั ลงในขณะเดยี วเทานน้ั พออวิชชาดบั ไปโดยส้ินเชิง พุทธะท่ีบริสุทธ์เิ ตม็
ที่ และธรรมประเภท ธมฺโม ปทีโป ความสวา งแหง ธรรมอยางเตม็ ดวงกป็ รากฏขนึ้ อยา ง
เตม็ ท่ี สงโฺ ฆ ผทู รงไวซึ่งพุทธะ และ ธรรมะอนั บรสิ ทุ ธ์ิ กค็ ือผูรวู า อวชิ ชาดบั นัน่ แล และเกดิ
ขนึ้ ในขณะเดยี วกนั สรุปความพทุ ธะ ธรรมะ และสังฆะ ซ่ึงเปนอัตสมบัติ คือสมบัติทตี่ นหา
ไดโดยเฉพาะ ไดป รากฏข้ึนในขณะเดยี วกัน เทา ทีไ่ ดป ฏบิ ัตมิ าตามกาํ ลงั กด็ ําเนินมาอยาง
น้นั หากวา รกู เ็ ขา ใจวาจะรูอ ยา งนั้น ไมมีอยางอืน่ เปน ที่ควรจะรู
ปฏปิ ทาที่นํามาสั่งสอนทานทง้ั หลายมิไดม ีปดบังล้ีลบั เปด เผยมาเปนลาํ ดบั จนหมด
ความสามารถ นับแตเรม่ิ ตน ปฏบิ ตั ิ ไดร บั ความทุกขล ําบากเพราะการฝก ฝนทรมานตน
อยางไรบา ง กเ็ ลา ใหฟงเพ่ือเปน คตแิ กทานทม่ี าศึกษาจะยึดไปปฏบิ ตั ติ อ ตวั เองได เทาท่คี วร
แกก าํ ลงั และจริตนิสัยท่ีเหน็ วาเหมาะกับตน เพราะวธิ ฝี ก ทรมานบางวิธเี ก่ยี วกบั จริตนิสยั
เปน ราย ๆ ความรเู หน็ ตา ง ๆ ถา รเู ห็นก็คงจะเลาใหฟง แตจนใจทอ่ี ยากรูอ ยากเหน็ แตม ัน
ไมร ไู มเหน็ จึงสดุ วสิ ัยที่จะนาํ มาเลาสกู นั ฟง ดังน้นั ทกุ ทา นโปรดประคองเรอื ของตนท่ีกาํ ลัง
บรรทุกส่ิงของหนกั ๆ ใหไ ปตามหนทางอันราบรนื่ คือหลักธรรมวนิ ยั ดว ยความเปน นัก
แวน ดวงใจ ๒๔๑
แวน่ ดวงใจ : ภาค ๒ อบรมบรรพชิต
- ๒๗๘ -
๒๔๒
สงั เกตและพากเพียรตอ ทางดาํ เนิน อยา ใหไปโดนหินโสโครกเขา เรือจะอับปางใน
มหาสมุทรทะเลหลวง
รปู เสยี ง กล่นิ รส เคร่ืองสมั ผสั แตล ะอยาง ๆ ลว นเปน หนิ โสโครก และสามารถทํา
เรือทขี่ ับข่ีไมร ะวงั สาํ รวมใหอ ับปางและเสยี หายได จงพยายามขับขไ่ี ปดวยความระมัดระวงั
ท่ไี มควรไปอยาฝน ไป ท่ไี มค วรอยูอยา ฝนอยู สิง่ ไมค วรดูอยา ฝน ดู สิง่ ไมค วรฟงอยาฝนฟง
สง่ิ ทีไ่ มควรสดู ดมอยาฝน สดู ดม ส่ิงไมค วรล้มิ รสอยาฝน ล้มิ สิ่งไมค วรสัมผสั ถกู ตอ งอยา ฝน
สมั ผสั และสิง่ ไมควรคดิ ปรงุ ใหเ ปนอารมณ อยาฝนคดิ ปรงุ ดวยความคะนอง เดี๋ยวจะกลาย
เปนลงิ ทอดแห และตายเพราะแหพนั ตวั โดยไมร ูส ึก เพราะไมใ ชว ิสยั ของลิงจะไปเท่ียวทอด
แหหาปลา ลงิ จึงกลายเปน ปลา เพราะถูกแหพนั จมน้ําตาย และกลายมาเปนนทิ านสอน
พวกเรา สิ่งท่ที านหามไมใหฝน ทาํ นัน้ คอื สงิ่ มใิ ชว ิสยั ของพวกเราจะควรทํา เดี๋ยวสิ่งเหลา
นน้ั จะกลบั พนั ตัวเขาแลวไปไมร อด ตอ งจอดเรือไวเ พียงเทา น้ัน ไมถึงฝง แหงพระนพิ พาน
ตัวเองก็ตายจมนาํ้ เพราะถกู แหพัน
ส่ิงทพ่ี ระพทุ ธเจา ทรงหา มไมใ หเ กยี่ วขอ งอยาฝนทาํ โปรดทราบวาสงิ่ นัน้ คือแหพัน
ลงิ กพ็ วกเรามิใชลงิ จะยอมใหแหพนั จมนํ้าตายทิ้งเปลา ๆ มีประโยชนอ ะไร เมือ่ ทราบแลว
โปรดระวังสํารวม และพากเพียรในสิ่งท่ีทา นสอนใหทาํ ทกุ กรณี ซ่ึงเปน วิสยั ของพวกเราจะ
เปน ไปเพ่อื ความสุขความเจรญิ โดยลําดับ จนถงึ จุดหมายปลายทางคือพระนพิ พาน อนั อยู
ในวงความเพียรของเราทุกทา น
ดังนนั้ ในอวสานแหง ธรรม ขอความสวัสดีมชี ยั จงเปน ไปในทานทงั้ หลาย ผูม คี วาม
เพยี รโดยนยั ท่แี สดงมากส็ มควรแกเ วลา จงึ ขอยตุ ลิ งแตเ ทา นี้ เอวํ
www.Luangta.com or www.Luangta.or.th
แวน ดวงใจ ๒๔๒
กัณฑ์เทศนท์ ่ี ๔ : หลกั ใจกับสติและปญั ญา
- ๒๗๙ -
พระประธานบนศาลาวัดปา่ บา้ นตาด จงั หวดั อดุ รธานี
๒๔๓
เมอื่ เมวเท่อืนั วศเททนั นี่ศท๒อนี่ ๕บ๒อ์ สบร๕สรมสติงมสพหตกพิงิปรหาณัรปิ ะคาะฏัฏคฑมณฐณมฐ์ทพาวาพ่ี วุทดันน๕ทุดั ธปธปสสศศาา่ ี่บัก่ีักบรรา้า านานชชตตาา๒๒ดด๕๕๐๐๕๕
การบําเพญ็ เพยี รที่เปน ไปตามพระประสงคข องพระพทุ ธเจาและพระสัทธรรม คือ
ความจงใจใครตอ การประพฤติดีจริง ๆ ธรุ ะหนาท่ีที่ตนจะพึงทําทุกอยางควรทําดว ย
ความจงใจ การประกอบการงานทุกประเภทถาขาดความจงใจแลว แมจะเปน งานเล็ก
นอยยอมไมสาํ เรจ็ ลงไดด วยความเรยี บรอยและนาดูเลย เพราะความจงใจเปนเรอื่ งของ
สติ และหลกั ใจทจี่ ะยงั งานนั้น ๆ ใหส ําเร็จไดขาดไปจากตวั และวงงาน ผูมสี ตแิ ละหลกั ใจ
ประจาํ ตัวและงานจึงช่ือวา ผมู คี วามเพยี รไปในตัว ท้งั กจิ นอกการใน ถา ขาดความจงใจ
เปน เคร่อื งจดจอ งานแลว แมผ ูเ ปนนายชา งทาํ สิ่งตา ง ๆ ซง่ึ มีความฉลาดอยูบา ง ทําอะไรมี
ความสวยงามและแนนหนามน่ั คง แตถาขาดความจงใจใครตองานแลว แมง านนัน้ จะ
สําเรจ็ ก็ยอมลดคุณภาพและความสวยงาม ฉะนนั้ ความต้งั ใจจึงเปน สิ่งสาํ คญั โดยผูมุงตอ
ผลของงานอันสมบูรณจ งึ ไมควรมองขามไป
เราเปนนักบวชและนกั ปฏิบัติ ควรเห็นความตั้งใจจดจอ ตอ ธุระหนาทท่ี ี่ตนจะพึง
ทําทกุ ประเภท โดยมีความรสู ึกอยกู บั งานนน้ั ๆ แมท ส่ี ดุ ปดกวาดลานวัดเช็ดถูกุฎี และ
ศาลา ปูอาสนะ ตั้งน้ําใช นํ้าฉัน ตลอดการเคลอ่ื นไหวไปมา เหลอื บซา ยแลขวา ควรมสี ติ
ประจําอยูทกุ ๆ ขณะ ชือ่ วา ผมู ีความเพียรประจําตน การฝกหดั นสิ ัยเพอื่ เปน คนมีสตอิ นั
เคยชิน จาํ ตองอาศัยการงานเปน เคร่ืองฝก หัด การประกอบการงานภายนอกแตละ
ประเภทเปนธุระช้นิ หนงึ่ ๆ การเดนิ จงกรมและนง่ั สมาธิภาวนาเปน ธรุ ะช้นิ หนง่ึ ๆ ทง้ั น้ี
ถามีสตจิ ดจอกบั งานท่ที าํ ช่อื วา มคี วามเพียรไมข าดวรรคขาดตอน
การฝก หดั นสิ ัยของผูใครตอ ธรรมช้ันสูง จึงควรเร่มิ และรีบเรงฝก หัดสติไปกับงาน
ทุกประเภทแตต น มอื เพ่ือความแนน อนและมนั่ คงในอนาคตของเรา โปรดฝกหัดสตินิสัย
ตัง้ แตบ ดั น้เี ปนตนไป จนกลายเปนคนมสี ตปิ ระจําตน ทงั้ ขณะท่ที าํ และขณะอยเู ฉย ๆ ถึง
เวลาจะทาํ ความสงบภายในใจ สตจิ ะกลายเปนธรรมติดแนบอยูกับใจและต้งั ขึ้นพรอ มกับ
ความเพยี รไดอยางใจหมาย ทง้ั มีกําลงั พอจะบงั คบั จติ ใหหย่ังลงสูความสงบไดต าม
ตองการ
สว นมากทีพ่ ยายามใหจิตเขา สคู วามสงบไมไดตามใจหวังนัน้ เนือ่ งจากขาดสตทิ ี่
เปน แมแ รงไมมีกาํ ลังพอ จติ จงึ มโี อกาสเล็ดลอดออกไปสูอ ารมณไ ดอยา งงายดาย เหมือน
แวน ดวงใจ กณั ฑ์เทศน์ท๒่ี ๕๔:๓สติปัฏฐานส่ี
- ๒๘๑ -
๒๔๔
เด็กซนซงึ่ ปราศจากพเ่ี ล้ยี งผูตามดูแล เด็กอาจไดร บั อันตรายในเวลาใดกไ็ ด จิตทม่ี คี วาม
เพลินประจําตนโดยปราศจากสติตามรกั ษา จึงมีสง่ิ รบกวนตลอดเวลาจนหาความสงบสุข
ไมได พเ่ี ล้ียงของจติ คือ สติกบั ปญ ญา คอยใหความปลอดภยั แกจ ิตตลอดสายท่ีจิตคิดไป
ตามอารมณต า ง ๆ คอยพยายามปลดเปลื้องอารมณทีม่ าเกีย่ วของกับใจ และพยายาม
แสดงเหตุผลใหจติ รบั ทราบเสมอ ใจที่ไดร ับเหตุผลจากปญญาพราํ่ สอนอยเู ปน นิจ จะฝน
คิด และติดอารมณท ่เี คยเปนขา ศกึ ตอ ไปอกี ไมได
การฝกหดั สติและปญญาเพอ่ื ใหมกี ําลงั คืบหนาไมล าถอยเส่ือมโทรม โปรดฝก หัด
ตามวธิ ที กี่ ลา วมา แตอ ยาปลอ ยตวั เปนคนสะเพรามักงา ยในกจิ การทกุ อยางทม่ี ุง ประโยชน
แมช น้ิ เล็ก ๆ นสิ ัยมกั งายทเี่ คยเปน เจาเรือนนยี้ ังจะกลายเปน โรคเรอื้ รังฝง ลงในใจอยาง
ลกึ และจะทําลายความเพียรทกุ ดานใหเสยี ไป จงพยายามฝกหัดนสิ ยั ใหเปนคนแนน อน
ตอ กิจการทชี่ อบทง้ั ภายนอกภายในเสมอ อยา ยอมปลอยใหความสะเพรามักงายเขา ฟก
ตัวอยูในนสิ ยั ไดเ ลย เพราะผเู คยฝก หัดนสิ ัยใหเ ปน คนจริงตอ หนา ท่ีการงานทุกประเภท
ตอ งเปน ผูสามารถจะยังกิจการทกุ อยางไมว าภายนอกภายในใหส าํ เร็จได โดยไมมี
อปุ สรรคใด ๆ มากดี ขวาง แมจ ะอบรมจิตใจซง่ึ เปน งานสาํ คัญทางภายใน กจ็ าํ ตอ ง
ประสบความสําเรจ็ ลงดวยความรอบคอบหาทางตาํ หนิตนเองไมไ ด เพราะกจิ การภาย
นอกกับภายในสอ ถงึ ใจผเู ปน ประธานดวงเดียวกัน ถา ใจเปน นิสัยมกั งา ย เม่อื เขาไปบง
งานภายในตองทํางานน้นั ใหเหลวไปหมด ไมม ีช้นิ ดเี หลอื อยพู อเปนทีอ่ าศยั ของใจไดเ ลย
เพ่ืออนาคตอันแจมใสของผูมีงานเปนอาชพี และอํานวยความสขุ จงึ ควรฝกหัด
นิสยั ใหเปนคนแนนอนและจรงิ ตอธรุ ะหนา ทที่ ี่ตนจะพงึ ทํา จงทาํ จนสุดวสิ ยั ในกจิ การนัน้
ๆ ใหสําเร็จลงดวยหมดความสามารถทกุ กรณี เม่อื เขาไปดําเนนิ งานภายในเพ่ือความสงบ
ก็ดี เพ่ือทางปญ ญาการคนควา ก็ดี จะเปนไปดวยความละเอียด และรอบคอบทงั้ สองทาง
เพราะหลักนิสยั ซง่ึ เคยอบรมเปนคนจรงิ และรอบคอบมีมาเปน ประจาํ การดําเนนิ
ปฏิปทานับแตตนจนถงึ ชัน้ สูงสุดยอด ยอ มขึ้นอยกู บั หลักนสิ ัยเปนสําคัญ คําวาตน หรอื
ปลาย กห็ มายถึงใจดวงเดียวนแ้ี ล ซึง่ จะเปลี่ยนสภาพความรสู ึกไปตามธรรมเครือ่ งดัด
แปลง ทัง้ ฝา ยเหตุคือการบาํ เพญ็ และผลคอื ความสุข เชนเดียวกับเด็กคอ ยเปล่ยี นแปลง
ตวั เอง จากเด็กขึน้ เปน ผูใหญดว ยอาหารเครือ่ งบาํ รงุ นานาชนดิ
ดงั นนั้ ตนทางจงึ หมายถงึ การอบรมจิตใจข้นั แรก ๆ เพือ่ เปล่ียนนิสยั และความรู
สึกใหเ ปนไปในทางท่ดี ี และมีเหตุผล จนมคี วามรู และทรงตวั อยกู บั ความดี และเหตุผล
ทคี่ วรแกต นเอง ไมยอมฝาฝน แตเมอื่ สรปุ ความแลว ตนกบั ปลายก็เปรยี บเหมือนผลไม
แวน ดวงใจ ๒๔๔
แวน่ ดวงใจ : ภาค ๒ อบรมบรรพชิต
- ๒๘๒ -
๒๔๕
ลูกหน่งึ ๆ ซึ่งเราไมอ าจเรียกไดวา ตนกับปลายของมนั อยูท่ีไหน มองดแู ลว กค็ ือผลไมน น่ั
เอง
ใจก็ทํานองเดียวกัน ทีเ่ รียกกนั วา ตนทางหรือปลายทางนนั้ เนื่องจากใจทม่ี ีอารมณ
ชนิดตา ง ๆ ท้ังหยาบทัง้ ละเอียดเคลอื บแฝงอยู ตลอดการดดั แปลงแกไ ข จาํ ตอ งเปลีย่ น
