KEPELBAGAIAN ADAT PERKAHWINAN DI MALAYSIA

Kepelbagaian Adat

Perkahwinan di

Malaysia

MPU 21032 – ETIKA DAN MARTIN AK MOSLIM
PERADABAN KELVIN NG SOON YEN
EMILY RUNAI AK MALING
MOHD BASRI BIN ISMUNI
SITI JAZMINA BINTI ZULKIFLI
SHERILLIA MELDA AK SAIN

Penghargaan

Selamat sejahtera dan bersyukur ke hadrat ilahi kerana dengan limpah rahmatnya kami meyelesaikan
tugasan kerja ini dengan penuh jayanya. Kami menjulang sepenuh penghargaan kepada Encik Abdul Fattah Bin
Hamden, Pensyarah matapelajaran Penghayatan Etika dan Peradaban (MPU 21032), di atas kesudian beliau memberi
tugasan ini kepada kami. Beliau juga banyak membantu sepanjang proses pembentukan tugasan ini berlangsung.
Akhir kata, kami juga ingin mengucapkan ribuan terima kasih kepada rakan-rakan yang banyak membantu kami
secara langsung atau tidak langsung sepanjang proses merealisasikan tugasan ini berjalan. Pelbagai ilmu yang dapat
kami rungkai sepanjang kami menyiapkan tugasan ini. Sikap kerjasama yang di tunjukkan oleh rakan-rakan ternyata
membuahkan hasil dengan kejayaan kami meyiapkan tugasan yang diberi ini. Tanpa bantuan dari semua pihak, tidak
mungkin kami dapat menyiapkan kerja kursus ini dengan baik.



Isi kandungan 1
2
1.0 KAUM BIDAYUH 3
4
1.1 PENGENALAN KAUM BIDAYUH
1.2 TAHAP PERKAHWINAN KAUM BIDAYUH 5
1.3 ADAT PERKAHWINAN 6
1.4 LAMPIRAN 7
8
2.0 KAUM IBAN 9

2.1 PERKAHWINAN ORANG IBAN 10
2.2 MERISIK 11
2.3 MEMINANG DAN BERTUNANG 11
2.4 MAJLIS PERKAHWINAN 12
2.5 SELEPAS MAJLIS PERKAHWINAN 12
13
3.0 KAUM INDIA 13
3.1 PENGENALAN PERKAHWINAN INDIA 14
3.2 ADAT PERKAHWINAN INDIA
a. merisik dan kunjungan ke rumah pengantin
b. ikat janji atau ‘Niccayam’
c. parisam dan kad jemputan
d. penyediaan ‘Thaali’ dan ‘Mukuurtta’
e. upacara kanggenam dan perkahwinan
3.3 LAMPIRAN

Isi kandungan 15
16
4.0 KAUM CINA 17
18
4.1 PENGENALAN PERKAHWINAN KAUM CINA 19,20
4.2 MERISIK
4.3 MEMINANG 21
4.4 BERTUNANG 22
4.5 BERKAHWIN 23
24
5.0 KAUM MELAYU 25
5.1 ADAT PERKAHWINAN MELAYU 26
5.2 ADAT MERISIK
5.3 ADAT MEMINANG 27
5.4 ADAT BERTUNANG 28
5.5 MAJLIS BERINAI 29
5.6 AKAD NIKAH 30
31
6.0 KAUM KADAZAN DUSUN 32
6.1 PENGENALAN 33
6.2 MERISIK
6.3 MEMINANG
6.4 BERTUNANG
6.5 PERKAHWINAN
6.6 LAMPIRAN

7.0 KESIMPULAN

KAUM BIDAYUH

Masyarakat Bidayuh merupakan masyarakat etnik Sarawak – mendiami kawasan diluar
bandar.

Terdapat pelbagai suku kaum dalam kalangan Bidayuh ( contoh; Bidayuh Serian, Selako, Bau,
Jagoi,Singai, dan lain2.) dan masing masing mengamalkan adat resam tersendiri. Kebudayaan
dan adat resam ini banyak dipengaruhi oleh unsur-unsur ritual dan kepercayaan yang mereka
anuti.

Bagi masyarakat Bidayuh, perkahwinan ialah satu cara untuk menjadi anggota dan menikmati
hak sebagai anggota “Biik” atau “Ramin” itu. Masyarakat Bidayuh mengamalkan monogami

sahaja. Namun demikian, perkahwinan semula selepas penceraian ialah satu perkara biasa. Oleh
sebab larangan yang kuat terhadap inses, perkahwinan luar daripada keluarga sendiri ialah

peraturan penting dalam masyarakat tersebut. Masyarakat Bidayuh juga melarang perkahwinan
antara sepupu.

