รูปแบบและวิธีการสืบค้นข้อมูล

ความหมายของสืบค้นสารสนเทศ

การสืบค้นสารสนเทศ (Information retrieval) คือ กระบวนการค้นหา
สารสนเทศท่ีต้องการ โดยใช้เครื่องมือสืบค้นสารสนเทศท่ีสถาบันบริการ
สารสนเทศจัดเตรยี มไว้ให้

การสบื ค้นสารสนเทศ แบง่ ออกเป็น 2 วธิ ี คอื

1. การสืบคน้ สารสนเทศด้วยระบบมือ (Manual system)
2. การสบื ค้นสารสนเทศด้วยระบบคอมพิวเตอร์

(Computer system)

1. การสืบค้นสารสนเทศดว้ ยระบบมือ (Manual system)
การสืบค้นสารสนเทศด้วยระบบมือสามารถกระทาได้โดยผ่าน
เคร่ืองมือหลายประเภท เช่น บัตรรายการ บัตรดรรชนีวารสาร บรรณานุกรม
เป็นต้น ในที่นจ้ี ะกลา่ วถงึ เฉพาะบตั รรายการและ บัตรดรรชนีวารสารเท่านน้ั
2. การสบื คน้ สารสนเทศดว้ ยระบบคอมพวิ เตอร์ (Computer system)
การสืบค้นสารสนเทศด้วยระบบคอมพิวเตอร์ สามารถกระทาได้โดยผ่าน
อปุ กรณค์ อมพิวเตอร์
ในการค้นหาข้อมูลจากฐานขอ้ มูลตา่ ง ๆ ไดแ้ ก่
- ฐานขอ้ มูลโอแพก็ - ฐานขอ้ มูลซีดีรอม
- ฐานขอ้ มูลออนไลน์ - ฐานขอ้ มลู บนอนิ เทอรเ์ นต็

การสืบค้นขอ้ มูลบนอินเทอรเ์ น็ตในโลกไซเบอร์สเปซมีข้อมลู
มากมายมหาศาล การที่จะค้นหาข้อมูลจานวนมากมายอย่างน้ีเราไม่อาจจะคลิก
เพ่ือค้นหาข้อมูลพบได้ง่าย ๆ จาเป็นจะต้องอาศัยการค้นหาข้อมูลด้วยเคร่ืองมือ
ค้นหาทีเ่ รยี กว่า Search Engine เข้ามาชว่ ยเพอ่ื ความสะดวกและรวดเรว็ เว็บไซต์
ท่ีให้บริการค้นหาข้อมูลมีมากมายหลายท่ีทั้งของคนไทยและ ถ้าเราเปิดไปทีละ
หน้าจออาจจะต้องเสียเวลาในการค้นหา และอาจหาข้อมูลที่เราต้องการไม่พบ
การที่เราจะค้นหาข้อมูลให้พบอย่างรวดเร็วจึงต้องพึ่งพา Search Engine Site
ซึ่งจะทาหน้าทีร่ วบรวมรายชอื่ เว็บไซต์ตา่ ง ๆ เอาไว้

โดยจัดแยกเป็นหมวดหมู่ ผู้ใช้งานเพียงแต่ทราบหัวขอ้ ท่ีต้องการค้นหา
แล้วป้อน คาหรือข้อความของหัวข้อน้ัน ๆ ลงไปในช่องท่ีกาหนด คลิกปุ่มค้นหา
เท่าน้ัน รอสักครู่ข้อมูลอย่างย่อ ๆ และรายชื่อเว็บไซต์ท่ีเกี่ยวข้องจะปรากฏให้เรา
เข้าไปศกึ ษาเพม่ิ เติมได้ทันที

การคน้ หาขอ้ มูลมกี ีว่ ิธี ?
1. การคน้ หาในรปู แบบ Index Directory
2. การคน้ หาในรปู แบบ Search Engine