อุบายวิธแี ปลกตางจากความเปน อยูเดิม ขน้ึ สคู วามละเอียดเปน ข้นั ๆ ไป ซง่ึ ควรจะให
นามไปตามความเหมาะสมวา ตนทางหรือปลายทาง ทา นผูฟงโปรดทําความเขา ใจกบั
กเิ ลส และบาปธรรมทมี่ ีอยภู ายในใจ ถงึ กบั ไดใหช่ือใหนามตา ง ๆ นานา จนอาจจะเลย
ขอบเขตของการตามรู และแกไขในสมมุตนิ ิยมของใจดวงเดียว ไมเ ชนนน้ั จะไมรอู บุ ายวธิ ี
แกไขตนเอง ซึ่งกาํ ลงั ตกอยูในฐานะทกี่ ลา วมา
หลักประกันผลอันแนนอนจงึ ขอย้าํ อกี ครัง้ วา โปรดฝกหัดนิสยั ใหเ ปน คนจริงและ
เขม แขง็ ตอหนา ท่ีการงานของตนเสมอ อยา เปนคนงอ นแงน คลอนแคลน อยาเปน คนจบั
จด อยาเปนคนเขา ๆ ออก ๆ ขึ้น ๆ ลง ๆ หาความแนนอนไมได วา จะไปตอ งไป วา จะ
อยูตองอยู วาจะทาํ ตองทาํ กาํ หนดเวลาํ่ เวลา หรือกิจการอนั ใดไวแ ลว อยาทําใหเ คลอื่ น
คลาดจากที่กาํ หนดไว เราเขียนดวยมือจงลบดวยมอื อยา ทําทาํ นองท่วี า เขียนดว ยมือแต
กลับลบดว ยฝาเทา คอื เราตง้ั คําสตั ยใสต วั เองไมม ใี ครอาจเออ้ื มมาทําลายคาํ สัตยน้นั แต
เปน เราเสียเองทําลายคาํ สัตยของตน เชนนเ้ี รยี กวา เขียนดว ยมอื แตก ลบั ลบดวยฝาเทา
เปนการไมสมควรอยางยง่ิ
เราตอ งเปนคนแนน อนตอความดาํ ริ และตองตดั สนิ ใจเสมอ ลงไดตดั สนิ ใจกับ
งานใดหรือสง่ิ ใด ทเ่ี ห็นวาเปน การถูกตองและเปน ประโยชนแ ลว จงพลีชีพลงไปเพ่อื คาํ
สตั ย และเพอ่ื งานนนั้ ๆ จะเปนคนมีนสิ ัยแนนอนและเชอ่ื ใจตัวเองได ศีลท่ีกําลงั รกั ษาอยู
กจ็ ะเปน ศีลทแ่ี นนอน ไมก ลบั กลายเปน ศลี ลอยลม การทําสมาธกิ ็เปน สมาธทิ ีแ่ นนอนทกุ
ขั้นของสมาธิ จะไมเ ปน สมาธลิ อยลม คอื ไดแตช่อื แตห าความจรงิ ของสมาธไิ มม ใี นใจ
แมก ารบาํ เพ็ญปญญาทุกขน้ั ก็จะเปนปญญาท่แี นนอนตามหลักนสิ ยั คนจริง ไมกลับกลาย
ไปเปน ปญ ญาลอยลม คอื ไดแตช่ือ แตหาความเฉลยี วฉลาดปลดเปลือ้ งตนไมมี ทกี่ ลา ว
ทงั้ นีเ้ พื่อใหเหน็ โทษแหง ความเปน คนหลกั ลอย ทําอะไรไมเปน ชิน้ เปนอัน หาความจรงิ
ภายในตวั ไมไ ด เพอื่ ผูมุงความเจรญิ ทางโลกและทางธรรมอยางแทจ ริง จะไดหาทางหลีก
เวนใหหา งไกล
อันดับตอ ไป กลาวถงึ สติปญญาเคร่ืองรกั ษานสิ ยั ใหมน่ั คง และใหม ีความรอบ
คอบยง่ิ ขึ้น โปรดทราบเสมอวา ปญญาจะทาํ การหุงตมแกงกินเหมือนอาหารหวานคาว
แวนดวงใจ ๒๔๕
กัณฑเ์ ทศน์ที่ ๕ : สตปิ ฏั ฐานส่ี
- ๒๘๓ -
๒๔๖
ยอมไมได แตป ญ ญาชอบเกิดจากการคดิ อานไตรตรอง คนไมม ปี ญ ญาความฉลาดจะ
ประกอบการงานทุกชนิ้ ใหสําเร็จลงดวยความเรยี บรอ ยยอ มไมไ ด และไมส ามารถจะรกั ษา
สมบัติอนั มีคา ใหป ลอดจากโจรจากมารได ไมว าทางโลกและทางธรรม ฉะน้นั การรักษา
และปฏบิ ัติพระศาสนาจงึ สําคัญอยูทส่ี ตแิ ละปญ ญา เมอื่ มเี หตมุ ากระทบ ไมวาเหตุดีหรอื
ชั่ว สตกิ ับปญญาควรรับชว งเสมอ จะมที างทราบสาเหตุดแี ละช่ัวไดท นั กบั เหตุการณ และ
มที างหักหา มใจ ไมใหรวนเรไปตามเหตุที่จะทาํ ใหเ สยี โดยมากเมอ่ื มเี หตุเกดิ ขึ้นจะเปน
เร่อื งกะทนั หนั หรอื เรื่องธรรมดากต็ าม แตสามารถทาํ ใจใหเ อนเอยี งหรือเสยี ไปตาม
อารมณน้นั ๆ ได เนือ่ งจากขาดสติกับปญญาคอยสังเกตตรวจตราใหล ะเอียดถ่ีถว นกอ น
จึงเขา ใจวาเปน สง่ิ ทีค่ วรไปเสียท้งั นั้น แลว ปลอ ยใจใหคลอ ยไปตามโดยเจาตัวไมร ูส กึ กวา
จะรูทันเวลาจงึ เสียไป แลว ไมส ามารถจะหกั หามไวไ ด จึงปลอ ยเลยตามเลย เรือ่ งจึงกาว
ไปถงึ ความเปนเถาถา นหมดทางแกไข
ทั้งนี้อยาเขาใจวา เปนไปเพราะเหตุใด แตเปนเพราะขาดสติกับปญ ญาเคร่อื งนํา
ออกทั้งนั้น ไมเชน น้นั ใครจะยอมสละตวั อันมีคุณคาเหนอื สิ่งใดในโลก ไปแลกเปลีย่ นกับ
ความเหลวแหลกเชนน้ัน แตมนั สดุ วิสยั จาํ ตอ งยอมจาํ นนไมว า ทานวา เรา เมื่อถึงคราว
จวนตัวยอมมกี ารพลั้งเผลอเปน ธรรมดา หยิบฉวยอะไรไมท นั กจ็ ําตองเปน ไปตามเหตอุ นั
รนุ แรงกวา กําลงั ของจติ ทีจ่ ะตานทาน ฉะนน้ั การเตรยี มพรอมเพ่อื เผชิญกบั เหตกุ ารณอนั
มีอยูรอบตัวทงั้ ภายในภายนอก และพรอ มทีจ่ ะเขามาเผชิญกบั ทกุ คนโดยไมม กี าํ หนดเขต
แดนและเวลาํ่ เวลา จงึ เปน การสมควรอยา งย่งิ ท่จี ะเตรียมตัวไวแตบ ดั น้ี อยาใหสายเกินไป
ทัง้ ๆ ตะวันยงั เชา อยู (ขณะยงั มีชีวติ อย)ู
การเตรียมพรอมทัง้ นี้ คือการบําเพ็ญตวั ใหมหี ลักฐานทง้ั ภายในภายนอก เพือ่ การ
อยกู ารไป ไมวา จะอยูท ่ีนห่ี รอื อยทู ีไ่ หน ไมวาจะเปนที่น่นั หรอื จะเปนท่โี นน ไมว าจะอยโู ลก
น้หี รืออยโู ลกหนา และไมวาจะไปโลกนหี้ รอื จะไปโลกหนาควรเตรียมตวั ไวแ ตบัดน้ี คอื
ปจ จบุ นั ซงึ่ ๆ หนา นแ้ี ล หากชวี ติ หาไมแ ลวจะเตรียมอะไรไมท นั เพราะไมเ คยเห็นใน
ธรรมของศาสดาพระองคใดส่งั สอนวา จงไปเตรยี มตัว วนั หนา เดือนหนา ปหนา ชาติ
หนา และโลกหนา โนน ซึ่งเปน การสง เสรมิ คนใหง มงาย เหน็ มบี อกไววา จงทําตนใหมที ่ี
พ่งึ ท้ังภายนอกและภายใน ในขณะทม่ี ชี วี ิตอยนู ้ที ้ังนัน้ แมวันคนื เดอื น ป และโลกนี้โลก
หนา เปนของมีอยปู ระจําโลก ก็มิไดมไี วเ พ่ือโมฆบรุ ษุ ผเู กิดและตายเปลา ๆ โดยไมไ ดท าํ
ประโยชนไวแ กโ ลกและธรรมเลย
แวน ดวงใจ ๒๔๖
แวน่ ดวงใจ : ภาค ๒ อบรมบรรพชติ
- ๒๘๔ -
๒๔๗
เฉพาะนกั บวชและนักปฏิบตั ผิ มู ีเพศที่เยน็ และเปนเพศทีโ่ ลกเคารพเลื่อมใสและ
ไวว างใจ ท้งั เปนเพศท่ีมโี อกาสในการบําเพญ็ ประโยชนต น และประโยชนท านไดม ากกวา
ใคร ๆ ในโลก เราทกุ ทา นทที่ รงไวซง่ึ เพศดงั กลาวนัน้ จึงควรเตรียมพรอมในหนาท่ขี อง
พระอยาใหบกพรอง ความประพฤตขิ องพระจะสามารถทรงความสวยงามเปน ที่นา ยินดี
และเลอื่ มใสไวไ ด ตองอาศยั สติกับปญ ญาเปนพเี่ ลี้ยงตามรกั ษาทกุ ระยะความเคลื่อนไหว
ผูม ีสติปญญาตามรักษาความประพฤติ ยอมงามทง้ั ภายนอกงามทั้งภายใน และเปนผูทรง
ความงามไวไดไ มจืดจางตลอดกาล เมอ่ื นําสตกิ บั ปญ ญาเขา ไปแกท างภายใน คอื ใจกับ
อารมณท ่ที ําใหร กรงุ รังก็กลายเปน ใจทใ่ี สสะอาด และมีคณุ คา ข้นึ มาทันที
อนงึ่ ความจําไดจากการศึกษาเลาเรียนมากบั ความจําไดจากการฟง จงนอมเขามา
เปนเครอ่ื งสนับสนุนใหกลมกลนื กบั การปฏิบตั ิ สติกับปญ ญาใหแนบสนิทอยูก ับใจ และ
ความเคล่อื นไหว ตามองไปถึงไหน หไู ดยินถึงไหน สตกิ ับปญญาจงตดิ ตามถึงทน่ี น้ั จมกู
ลนิ้ กาย สัมผัสกับสง่ิ ตางๆ ดี ช่วั หยาบ ละเอยี ดแคไ หน สตปิ ญญาจงตามรู และคน ดู
สาเหตขุ องส่งิ ท่มี ากระทบโดยแยบคาย และทุกครงั้ ท่ีไดสัมผสั กัน แมอารมณที่เกดิ ขน้ึ
เฉพาะภายในใจตองตามรู และพจิ ารณาไมขาดตอน เพราะทานที่หลุดพนไปจากโลกแหง
ความยงุ เหยงิ ภายในใจ ทา นทาํ อยา งนี้ทัง้ นัน้ ทา นไมไดท าํ แบบไมซ ุงท้งั ทอนทที่ ิง้ อยบู น
พื้นดินใหเด็ก ๆ ปนขน้ึ แลว ถา ยอุจจาระปสสาวะรดทั้งวนั ท้ังคนื
ผูท ําตวั ใหเ ปนเชน ไมซ งุ ทง้ั ทอน กเิ ลสตณั หามาจากทศิ ตาง ๆ คอื มาจากรูป จาก
เสยี ง จากกลิ่น จากรส และจากเครือ่ งสมั ผสั ลวงไหลเขา มาชอ งภายใน คือ ตา หู จมกู
ล้นิ กาย และจะถา ยอจุ จาระปสสาวะรดลงไปทหี่ ัวใจดวงที่ทําตวั เปน เหมอื นไมซุงท้ังทอ น
น้ัน เพราะไมม คี วามฉลาดแยบคาย ไมมคี วามรอบคอบตอตัวเอง และอารมณท งั้ ภาย
นอกและภายใน ยอมตัวใหก ิเลสตณั หาถา ยอุจจาระปส สาวะรดทง้ั วันทงั้ คืน นีไ่ มสมควร
เลยสาํ หรับผูมุงดําเนินเพอื่ ววิ ัฏฏะ คอื พระนพิ พาน เพราะพระนพิ พานของพระพุทธเจา
และพระสาวกไมใชพ ระนพิ พานเกยี จครา น และไมใ ชพ ระนิพพานแบบไมซ ุงทัง้ ทอ น
ผูห วังธรรมเชนน้นั ครองดวงใจ ก็จําตอ งพยายามปรับปรุงตวั เองใหเขา กับรอ ง
รอยปฏิปทาของพระองค และพระสาวกทา นดําเนนิ คือพยายามฝกหัดอบรมสตปิ ญ ญา
ศรทั ธา ความเพียร ใหท ันกบั เหตกุ ารณท เี่ ปน ไปอยทู ้ังภายในภายนอกตลอดเวลา อยาทาํ
ตัวเหมือนซุงทงั้ ทอ น คอื เดนิ ก็สกั แตว า เดิน น่ังก็สักวานั่ง ภาวนากส็ กั วา ภาวนาเทา นน้ั
แตแลวนัง่ อยูเหมือนหวั ตอกลางไรก ลางนา หาความรสู กึ รอบคอบประจาํ ใจไมม เี ลย การ
สักแตวาทํานจ้ี งึ ไมผ ิดอะไรกับเขานั่งนอนธรรมดา
แวนดวงใจ ๒๔๗
กณั ฑเ์ ทศนท์ ่ี ๕ : สตปิ ัฏฐานส่ี
- ๒๘๕ -
แวน่ ดวงใจ : ภาค ๒ อบรมบรรพชติ
- ๒๘๖ -
๒๔๙
และสามารถจะรเู ร่อื งธรรมทัง้ สน่ี ้ันอยา งชัดเจนตามลาํ ดับ โดยไมม คี วามสะทานหวั่นเกรง
ตอสุขและทุกข ทง้ั ภายในกายและภายในใจ อันเปน อาการของสติปฏฐานแสดงตวั
การพิจารณากายจะเปนภายนอกหรอื ภายในกไ็ ดตามแตถนดั ใจ ในโอกาสอันควร
จะพิจารณากายไหน คาํ วากายใน คอื กายของเราทุกสวน กายนอก ไดแ กกายของคนและ
สัตวอ่ืน กายในกาย ไดแ กสว นหนึ่ง ๆ ของอาการแหง กายทุกสวน สิ่งท้ังน้ีปรากฏตัวเปน
ของนาเบอื่ หนายและสลดสงั เวชแกผูใ ชป ญญาพิจารณารูเ หน็ ตามเปนจริง ท้งั ขา งนอกขาง
ใน และภายนอกภายในมีความเปนเชน เดียวกนั ตองชําระขดั สเี ปนประจาํ ฉะนั้นท่วั โลก
จาํ ตองปฏิบตั ิตอรา งกายและถอื เปน ภาระประจําตลอดเวลา สิ่งตา ง ๆ ทจี่ ะนํามาปฏิบัติ
ตอรางกายใหพออยูไดแ ละพอดูไดน ้นั ปรากฏวาท่วั โลกตองถือเปน สินคา อันใหญโ ต และ
ขายดบิ ขายดีย่งิ กวาวตั ถอุ ่นื ใดในโลก
การพจิ ารณาใหร ูฐานทเี่ กิด ทีอ่ ยู พรอ มทงั้ ความเปน และจาํ เปน ไปของรา งกาย
ดว ยปญญาจนเหน็ ชดั จึงเปนการตัดบอ แหงความกังวล และกองทุกขออกจากใจ เพราะ