1

TAHAP PERKAHWINAN 04 KAHWIN
KAUM BIDAYUH BERTUNANG

Mengikut tahap per tahap

03

MEMINANG 02

MERISIK 01 2

01 ADAT PERKAHWINAN 04

MERISIK 02 03 PERKAHWINAN

o --cukup dewasa MEMINANG BERTUNANG o Diadakan bergntung
o Dilakukan secara
dan memilih o Ketua kpg dan ahli kpd kemampuan
pasangan hidup. berbeza mengikut
kwmpulan keluarga ekonomi keluarga
o . Masyarakat bersemuka/berjumpa
o Blh didahului dgn pengantin
Bidayuh bersikap o Pertunangan
terbuka bertunang atau o Pilihan tmpt tinggal
terhadap pilihan sebaliknya juga ditandai dengan
anak-anak pertukaran cincin bergantung slps
mereka kecuali o Andai kata antara kedua-dua
perkahwinan belah pihaK berkahwin/ ikut
yang terlarang pasangan
secocok, o Majlis kenduri faktor2
pertunangan
/perkahwinan besar/mewah o Perkahwinan yg 3
boleh terutama bgi ank
dilangsungkan sulung lelaki atau sempurna adlh
kemudian. ank tunggal melibnatkan
persetujuan
,pengetahuan,
perancangan dan
peranan

LAMPIRAN

4

Perkahwinan Orang Iban

sebagai seorang lelaki, umur Terdapat pelbagai peraturan
memainkan peranan penting unik yang perlu dipatuhi
dalam memastikan seorang lelaki sebelum seseorang itu layak
itu mampu atau tidak untuk bernikah. Perkahwinan
melaksanakan tanggungjawab yang sempurna bagi masyarakat
mereka sebagai seorang suami Iban adalah perkahwinan yang
kelak. Oleh kerana itu, usia mengikut adat. Bagi mana-
seorang lelaki yang afdal untuk mana pihak yang melanggar
berkahwin adalah 22 tahun ke adat, mereka akan dikenakan
atas dan haruslah sudah baligh denda yang bertujuan mengelak
dan matang manakala tiada had pasangan suami isteri tersebut
umur bagi pengantin daripada ditimpa bala atau
perempuan. Di dalam etnik ini, kesusahan.
adalah penting bagi pengantin
untuk melaksankan perkahwinan 5
mengikut adat kerana ini
membuktikan kesempurnaan
sesuatu perkahwinan itu, Denda
akan dikenakan sekiranya tidak
mematuhi adat perkahwinan
yang di tetapkan.

Merisik • Dalam masyarakat Iban, biasanya kaum lelaki
yang akan menentukan perkahwinan. Sekiranya
seorang teruna telah berkenan pada seorang 6
gadis, ibu bapanya atau wakil akan pergi ke
rumah si gadis untuk merisik atau berbunga-
bunga atau berjarum-jarum. ini bertujuan
untuk menanyakan persetujuan daripada pihak
gadis. Setelah mendapat persetujuan, pihak
pengantin perempuan akan menentukan
pemberian (Wang Hantaran) dan syarat-syarat
perkahwinan.

• Pihak keluarga si teruna akan membawa
rombongan yang tidak kurang daripada 5- 20
orang yang terdiri daripada orang-orang tua di

dalam keluarga si teruna. Pada masa ini,
termasuklah soal mas kahwin serta lain-lain
perkara yang berkaitan. Jika kata sepakat

sudah diambil, ayahanda si teruna akan
menanggalkan lapit atau ikan penggang perak

atau sebilah pedang sebagai tanda
pertunangan.

Meminang atau
bertunang

apabila ibu bapa perempuan mendapati Sebentuk cincin di jari masing-masing adalah sebagai tanda
risikan itu boleh dipertimbangkan, mereka ikatan pertunangan dan tanda bahawa masing-masing
sudah dimilik. Tempoh pertunangan kemudian akan
akan menentukan hari bagi wakil pihak ditetapkan. Tarikh perkahwinan juga turut ditetapkan.
lelaki datang membawa cincin pusaka Sekiranya pertunangan itu putus kerana salah seorang
(dibuat daripada tembaga). Cincin itu melakukan kecurangan, maka sesiapa yang melakukan
juga digelar 'cincin menanti mimpi'. Cincin kecurangan itu akan dikenakan denda sebagai menebus
itu mesti dibawa pada waktu pagi. malu keluarga pihak yang dicurangi itu. Tetapi, sekiranya
pertunangan itu terputus kerana kematian dan sebab-
sebab lain, maka hubungan di antara pihak lelaki dan
perempuan masih berjalan dengan baik.