วธิ ีการคน้ หาข้อมลู แบบ Index Directoryนี้ข้อมูลจะมคี วามเป็นระเบยี บ
เรียบร้อยมากกว่าการค้นหาข้อมูลด้วย วิธีของ Search Engineโดยมันจะถูกคัดแยกข้อมูล
ออกมาเป็นหมวดหมู่ และจัดแบ่งแยก Siteต่าง ๆ ออก เป็นประเภท สาหรับวิธีใช้งาน
คณุ สามารถทีจ่ ะ Clickเลือกขอ้ มูลท่ีตอ้ งการจะดูได้เลยใน Web Browser จากนน้ั ทหี่ น้าจอก็
จะแสดงรายละเอียดของหัวข้อปลีกย่อยลึกลงมาอีกระดับหนึ่ง ปรากฏข้ึนมาให้เราเลือกอีก
ส่วนจะแสดงออกมาให้เลือกเยอะแค่ไหนอันนี้ก็ขึ้นอยู่กับขนาดของฐานข้อมูลใน Index ว่าใน
แต่ละประเภท จัดรวบรวมเก็บเอาไว้มากน้อยเพียงใด เม่ือคุณเข้าไปถึงประเภทย่อยท่ีคุณ
สนใจแล้ว ท่ีเว็บเพจจะแสดงรายชื่อของเอกสารที่เก่ียวข้องกับ ประเภทของข้อมูลนั้น ๆ
ออกมา หากคุณคิดวา่ เอกสารใดสนใจหรือตอ้ งการอยากทจ่ี ะดู สามารถ Click ลงไปยัง Link
เพ่อื ขอเช่ือต่อทางไซต์กจ็ ะนาเอาผลของข้อมูลดงั กล่าวออกมาแสดงผลทันที

การคน้ หาในรูปแบบ Search Engine วิธีการอกี อย่างท่ีนิยมใช้การค้นหาข้อมูลคือ
การใช้ Search Engine ซง่ึ ผู้ใชส้ ่วนใหญ่กว่า 70% จะใช้วิธีการค้นหาแบบนี้ หลักการทางาน
ของ Search Engine จะแตกต่างจากการใช้ Index ลักษณะของมันจะเป็นฐานข้อมูลขนาด
ใหญ่มหาศาลที่กระจัดกระจายอยู่ทั่วไป บน Internet ไม่มีการแสดงข้อมูลออกมาเปน็ ลาดับ
ขั้นของความสาคัญ การใช้งานจะเหมือนการสืบค้นฐานข้อมูล อ่ืน ๆ คือ คุณจะต้องพิมพ์คา
สาคัญ (Keyword) ซึ่งเป็นการอธิบายถึงข้อมูลท่ีคุณต้องการจะเข้าไป ค้นหาน้ัน ๆ เข้าไป
จากน้ัน Search Engine ก็จะแสดงข้อมลู และ Site ต่าง ๆ ที่เกยี่ วขอ้ งออกมา

ประเภทของ Search Engine

1. Keyword Index เปน็ การค้นหาขอ้ มูล โดยการค้นจากข้อความ
ในเว็บเพจท่ีได้ผ่านการสารวจมาแล้ว จะอ่านข้อความ ข้อมูล อย่างน้อย ๆ ก็ประมาณ 200-
300 ตัวอักษรแรกของเว็บเพจน้ัน ๆ โดยการอ่านน้ีจะหมายรวมไปถึงอ่านข้อความท่ีอยู่ใน
โครงสรา้ งภาษา HTML ซ่ึงอย่ใู นรูปแบบของข้อความท่ีอยใู่ นคาสั่ง alt ซึ่งเป็นคาสัง่ ภายใน
TAG คาส่งั ของรูปภาพ แต่จะไม่นาคาสั่งของ TAG อืน่ ๆ ในภาษา HTML และคาสั่งในภาษา
JAVA มาใช้ในการค้นหา

2. Subject Directories การจาแนกหมวดหม่ขู ้อมูล Search Engine ประเภทน้ี จะจัดแบง่
โดยการวิเคราะห์เน้ือหา รายละเอียด ของแต่ละเว็บเพจ ว่ามีเนื้อหาเกี่ยวกับอะไร โดยการ
จัดแบ่งแบบนี้จะใช้แรงงานคนในการพิจารณาเว็บเพจ ซ่ึงทาให้การจัดหมวดหมู่ข้ึนอยู่กับ
วจิ ารณญาณของคนจดั หมวดหมู่แต่ละคนวา่ จะจดั เก็บข้อมูลนน้ั ๆ อยูใ่ นเครือขา่ ยข้อมลู อะไร

3. Metasearch Engines จุดเด่นของการค้นหาดว้ ยวิธีการนี้ คือ
สามารถเชื่อมโยงไปยัง Search Engine ประเภทอ่ืน ๆ และยังมีความหลากหลายของข้อมูล
แต่การค้นหาด้วยวิธีนี้มีจุดด้อย คือ วิธีการนี้จะไม่ให้ความสาคัญกับขนาดเล็กใหญ่ของ
ตัวอกั ษร และมกั จะผ่านเลยคาประเภท Natural Language (ภาษาพดู )

หลกั การคน้ หาข้อมลู ของ Search Engine

1. การคน้ หาจากช่ือของตาแหนง่ URL ในเว็บไซตต์ า่ ง ๆ
2. การคน้ หาจากคาท่ีมีอยใู่ น Title (ส่วนท่ี Browser ใช้แสดงชอ่ื ของเว็บเพจอยทู่ าง