ภูเขาหนิ แทงทบึ แมจ ะใหญและสูงจดเมฆ ก็ไมเ คยทับถมตวั เราใหไดรบั ความทุกขล ําบาก
ตอขันธ มรี ูปขันธ คอื กายเปน ตน รูสกึ เบียดเบียนและทับถมตัวเราอยตู ลอดเวลา จนหา
โอกาสปลงลงไมไดเลย เรือ่ งความทกุ ขทง้ั มวลทีเ่ กี่ยวกบั ขนั ธจ ึงมารวมอยูกบั เราผูรับผิด
ชอบในขนั ธ ดงั นั้นผูเ ปน เจา ของขันธจ ึงควรมีความรอบรูในขันธ ท้ังแงดีแงรา ย จึงจะอยู
ครองขนั ธไ ปดวยความราบรืน่ ไมเ สียเปรียบแกข ันธโดยถายเดียว
ตามธรรมดาขันธเ อาเปรียบเอารดั เราวนั ยงั ค่ํา ขยับตวั ทกุ ระยะเปนเร่ืองเพ่อื ขันธ
เสยี ทง้ั น้ัน ถาจิตหาทางออกดวยความฉลาดรอบคอบตอขนั ธข องตน ทงั้ ๆ ทีม่ ีความรับ
ผิดชอบในขันธอ ยู ช่ือวา มีทางแบง รบั แบง สกู นั บาง ไมท ําการรบั เหมาทุกขในขนั ธทาเดยี ว
แมท ุกขใ นขันธก ็คงไมตง้ั หางรา นขายสงทุกขใ หเ รารบั เหมาโดยถายเดียว ผพู ิจารณาขนั ธ
ใหเหน็ ทงั้ คณุ ท้งั โทษดวยปญญาจึงไมม ีแตท างรับเหมาทุกขจากขนั ธต ลอดไป ยังมีทางลด
หยอนผอ นความตงึ เครยี ดในทางใจไดบาง การพิจารณากายตองพิจารณาซา้ํ ๆ ซาก ๆ
โดยถอื เอาความเขา ใจเปน ประมาณ แตมไิ ดถือเอาความขีเ้ กยี จเปนบรรทดั ฐาน จนเหน็
ชดั จรงิ ๆ วา กายน้ีเพยี งสกั วา หาเปน สัตว บคุ คล เรา เขา ท่ไี หนไม เรียกวา กายานุปส ส
นาสตปิ ฏ ฐาน
เวทนา จติ ธรรม โปรดทราบวา มอี ยูในกายอันเดยี วกัน เปน แตม ีอาการแปลกตาง
กนั ไปบาง ทานจึงใหน ามไมซ ้าํ กัน ทา นผบู าํ เพ็ญโปรดทาํ ความเขา ใจดวยดี ไมเชนนั้น สติ
ปฏฐานสก่ี บั อรยิ สจั สจ่ี ะกลายเปน สมุทยั คอื บอ แหง ความสงสยั และกงั วลในขณะบําเพ็ญ
แวนดวงใจ ๒๔๙
กณั ฑเ์ ทศนท์ ี่ ๕ : สติปัฏฐานสี่
- ๒๘๗ -
๒๕๐
เพราะความสับสนไมรเู ง่อื นตน เง่ือนปลายของอาการแหง ธรรมเหลา น้ี เวทนามสี าม คือ
สุขบาง ทกุ ขบาง เฉย ๆ ไมสุขไมท กุ ขบ าง ทัง้ เกดิ ขนึ้ จากกาย และเกดิ ข้นึ จากใจ จะมี
ลักษณะสามเชน เดียวกนั การพจิ ารณาโปรดแยกเวทนาออก และพจิ ารณาไปตามลกั ษณะ
ของเขา แตอ ยาไปควาเอากายมาเปน เวทนา กายใหเ ปน กาย เวทนาใหเ ปน เวทนา ทาํ นอง
เหน็ เสือเปนเสอื และเหน็ ชา งเปนชาง แตอยา ไปควาเอาเสือมาเปนชาง จะเปนการอา ง
พยานไมตรงความจริง เร่อื งจะลุกลามและลงเอยกันไมไดต ลอดกาล
คือแยกเวทนาทแ่ี สดงอยใู นขณะนน้ั ออกพิจารณา ใหรทู เี่ กิด ท่ีตัง้ อยู และที่ดบั ไป
ฐานท่เี กดิ ของเวทนาทง้ั สาม เกดิ ขึ้นและต้ังอยทู ก่ี ายและทใ่ี จ แตไ มใชก าย ไมใ ชใ จ คง
เปน เวทนาอยูเชน น้ัน ท้ังการเกิดและการดับไปของเขา อยา ทําความเขาใจวา เปน อนื่ จะ
เปนความเหน็ ผดิ สมทุ ยั จะแสดงตวั ออกมาในขณะนนั้ จะหาทางแกไขและหาทางออกไม
ได แทนท่จี ะพจิ ารณาใหเ ปนปญญาถอดถอนตวั จากทุกข สมทุ ยั เลยจะกลายเปนโรงงาน
ผลิตทุกขแ ละสมุทยั ขึ้นมาในขณะนนั้ โดยไมร สู กึ ตวั ทางเดนิ ของเวทนาทั้งสามคอื ความ
เกดิ ขึน้ ตั้งอยู และดับไป มอี ยูเ พียงเทานท้ี กุ ระยะกาล และไมมีสตั ว บุคคล เรา เขา แฝง
อยเู ลย ถา นําสตั ว บคุ คล เปน ตน ไปแฝงเขา ในขณะใด เวทนาท้ังสามจะแสดงสตั วบ ุคคล
อนั เปนอาํ นาจกอ ตวั สมทุ ัยข้นึ มาในขณะน้ัน และเปนการเสริมทุกขใ หม ีกําลงั ขน้ึ มาทันที
ผูปฏิบตั ิจึงควรทําความรอบคอบตอเวทนาดว ยปญ ญา คอื ไมควา เวทนามาเปน
ตนในขณะทาํ การพิจารณา เวทนาท้ังสามจะปรากฏเปนความจรงิ ตามหลกั สตปิ ฏฐานและ
อริยสัจข้ึนมาประจักษใ จ แมเวทนาจะแสดงอาการเปล่ยี นแปลงขึ้น ๆ ลงๆ ประการใด
จะเปน ทางเสริมสติปญญาของผูบําเพ็ญได ทุกขณะท่ีเวทนาแสดงอาการเคลือ่ นไหวและ
เปลีย่ นแปลง ความเปน สตั ว บุคคล เรา เขา จะไมม ีโอกาสแทรกเวทนาทง้ั สามไดเลย
นอกจากจะมีเทาที่ปรากฏอยเู พยี งสกั วาเวทนาเทานนั้ ความเศรา ใจ ทุกขใจ และทอใจ
หรอื ความเหอ เหมิ เพลดิ เพลินในขณะที่เวทนาทัง้ สามแสดงตัว จะไมม โี อกาสเกิดขึน้ ได
เพราะการทําความเขาใจกบั เวทนาไดโ ดยถกู ตอ ง และทุก ๆ เวลาทผ่ี ูบําเพญ็ ทาํ ความเหน็
กบั เวทนาโดยถูกตอ ง ช่อื วาผมู ีเวทนานุปส สนาสติปฏ ฐาน ประจําใจ
จิต คําวาจติ ในสตปิ ฏฐาน มใิ ชจติ พเิ ศษและแปลกตา งไปจากสติปฏฐานทั้งสาม
ทา นจงึ ใหน ามวา จติ ตานุปส สนาสตปิ ฏ ฐาน เสมอกับกาย เวทนา ธรรม ถาเทียบกบั ไมก ็
เปน ไมท งั้ ตน ซ่ึงเตม็ ไปดวยกิ่งกาน เปลอื ก กระพี้ รากแกว รากฝอย ซึง่ ผิดกับไมท ี่นาํ มา
ทาํ ประโยชนจ นปรากฏเปน บาน เปน เรือนแลว ผพู จิ ารณาจิตตานปุ สสนาสติปฏ ฐาน จงึ
เปนเหมือนนําไมทง้ั ตน มาแปรรปู ใหเ ปนตาง ๆ ตามความตอ งการ การพจิ ารณาจติ
แวนดวงใจ ๒๕๐
แว่นดวงใจ : ภาค ๒ อบรมบรรพชิต
- ๒๘๘ -
๒๕๑
ประเภทน้ีควรถอื เอานมิ ติ คือความปรุงของจิตเปนเคร่อื งพสิ จู นและพจิ ารณา เพราะการ
จะรูความเศรา หมอง หรอื ผองใสของจิตได ตอ งรูเครื่องปรงุ จติ เปนสาํ คัญ ไมเชน นั้นแม
จติ จะไดรบั ความเศราหมอง และกองทกุ ขตลอดทั้งวันจะไมม ที างทราบได ถาไมท ราบสิ่ง
ปรุงจิตใหเ ปนไปตาง ๆ กอน
เราตอ งการทราบจิต จาํ ตองพจิ ารณาสังขารเครื่องปรงุ จิต ซึง่ เหมือนเคร่อื งปรุง
แกงใหม ีรสชาติตาง ๆ จิตท่แี สดงความเปน ตาง ๆ ไมม ีสิน้ สุด และทาํ ใหผิดจากสภาพ
เดิมถงึ กับเจาตัวเกดิ ความพิศวงงงงัน ไมทราบสาเหตุและวธิ ีแกไ ข จําตอ งยอมจํานนไป
ตามเหตกุ ารณ จนลมื สาํ นึกในทางผดิ ชอบชั่วดี ก็เพราะเรือ่ งของสงั ขารเครอื่ งปรุงจติ นั่น
เอง ฉะนน้ั คําวา จติ ในสติปฏฐานจงึ เปน จิตทีค่ ลุกเคลากบั อารมณ โดยสังขารเปนผูป รุง
แตง การพจิ ารณาสงั ขารจงึ เกี่ยวถงึ จติ เพราะเปนส่งิ ทเ่ี กี่ยวเนอ่ื งกนั ถา รูเร่ืองของสงั ขารก็
เริม่ รูเรอื่ งจติ และถารูเ รือ่ งจติ ก็ยอ มรเู รอ่ื งของสงั ขารไดอีก นบั แตสงั ขารขน้ั หยาบ ขั้น
กลาง และขนั้ ละเอียด และจติ ขน้ั หยาบ ข้นั กลาง และขนั้ ละเอียด คาํ วา สงั ขารหยาบ
ละเอยี ด และจิตหยาบ ละเอียด ท้ังนี้เนอ่ื งจากความเก่ียวขอ งของจิตกับอารมณม ีท้ัง
หยาบและละเอยี ด
ผูพ ิจารณาจิตตานุปส สนาควรทาํ ความเขาใจไวแตต น มือวา จิตกบั เครือ่ งปรงุ จิต
คือสงั ขารเปนคนละประเภท ไมใชอ นั เดียวกนั ไมเ ชน นนั้ จิตกับสงั ขารจะคละเคลา กนั ซ่ึง
จะทําความลาํ บากแกการพจิ ารณา ตามท่ีอธิบายมาแลว โดยกําหนดความเกิดข้นึ และ
ความเก่ยี วของของสงั ขาร สัมผัสกับอารมณอ ะไร พรอมท้งั ความดบั ไปของสังขารกบั
อารมณ พยายามสงั เกต และสอดรูความเคลอ่ื นไหวของสงั ขาร ซ่งึ จะเคลื่อนจากใจออกสู
อารมณท่เี ปน อดตี บาง อนาคตบา ง ทั้งหยาบ และละเอยี ด และโปรดทราบเสมอวา ทกุ ๆ
ประเภทของสังขาร และอารมณท เี่ กีย่ วของกัน ตองเกิดและดับพรอมกนั จะใหเปนอน่ื ไป
ไมได
คาํ วา สตั ว บุคคล เรา เขา เปนตน จึงไมควรนําเขาไปแทรกในจติ เพราะจะแปร
รูปเปนสมทุ ยั ขน้ึ มาทันที จงพยายามสงั เกตใหทราบวา มันเปนเพียงจติ สงั ขารอยเู ทา นัน้
ทุก ๆ ขณะทป่ี รุงแตง ข้นึ มา ปญ ญาตองมีทางทราบไดต ามลาํ ดับแหง การพจิ ารณา และ
ตองทราบตามนัยท่ที านบอกไวว า สกั วา จิตเทาน้นั ไมใชสตั ว บุคคล เรา เขา อะไรเลย ผู
พจิ ารณาเห็นตามจิตตานปุ สสนา ใจจะไมเกิดความเศรา โศกเสียใจ และเพลดิ เพลินไป
ตามความปรุงแตง และสภาพความเปน อยู สุข-ทุกขของจิต และชือ่ วา ผมู ีจิตตานุปส สนา
ประจําตน
แวน ดวงใจ ๒๕๑
กณั ฑเ์ ทศนท์ ี่ ๕ : สตปิ ัฏฐานส่ี
- ๒๘๙ -
๒๕๒
ธรรม คาํ วา ธรรม คอื เปา หมายที่เพงเลง็ ของใจ ถา เปนธรรมสว นละเอียดก็หมาย
ถึงใจเสยี เอง ธรรมภายนอกมมี ากมาย สว นภายในถือเอากายทกุ สวน เวทนาทง้ั สาม และ
จิตในจิตตานปุ ส สนามาเปน ธรรมในธรรมานปุ สสนาสติปฏฐาน การพิจารณากาย เวทนา
จติ เขาประสานกนั ครบองคสติปฏฐานสี่ ตามความเหน็ ของธรรมปา วา เปนธรรมานุปส ส
นาสติปฏฐาน หากจะเปนความผดิ พลาดเพราะความฉลาดไมเ พียงพอในความเขา ใจ
และการอธิบาย ก็ขออภัยจากทานผูฟงและทา นผอู า นทุกทานดวย เพราะคําวา ธรรมปา
เปนเรื่องจนใจสาํ หรบั ผแู สดงทกุ ๆ ครงั้ ท่แี สดงและนาํ มาลงในหนังสอื ดงั นั้นการฟงและ
การอา นหนงั สอื ธรรมปา โปรดเจริญธรรมคอื ความไมส ีสาไวบ าง ทุกวรรคทกุ ตอนจะไมมี
ความหนกั ใจเกิดข้นึ ในขณะฟง และอา น
การพิจารณาสติปฏฐานสี่ ใหเช่ือมกันเขา ในองคธ รรมานปุ สสนาสติปฏฐาน จน
กลายเปนธรรมแทง เดียว รสู กึ เปนความแปลกประหลาด และอัศจรรยเปน ระยะ ซึ่งไม
เคยปรากฏมากอ น ทั้งน้เี น่ืองจากการพิจารณาเบ้ืองตน กายก็เทยี บกบั ไมท ั้งดนุ เวทนา
ทั้งดุน จติ ทงั้ ดนุ แมธ รรมกท็ ั้งดนุ เพราะการพิจารณาก็เปนลกั ษณะไมท ั้งดุน สิ่งท่ีถกู
พิจารณาจึงกลายเปนเชนเดยี วกันไปหมด แตเพราะความถูไปไสมาดวยความเพยี ร ทุก
สิง่ ที่อยใู นวงความเพียรก็คอยเปลย่ี นสภาพข้ึนมาเปน ลาํ ดับ
ท่กี ลา วในบทธรรมานุปส สนาสตปิ ฏ ฐาน คอนขา งเปน ธรรมละเอียดไปบาง ใน
ความรสู กึ จึงอดจะลืมบุญคุณของการพิจารณาในลกั ษณะไมทง้ั ดนุ ในตอนแรกไมไ ด เม่ือ
พจิ ารณา “ธรรม” ในตอนปลายกบั ตอนตน รูส กึ แปลกตางกนั มาก แมจะเปนสตปิ ฏฐาน
ส่ีอนั เดียวกนั พอมาถงึ ตอนปลาย จิตปรากฏวากาย เวทนา จิต และธรรมทง้ั สใี่ นองคส ติ