7

Majlis Berkahwin 8

• Sebagai persiapan sebelum perkahwinan,
pihak lelaki akan menyediakan segala
kelengkapan dari segi wang perbelanjaan dan
barang yang harus diberikan kepada pihak
wanita. Keluarga pihak wanita juga
membuat persiapan seperti memburu
binatang untuk disembelih pada hari
perkahwinan.

Untuk mengundang tetamu, kedua-dua pihak melantik wakil masing-
masing untuk menguruskan jemputan kahwin. Wakil itu membawa
beberapa utas tali bersimpul yang menunjukkan berapa hari lagi
perkahwinan dilangsungkan. Sekiranya tali itu mempunyai lima
simpulan, bermakna perkahwinan itu akan berlangsung dalam masa lima
hari lagi. Wakil khas akan meninggalkan tali bersimpul itu kepada tuai
rumah atau ketua rumah panjang yangbertanggungjawab membuka
simpulan tali itu setiap hari.

Selepas majlis berkahwin 9

• Setelah menyucikan diri, pasangan pengantin akan memakai
pakaian masing-masing untuk pergi ke rumah pengantin
lelaki pula. Di sepanjang jalan, rombongan perlu kelihatan
gembira kerana segala kesalahan telah dihapuskan.
Seterusnya sambutan yang meriah diadakan pula di rumah
pengantin lelaki. Pada sebelah malamnya, kedua pengantin
diiringi oleh pengapit masing-masing dan akan disandingkan
di atas gong atau kerusi yang dialas kain tenun.

• Kemudian beberapa orang tua dijemput untuk berdoa
iaitu dengan mengunakan ayam untuk membiau mereka
berdua, yang bertujuan untuk memohon agar dewa
memberkati mereka berdua. Pasangan ini akan disaksikan
oleh hadirin di rumah panjang tersebut. Seterusnya
seseorang yang dipanggil tukang ganyang akan memulakan
upacara. Ayam yang telah diikat kakinya kemudian
dilepaskan dan mentera pun dibaca. Ayam yang telah
disembelih itu akan diambil darahnya untuk disemah
kepada pengantin. Istiadat ini akan diakhiri dengan jamuan
makan dan minum.

ADAT PERKAHWINAN
INDIA

Masyarakat India merupakan etnik ketiga terbesar di Malaysia dan
juga salah satu kaum yang telah menyumbang ke arah
pembentukan sebuah masyarakat majmuk di negara kita.
Masyarakat India kaya dengan ciri-ciri kebudayaan mereka dan
masih mengekalkan kebudayaan tersebut sehingga kini. Adat
resam yang diamalkan oleh masyarakat India mempunyai banyak
persamaan dengan kebudayaan masyarakat Melayu.

Ini jelas menunjukkan dalam aspek kelahiran dan
perkahwinan. Seperti juga masyarakat lain, masyarakat India
terdiri daripada pelbagai suku kaum , justeru itu maklumat
berikut hanya memaparkan adat resam masyarakat India
secara umum.

10

1. Merisik

Beberapa aspek perlu diberi perhatian seperti faktor etnik, sub etnik, kasta dan agama.
Selain itu, faktor-faktor lain seperti status ekonomi dan status sosial merangkumi aspek seperti umur, tahap
pendidikan, jenis pekerjaan , etika dan moral , rupa paras serta latar belakang keluarga juga turut diambil kira .

2 . KUNJUNGAN KE RUMAH PENGANTIN

Adat ini dilakukan selepas adat merisik dilakukan. Bakal pengantin lelaki akan mengunjungi bakal pengantin perempuan untuk melihat
sendiri paras rupa dan perawakan calon isterinya. Adat ini dikenali sebagai pen paarttal atau dalam Bahasa Melayu dipanggil sebagai
melihat bakal isteri. Ketika itu wakil pihak lelaki perlu datang dalam jumlah ganjil walaupun bilangan tersebut ramai.
dabBiokublaaaenhhwmtamaensenegnebagranaigmmsaeabipithleaarbntnaditrakaaerknalegand-pataebt,raassnreigarbainhungt,tsmpeeirneksraierenbakgunaty, aa.ctebanesdrnasineatatu,yjubaun. agJihkb-aabiutkiaddhaaaknn,u,mnbetuurnkeykmia-ebnuhngaeyniryaaantkmsaeenrltalaaygasinehorubrbauunkngkgyuaamnnkkguedmkaetalauknaagrngsadeaibbnaag.waPaiiht.eaBtkaarmpaeunrgde-ambnaptruiadanangkini
Bakal pengantin perempuan akan memakai sari dan dipertanggungjawabkan menghidang air minuman . Pada masa itu bakal pengantin lelaki
berpeluang melihat pengantin perempuan dengan lebih dekat lagi . Oleh itu , bakal pengantin perempuan perlu melayani para tetamu yang
bertandang termasuklah bakal suami . Kemudian kunjungan ini dibalas oleh wakil perempuan . Kali ini pengantin perempuan tidak turut serta
. Dalam masyarakat India , adat pen paarttal juga bertujuan untuk mengetahui latar belakang pengantin lelaki . Adat pen paartal bermaksud

melihat bakal isteri.