ดา้ นซ้ายบนของหน้าตา่ งทแี่ สดง
3. การคน้ หาจากคาสาคญั หรอื คาส่งั keyword

(อย่ใู น tag คาสงั่ ใน html ท่ีมีช่อื วา่ meta)
4. การคน้ หาจากส่วนทใี่ ชอ้ ธบิ ายหรือบอกลักษณะ site
5. คน้ หาคาในหน้าเว็บเพจด้วย Browser ซ่งึ การค้นหาคาในหนา้ เวบ็ เพจน้นั
จะใชส้ าหรับกรณที ค่ี ณุ เขา้ ไปคน้ หาขอ้ มูลท่เี วบ็ เพจใด

ประโยชน์ทไี่ ด้รับจากการ Search Engine

1. คน้ หาเว็บทีต่ อ้ งการไดส้ ะดวก รวดเร็ว
2. สามารถคน้ หาแบบเจาะลึกได้ ไมว่ า่ จะเปน็ รูปภาพ, ขา่ ว, MP3 และอนื่ ๆ

3. สามารถคน้ หาจากเวบ็ ไซตเ์ ฉพาะทาง ที่มกี ารจัดทาไว้
4. มีความหลากหลายในการคน้ หาขอ้ มลู
5. รองรบั การคน้ หา ภาษาไทยได้

การสืบคน้ ขอ้ มูลสารสนเทศบนอินเทอรเ์ นต็

แ ห ล่ ง ข้ อ มู ล ส า ร ส น เ ท ศ บ น อิ น เ ท อ ร์ เ น็ ต เ ป็ น แ ห ล่ ง ข้ อ มู ล
ทางอิเล็กทรอนิกส์ที่สาคัญ และใหญ่ที่สุด มีการเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลาแทบ
ทุกวินาที ดังนัน้ ในการสืบค้นขอ้ มลู สารสนเทศบนอนิ เทอรเ์ นต็ ควรดาเนินการดังน้ี

1. กาหนดวัตถุประสงคก์ ารสบื ค้น

ผู้สืบค้นหรือผู้วิจัยท่ีจะนาข้อมูลสารสนเทศไปใช้ ควรต้ังวัตถุประสงค์การสืบค้น
ท่ีชัดเจน ทาให้สามารถกาหนดขอบเขตของแหล่งข้อมูลสารสนเทศที่จะสืบค้นให้แคบลง
กาหนดประเภทของเครื่องมือหรือโปรแกรมสาหรับการสืบค้นทางอินเทอร์เน็ต ท่ีเรียกว่า
Search Engine ให้เหมาะสม กาหนดช่วงเวลาท่ีข้อมูลสารสนเทศถูกสร้างข้ึน เชน่ ชว่ งปที ี่
ตีพิมพ์ของวารสารอิเล็กทรอนิกส์ ท้ังนี้เพื่อให้ผลการสืบค้นมีปริมาณไม่มากเกินไป มีความ
ตรงตามวัตถุประสงค์และมีความน่าเชื่อถอื มากทส่ี ุด

2. ประเภทของขอ้ มูลสารสนเทศทีส่ ามารถสบื ค้นได้ขอ้ มลู

สารสนเทศที่อยู่บนอินเทอร์เน็ตมีมากมายหลายประเภท มีลักษณะเป็น
มัลติมีเดีย คือ มีท้ังที่เป็นข้อความ ภาพวาด ภาพเขียนหรือภาพลายเส้น ภาพไดอะแกรม
ภาพถา่ ย เสียง เสียงสังเคราะห์ เช่น เสียงดนตรี ภาพยนตร์ ภาพเคลือ่ นไหวอะนิเมชัน

จากเทคโนโลยีการสืบค้นท่ีมีอยู่ในปัจจุบัน การสืบค้นท่ีเร็วที่สุด มีประสิทธิภาพท่ีสุด
และแพร่หลายท่ีสุด คือ การสืบค้นข้อมูลสารสนเทศประเภทข้อความ สาหรับการสืบค้น
ข้อมูลที่เป็นภาพ (Pattern Recognition) และเสียง ยังมีข้อจากัดอยูม่ าก ใช้เวลานาน และยงั
ไม่มีประสิทธิภาพ จึงยังไม่มีการสืบค้นข้อมูลประเภทอ่ืน ๆ นอกจากประเภทข้อความ
ในการให้บรกิ ารการสืบค้นบนอินเทอร์เน็ต