ปฏ ฐานไดเช่ือมกันเขา จนกลายเปนธรรมานปุ สสนาสติปฏฐานไปเสยี สิ้น และประสาน
กนั ไดอยางสนทิ โดยไมน ิยมวา นนั่ เปนกาย นเ่ี ปน เวทนา น่นั เปน จิต นเ่ี ปน ธรรม ในความ
รูสกึ ตา งกร็ วมลงเปนธรรมดวยกนั
ในบทกาย เวทนา จติ ไดอธบิ ายวธิ ีพจิ ารณาเพอ่ื ความปลดเปลือ้ งแกไ ขใหทานผู
ฟงทราบพอสมควร แตพอมาถึงบทธรรมเลยกลายเปน เรอื่ งของผแู สดงไปเสียส้ิน แม
เชนนั้นกก็ รณุ าถือเอาตามวธิ ที ก่ี ลา วมา และนาํ ไปปฏิบัตติ ามจรติ นสิ ยั ของตน ๆ ผล
ประโยชนค งจะไดรบั เทากบั ที่อธบิ ายใหทานผฟู ง ทราบโดยตรง
สรุปความในสติปฏ ฐาน คอื กาย มีกายใน กายนอก และกายในกาย เวทนาใน
เวทนานอก และเวทนาในเวทนาทง้ั หลาย สวนเวทนารูสกึ ซับซอนอยูบา ง จึงขอแทรก
ความเห็นลงบางเล็กนอ ย คือ เวทนาใน หมายถึง จติ เวทนา เวทนานอก หมายถงึ กาย
แวนดวงใจ ๒๕๒
แวน่ ดวงใจ : ภาค ๒ อบรมบรรพชติ
- ๒๙๐ -
๒๕๓
เวทนา จิตใน จิตนอก และจิตในจติ จิตในหมายถึงจิตกับอารมณท ี่ปรากฏอยูดว ยกนั โดย
เฉพาะ จิตนอกหมายถึงจิตท่ีกําลังเกีย่ วกับอารมณภ ายนอก จติ ในจติ หมายถงึ กระแส
ของจติ อันหนึ่ง ๆ ในกระแสจติ ทงั้ หลายทีค่ ดิ ออกมาจากใจ และธรรมใน ธรรมนอก และ
ธรรมในธรรมท้งั หลาย ธรรมในไดแ กอ ารมณหรือสภาวะทีเ่ ปนสวนละเอียด ซึ่งเปน
อารมณข องจติ หรอื เปาหมายเครื่องเพง เล็งของจติ ดวย ไดแกจติ ซ่งึ เปนทช่ี มุ นุมของ
ธรรมท้ังหลายดว ย ธรรมนอกไดแ กสภาวะที่เปนสวนภายนอก ท่ีควรเปน อารมณข องใจ
ไดทุก ๆ ประเภท เรียกวา ธรรมนอกท้งั น้นั ธรรมในธรรมท้ังหลาย หมายถงึ สภาวะอัน
หนึง่ ๆ ในสภาวะทัง้ หลาย ซึ่งเปน เปา หมายท่เี พง เล็งของใจ
อนง่ึ คาํ วา กายในกาย เวทนาในเวทนา จติ ในจติ ธรรมในธรรม ไดแกสว นยอ ย
หรอื สว นหนึง่ ของสวนทั้งหลาย เชน ผมเสน หนง่ึ ในผมทั้งหลาย ฟน ซห่ี น่งึ ในบรรดาฟนท่ี
มีอยูท ั้งหลาย เหลา นเ้ี รยี กวา กายในกาย ผพู จิ ารณาสวนหนึ่งของกายทวั่ ไป เรียกวา
พิจารณากายในกาย สว นเวทนา จิต ธรรม กม็ ีนัยเชนเดียวกัน จึงมไิ ดอธิบายไวม าก เกรง
เวลาจะไมพ อ ขอไวในโอกาสตอไป
สติปฏ ฐานทง้ั สน่ี ีต้ ามความรสู ึกของธรรมปา เขา ใจวา มีสมบรู ณอยใู นกายในใจ
อยา งสมบูรณ แตม ไิ ดหมายความวา ภายนอกไมจ ําเปน จะทราบไดชัดตอเมอ่ื ผบู าํ เพญ็ สติ
ปฏ ฐานจนสามารถทาํ การประสานสงเคราะหกนั ลงได ในธรรมานปุ ส สนาลว น ๆ แลว จติ
ไมม คี วามติดใจทีจ่ ะไปเสาะแสวงหาสง่ิ ภายนอกมาสนับสนุนเลย เพยี งพจิ ารณาอยูเฉพาะ
ในวงกาย วงจิต กค็ วรแกการแกไ ขตนเองไดด วยสตปิ ฏ ฐานส่ี ซ่ึงมอี ยใู นกายในจติ อยาง
สมบรู ณ
แตการพิจารณาเบื้องตน ทุก ๆ สิ่งไมว าภายนอกภายใน จะกลายเปน ของจาํ เปน
ไปเสยี สน้ิ เพราะความติดของของจติ พาใหจ าํ เปน ตอเมือ่ ถึงขนั้ ปลอยวางเขา มาเปน
ลาํ ดับแลว สภาวะนน้ั ๆ ก็คอ ยหมดความจาํ เปน เขา มาเชนเดยี วกัน แมกาย เวทนา จติ
ธรรม ซึ่งเปน ธรรมจําเปน ในองคสตปิ ฏฐาน จติ จาํ ตองปลอยวาง ไมค วรยดึ ถือหรือแบก
หามเอาไวใ หเปน ภาระของใจ กลบั กลายเปน สิ่งท่คี วรปลอยวางทงั้ ส้นิ เมอ่ื พิจารณาถงึ ขนั้
ธมมฺ า อนตฺตา เตม็ ทีแ่ ลว แลวคอยยอนกลบั มาพจิ ารณาประสานกันในวาระตอ ไป เพอ่ื
เปนวหิ ารธรรมในทิฏฐธรรมปจ จุบนั ขณะที่จติ กา วผา นไปแลว แตยงั ครองขนั ธอยู
ทานผบู าํ เพญ็ ถาหนกั ในสติปฏฐานไมถ อยหลงั นับวันจะรเู ห็นสิง่ ตาง ๆ ท่แี ปลก
ประหลาดและอศั จรรยขึ้นภายในใจเปนระยะ ๆ ไป ถงึ กาลอันควรจะไดรบั “ผล” ใน
ธรรมข้นั ใดทีเ่ คยรบั สนอง “เหต”ุ ที่ผูบําเพญ็ บาํ เพ็ญโดยถูกตองแลว จาํ ตองปรากฏผล
แวน ดวงใจ ๒๕๓
กัณฑ์เทศนท์ ่ี ๕ : สติปัฏฐานส่ี
- ๒๙๑ -
๒๕๔
ขน้ึ มาเปนขน้ั ๆ โดยเปน พระโสดาบาง พระสกิทาคาบาง พระอนาคาบาง และพระ
อรหนั ตบ า ง โดยไมตองสงสัย
ฉะนัน้ การพิจารณาสติปฏฐานสีก่ ด็ ี อริยสัจสี่ก็ดี โปรดทราบวา เปนเสน ทางเพ่อื
ความพน ทุกขอ ันเดยี วกัน แมจ ะตางกนั อยบู า งก็เพียงสกั วาชอ่ื เทาน้นั แตในหลกั ธรรม
ชาตแิ ลว เปน อันเดยี วกนั ผูบ าํ เพญ็ สตปิ ฏฐานกบั ผูบ าํ เพญ็ ในอริยสัจส่ีก็เทากบั ประกอบ
การงานแขนงเดียวกนั เพราะทกุ ข สมทุ ยั นโิ รธ มรรค กบั กาย เวทนา จติ ธรรม เปนสจั
ธรรมของจรงิ อนั เดียวกนั เชน เดียวกบั ผูท าํ งานตาง ๆ ในโรงงานอนั เดียวกัน ผลรายได
ยอมเปนของโรงงานท้งั สน้ิ ฉะนั้น
สรปุ ผลงานตอนสดุ ทา ยของผูบําเพ็ญสติปฏฐานและอรยิ สัจมาโดยลาํ ดับ จากข้นั
ตน คือ กาย เวทนา จติ ธรรม ท้ังดนุ ทุกข สมุทยั นโิ รธ มรรค ท้งั ดนุ ดวยการปฏบิ ัติ
แบบถไู ปไสมาท้งั ดุน ไมทราบความหนกั เบา ลึกตืน้ กวา งแคบในแงแ หง ธรรม และความ
ผิด ถูก ชั่ว ดี ในการปฏิบัติ เพราะไมเคยทาํ มา นับแตป ู ยา ตา ทวด ลงมาถึงพอ แม
และวงศาคณาญาติ ก็ไมเคยมีใครมาบอกเลากลา วสงั่ สอนวา สติปฏ ฐานและอริยธรรม
เปน ลกั ษณะอยางนนั้ ๆ ตองปฏิบัติอยางนั้นจะไดรับผลอยา งนนั้ ๆ แมแ ตทานเหลา น้ันก็
ยงั ไมมโี อกาสทราบได มิหนาํ ยงั พาสตปิ ฏ ฐานและอริยธรรมอันประเสริฐทงั้ นไ้ี ปทง้ิ จมนํ้า
จมดิน และเผาไฟทิง้ นับจาํ นวนมากมาย
เพยี งเราเปนเด็กรุน ลูกหลานเหลนของทาน จะอวดตวั วาเกงกลา สามารถฉลาดรู
ไดอยางไร จาํ ตอ งยอมโงอยูโ ดยดี แมสติปฏ ฐาน และอริยสจั ธรรมจะเคยเปนธรรมอัน
ประเสริฐมาแตดั้งเดมิ กจ็ ริง แตพ อตกมาถงึ มือเราจาํ ตองกลายเปน ธรรมท้งั ดุนไปกอน
เพราะเรากาํ ลังตกอยูในภาวะความเปนคนทงั้ ดนุ แมการปฏิบตั กิ ็ปฏิบตั แิ บบท้ังดนุ ตอ
เมื่อปฏิบัติบาํ เพญ็ ไปดว ยความพากเพียรไมถ อยหลัง ความเขา ใจในแงอ รรถธรรม และ
การปฏบิ ตั ิกค็ อยปรากฏไปวันละเล็กละนอ ย และคอ ย ๆ กลายเปนรปู เปน รางขึ้นมา
ศรทั ธาความเช่ือม่นั ก็นบั วนั มีกําลงั และฝงลกึ ลงในหลักธรรมของพระพุทธเจา สง่ิ ทีเ่ คยล้ี
ลับมาเปนเวลานานกค็ อย ๆ เปด เผยความจรงิ ออกมา
เปน ตนวา สตปิ ฏ ฐานส่ี และอริยสัจส่ี ซ่งึ แตก อนแมจะมีตดิ อยกู บั ตวั เรา ก็มีอยู
แบบฝงจมมิดโดยเจา ตัวไมร ู นั่งฟงพระทานเทศนก ็ฟง ไปจนเลยขอบเขต และสดุ สายหู
สายตา ไมเคยนึกนอ มเขามาสูตัวเรา ซงึ่ เปนทป่ี ระชุมแหงธรรมเลย เมอ่ื พระเทศนจ บ
แลว สรปุ ผลท่ีไดรับจากการฟงกเ็ พยี งวา เราไมม ีวาสนาเออื้ มไมถ ึงธรรมทีท่ า นแสดง
เพราะลึกแสนลกึ ละเอียดสุดละเอยี ด ธรรมทท่ี า นแสดงกับเราผูฟ ง อยหู า งไกลกันคนละ
แวนดวงใจ ๒๕๔
แว่นดวงใจ : ภาค ๒ อบรมบรรพชติ
- ๒๙๒ -
๒๕๕
มุมโลก แตหาไดนกึ ไมวา มนั โลกสติปฏ ฐาน และอริยสจั สี่อนั เดียวกันทั้งทา นผูแสดงกบั
เราผนู ง่ั ฟง และแสดงเรอื่ งของเราท้งั นัน้ หาไดผ ดิ เพ้ียนจากเรื่องของเราไปแมแ ตน อยไม
นเี่ รอ่ื งความคิดผิดมีทางมีไดอยางนไี้ มว า ทานวาเรา
แตเ มอื่ ความจริงมสี ติปฏ ฐานเปน ตน ไดเ ร่มิ เผยตวั ออกมาสวู งความเพยี รแลว
ธรรมเหลานก้ี ็กลายเปนแผนที่ทางเดินของจติ ไปเปนลาํ ดบั มองดูกาย เวทนา จติ ธรรม
แตละประเภทคลายกับเปนแผน กระดาษทเี่ ตม็ ไปดวยตวั อกั ษร ชบ้ี อกทางเดินเพอ่ื ความ
พน ทุกขทั้งนน้ั สตปิ ฏ ฐานนอก สติปฏฐานใน และอรยิ สัจนอก อรยิ สัจใน ก็กลับกลายมา
เปน ตัวอักษรชี้บอกทางเดนิ แกจ ิตอยรู อบดาน
ประหนึ่งวา ทานจงรบี เดนิ ไปตามเขม็ ท่ีชีบ้ อกใหจะพน ภยั โดยเร็ว เวลานพี้ วกขาศกึ
กําลังตามหาทานว่ิงวนุ ไปมาอยูตามแถวนี้ และซมุ ซอนเรียงรายกันอยทู ุกหนทกุ แหง ทา น
ไมค วรนอนใจในสถานท่ีใด ๆ วา จะเปนท่ีปลอดภยั นอกจากทา นจะรบี เดินผา นดงหนา
ปา ทึบเหลานี้ไปเสยี เทา นัน้ ทานจะปลอดภยั ความพากเพียรกย็ ง่ิ มีความเขมแข็งพรอ ม
ดว ยสติปญญา ซ่ึงไดสั่งสมมา เพราะอาศัยสติปฏ ฐานและอรยิ สัจเปนหนิ ลับและทางเดิน
คาํ วา กาย เวทนา จติ ธรรม ท่ไี ดเคยพจิ ารณามาแบบลมุ ๆ ดอน ๆ ก็ปรากฏวา เปน
ธรรมเสมอภาคกนั และสามารถพิจารณาประสานและสงเคราะหกนั ลงในธรรมานปุ สสนา
ท้ังสนิ้
เมอ่ื จติ พจิ ารณาธรรมานุปส สนาสติปฏ ฐานเปน อารมณ จนมีความชํานาญและแน
ใจเตม็ ที่แลว ธรรมานปุ ส สนาก็เช่อื มโยงเขามาหาเรอื่ งของจิตโดยเฉพาะ ตอนนจ้ี ะวา
ธรรมกลายเปน จติ หรือจติ กลายเปน ธรรมก็พอเรียกได พอจิตไดกาวเขาสธู รรมานุปสสนา
ลว น ๆ แลว สภาวธรรมภายนอก คอื รปู เสยี ง กลน่ิ รส เคร่อื งสมั ผสั ธรรมารมณ กับ
ตา หู จมูก ล้นิ กาย ใจ อนั เปน สว นภายในท้ังสองภาค ซึ่งเปนเหมอื นภเู ขาหนิ อันแทง ทึบ
ปกปดใจจนหาทางออกมิได ก็ไดจ างหายไปจากมโนภาพ และรูป เวทนา สัญญา สังขาร
และวญิ ญาณ ซึง่ เปนเหมอื นเมฆหมอกปกปดใจ ก็ไดถูกพายุ คือ สติ ปญญา ศรัทธา
ความเพียร พดั ผนั ใหแ ตกจากความเปน กลุม เปน กอน คือ ตวั สมมุตนิ ิยมไปทลี ะเลก็ ละ
นอย จนจางหายไปแทบจะไมมีอะไรเหลือ
จะยังเหลืออยบู า งกเ็ พียงเปนไอระเหยออกมาจากใจ ทเ่ี รยี กวา ธรรม ซึ่งยังไมถูก
ทาํ ลาย แตไ มส ามารถจะแสดงออกมาอยา งออกหนา ออกตา เพราะถกู สติปญ ญาอนั มี
กําลงั ครอบเอาไว และตามขุดคนเพอื่ ทําลายอยูต ลอดเวลา สดุ ทา ยคาํ วา ธรรม หรอื จติ
อวชิ ชา ก็ไดถกู สตปิ ญญาทาํ ลายลงไดโ ดยสิ้นเชงิ ดวย ธมมฺ า อนตตฺ า และดวยธรรมบท
แวน ดวงใจ ๒๕๕
กณั ฑ์เทศน์ที่ ๕ : สติปฏั ฐานสี่
- ๒๙๓ -
๒๕๖