11

3. IKAT JANJI ATAU NICCAYAM

Dilakukan selepas mendapat persetujuan kedua-dua belah pihak. Wakil lelaki akan datang ke rumah
pihak perempuan dalam jumlah bilangan yang ganjil dengan membawa beberapa barangan seperti
kelapa , sirih , pinang , bunga-bungaan , buah-buahan cendana dan kumkum untuk diberikan kepada
wakil perempuan . Bakal pengantin lelaki seterusnya akan melafazkan ikat janji bagi menyatakan
persetujuan untuk mengahwini bakal pengantin perempuan . Seterusnya , perkahwinan tersebut akan
diumumkan kepada orang ramai .
Sebagai tanda ikatan , kedua-dua pengantin akan menukar sirih pinang yang dinamakan
taambulan marrutal .

4. PARISAM

Adat parisam terbahagi kepada dua iaitu parisam biasa atau udan parisam. Parisam biasa adalah 12
pemberian hadiah yang dijalankan lebih awal daripada hari perkahwinan , manakala Udan Parisam
adalah pemberian hadiah yang dilakukan pada hari yang sama di sebelah pagi sebelum perkahwinan
dilangsungkan . Dalam masyarakat India , Parisam umpama sebuah majlis pertunangan .

5. KAD JEMPUTAN

Kad jemputan memainkan peranan yang penting dalam perkahwinan masyarakat India. Kad jemputan ini
dibuat berdasarkan almanak Hindu. Kad jemputan yang telah dicetak disapu dengan serbuk kunyit air sebagai
lambang keharmonian . Beberapa keping kad jemputan dalam bilangan ganjil akan dibawa bersama ke kuil untuk
dibawa bersembahyang ( arrcanai ) . Kad diletakkan di atas dulang brrsama sirih , wang ringgit , kelapa , pinang
dan sebagainya bagi lambangkekayaan
. Upacara ini dinamakan sebagai paanam paaku . Kemudian dulang akan dibawa ke rumah pengantin perempuan
untuk diberi kepada pengantin lelaki dan begitulah sebaliknya . Pada masa yang sama sirih pinang akan
diberikan sebagai tanda jemputan perkahwinan secara rasmi.

6. PENYEDIAAN THAALI ( Tjrumaanggalyam )

Merupakan lambang suci perkahwinan yang dikalungkan pada leher kedua-dua pengantin . Pada thaali
itu diikat segumpal benang putih yang disapu dengan kunyit . Terdapat pelbagai jenis thaali yang
digunakan oleh masyarakat India seperti lingath thaali , pottut thaali , tennantthaali dan sebagainya . Tiga
hari sebelum perkahwinan , thaali akan diambil dan diletakkan di tempat sembahyang atas suruhan
pembuat thaali .

● 7. MUKUURTTA KAAL

● Dilakukan lima hari sebelum hari perkahwinan dilangsungkan . Adat mukuurtha
● kaal ini diadakan pada hari yang baik mengikut firasat masyarakat India .
●

8. UPACARA KANGGENAM DAN PERKAHWINAN

Menanam sebatang pokok yang lurus dan disapu dengan serbuk kunyit tiga hari sebelum hari perkahwinan
dilangsungkan . Pengantin lelaki akan menggalungkan thaali yang diperbuat daripada benang yang disapu
dengan kunyit kepada pengantin perempuan . Kedua mempelai memberi hormat kepada ibu bapa atau mertua
dengan menukar dulang berisi buah-buahan dan menyapu debu suci pada dahi pengantin .

13

LAMPIRAN

14

PERKAHWINAN KAUM CINA

pengenalan

 Perkahwinan dalam masyarakat cina  dalam masyarakat cina perkahwinan

merupakan satu titik tolak yang tersebut haruslah dirancang dengan
membawa perubahan besar dalam
kehidupan mereka sebaiknya.

 perkahwinan penting untuk  terdapat dua bentuk perkahwinan yang

mengekalkan intitusi. Hal ini supaya diamalak oleh mereka iaitu (eksplisit) dan
keturunan Nenek Moyang kaum cina (implisit)
dapat diteruskan daripada satu
generasi ke satu generasi yang lain.