วา ธรรมทัง้ ปวงไมค วรถือม่นั คาํ วา สตั ว บุคคล ตัว ตน เรา เขา เมือ่ ไมมีจุดสมมตุ ิเปน ที่
อาศยั กจ็ าํ ตอ งหลุดลอยไปเอง
ขณะทสี่ ตปิ ญญาไดท ําหนาทตี่ อ สติปฏ ฐานท่ีส้ินสุดลงแลว ธรรมชาติทีแ่ ปลก
ประหลาด และอศั จรรยไ ดปรากฏขึน้ อยา งเต็มท่ีในขณะน้ัน ปญ หาท้ังมวลกส็ นิ้ สดุ ลง ไม
มที างสืบตอ เพราะเหตุกับผลไดล งเอยกันอยา งสนทิ และตายตวั แลว ระหวา งขนั ธก ับจิต
แมจ ะครองกันอยูกไ็ มม ที างทะเลาะกนั เหมือนที่เคยเปนมา ตา งก็เปนอยูโ ดยอิสระตาม
ความเปน จริงของตน คําวา ยถาภูตํ ญาณทสสฺ นํ ในความเขาใจของธรรมปาวา อยดู วย
ความไมร ะแวงกนั ระหวางขนั ธกับจติ โลกกบั ธรรม ภายนอกกบั ภายใน ใจกับสิ่งทั้งปวง
ท่วั ดินแดน ไมเ ปนขาศึกตอกันดงั ที่เคยเปน มา และสามารถนอมนําสิง่ ตาง ๆ มาทํา
ประโยชนไ ดเทาท่ีควร
ทา นนกั บวชและนกั ปฏบิ ตั ิธรรมโปรดฟงใหถ งึ ใจ หยั่งความเพียรใหถงึ ใจ ธรรม
ทัง้ น้จี ะปรากฏเปน สมบตั ิอันล้ําคาของทา นผูสนใจ โดยไมมอี ะไรจะสามารถมาแยกทาง
กันได ความเพยี รเพอ่ื ชยั ชนะอันมเี กียรตดิ งั พระองคทา น และเปนชัยชนะซ่งึ ไมม ีอะไร
เสมอในโลก คือความเพียรเพอ่ื ชนะตนตามพระบาลีวา อตตฺ า หเว ชิตํ เสยฺโย ความ
ชนะตนเองนั่นแลประเสรฐิ สดุ
การแสดงธรรมก็เห็นสมควรแกเวลา ดงั นน้ั ในอวสานแหง ธรรมนี้ ขออํานาจแหง
พระรัตนตรัยจงตามคมุ ครอง จงรกั ษาใหท ุกทานมคี วามสขุ กายสบายใจ และเจรญิ งอก
งามดว ยศลี สมาธิ ปญญา สามารถผานอุปสรรคถึงแดนแหงความเกษมสาํ ราญกลาวคือ
พระนพิ พานโดยท่ัวหนา กนั เทอญฯ
www.Luangta.com or www.Luangta.or.th
แวนดวงใจ แวน่ ดวงใจ : ภ๒าค๕๒๖อบรมบรรพชิต
- ๒๙๔ -
บรเิ วณช้นั 2 ของศาลาวดั ป่าบา้ นตาด จงั หวดั อดุ รธานี
๒๕๗
เทศคนรอูอบารจมาพกรรณัยะ์ขฑณอ์ทวงี่ ดั น๖ปกั า ปบาฏนิบตัตาดิ
เม่ือวนั เททศ่ี ๒น์อกบันรมยพารยะนณพุทวดัธปศา่กั บรา้ านชตา๒ด๕๐๕
เมือ่ กวันาทรี่ ๒อยกนักู ยบัายคน รพอูุทธาศจกั ราารชย๒ ๕๐๕
ทานนกั ปฏิบัติผูหวังความเจริญรุงเรืองแกต นและวงพระศาสนาท้งั หลาย โปรด
ทําความเขา ใจในตวั เองแตบ ัดนเี้ ปนตน ไป คอื พยายามต้งั หลักใหถ ูกตอ งและมัน่ คงแต
ตนมอื นับแตวันแรกที่เรากา วเขามาศึกษาและปฏบิ ตั กิ บั ครอู าจารย เพราะผูที่จะไดกําลัง
ทางใจจะตอ งไดในเวลามาอาศัยอยกู ับทาน และออกแสวงหาทวี่ ิเวกตามบริเวณใกลเ คยี ง
ทา นตามโอกาสอํานวย แลว กลับเขามาหาครูอาจารยเพ่อื การศึกษาและแกไ ขขอ ของใจ
พอไดอ บุ ายแลว กป็ ลีกตวั ออกหาที่สงดั วเิ วก ถา เกดิ ขอขอ งใจในธรรมขึน้ มากร็ ีบเขาไป
ศกึ ษากับทานอีก มกี ารเขา ออกอยทู าํ นองน้ี ยอมไดอ ุบายข้ึนโดยลําดบั แตก ารจากครู
อาจารยไปทั้ง ๆ ท่ีใจยงั ไมมคี วามแนนอนทั้งทางดานสมาธิ และดา นปญญา ยอมไมส ม
ควร ท้งั ไมอ าจจะนําตนใหถ งึ ความปลอดภยั ได
อนึง่ การมารบั คําอบรมสงั่ สอนและศกึ ษาจากทาน พึงเปน ผมู ีสติปญ ญา คอย
สําเหนยี กศกึ ษาเสมอ ท้งั ทางตาก็ควรสอดสอ ง มองดอู ากปั กิรยิ าความเคล่ือนไหวของ
ทา น และหมูค ณะดว ยความสนใจจริง ๆ ทางหกู ต็ อ งพยายามศึกษาเพือ่ ความเขา ใจจาก
ทานและหมูคณะ ซง่ึ พอจะเปนคตแิ กใ จได มีความพยายามฝกใฝอ ยูเชน นช้ี ื่อวาผูมา
ศกึ ษาดวยดี จะไดสติปญ ญาเปนสมบตั ปิ ระดับใจตอไป แมอ าจารยห รอื หมูค ณะท่ีตนถือ
วา เปนทเี่ คารพไดจากไป หรือตนไดจากทา นไปแลว คุณธรรมทีไ่ ดรบั จากทานมาจน
เพยี งพอภายในใจนีแ้ ล จะเปนอาจารยแ ทนทา นแนบสนทิ อยูก บั ใจ
ขณะทเ่ี รากาํ ลงั ศึกษาอยกู บั ทาน กิจการงานกไ็ มคอ ยมมี ากพอจะใหเ กิดความ
กงั วล นอกจากจะพยายามอบรมตนถายเดยี วเทา น้ัน โดยมากท่ีเกดิ ความรูสึกเปนลมุ ๆ
ดอน ๆ และมขี อปฏบิ ัตไิ มค อ ยสม่าํ เสมอเหมอื นครูอาจารย ตามปฏปิ ทาของทานท่พี า
ดาํ เนนิ มา เนือ่ งจากเวลามาพักอยูกับทานไมม คี วามสนใจอยางจรงิ จงั เบอื้ งตนกร็ ูส กึ วา
ตัง้ ใจมาศึกษา ครน้ั ตอ ๆ มาเพราะอาํ นาจกเิ ลสที่เคยเปน เจาครองใจ คือความเกียจ
ครา นไดส าํ แดงเดชขึ้น ความต้ังใจน้ันกค็ อ ยเอนเอียงและลม เหลวไปโดยไมร สู กึ ตัว แลว
ก็คอย ๆ เปลย่ี นความรสู กึ ขึ้นมาใหมทลี ะเล็กทีละนอ ยจนกลายเปน ความเหน็ ไปวา มา
อยกู บั ทา นพอไดช อ่ื ไดนาม แลว ก็เอาชอ่ื ของอาจารยไปเปนโลบังหนา เพอื่ ความสะดวก
แวนดวงใจ แว่นดวงใจ : ภ-๒า๒ค๙๕๖๒๗-อบรมบรรพชติ
๒๕๘
สวนตัว เชน นไ้ี มมีประโยชนอ ะไร นอกจากจะทาํ หมูเพ่ือนและครอู าจารยใหเ สียหายไป
ดว ยเทานน้ั
ฉะนน้ั ขอใหเราทง้ั หลายไดโ ปรดทาํ ความรสู กึ กบั เรื่องเชน นี้ไวเสมอ เพราะการมงุ
ศึกษา และปฏิบัตจิ รงิ ๆ ทานพดู อะไรหรอื เราเหน็ กริ ยิ ามารยาทสวนใดทท่ี านแสดงออก
มา ตอ งนอ มเขาถงึ ใจยึดไวเปนหลักฐานทันที ไมย อมใหผา นไปเปลา และเราไมตองไป
สนใจในคําพูดเสยี งหนกั เบา ซึ่งเปนเพยี งกระแสเสยี งเทาน้ัน ควรสงั เกตเหตผุ ลจากคํา
พดู เปน ของสําคญั คาํ พดู ท่ีทานพดู ออกมาทุกๆ คาํ นนั้ มีเหตผุ ลพอทผ่ี มู าศกึ ษาจะไดร ับ
ประโยชนอยา งไรหรอื ไม ถา มีเหตุผลแลวแสดงวาคาํ พูดนนั้ เตม็ ไปดวยธรรม ควรยึดมา
เปน คตทิ นั ที ความดังของเสียงไมเ ปน ของสาํ คญั อะไร เพราะฟา รอ งบนอากาศยังมเี สยี ง
ดังมากยงิ่ กวาเสียงครูอาจารยเปน ไหน ๆ แตส่ิงท่เี ราไดร บั คอื ฝนทต่ี กลงมา นาํ ความเยน็
ใหแกม นุษย สัตว ตลอดจนตน ไมใ บหญา ท่ัวดนิ แดน
เรอ่ื งของครอู าจารยทานตองมคี วามฉลาดในอุบายตา ง ๆ ท่ีจะนํามาส่ังสอน
บรรดาลกู ศิษยแ ตล ะรายโดยไมใ หซ ํา้ กัน เพราะนิสยั ของผูมาศกึ ษามีจาํ นวนมากและตาง
ๆ กัน ถาทา นจะวางกริ ยิ ามารยาทและคําพูดจาเปนแบบเดยี วแลว ไซร ผมู าศกึ ษาดวย
ความตงั้ ใจเพอื่ รบั ประโยชนจากทานอยางจริงจังแลว ยอมจะไมไดค วามฉลาดเทา ท่ีควร
ถาหากครูอาจารยไ มม ีความฉลาด สามารถจะแนะนาํ บรรดาศษิ ยท้ังหลายใหตรงกับจรติ
นสิ ยั ของศษิ ยนั้น ๆ ก็เปรยี บเหมือนนายแพทยผ ไู มฉลาด ยอมไมส ามารถจะยังโรคทมี่ ี
อาการตาง ๆ ใหห ายไดดวยยา เพียงแตท ราบวา โรคเทา นั้น แตไ มทราบวาเปนโรค
ประเภทใด
เพราะโรคท่เี กดิ กับสตั วและบคุ คลมีจาํ นวนมากมาย จนไมส ามารถท่จี ะนบั อาน
ได ยาจึงตอ งมหี ลายขนาน สาํ หรบั นายแพทยผฉู ลาดที่จะนําไปรักษาโรคนนั้ ๆ แตถ า ไม
วาใครเปนโรคอะไรมาหาแพทย แพทยก็นํายาขนานเดียวเทา นน้ั มารักษา แลวยาจะทนั
และถูกกับโรคไดอยา งไร ถาเปน โรคทค่ี วรรับยาน้นั อยูบาง ยาก็จะเปนประโยชน แตถ า
เปนโรคอื่นทไี่ มเกีย่ วกบั ยาขนานน้นั แลว ยานั้นก็ไมผดิ อะไรกบั นํ้าหรอื วัตถุธรรมดา ถา
เปน นายแพทยผ ฉู ลาด เมอื่ คนไขเขาไปหาตองถามวา ทา นมีอาการอยา งไร ตลอดจน
ความเปนมาของโรควาเปน อยา งไร ตองถามและตรวจใหละเอียดถถ่ี วน เมอ่ื เปนเชน น้ีก็
ยอ มไมตอ งถามชอื่ โรคจากคนไข เพราะเรื่องช่ือนามของโรคไมเ ปนของสําคญั เทากับ
อาการของโรค วา เปน อยางไร ไมสบายตรงไหน แพทยยอมทราบไดและใหก ารรกั ษาท่ี
ถูกตอ งจนหายได
แวนดวงใจ กณั ฑเ์ ทศนท์ ี่ ๖ : ๒คร๕ูอาจ๘ารย์ของนกั ปฏิบัติ
- ๒๙๗ -
๒๕๙
นี่เปน ลักษณะของแพทยผ ูฉ ลาด ตองถามอาการโรคและตรวจใหแ นนอนแลว ก็
นาํ ยามารกั ษาใหถูกตองกับโรคน้ัน ๆ เมอ่ื โรคถกู กบั ยา อาการก็จะทุเลาลงหรอื หายไป
ได เพราะฉะนัน้ ผูจะทาํ การรกั ษาคนไขตองเรยี นและมีความรูชาํ นาญทางการแพทยม า
กอน ดีกวา การต้งั ตัวเปนหมอกอ นเรียนวิชาแพทย คนไขท่ีมารับการรกั ษาจะไมผ ดิ หวัง
ทงั้ จะเปนประโยชนแกประเทศชาติบานเมือง ถา เปน หมอเถอื่ นจะไมส ามารถรกั ษาคนไข
ใหหายได ถึงจะตง้ั ตวั เปน หมอก็ไมผดิ แปลกจากคนธรรมดา และจะเปน อันตรายตอ คน
ไขจ ํานวนมากดวย
เร่ืองของครูอาจารยก็ควรจะมลี ักษณะเชนเดยี วกบั นายแพทยผ ฉู ลาด ถาไมมี
ความสามารถปฏิบัติตอบรรดาผมู าศึกษา แมใครมาหากว็ างมารยาทอันเดยี ว คาํ พูด
ชนดิ เดียวกนั หมด ตลอดจนธรรมะที่จะนํามาสง่ั สอนแกผ ศู ึกษากย็ กข้ึนบทเดียว บาท
เดียว คาถาเดยี ว วันไหนก็ยกขึ้นบทน้นั บาทนั้น คาถานน้ั แปลวาอยางนนั้ ใครจะมา
ศกึ ษาปรารภเรื่องอะไรกไ็ มสนใจ ใครจะมคี วามรูส งู ตํ่าขนาดไหน ใครจะอยใู นข้ันสมาธิ
หรอื ปญญาอยา งหยาบ อยา งกลาง และอยางละเอยี ด ตามข้ันของสมาธิ และข้ันของ
ปญญากต็ าม อาจารยไมเคยสนใจ สอนแตบ ทเดยี ว บาทเดยี ว คาถาเดียวเทา นั้น ถาเปน
เชน นจี้ ะไมอ าจนําบรรดาศษิ ยใหไดประโยชน สมเจตนาทไี่ ดอ ตุ สาหพ ยายามมาพง่ึ พงิ
อาศยั กบั อาจารยอ งคน ้ัน ๆ
แตถ าอาจารยเ ปน ผูฉลาดแลว ตอ งทราบทงั้ ภูมิความรู ทง้ั อัธยาศยั ของบรรดาผู
มาศึกษา วา มีความรแู ละนสิ ัยหนกั เบาในแงไ หน ตลอดถึงธรรมะจะตองมีการศึกษา
ปรารภและสนทนาซ่ึงกนั และกนั แมจ ะไมท ราบดวยญาณกต็ องทราบดว ยวธิ ีสนทนา วามี
ความรสู งู ตํ่าแคไหนในทางดา นจติ ใจ และตองปฏิบัติใหถกู จริตนิสยั ของผมู าศกึ ษานนั้ ๆ
วา ผูน ้ตี องปฏิบตั ิดว ยอยางน้ี ผนู น้ั ตองใชก ิรยิ าตอ นรับอยางนั้น ตามความรูความฉลาด
ของผูมาศึกษาซ่งึ ไมเหมอื นกนั ถา เปน เร่ืองของอาจารยผ ูฉ ลาดเขา ใจในอรรถธรรม รู
ความตน้ื ลกึ แหงธรรมมาแลว ควรจะเปน อยางนน้ั เปนสว นมาก แตถ าผูม าศึกษาไมได
พินิจพจิ ารณา พอเหน็ กิริยาคาํ พดู จาของทาน สูงบา งตาํ่ บา ง คอยบาง แรงบา ง เลยมายึด
เอาเสียงนี้เปน ตัวกเิ ลสตัณหา และถอื วาเปนขาศึกตอ ตนเอง มหิ นาํ ยงั เหน็ วา ครอู าจารย
เปน เสอื รา ยตวั หนงึ่ ซ่ึงจะฉีกกัดเราไปเสยี แลว ก็ปลกี หนไี ปดวยความเขลาของตน
ท่ีถูกควรคดิ ดูใหล ะเอยี ดถถี่ วนกอ น แมแ ตน ายแพทยฉดี ยาเขม็ แทงเรายงั รสู ึก
เจ็บปวดแสบรอ น ตามฤทธิ์ของยาและเข็มซ่งึ มีพิษตา ง ๆ กัน โดยบางรายอาจตองถึงผา
ตัด โรคบางรายเพียงรบั ประทานยาก็หาย โรคบางรายอาจตองทัง้ ฉีดยา และผาตัดเอา
แวนดวงใจ แวน่ ดวงใจ : ภา๒ค ๕๒๙อบรมบรรพชิต
- ๒๙๘ -
๒๖๐
เนือ้ รายออก ตามวธิ กี ารของนายแพทยท ่ีเห็นสมควร เพือ่ ยงั โรคใหห าย โรคทค่ี วรรบั
ประทานยากม็ ี ที่ตองฉีดยาก็มี ที่ตองผาตัดก็มี มากนอ ยก็ตองทาํ ไปตามความหนักเบา
ของโรค โรคเปนทอ่ี ยตู รงไหนควรทําอยางไร นายแพทยตองทราบโดยตลอด ไมเชนนั้น
จะรกั ษาคนไขไ ปไมไ ด
เราไปสังเกตดูตามโรงพยาบาลและสถานคลนิ ิกตา ง ๆ ก็พอจะทราบไดวาวธิ ีการ
ของแพทยน ้ันไมเ หมอื นกนั คือปฏบิ ัติตอคนไขร ายหนึ่งเปน อยา งหน่ึง อกี รายหนึง่ เปน
อยา งหนง่ึ ตลอดมารยาทอัธยาศยั อันดีงามซ่ึงเปนโอสถขนานหนง่ึ ท่ีหมอไมค วรมองขาม
ไปเสยี โดยเหน็ วาไมสาํ คัญ เพราะคนไขม ีหลายประเภท และมีนิสยั ตา ง ๆ กัน แตใหช ื่อ
วาคนไขอ ยา งเดยี วกนั นายแพทยผ สู ามารถจะรกั ษาโรคใหห ายน้ัน ตอ งเปน ผูฉลาดทัน
กบั โรค และนิสัยของคนไขท ม่ี ารบั การรักษาเปนราย ๆ ไป
ธรรมนน้ั ก็ตองมหี นักบา ง เบาบา ง คอยบาง แรงบา ง สูงบาง ตาํ่ บา ง ตามจริต
นสิ ัยความโง ความฉลาดของผมู าศึกษาจะรบั เอา แตจ ะเปนธรรมประเภทใด พึงทราบวา
เปนยาแกโ รคหัวใจ คือแกโ รคกเิ ลสอาสวะใหเบาบางและหายสนิท จนเปนจติ ที่บรสิ ทุ ธิ์
พทุ ธะขน้ึ มาท้งั ดวง
หนาทขี่ องครูอาจารยทีจ่ ะแนะนําศิษยท มี่ าศกึ ษากบั ทาน ถา เปนอาจารยผู
สามารถ จะนาํ พระศาสนาและบรรดาศษิ ยใหเ จรญิ รงุ เรืองไดแ ลวไซร ตองเปน ไปตาม
แนวทางอนั เดียวกนั กับวิธกี ารของนายแพทยผูรกั ษาคนไข ธรรม ๘๔,๐๐๐ พระ
ธรรมขันธท ั้งนีล้ วนแตเกิดจากอุบายคอื ความฉลาดของพระพุทธองค ซึ่งเปน หมอเอก
รกั ษาโรคภายในของบรรดาสัตวใหห ายได กลายเปนพลเมืองดเี ปนจาํ นวนมาก ผใู ดนาํ
เอาธรรมของพระองคไปปฏิบัติ ดวยความเชื่อความเลอื่ มใสตามกําลงั และฐานะของตน
แมจ ะอยูในฆราวาสกพ็ อเปน พอไป มีสมบตั พิ อใชไมข าดแคลน
พระพุทธเจา ไมท รงสอนใหเกยี จครา น ทงั้ นกั บวชและฆราวาสที่จะทําใหผูถอื พระ
พุทธศาสนาอดอยากขาดแคลน ในเครอื่ งอุปโภคบรโิ ภค ดาํ เนินการครองชพี ไมทันเขา
เชน ผแู สวงหารายไดไ มเพยี งพอแกก ารครองชพี หรอื นกั บวชทาํ ตนใหขาดความ
เลือ่ มใสของปวงชน ไมใชเปนเพราะพระพทุ ธศาสนาสอนใหเ ปน เชน น้ัน แตเปน เพราะ
นิสยั ของผปู ฏบิ ัติท่ชี อบทาํ ตวั ใหเ ปนเชนน้นั ตา งหาก ถาผสู นใจในพระโอวาทแลว อยาง
นอ ยตองมีความรม เย็นในตนและครอบครัว อยูทไ่ี หน ไปท่ใี ดยอมเปนประโยชนแ กตน
และสว นรวม ไมเปน ทรี่ ังเกยี จแกห มเู พือ่ นและสังคมทัว่ ไป ทง้ั เปนทีเ่ ชื่อถือของประชา
ชน ไมม ีใครระแวงสงสัย เพราะมธี รรมในใจ เชนเดยี วกับผมู ีเคร่อื งดม่ื เครอื่ งรบั
แวนดวงใจ กัณฑเ์ ทศนท์ ่ี ๖ : ค๒รูอ๖าจ๐ารย์ของนักปฏิบตั ิ
- ๒๙๙ -
๒๖๑
ประทานไวคอยตอ นรบั แกค นหิวกระหายท่เี ขา มาอาศยั ฉะนน้ั เพราะฉะน้นั ธรรม ๘๔,
๐๐๐ พระธรรมขนั ธจงึ เปน เชน เดียวกบั ตัวยาทน่ี ายแพทยนํามารักษาคนไขชนิดตาง ๆ
กัน
โรคหวั ใจคอื โรคกเิ ลสของคนและสัตวมมี ากมาย เทียบกับคําวา คนไขค าํ เดียว
เมอ่ื แยกประเภทของโรคจากคาํ วา คนไขแ ลวก็มีไมร ูกี่รอ ยกี่พนั โรค คาํ วา โรคใจ หมาย
ถึงโรคกิเลสเครือ่ งบบี บังคับใจ กแ็ ยกประเภทตา ง ๆ ไดเชน เดียวกนั ธรรมของพระพุทธ
เจาจะมเี พยี งบทเดยี วบาทเดียวอยางไร ก็ไมทันกับโรคกิเลสอาสวะทเ่ี ปนไปอยูอยา งแนน
หนาภายในใจของสตั ว ท่เี รียกวา โรคมืดภายในใจ ซ่งึ ควรใหนามวาโรคมดื แปดทศิ แปด
ดา นทง้ั ทา นและเรา ไดแกโ รคกิเลสตณั หา เพราะเวลาโรคประเภทนไ้ี ดเ ขาสิงหัวใจแลว
มนั มดื ไปหมด สามารถฆา ไดท ั้งคนและสตั วไมเ ลือกหนาวา เปนใคร แมม ารดาบดิ าผู
บังเกดิ เกลา เล้ียงมาแตก ําเนิดก็สามารถฆา ได และฆา วนั ละหลาย ๆ ศพ เพราะฤทธิ์ของ
โรค แลวแตความดันของโรคกิเลสมันสงู มากนอยเพียงใด
เมอ่ื ความดนั ของโรคมนั สงู ขน้ึ มากก็ทาํ ความชั่วไดมาก จะทําไดวันยงั คํ่าคนื ยังรุง
ไมมคี วามอดิ หนาระอาใจตอการทําความช่วั เพราะความดันของโรคมนั สงู สดุ ขีด ปรอท
ไมส ามารถจะวัดได จนนายแพทยท ุกคนตองยอมจํานนตอโรคประเภทนี้ ท้งั น้ีอธบิ าย
เทียบเคยี งใหบ รรดาทานผฟู ง ทั้งหลายไดทราบถึงเรอ่ื งมาอยกู บั ครอู าจารย อยาไปสําคญั
ในคําพดู กริ ิยามารยาทสูงต่ํา ใหยดึ ในหลกั เหตุผลเปน ของสําคัญ ผูมุงตอ หลักเหตผุ ลจะ
ไดธ รรมอันล้ําคา ไปครองหัวใจ แมจ ะจากครูอาจารยไปแลว ก็พอจะพยงุ ตวั ได กลายเปน
ผเู จริญท่จี ะสืบพระศาสนา จะเปน ผใู หญ และเปนผสู ามารถสัง่ สอนหมเู พอื่ นและประชา
ชนทั่วไป เพราะความฉลาดรอบคอบ และยดึ หลักไวไดเม่ือคราวอาศัยอยกู บั ทา น
เรามาศกึ ษากบั ทา นยังไมไ ดอะไรเปนคติภายในใจ เวลาจากทานไปไมม ีหลักยดึ
ยอ มลาํ บาก ลําพงั ความจดจาํ ท่ีไดจากทานเทานัน้ ยังไมพ อทจี่ ะนําไปรักษาคุมครองตวั
ขอ สาํ คญั ขอใหใ จไดรับความสงบพอเปน หลักฐานทางภายใน เร่ิมแตส มาธิขน้ึ ไปถึง
ปญ ญาขน้ั กลางเปน อยางนอ ย แมจ ะไมถึงปญญาขัน้ สดุ ยอด ถาเปนผหู นกั แนนตอธรรม
อยแู ลว ก็พอจะพยงุ ตวั ใหผ า นพนอุปสรรคไปไดโดยลําดับ แตถ า ไมม ีอะไรตดิ ใจเลย
ลําพงั การมาศกึ ษาจากทานเทานั้น ยงั ไมเ พียงพอแกความตอ งการของเรา และยงั ไม
สามารถจะรกั ษาตวั เราใหพ นภัยได อาจจะเกิดความเส่ือมเสยี ในวันใดวันหนึ่ง ซึ่งมเี หตุ
อนั รุนแรงมากระทบเขา และอาจกลายเปน คนเสียหายในขณะนน้ั ก็ได
แวนดวงใจ แว่นดวงใจ : ภา๒ค ๖๒๑อบรมบรรพชติ
- ๓๐๐ -
๒๖๒
เพราะการจดจํามาจากทา นเปนสง่ิ ทหี่ ลงลมื ไดง า ย ๆ ไมเ หมือนสิ่งท่ีติดแนบสนทิ
อยกู ับใจจริง ๆ เชน มดี พรา ทีว่ างไวน อกกายของเราเปน อยางหนงึ่ ท่เี หนบ็ พกไวเ ปน
อยางหน่ึง และท่ถี อื ไวก บั มอื เราเปน อกี อยา งหน่ึง เวลาจะนาํ ออกมาใชใหท ันทวงที มีดที่
วางไวนอกกายยอมนํามาใชชามาก ที่เหนบ็ พกก็เร็วข้ึนบาง สวนมดี ที่เราถอื ไวใ นมือยอ ม
ใชไ ดทันกับเหตุการณที่เกดิ ขนึ้ ธรรมทีเ่ ราเรยี นมาอยา งหน่งึ ธรรมที่ไดจากการศึกษาอบ
รมกบั อาจารยอยางหนง่ึ และธรรมทเี่ กดิ ข้ึนภายในใจของเรา ซ่ึงเนอ่ื งจากอบรมกบั ครู
อาจารยน ้เี ปนอกี อยา งหนึ่ง ไมเ หมือนกัน
ธรรมทไี่ ดจ ากการศกึ ษาเลาเรียนมา โดยทไี่ มไดอบรมทางดานจิตใจเลย เชน
เดียวกับมดี ที่วางไวนอกกาย ธรรมท่ีจาํ มาไดจากการอบรมสั่งสอนของครอู าจารยวา ทา น
สอนอยา งไร เชน เดียวกับมีดท่ีเหน็บไวใ นพก สว นธรรมทีเ่ กิดจากการประพฤติปฏบิ ัติซงึ่
เนอื่ งมาจากอุบายที่ไดจ ากอาจารยเ ปนผลประจักษข ้ึนกบั ใจ เชน เดียวกบั มีดทีถ่ อื ไวใ น
มือ และธรรมสว นนแ้ี ลจะเปนเคร่อื งรกั ษาความปลอดภัยใหแกเรา ไดม ากกวาธรรมทงั้
สองประเภทนน้ั
เพราะฉะนั้น จงพยายามขุดคน ธรรมประเภทน้ีใหเกิดข้นึ ภายในใจ เพราะธรรมที่
ไดจากครอู าจารย เชนเดียวกับการหยิบยืมสง่ิ ของของใคร ๆ มาใชนั่นเอง พอถึงเวลา
แลว ตองสงคืนเจาของเดิม สว นสงิ่ ของท่เี ราประดษิ ฐข นึ้ เสาะแสวงหามาไดเ องเชนเงนิ
ทองเปน ตน เราใชไดส ะดวกทง้ั ไมเ ปน กังวลในการทดแทนเขา ธรรมทไ่ี ดรบั จากทา นเปน
เหตใุ หห ลง ๆ ลมื ๆ บางทีรักษาตวั ไมคมุ เพราะไมท ันกับเหตุการณซ ่งึ อาจมาเผชญิ
หนาเวลาใดก็ได แตถาเปน ธรรมทเี่ กิดกับใจของเราแลว ก็นาํ มาใชไดทันทว งที น่คี ือใจท่ี
มีรากฐาน
ผทู ่ีมีหลกั ใจกับผไู มมหี ลกั ใจนนั้ ตา งกนั จะไปไหนมาไหนความวอกแวกคลอน
แคลน หรือความหว่ันไหวตออารมณกต็ างกนั สุขทุกขท ่จี ะพงึ ไดร ับกต็ า งกัน ผไู มมีธรรม
ภายในใจเลย เพียงแตไดรับการศึกษาอบรมจากอาจารยเ ทานั้น เวลาไปประสบอารมณ
ระหวา งรปู รส กล่นิ เสยี ง เครือ่ งสัมผัส กบั ตา ลนิ้ จมูก หู กาย ใจ ประสานกนั เขา เทา
น้ัน ทาํ ใหเกดิ ธรรมารมณภายในใจ จนหาทีป่ ลงลงไมได ผลคอื ความรมุ รอนกแ็ สดง
เปลวขึน้ มาท่หี ัวใจทันที แตผ ูม ีธรรมภายในใจแลว สามารถจะกระดิกพลิกแพลงโดย
อบุ ายตาง ๆ ในทางปญญา ใหหลดุ พน จากสงิ่ แวดลอ มเหลา นั้น แลว เอาตัวรอดไปได
โดยปลอดภยั
แวนดวงใจ กัณฑ์เทศน์ที่ ๖ : ๒คร๖อู า๒จารย์ของนกั ปฏิบตั ิ
- ๓๐๑ -
๒๖๓
เพราะฉะนนั้ การศึกษาจากครูอาจารยเ พอื่ อบรมใจของตน ใหเปน ไปตามแนว
ทางท่ีทา นสอนไว จนปรากฏผลขึ้นภายในใจเปนข้ัน ๆ นบั แตข ัน้ ความสงบเบอื้ งตน จน
ถึงขน้ั ความสงบตามตองการ จึงเปนสิง่ สําคญั มาก แมป ญญากโ็ ปรดทราบวา มคี วาม
สําคัญเสมอกัน จงพยายามฝก คน ในโอกาสอันควรใหเปนคูเคยี งกนั ไป จนมีความสงบ
และเฉลยี วฉลาดทั้งทางดา นสมาธิ และดานปญ ญาแลว จะไปทไ่ี หนกพ็ อรักษาตวั ได การ
ระแวดระวงั ภยั ภายนอกกน็ บั วันนอ ยลง ผูมธี รรมเปน หลักภายในใจ กบั ผไู มไดรับ