15

Merisik 16

 dijalankan untuk mengetahui latar belakang gadis yang

dihajati

 masyarakat cina terlalu mengambil berat tentang nama

keturunan, peribadi, watak dan tingkah laku si gadis

 cara merisik adat cina ialah terpulang kepada ibu bapa

kerana pada lazimnya ibu bapa pihak lelaki akan
menanyakan kenalan dan rakan taulan yang mengenali
keluarga si gadis

 sebahagian masyarakat cina lebih gemar mengadakan

perbincangan tersebut di restoran – restoran dengan
disertai oleh saudara mara yang lain.

 perbincangan Ketika merisik adalah berkenaan perkara

perkara umum terutama tentang latar belakang keluarga
dan asal keturunan.

Meminang

 kedua – dua pihak berpuas hati dengan latar belakang keluarga masing masing adat meminang

akan dijalankan.

 seorang wakil dipilih untuk berkunjung ke rumah si gadis bagi membincangkan perkara –

perkara berkaitan dengan perkahwinan

 ibu pengantin perempuan akan berbincangkan dengan wakil tersebut berkenaan dengan jumlah

mas kahwin, peruntukan meja dalam jamuan makan serta memilih hari yang paling sesuai.

 pihak lelaki tidak akan tawar menawar kerana bimbang akan menjatuhkan maruah
 segala permintaan pihak perempuan akan dibincangkan dan dipersetujui oleh ibu bapa pihak

lelaki

 setelah kedua dua pihak sudah saling mengenal dan bersetuju untuk berkahwin maka barulah

adat bertunang dijalankan

17

Bertunang

 hari pertunangan dilakukan berdasarkan calendar cina dan ia hendaklah bersesuaian

dengan bintang kelahiran kedua pasangan tersebut

 khidmat tukang titik digunakan untuk penetapan Tarikh tersebut berpandukan kepada

sebuah buku iaitu TOONG – SU

 pada masa inilah bakal pengantin lelaki berkunjung ke rumah perempuan untuk

menunaikan permintaan. Upacara bertukar cincin dilakukan mengikut masa yang

ditetapkan.

 bagi membuktikan persetujuan, gadis berkenaan akan menyerahkan sekeping kertas

merah atau nyen – sang

 tukang titik akan menghitung hari dan masa yang sesuai berdasarkan kedua – dua nyen-

sang dan akan dicatat pada sehelai kertas merah yang dinamakan NYIK - KOR

18

Berkahwin Dalam masyarakt cina,
upacara meminum the
 hari perkahwinan akan dilangsungkan setelah setahun sangat penting dan masih
diamalkan sehingga kini
bertunang atau mengikut tempoh yang dipersetujui oleh
kedua belah pihak Ia merupakan tradisi
masyarakat cina yang
 pada hari perkahwinan tersebut dijalankan pengantin mempunyai maksud yang

perempuan dan lelaki dihias dengan indah tersendiri

 baju pengantin sebaik – baiknya berwarna putih, merah atau Adat ini melambangkan penerimaan
pasangan pengantin terutamanya si
kuning
isteri dalam keluarga si suami,
 dalam adat perkahwinan cina, mereka dilarang memakai baju bertujuan untuk mengeatkan

berwarna hitam, biru dan kelabu kerana ianya hubungan kekeluargaan
melambangkan kematian dan kesedihan
19
 pengantin lelaki akan bertandang ke rumah pengantin

perempuan

 mereka akan diiringi oleh pengiring masing – masing dan

pasangan pengantin tersebut didudukkan di atas pelamin
yang telah disediakan

 selepas acara bersanding, pasangan pengantin akan dibawa

bertemu dengan ahli keluarga masing – masing

 dalam upacara ini, pasangan pengantin akan memberi

teh yang disediakan kepada saudara mara pihak lelaki

 kemuncak upacara perkahwinan masyarakat cina ialah

pada malam iaitu jamuan makan diadakan secara besar –
besaran di rumah, dewan atau restoran

 tetamu yang dating akan membawa ang – pau sebagai

hadiah kepada pasangan pengantin

 pada masa yang sama, kedua dua pengantin akan cuba

mengenali dan peramah mesra dengan ahli kedua belah
pihak

 dipengujung acara perkahwinan ini, pasangan pengantin

akan menandatangani dua pucuk surat perkahwinan
iaitu KEAT FOON CHING SU di hadapan beberapa
orang saksi.

20

ADAT PERKAHWINAN MELAYU 21

Adat perkahwinan melayu merupakan adat resam
yang menjadi tunjang bermulanya kehidupan
sesebuah keluarga.

Masyarakat Melayu begitu berpegang teguh
dengan adat resam perkahwinan bagi
masyarakat Melayu, adat perkahwinan melayu
amat dititikberatkan.

Sesuatu upacara dalam peringkat
perkahwinan itu a k an dilaksanakan

secara meriah d a n penuh adat istiadat.

Setiap perlakuan mereka akan dipengaruhi
d e n g a n adatnya y a n g tersendiri terutama d a lam
majlis perkahwinan malah a d a t dikatakan a k a n
memainkan peranan penting dalam memastikan
kelancaran sesebuah majlis perkahwinan.

●Ia n y a melibatkan ADAT MERISIK ●Tujuan a d a t ini
pertemuan dilakukan adalah
antara wakil A d a t merisik me rupakan peringkat pertama untuk memastikan
keluarga lelaki d a l a m h u b u n g a n perkahwinan.Ad a t ini juga bahawa gadis yang
d e n g a n wakil dipanggil meninjau atau menengok. dihajati oleh seseorang
keluarga lelaki itu masih belum
perempuan. berpunya. Pada
Pertemuan kebiasaannya satu
tersebut d i a n g g a p rundingan akan
penting untuk diadakan di antara
menghormati kedua belah pihak di
keluarga pihak m a n a pihak lelaki
perempuan. Selain akan memberikan
dari a d a t ini sebentuk cincin.
bertujuan untuk Sekiranya a d a
m e n d a p a t restu persetujuan dari
dan mengenali pihak gadis maka satu
keluarga bakal tarikh p e minangan
tunang terlebih akan ditetapkan.
dahulu sebelum
membuat 22
keputusan yang
besar untuk
berkahwin.

• Wakil dari pihak lelaki bi asanya a k a n ADAT MEMINANG
diutuskan oleh ibu b a p a lelaki untuk
diwakili mereka m e m i n a n g a n a k ga dis 23
y a n g telah dipilih. Biasanya, ibu b a p a
k e p a d a a nak gadis tersebut tidak a kan
memberi jawapan yang muktamad
kepada pihak yang datang meminang
kerana mengikut adat, mereka
sepatutnya diberi tempoh untuk
memberikan jawapan.

• Sekiranya p i n a n ga n diterima, p a d a
pertemuan berikutnya mereka akan
berbincang tentang segala syarat
berkaitan mas kahwin dan hantaran
perbelanjaan majlis perkahwinan. P a d a
Ketika itu, s eandainya perkahwinan itu
a g a k lambat dijalankanm, pihak lelaki
biasanya akan menghantar tanda
terlebih dahulu k e p a d a pihak
perempuan.

ADAT BERTUNANG • Sebaik saja p e m i n a n g a n pihak lelaki diterima
m a k a urusan majlis p ertunangan pula
diadakan. Pihak lelaki a k a n diwakili oleh s audara
mara terdekat.

• S e m p e n a majlis pertunangan, satu kenduri
diadakan di rumah pihak perempuan.
Hantaran terdiri d a r i p a d a tepak sireh a t au sireh
junjung sebagai bingkisan utama, berupa
sebentuk cincin beserta hantaran lain seperti
b u n g a rampai, kuih-muih, buah-buahan, pa kaian
d a n lain-lain y a n g d i g u ba h cantik untuk
diberikan kepada pihak perempuan.

• Pada kebiasaannya, bilangan hantaran juga akan
dihantar d a l a m bi langan ganjil seperti lima, tujuh,
sembilan, sebelas d a n tiga belas kerana bilangan
g e n a p dikatakan a k a n m e m b a w a implikasi y a n g
tidak baik.

24

ADAT Majlis berinai biasanya diadakan secara berperingkat:
BERINAI
• Peringkat pertama dikenali sebagai berinai curi. Biasanya
proses ini d i a d a kan tiga
malam sebelum hari pernikahan untuk saudara mara
terdekat sahaja.

• Peringkat kedua • Peringkat ketigapula dikenali
dikenali sebagai sebagai berinai besar.
berinai kecil.
Biasanya diakan Umumnya diadakan satu
dua malam malam sebelum hari langsung
sebelum hari atau selepas akad nikah untuk
pernikahan para jemputan khas daripada
untuk jiran,
saudara pihak lelaki d a n perempuan.
maradan
sahabat handai
sahaja.