การอบรมจติ ใจมีความสะดวกตา งกัน แมจ ะเดนิ ทางไปในสายเดียวกันและกระทบเหตุ
การณอนั เปน เรอื่ งเดยี วกัน จะไดรับความชอกชาํ้ ตางกนั มากแมเปนเร่ืองอารมณช นิด
เดยี วกัน
เรอื่ งที่กลา วน้ีข้นึ อยูกบั ความฉลาดรอบคอบของผอู บรมมาตางกัน ในแงค วาม
หนกั เบาแหง ธรรม และความรสู กึ เปนราย ๆ ไป สภาวธรรมท่ัว ๆ ไป เมอื่ ใจยังไมฉ ลาด
พอยอมกลายเปนขา ศกึ ตอเราได แตเ มื่อใจฉลาดจนพอตวั แลวจะไปทีไ่ หน ๆ สิ่งท้งั
หลายยอมกลายเปน คณุ มิไดเ ปน โทษ หรือขาศกึ เหมือนที่เคยเปนมา ทั้งนี้เนือ่ งจากใจ
กลายเปน คุณตอ ตนเอง และอาํ นาจของสตปิ ญญาท่ีเคยส่งั สมมาจนเพียงพอ เราทกุ ทาน
ทไ่ี ดม งุ หนามาศกึ ษาโปรดไดเปน ผูสนใจในเร่อื งสติกับปญ ญา ประกอบเปนองคความ
เพียร จงพยายามตกั ตวงจนเพียงพออยา ลดละ แมจะจากทา นไป แตตนทนุ คอื อุบายตาง
ๆ ที่ไดจ ากทา นเปนเคร่อื งหนุนกําไรภายใน จนปรากฏผลเปน ทพ่ี ึงพอใจ
แตผไู มไดร ับการศึกษาอบรมทาํ ไปแบบงู ๆ ปลา ๆ ผลประโยชนทจี่ ะพึงไดรับ
ประจกั ษไมคอยปรากฏ นอกจากจะเปน ไปในทางเสียหายโดยมาก เชน ผูชอบตั้งตวั เปน
อาจารยเ สยี แตอ ายพุ รรษายงั นอ ย โดยไมม คี ุณธรรมภายในใจเทาทคี่ วร เรียกวาลกั ษณะ
ขายกอนซอื้ ชอบสง่ั สอนคนอน่ื มากกวาส่งั สอนตวั เองเชน น้ี อยา งไรกย็ ากที่จะกา วหนา
และเอาตวั รอด ท่ถี ูกตอ งพยายามฝก ฝนอบรมตนจนเปนที่เพียงพอ และรสู ึกกําลังภาย
ในใจกอ น วา สมควรจะแนะนาํ สั่งสอนคนอน่ื ไดอ ยางไรบา ง แมการรับหมูเพื่อนเพ่อื อบ
รมก็ควรคํานึงถึงสติปญญาและความสามารถของตน ถากาํ ลังไมพ อแตจ ะรับภาระมาก
นอกจากผูม าศกึ ษาจะไมไ ดร ับประโยชนแลว ตนเองยังจะกลายเปนคนเสยี ไปดวย
เร่ืองทั้งน้เี คยทราบจากทานพระอาจารยม่ัน ซึ่งเปน อาจารยทบ่ี รรดาสานุศษิ ยไ ด
ฝากชวี ติ จิตใจกับทา นจรงิ ๆ ในสมัยทีอ่ ยกู บั ทา น ทานเคยเลาใหฟงวา ทานไปรบั โยม
มารดาของทานมาบวชเปน ชี และปฏบิ ัตอิ ยูกับทา น ในโอกาสน้นั ไดม ีพระเณรเขา ไป
อาศัยและศึกษากบั ทา นเปน จํานวนมาก ทา นก็ทราบวากาํ ลังใจของทานยังไมมีกําลัง
แวน ดวงใจ แว่นดวงใจ : ภ๒าค๖๒๓อบรมบรรพชติ
- ๓๐๒ -
๒๖๔
เพียงพอทีจ่ ะแนะนาํ สั่งสอนหมเู พื่อน ทา นไดมีความดําริ และพยายามปลกี ตวั จากหมู
คณะเสมอ ทา นจงึ หาอบุ ายพาโยมมารดาของทานไปสงทจี่ งั หวดั อบุ ลราชธานี ถา นบั แต
วนั ทา นรบั โยมมารดามาบวชอยดู วยน้นั ก็เปน เวลาถงึ ๖ ป เม่ือรสู ึกเชน นัน้ แลวจงึ พาโยม
มารดาออกจากบานสามผง จงั หวัดนครพนม ซึ่งเปนท่ีพกั เดิม เดินทางไปโดยลําดับ แวะ
พักบานหว ยทราย อาํ เภอคําชะอี จงั หวัดนครพนมช่ัวคราว แลวไปถึงจังหวดั อบุ ล
พอสงโยมมารดาถึงบา นแลว จงึ เปนโอกาสใหทา นปลกี ตวั จากหมูเพื่อนไปอยู
จงั หวัดเชยี งใหมไ ด ๑๑ ป ทา นเจา คณุ ธรรมเจดีย วดั โพธิสมภรณ จึงไดไปอาราธนาทาน
จากจงั หวดั เชียงใหมม าพักจําพรรษาท่ีอุดร เกียรติคณุ ของทา นไดป รากฏแกพ นี่ องชาว
อุดร หนองคาย สกลนคร และจงั หวัดใกลเ คียง ใหไดกราบไหวทานแทบท่วั หนากนั
เวลาทานมาพักจําพรรษาที่อดุ ร ๒ ป และสกลนคร ๘ ป ไดอ ุตสาหส ่งั สอนพระเณร และ
ประชาชนจนสุดความสามารถตลอดมา จนถงึ วนั ทานมรณภาพไปดว ยความสงบเปน ที่
นา เลอื่ มใสย่ิง ทั้งไมเ คยปรารภถงึ เรอ่ื งกําลงั พอหรอื ไมพออกี เลย
นี่กแ็ สดงใหเ หน็ แลว วา กาํ ลงั ของทา นเพียงพอ ทัง้ ภายในใจและอบุ ายตา ง ๆ ทจ่ี ะ
นํามาส่งั สอนบรรดาศษิ ยผ ูไ ปศึกษากบั ทาน ซ่งึ นับวา เปนคติตวั อยา งอันดีย่งิ แกผูส นใจ
มุงดําเนินตามไมน อ ยเลย ฉะนั้นเราทุกทา นควรตระหนกั ใจตลอดเวลา และควรทราบไว
วา กําลงั ภายในใจเปน สิ่งสาํ คญั มาก ชใ้ี หเ ห็นงา ย ๆ ทั้งเราก็มีภาระคือการฝกฝนเพ่ือแก
ไขตนเอง ท้งั รับภาระคอื การสั่งสอนหมเู พ่อื น ตางกก็ าํ ลงั ตกอยใู นความหวิ โหยอาหาร
คอื ธรรมะดว ยกัน ทงั้ เรากก็ ําลังรับประทาน ทั้งจะแบง ใหห มูเพ่ือนรบั ประทาน ถาของมี
นอยกห็ มดไปเสียจากเราและหมเู พ่ือน กข็ าดประโยชนท ั้งสองฝาย
จงึ ควรทราบเร่ืองกําลงั ไมเ พียงพอ ไมใ ชเปนส่งิ ท่ีนายนิ ดแี ละนอนใจสาํ หรับผูม ุง
ตอแดนพนทุกข เมอ่ื ทราบวา ตนบกพรอ งทต่ี รงไหน รีบแกไ ขดดั แปลงเสียแตตน มือ
สถานที่สงดั วิเวกคอื สนามชยั ของผมู ุงเอกราชในตัวเอง จงปลดปลอ ยตัวเองในทีเ่ ชนนัน้
เม่ือไดชัยชนะเปนท่พี อใจแลว จงนาํ ธงชัยดวงอัศจรรย คอื นิโรโธ นพิ พฺ านํ เขา สูวงหมู
คณะดว ยความองอาจในหลักความจริงที่ตนไดป ระจกั ษกับใจ มาแจกจายหมเู พ่อื นดวย
ความบริสทุ ธ์ใิ จ จะไมมสี ง่ิ เปน พษิ เขา เคลอื บแฝงเลยแมแตน อย จะเปน ท่ีภาคภูมใิ จตน
เอง และทุกทา นท่ีเขา ไปรบั การศึกษา ทั้งจะเปน สงา ราศีแกวงพระศาสนา และประเทศ
ชาติบา นเมอื งอกี ดวย
สาํ หรบั ทา นพระอาจารยม่นั ทานสมบรู ณใ นคณุ ธรรมท่ีกลาวมานี้ จงึ สามารถส่ัง
สอนบรรดาศิษยผูไปศึกษา ใหไดรบั ประโยชนเปนจาํ นวนมากกวาธรรมดาทคี่ วรจะเปน
แวนดวงใจ กณั ฑเ์ ทศนท์ ่ี ๖ : ๒ครูอ๖า๔จารย์ของนักปฏิบัติ
- ๓๐๓ -
๒๖๕
ได แตค นมีจาํ นวนมากและมีนสิ ยั ตาง ๆ กัน จงึ เปน ทหี่ นักใจแกก ารอบรมสั่งสอนอยู
บา ง เฉพาะผูมุง หวังอยา งแรงกลา อยแู ลว ก็สอนงา ย ทง้ั พยายามปรับปรุงแกไขตนเอง
อยา งเต็มที่ จนสามารถรูตามเหน็ ตามทา น ในลกั ษณะอาจารยถ งึ ไหนลูกศิษยถ ึงนน่ั น่ี
เขาใจวามีแตจํานวนนอย รองลงมาก็พยายามถา ยทอดขอปฏิบตั ิและความรูภ ายในใจ
ตามสติปญญาของตน ยังนับวา จะเปนประโยชนแกตนและวงพระศาสนาตอ ไป แตที่
คอยจะทาํ ลายตวั เองโดยไมย อมรบั เหตผุ ลคอื ขออรรถขอธรรม จากการสาํ เหนียกศกึ ษา
ก็อาจจะมี เพราะดกี ับชวั่ เปน สิง่ ที่มเี จือปนกนั อยูในโลกผสมแตไ หนแตไ รมา จงึ เปนหลัก
ธรรมดาไมค วรเปน กังวลใหหนักใจแกตนเอง
อุบายของอาจารยทม่ี าแนะนําสั่งสอนพวกเรา ไดมาดวยความฉลาดและเพียงพอ
วัดตวงดูกําลังของตน เทียบกบั ภาระที่จะนาํ มาแบกหาม ขอ นโี้ ปรดถือเปน หลกั ประจําใจ
อยา ไดล ืมตลอดกาล จะเปนผูเจรญิ ในอนาคต ถาความฉลาดรอบคอบไมเ พียงพอ เรา
อาจจะลม จมไปตามเขา เชน เดยี วกับคนตกน้าํ เขา ไปชวยเขาดวยความไมร อบคอบ เรา
อาจจะลมจมไปกบั คนตกนํา้ กไ็ ด
ดังนนั้ ผูมาอยูกบั อาจารย มีหนา ทจ่ี ะพยายามตักตวงความเพียรใหไดส ตปิ ญ ญา
เต็มความสามารถเทา นน้ั แมจ ะจากทานไปก็ควรแสวงหาทสี่ งดั วเิ วก และสืบตอความ
เพยี รอยา ลดละ และอยาเปนกังวลกับสงิ่ ใด ๆ มีตนกับความเพยี รเปน ไปอยใู นอิรยิ าบถ
ทัง้ หลายไมควรขาดวรรคขาดตอน และไมใ หเ สียเวลาไปเพราะกิจการอ่นื ๆ เมอ่ื มีขอ งใจ
ในธรรมเกดิ ข้นึ โปรดพยายามมาศกึ ษากบั ทา น อยา เดนิ เหนิ หรอื ทาํ ไปตามอตั โนมัตจิ ะ
ผิดทาง อยา งนอ ยกเ็ นน่ิ ชา อยางมากกท็ ําตัวใหเสยี เพราะความละเอยี ดแหง ธรรมไมส น้ิ
สดุ อยกู บั ผใู ด
โปรดทาํ ความสนใจตามทก่ี ลาวมา และไมควรไปสนใจกบั คําพูดจากริ ิยามารยาท
ของทาน ซงึ่ เห็นวาไมผิดจากหลักของพระธรรมวนิ ยั จงถอื หลักเหตุผลเปนเครอื่ งปก
ครองใจ และเรามาศกึ ษาเพอ่ื ธรรม อยา นําโลกเขา มาดวย การนาํ โลกเขา มาดว ยนัน้ เปน
เรื่องใหเกิดความมากระทบกระเทอื น อยา งนอยตองกระเทือนตนเอง อยางมากก็
กระเทอื นหมูเพอื่ นดว ยกนั คําวา นําโลกเขามานน้ั พดู งายๆ ก็วา นําทิฐิมานะมาดวยนน่ั
เอง ถา นําธรรมะเขา มาตอ งเปน ผูมุงตอ เหตผุ ล ไดเห็นก็ดี ไดยนิ กด็ ี ตอ งนอ มเขา เทียบ
กับหลกั เหตุผลเสมอไป ถาถูกตองกบั หลักเหตผุ ลแลวชื่อวา เปนธรรม รีบยดึ มาเปน
เคร่ืองสอนใจตนทันที
แวน ดวงใจ แว่นดวงใจ : ภ๒าค๖๒๕อบรมบรรพชติ
- ๓๐๔ -
๒๖๖
เม่อื เปน ผใู ครตอการศกึ ษาอยโู ดยทํานองน้ีแลว เรอื่ งศลี ไมตอ งสงสัยวา จะไม
บรสิ ทุ ธิ์ เพราะตางกเ็ คยรักษาทุกวนั ดว ยความใครใ นศลี ของตน ศลี ตอ งมคี วามบรสิ ทุ ธิ์
เสมอไป สมาธิเม่อื ไดรบั การกดขี่บังคับดว ยสตปิ ญ ญาอยูเสมอแลว จําตอ งเปน ไปเพอื่
ความสงบ ขอสาํ คัญกค็ อื เร่อื งของสติ จงต้งั ไวตลอดเวลา และเรอ่ื งของปญญาจําตอง
ใครค รวญ เมือ่ สติจบั ไว ปญ ญาตอ งเปนผคู ลีค่ ลายหรอื ตดั ฟน เสมอ ความสงบจะตอง
เปน ไปในจติ โดยไมตองสงสยั
ถาใจไมม ีความสงบเลย คณุ คา ของพระศาสนาก็จะไมท ราบวา มีแคไหน ไดแ ตเดา
ไปอยางนนั้ เอง นาน ๆ ไปความขเ้ี กยี จขคี้ รา นเขามานงั่ อยูบนศรี ษะคือหวั ใจเสยี แลว
ความเพียรกล็ มละลาย ศีลก็กลายเปน สญู ไปเสีย สมาธกิ ก็ ลายเปนความฟุงไมม ีความ
สงบได และปญ ญาเลยกลายเปนความโงไปโดยไมรูสึกตัว ถา ความเกียจครานไดเหยียบ
ย่าํ ท่ีตรงไหนแลวพงึ ทราบวา ทน่ี นั้ ตองแหลกละลาย เชน เดยี วกบั ไฟถา ลงไดไหมหรอื เผา
อะไรแลว ตองแหลกละเอียดไปหมด แมแตเหลก็ แข็ง ๆ กจ็ าํ ตอ งละลายไปได เพราะ
อํานาจของไฟ เรื่องความเกียจครา นเหมือนกนั เชนน้ัน
เพราะฉะนน้ั การที่เราจะตัดสนิ ใจวา พระศาสนามคี วามลกึ ตน้ื หยาบ ละเอยี ด
แคไ หน ขอใหทําตามแนวทางทีพ่ ระพทุ ธเจา ทรงส่ังสอนไว ทา นสอนอยางไรใหกําหนด
จบั ตัวเหตนุ น้ั ไว แลวนําไปปฏิบัตดิ วยความขยันหมน่ั เพยี ร มอี ทิ ธิบาทสีเ่ ปนเคร่ืองพยุง
ความเพยี รทุกประโยค ผลทา นท้งั หลายจะไดร บั ประจกั ษใ จ เชน ใหต ้ังสติและบงั คับจิต