25

AKAD NIKAH

Akad nikah merupakan upacara kemuncak • Semasa upacara akad
dalam perkahwinan masyarakat melayu. Ia nikah, b a p a pengantin
bukan suatu adat tetapi lebih kepada tuntutan perempuan perlu menjadi
ajaran agama. wali untuk menikahkan
anaknya.
Walaubagaimanapun, dia
juga boleh mewakilkan
k e p ada tok kadi atau imam.
P a d a hari berkenaan
memerlukan wang belanja,
mas kahwin, hantaran dan
d u a orang saksi atau lebih.

• Istiadat ini dijalankan selepas segala perjanjian ya n g 26
dikenakan k e p a d a pihak lelaki telah dilaksanakan
seperti w a n g belanja, mas kahwin d a n barangan
lain sepertimana yang telah dipersetujui olah kedua
belah pihak.

PERKAHWINAN KAUM
KADAZAN DUSUN

PENGENALAN

Perkahwinan merupakan sebuah hubungan yang terikat antara dua orang yang telah
diiktirafkan oleh pihak berkuasa atau diikat oleh kepercayaan agama masing-masing.Bagi masyarakat
kaum Kadazandusun, perkahwinan merupakan sebuah hubungan yang sangat mulia dan menandakan
seseorang itu telah cukup dewasa untuk memikul tanggungjawab sebagai ketua keluarga. Oleh yang
demikian, masyarakat ini akan meraikan majlis perkawinan mereka dengan begitu meriah selama 3
hari berturut-turut. Perkahwinan masyarakat Kadazandusun ini kebanyakannya dilakukan mengikut
adatistiadat yang telah diwarisi secara turun-temurun oleh nenek moyang mereka bermula dari
merisik, meminang, bertunang dan diakhiri dengan majlis perkahwinan.

27

MERISIK

● Pemberian sebentuk cincin , sebagai tanda peminangan daripada pihak lelaki.
● Pihak lelaki melantik seorang tua yang bukan terdiri daripada keluarga terdekat lelaki tersebut.
● Urusan merisik dan pinang-meminang dibuat pada waktu pagi (petang atau malam tidak

dibenarkan sama sekali)

● Risikan
1. Mengetahui sama ada perempuan berada dalam proses risikan orang lain atau sedang dalam

pertunanngan.(jika dalam proses pertunanngan risikan dihentikan serta merta) (jika dalam
risikan orang lain,risikan tersebut ditangguhkan buat sementara sehingga mendapat keputusan
muktamad daripada risikan terdahulu)

2. Risikan ini mengambil masa yang lama ini disebabkan banyak faktot yang ingin dikehendaki oleh

ibu bapa pihak perempuan. Contonhnya, susunan keluarga, kemampuan dan lain- lain

28

MEMINANG

● Apabila ibu bapa perempuan mendapati risikan itu boleh dipertimbangkan,mereka akaN
menentukan hari bagi wakil pihak lelaki datang membawa cincin pusaka.(cincin itu mesti dibawa

pada waktu pagi)
● Apabila ibu bapa perempuan sudah mendapat cincin itu mereka mesti membersihkan diri pada hari
tersebut juga. Mereka tidak boleh makan atau minum apa saja yang boleh memabukkan.
● Cincin diletakkan dibawah bantal ibu bapa perempuan tersebut. Pada malam tersebut salah
seorang atau kedua-duanya ya sekali mendapat mimpi, samada mendapat mimpi yang hampir sama

,berlainann atau benar serupa.
● MIMPI
1. Mimpi baik ini bermaksud risikan boleh diteruskan kepada proses peminangan
2. Mimpi buruk boleh diperbaiki atau diperbetulkan.( Pihak lelaki membayat sugit kepanasan kepada

mimpi orang yang bermimpi itu).
3. Mimpi buruk , contonhnya bermimpi tentang barak kegunaan seharian pecah, ini bermaksud risikan

sampai disitu saja dan perkahwinan tidak boleh di langsungkan.
● Harin berikutnya ibu bapa pihak perempuan memanggil ahli keluarga terdekat untuk
29
membincangkan mimpi tersebut.

BERTUNANG

● Ibu bapa perempuan memanggil pihak lelaki untuk memberitahu mimpi mereke, cincin yang digunakan “menanti

mimpi” radi dipulangkan. Waktu itu wakil lelaki diberitahu sama ada boleh bertunang atau tidak.

● Jika mimpi baik, pertunanngan diteruskan dan perundingan antara wakil lelaki dengan ibu bapa pihak perempuan

hanya berkisar pada syarat- syarat hantaran, menentukan tarikh dan kadar besar atau lamanya pesta

perkahwinan itu.

Pihak yang mengingkari pertunanngan terpaksa membayat semia atau separuh dari jumlah semua kepada pihak

yang lagi satu, bayaran dibuat didepan pengadilan adat.