ใจของตนเองอยกู บั ความเพียร พิจารณาในอาการท้ังหลายที่มีอยูในกายของเราน้ี ทา นวา
มอี าการ ๓๒ ผม ขน เลบ็ ฟน หนัง เปน ตน พจิ ารณาอยูในอาการเหลา นีด้ ว ยสติเปน
เครื่องบงั คบั อยางไรสมาธิตองปรากฏข้ึน คาํ วา สมาธิ คอื ความตง้ั มัน่ ของใจน่ันเอง
ใจเรมิ่ สงบก็เรมิ่ เปน สมาธิ เม่ือจติ เปน สมาธิจะเปน ข้นั ใดกต็ าม นั่นแลผลไดเ ร่ิม
ปรากฏขึ้นแลววา คณุ คา แหง พระศาสนามแี คไ หน และคณุ คาแหง ความสงบกป็ รากฏให
เราทราบประจักษก บั ใจแลว ในขณะเดียวกันกเ็ รม่ิ เหน็ โทษแหงความฟุงเฟอ เหอ เหิมของ
ใจ ซ่งึ คดิ ปรงุ อยูตลอดเวลา ไมมียบั ยัง้ เชนเดยี วกับเครอื่ งจักรท่ีเปด ไวในโรงงานตา งๆ
ไมมีเวลาปด ฉะน้ัน ใจเริ่มสงบกเ็ ริ่มเปน สุข ถาเดนิ ทางก็เริ่มจะถงึ รม ไมแ ละทาน้ํา เพ่ือ
การพัก อาบดื่ม สบายหายเหนอ่ื ยในระหวา งทาง แลวตอ ไปเรงฝก ฝนคนดว ยปญ ญาให
เหน็ คเู คียงกันไป คนแลว คน เลา เหมือนเขาขดุ ดินหรอื คราดนา คราดกลับไปกลับมาจน
มลู ไถมลู คราดแหลกละเอยี ด จะเพาะปลูกหรอื ปกดําก็ควร ขา วกลา หรือส่ิงเพาะปลกู ก็
จะงอกงามดี
แวน ดวงใจ กัณฑ์เทศน์ที่ ๖ : ค๒รอู๖า๖จารย์ของนกั ปฏิบัติ
- ๓๐๕ -
๒๖๗
ใครชอบปญญาใครครวญกลับไปกลบั มาไมหยุดย้ัง ผูน น้ั แลจะไดรับผล คอื
ความเยือกเยน็ และความสวางไสวขนึ้ ในใจ ทั้งปญญากใ็ ครค รวญอยตู ลอดเวลา เพราะ
อาํ นาจแหงความเคยชนิ ทงั้ การต้งั สติ ท้ังสมาธิกเ็ ปนไปโดยสม่าํ เสมอ อยทู ่ีไหนก็
เพลิดเพลิน เชนเดยี วกับเศรษฐเี พลินในรายได แมกําลังนงั่ รบั ประทานอาหาร พอเห็น
ลูกคา เดนิ ผา นเขามาหนารานเทา นน้ั เขาตองลุกจากทีน่ ั่งทันที เพ่ือหวงั รายไดจากลกู คา ท่ี
มาตดิ ตอ เมือ่ สรปุ ความลงแลวกค็ อื เงินนนั่ เอง
ผูเร่ิมจะเปน เศรษฐภี ายในใจ คอื เศรษฐีธรรมแลว ตองเปน ผเู พลินในความเพยี ร
ของตน ปลกี ตัวเขาสทู ี่สงดั เทาไรย่งิ เพลิน ปลกี ออกจากหมคู ณะและฝงู ชนไปเทาไรยง่ิ
เพลิน อดก็ตาม อิ่มก็ตาม เรือ่ งของใจยิ่งเพลนิ ตอการตัง้ สตกิ ารคิดคนดวยปญญา เพลนิ
ตอการแกไ ขจิตใจโดยลาํ ดับ วนั หน่ึงคลายกบั วามีเพยี ง ๔-๕ ช่ัวโมง คนื หนึ่งคลา ยกับวา
มเี พยี ง ๓-๔ ช่ัวโมง เพราะจิตใจไมไดคิดไปถงึ เวลาค่ํา เวลานาฬกิ าทไ่ี หน เพลินดแู ต
ความเกิดความดบั ของสภาวธรรมทีม่ อี ยูรอบดาน และประกาศตนตามหลักความจริงอยู
ตลอดเวลาดว ยสตปิ ญ ญา ซ่งึ เคยอบรมมาจนเพยี งพอ จิตมาถงึ ข้ันน้ีแลว ตองเพลนิ
ทีแรกก็ตองถูไถกัน กดขีบ่ ังคบั กัน เชนเดียวกับเขาบังคับผตู องหาทม่ี โี ทษหนกั
ฉะน้นั เมอ่ื ไดจ งั หวะและเหน็ ความสามารถของกําลังสติปญญาแลว ยิง่ เพลนิ นัง่ อยกู ็
เพลนิ นอนอยกู เ็ พลนิ เวน เสยี แตห ลบั เทา นน้ั ตน่ื ขึน้ กจ็ ับสติปญ ญาเขา ประกอบกบั
ความเพียรทันที ไมอืดอาดใหเสยี เวลา มสี ตปิ ญญาประจาํ ตนทกุ อาการเคล่ือนไหว จน
สามารถถอดถอนกิเลสอาสวะไดโ ดยสิ้นเชิง เพราะอํานาจของความเพยี รไมล ดละ ใจที่
เคยอยูใตอาํ นาจแหงการบงั คบั บัญชาของกเิ ลสก็กลายเปน อิสระข้ึนมา และรเู รือ่ งของตวั
เองโดยไมมลี ้ลี ับ กเิ ลสทกุ ประเภทที่เคยตั้งบานเรือนอยูบนหัวใจ มีอวชิ ชาผูเ รอื งอํานาจ
ในไตรภพเปน ผคู รองวฏั จกั ร ก็ไดถูกทําลายลงดวยดาบคอื ปญญาที่ทนั สมยั ใจกลายเปน
วฏั ฏะขน้ึ มาในขณะนั้น
ความอศั จรรยซ งึ่ ปรากฏขน้ึ จากแดนแหง วมิ ุตติ ไดแผกระจายไปท่วั สรรพางค
กาย และจติ ใจโดยตลอด ขณะวิชชาวมิ ุตติเรอื งอํานาจขึน้ อยางเปน ธรรม ทาํ หนาที่ปลด
ปลอ ยสภาวธรรมทถี่ กู อวชิ ชาบงั คับจองจําไว ใหห ลุดลอยข้นึ มาสูค วามเปนอสิ ระของตน
ตามลาํ พัง และประกาศความเสมอภาคท่วั ถึงกันหมด ความตําหนติ ชิ มสภาวธรรมทกุ
ประเภท ปรากฏเดน อยดู วยความเปน ธรรมในสภาวะท่ัว ๆ ไป ความเปน ทง้ั นแ้ี มจะ
อทุ านขน้ึ มาภายในใจวา สขุ ํ วต สขุ ํ วต สขุ หนอ ๆ ก็พอจะได แตจะกลา วออกมาทาง
วาจาตอ บุคคลหรอื สถานทีต่ า งๆ เขาจะหาวาบาแลว พาไปรักษาปากคลองสาน ดงั นน้ั
แวน ดวงใจ แวน่ ดวงใจ : ภ๒าค๖๒๗อบรมบรรพชิต
- ๓๐๖ -
๒๖๘
ทานนกั ปราชญท านจึงไมพดู พลามในทที่ ัว่ ไป เพราะทานฉลาดในสถานท่ี บุคคล และ
กาลสมยั ทค่ี วรจะพดู หนกั เบามากนอย ทั้งทา นกลัวโรคนา้ํ ลายฟุง ไปฟุงมา ถึงกับเขาหา
วา บานาํ้ ลายก็อาจจะมี
เราอยา ใหเปน หรอื เขา กับบุคคลท่ีตอ งหานี้ เพราะเราศกึ ษาและปฏิบตั เิ พ่อื ความ
ฉลาด ตองฉลาดทัง้ ภายใน ฉลาดทัง้ ภายนอก ตองแกไขไดท้งั ภายในและภายนอก ยอม
เปน สุคโต ไมเ ปน คนขวางโลก ไปท่ีไหนไมม ีภัย ไมมเี วร คิดไปไหนไมติดไมของ โลกวทิ ู
รชู ัดท้ังโลกใน คอื เรื่องของตนเอง ทั้งโลกนอก คือสภาวะทัว่ ๆ ไป ซ่งึ ควรจะปฏิบัตติ อ
เขาโดยถูกตอง น่ีคอื ผลแหง การปฏิบัติ ซ่งึ เกดิ ข้นึ แกผ ูอาจหาญราเริงตอความเพียร ถา
ไดลงต้ังหนา ทาํ ดวยความขยันหม่นั เพยี รและสนใจจรงิ ๆ แลว ผลตองเปน อยางนแ้ี น
นอน ทานนักปฏิบตั ไิ มตอ งสงสัย
ขออยา งเดยี วคอื อยาชงิ สุกกอนหา มกแ็ ลว กัน ความขเี้ กยี จขีค้ รานเปน ตวั กอเหตุ
ใหการงานทไ่ี ดรบั ผิดทกุ แขนง ตองลม ละลาย ฉะนนั้ จงอยา ทําความเกยี จคราน ความทอ
แทอ อนแอเขาไปทํางานดว ย จะไปทําลายงานของเราใหแหลกไปหมดไมมีอะไรเหลือ
โปรดทราบวาความขยนั หม่ันเพียร ความอดทนตอส่ิงทีช่ อบ มีอยใู นบคุ คลใดหรอื สถาน
ทบ่ี า นเมอื งใด บคุ คล และสถานท่ีน้ัน ๆ ตอ งเจริญรงุ เรืองโดยลําดับ จงนําธรรมเหลานี้
ไปสรางความเจรญิ ในตนเอง จนปรากฏผลตามทีอ่ ธิบายมาแลว และอยา ลืมตวั ไปวา
ความเกยี จครา นไมเปนคณุ ตอ โลกและธรรม
วนั น้ไี ดอ ธิบายธรรมแตต น คือการอยูกบั ครูอาจารยเ ปนลําดับจนมาถงึ โลกวทิ ู
แดนแหงความเปดเผยทั้งภายในและภายนอก สวนทยี่ ังเหลอื อยูในวงแหงขันธก ก็ ลาย
เปนขนั ธลว น ๆ ไมมีอะไรเขา เคลอื บแฝง เพยี งครองกันไปวนั หน่งึ ๆ พอถึงกาลของเขา
จะแตกก็แตกไป เมือ่ ยังอยกู ็อยูไ ป ไมม อี ารมณข องใจ เพราะอนาคตของขนั ธก ร็ เู ทา
อดีตของขันธก็รูทัน ปจ จุบนั ของขนั ธก ็ไมย ึด เรือ่ งความยงุ เหยงิ ในสมมุติจึงยุติลงท่นี ่ี
ฉะนน้ั ขอใหทานนกั ปฏบิ ตั ทิ ง้ั หลาย ซง่ึ เราเองกใ็ หน ามวา นกั ปฏบิ ตั ิ คนอื่นกย็ งั
ใหนามเราวาเปนนักปฏบิ ตั ิ จงอยา ใหเสียช่อื เราวา นกั ปฏบิ ตั ิดว ย อยา ใหเ สียชือ่ เสยี นามที่
โลกไดใหน ามเราวานักปฏิบัตดิ ว ย ผลที่จะพงึ ไดร ับจากการปฏบิ ตั ิ กอ็ ยา ใหแคลวคลาด
จากเราไปได นับแตเบอ้ื งตนคือความสงบ จนถึงวมิ ุตติพระนิพพาน จงพยายามทําให
เปด เผยขึ้นกับใจดวงนี้ใหสมกบั คาํ วาโลกวิทู ซ่ึงเปนแดนทมี่ ุงหวงั เราทง้ั หลายจะหม๒ด๖๙
ปญ หากบั ภพกบั ชาติ ความแก เจ็บ ตาย อันเปน ผลเกดิ จากอวิชชา
ในอวสานแหงพระธรรมเทศนานี้ ขอใหทานผฟู ง ท้งั หลายจงไดถึงโลกวทิ ู อนั เปน
แดนแหง ความเปด เผยทุก ๆ ทานโดยท่วั หนากนั เทอญ
แวน ดวงใจ ๒๖๘
www.Luanกณั gฑt์เaทศ.นcท์ oี่ ๖m:- คo๓ร๐ูอr๗าจw-ารwย์ขอwงน.ักLปฏuิบaตั ิngta.or.th
ศาลาวดั ป่าบา้ นตาด จงั หวดั อดุ รธานี
กณั ฑ์ท่ี ๗ ÓØÑ
ขÁา่ ว«ขอr°ง¦พ¤ร¡ะ¦พ³ ุทธªเ´ จ้าµi แลµo ะสµาวก
Á¤É°º ª´เทศɸ Õน์อบ´รม¥พµ¥ระ ณ¡»วดั «ป´่าบ¦า้µนตÓาดÖÑÖ
เมือ่ วันท่ี ๔¦oüก¨ันยาย¦น¼o พ¦ุท¦ธ¤ศกั ราช ๒๕๐๕
Á¦µÅ¤o µªÄ¡¦³¡»«µµ ŤÅn ¤o µªÁ¡Éº°¢{
µn ª
°¡¦³¡»Áµo ¨
µª´Ê ®¨µ¥Ã¥µn ¥Á¸¥ª °o ε
µn ª
°µn ªµn µÎ Á· °¥nµÄ¹Á} ÅÁ¡°Éº ªµ¤¡o
»
r ¨³¦µ°Ár }«µµ ¨³Á} ¦³
°¡ªÁ¦µ¤µ·´·
µn ª
°µn Á}
µn ª¡o»
rÃ¥¤µ Á¦µ¼o ÄÄ¡¦³¡» ¡¦³¦¦¤ ¡¦³r o°´Á°µÁ} Á®» °º
·µÁ¦ºÉ°ÎµÁ·
°µn ¸ÉÅo¦´¨¤µÂ¨oªªµn oÁ®Á» } ¤µ°¥nµÅ¦ ŤÁn nÊ´ Á¦µ³
Ťn µ¤µ¦ÎµÁ·ÅÅ°o ¥µn ¡¦³¡»ÁoµÂ¨µª´Ê ®¨µ¥ Án ¨Å¤o nµ Ç Á¦µ³¤°¼
Ân ¨É¹Á·°¥n¼ ¨Îµo nµ¥Á¸¥ª åŤn ε¹ ªµn ¨Å¤o ¸ÊÁ·¤µÅ°o ¥nµÅ¦ ¨³oŤo¸Ê
°µ«´¥°³Å¦Á}°µ®µ¦ l»¥¦³Á£Äɹ ¼ ´ ¨Å¤o ¦³Á£Ê´ Ç ¹ ¥´ ¨Ä®o¦µ
¹Ê
¨³Åo¦´¦³Ã¥r
nµªÂ®n¡¦³¡»Áµo ¦´¦o¼È ¸
µn ªÂ®n µª¸ÅÉ o ¦´ ¦¼o µ¤¡¦³°r nµÈ¸ ¸É
Á}
nµªnª¨ Â
n nµªÁ®»¡¦³¡»ÁoµÂ¨µªµn εÁ·°¥µn ĹÅo¦¦¨» ¨°´
¤¦¼ r Á¦µª¤µÄ¡¦³¡»«µµ¹ Ťnª¦¦°¢{
nµª
°µn ɹ Á} ¨Ã¥
nµ¥Á¥¸ ª ¸É ¼°o ¢{¨É¸µn Ŧo ´ oª¥ Ê´ Á®» ɸµn εÁ·oª¥
o°·´°· ´ ¥´¨Ê´
Ä®o ¦µ
ʹ ªo ¥ ¨ªo °o ¤Á
µo ¤µÁ}Á¦º°É ¡¦Éε°Á°Â¨n ³nµªµn µµ» ¸Ê
Ź»´Ê ®¦º°µo ´Ê Á¤º°´Ê ¤¸ µÅÅo°¥nµÅ¦ Á
µÅµµ¥Ä¹³¹®¸É ¦°º
Á¤°º ´Ê Ç Á¦µ°o ´ oµÁ}
°Îµ´ µÂ®n°r¤ÁÈ ¡¦³¤o¼ ¸¡¦³£µÁµo ¨
µªµÎ Á· Á}µ¸Éè Ç Å¤n °ÎµÁ·´ Á¡¦µ³Á®»´Ê ¡¦³¡» Áoµ´ µª¹
nµµÃ¨ Á¤Éº°¦µ¨
ʹ¤µÂ¨ªo èo°¥°¤¦µ¡¦³¡» Áµo ªµn µn ¦³Á¦·
¦· ¡¦³¦¦¤É¸Á· µ¡¦³¡» ÁoµÁÈ } ¦¦¤¦³Á¦· ¨³µª´Ê ®¨µ¥È¨µ¥Á}
¼o ¦³Á¦·µ¦¦µÃ¨Ê´®¨µ¥
µµ¥Á¸Ê }µÁ·¨Îµµ¥µ°¥n¼ Á¡¦µ³Á¸¥É ª´ µ¦´´Ê´µ¦Å µ¦°¥n¼
µ¦®¨´° µ¦´ ¨³µ¦µn ¥ÁnµÇ °µ´Ê ¥´¤¸µ¦´ ´µoµ·Ä ¤¸
¦´ªÊ Ê´ °¥n¦¼ °µo ¹´ ªnµÁ} µÉ¸ ´ªrÊ´ ®¨µ¥o¼ o°µ¦³Å®¨Åµ¤¦³Â®n
ªµ¤°¥µ
° ³ÎµÁ·µ¤¡¦³¡»Áµo ¨µªÅoÃ¥¥µ Ân¼ o g εÁ·µ¤
ªnªÄ กัณฑ์เทศน์ท่ี ๗ : ข่าÓวขØอÑงพระพุทธเจ้าและสาวก
- ๓๐๙ -
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
หนังสือ แว่นดวงใจ (พระ)
โดย
หลวงตาพระมหาบัว ญาณสัมปันโน
วัดเกษรศีลคุณ(วัดป่าบ้านตาด)
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search