● Hantaran perkahwinan terdiri daripada pelbagai makanan, alat untuk istiadat dan barang untuk

mempertenguhkan semangat.(barang yang mempertenguhkan semangat dikenali sebagai taros).

● Tasor ialah tempat pinang yang diperbuat daripada tembaga atau perak. Tirokol ialah alat untuk adat istiadat

yang terdiri daripada canang, gong dana tajau (tempayan) , jumlahnya mengikut darjat orang yang berkahwin.

● Tajau yang berisi tapai beras yang dinamakan lihing mesti dibawa pada masa hari perkahwinan.( Lihing ialah

tapai yang sudah menjadi arak)

● Jenis makanan pula ialah babi atau kerbau dan jumlah bergantung pada kemampuan keluarga tersebut. Binatang

tersebut diberikan kepada pihak perempuan 2 atau 3 hari sebelum majlis.
30

PERKAHWINAN

● Sesingkat- singkat majlis pula adalah 2 atau 3 hari dan bagi keluarga yang berkemampuan dibuat

sampai 7 atau 14 hari.

● Walaupun perkahwinan suami isteri sudah sah disisi agama dan kepercayaaan mereka masih belum

boleh bersatu pada hari dan malam pertama. Untuk membolehkan pengantin ini bersatu upacara
khas dibuat, iatu pengantin dikehendaki malam dalam pinggan atau mangkuk yang sama.

● Ibu bapa pengantin lelaki tidak dibenarkan sama sekali datang kerumah penganti peremptory

selagi mereka belom sah bersatu.

● Perkara yang paling penting dalam upacara perkahwinan ialah miohon pinisi iaitu upacara menukar

gumpalan nasi. Upacara dimulai dengan pengantin lelaki dan perempuan duduk berhadapan di
tengah-tengah bulatan gadis-gadis yang berpakaian tradisional berwarna hitam.

● Dihadapan mereka terletak seperiuk nasi dan kedua-dua pengantin akan menggenggam nasi dan

menjadikannya sebagai gumpalan nasi sebesar telur ayam. Kemudian kedua-duanya akan bertukar
dan memakan gumpalan nasi tersebut.

● Setelah acara ini dimulai makan dan minuman dihidangkan kepada tetamu, dan gong dimainkan 31

diikut pertunjukkan tarian sumazau

LAMPIRAN

32

KESIMPULAN

Di Malaysia sememangnya mempunyai pelbagai jenis kaum dan adat perkahwinan
mengikut cara kepelbagaian etnik masing-masing. Bukan sahaja hanya mempunyai kepelbagaian
bangsa, kaum dan juga agama. Namun itu, Malaysia uniknya mempunyai adat perkhawinan yang
berbeza. Sesebuah kaum mempunyai adat dan etika masing-masing. Ini telah menunjukkan
kepelbagaian amalan yang diamalkan oleh kaum di Malaysia. Justeru itu, kita seharusnya
menghormati dan menghargai adat dan etika kaum lain dan juga kita boleh dapat merungkai
sejarah ataupun menambahkan lagi pengetahuan di dalam diri tentang kaum dan adat yang
terdapat di Malaysia, bukan sahaja tertakhluk kepada kaum yang jelaskan di dalam konten kami.

33

RUJUKAN 34

● https://www.slideshare.net/nurulaininoraini/etnik-sabah
● https://saji.my/makanan-tradisional-kadazan/#
● https://www.facebook.com/kampungtemaboleh/posts/adat-perkahwinan-kaum-bidayuh-

disediakan-oleh-khoo-bao-rumasyarakat-bidayuh-meru/849022138573416/

● -petuabest.blogspot.my/adat-resam-upacara-perkahwinan-india-

perkahwinandimalaysia.blogspot.my-budayakaumindia.blogspot.my-

● gsbgt.blogspot.my-eprints.utm.my/perkahwinanindia-sejarahindia81.com.my
● http://-pengajianmalaysiadls1b.blogspot.com/2015/02/40-perkahwinan-kaum-

india.html?m=1-

● http://priyankkaloganathan.blogspot.com/2018/12/adat-perkahwinan-kaum-

india.html?m=1-

● https://adatresamperkahwinanagamahindu.blogspot.com/2019/04/adat-resam-

perkahwinan-agama-hindu.html?m=1

● (adat merisik kaum melayu - Google Search, 2011)
● http://bahasamelayupengantar.blogspot.com/2010/09/adat-perkahwinan-kaum-

bidayuh.html

● https://www.slideshare.net/mobile/ssuser6bedf4/adat-resam-kaum-kadazandusun
● https://www.slideshare.net mobileWeb resultsAdat perkahwinan kadazan dusun –

SlideShare