3. การสืบคน้ ต้องอาศัยอปุ กรณ์และความรู้

ก่อนท่ีผู้สืบค้นจะสามารถสืบค้นข้อ มูลสารสนเทศทางอินเทอร์เน็ตได้ ต้องมี
การจัดเตรียมอุปกรณ์ดังต่อไปนี้ คือ เคร่ืองคอมพิวเตอร์ อุปกรณ์ต่อเข้าอินเทอร์เน็ต
ซง่ึ อาจเป็น Modem ในกรณีที่ใช้คกู่ ับสายโทรศัพท์ หรือแผ่น LAN Card ในกรณีที่ใช้คู่กับ
ระบบเครือข่ายที่ได้รับการติดต้ังไว้แล้ว ซอฟต์แวร์การส่ือสาร เช่น Dial-up Networking
ในกรณีใช้ Modem หรือมีการติดต้ัง Network Protocol ท่ีเหมาะสมกับระบบเครือข่าย
ท่ีเครื่องคอมพิวเตอร์นั้นติดต้ังอยู่และติดต้ัง Network Adapter ท่ีเหมาะสมสาหรับ
LAN Card นั้น ๆ ต้องสมัครเป็นสมาชิกขององค์การหรือบริษัทผู้ให้บริการอินเทอร์เน็ต
(Internet Service Provider หรือ ISP) เพ่อื เป็นชอ่ งทางออกสู่อนิ เทอรเ์ นต็

4. บริการบนอินเทอร์เนต็

บริการบนอินเทอร์เน็ตท่ีสามารถใช้ช่วยในการสืบค้นข้อมูลสารสนเทศ
มีมากมายหลายบริการ เช่น บริการเครือข่ายใยแมงมุมโลก หรือ Word-Wide-
Web(WWW) บริการค้นหาข้อมูล Gopher บริการการสืบค้นข้อมูลสารสนเทศผา่ น
เครือข่ายอินเทอร์เน็ตเพ่ือการวิจัย ค้นหาโปรแกรมใช้งาน Archie นอกจากน้ี
อาจใชบ้ ริการสอบถามผ่านทาง E-mail หรือ Chat กับผู้ใชง้ านอนิ เทอร์เน็ตอ่นื ๆ
หรือสอบถามผ่าน News Group หรือ Group/Thread Discussion ก็ได้

5. เครอ่ื งมือหรือโปรแกรมสาหรบั การสบื คน้

เคร่ืองมือหรือโปรแกรมสาหรับการสืบค้น (Search Engine) มีอยู่
มากมายและมีให้บริการอยู่ตามเว็บไซต์ต่าง ๆ ท่ีใช้บริการการสืบค้นข้อมูล
โดยเฉพาะ การเลือกใช้นั้นข้ึนกับประเภทของข้อมูลสารสนเทศที่ต้องการสืบค้น
Search Engine ต่าง ๆ จะให้ข้อมูลที่มีความลึกในแง่มุมหรือศาสตร์ต่าง ๆ
ไม่เท่ากนั ตัวอยา่ ง Search Engine ที่นิยมใช้มีท้ังเว็บไซต์ทเ่ี ป็นของต่างประเทศ
และของไทยเอง

ประโยชน์ของการสบื คน้ ขอ้ มูลสารสนเทศ

1) ประหยัดเวลา
2) ได้ขอ้ มลู ครบถว้ น
3) มกี ารแลกเปล่ียนข้อมลู ระหว่างกัน

อ้างอิง

www.blogspot.com/ ความหมายของการสืบคน้ [ระบบออนไลน]์
แหลง่ ทีม่ า : http://avangerthefor.blogspot.com/2017/06/33.html (22 กรกฎาคม 2564)

www.google.com/ การคน้ หาในรปู แบบ Index Directory [ระบบออนไลน]์
แหล่งทมี่ า : https://sites.google.com/site/chokupgarage (22 กรกฎาคม 2564)

www.google.com/ การค้นหาในรูปแบบ Search Engine [ระบบออนไลน]์
แหลง่ ที่มา : https://sites.google.com/site/chokupgarage (22 กรกฎาคม 2564)

www.google.com/ การสบื ค้นขอ้ มลู สารสนเทศบนอินเทอร์เน็ต [ระบบออนไลน]์
แหล่งทม่ี า : https://sites.google.com/site/binganthi (22 กรกฎาคม 2564)

www.wordpress.com/ ประโยชนข์ องการสบื คน้ ข้อมลู สารสนเทศ [ระบบออนไลน]์
แหลง่ ท่ีมา : https://jounjoue.wordpress.com/2013/10/16 (22 กรกฎคม 2564)

จดั ทำโดย

นำงสำวสรุ ำงคค์ นำ วงั โพธ์ิ เลขที่ 15
นกั ศกึ ษำชนั้ สบล.63.1

เสนอ

ครู ปรยี ำ ปันธิยะ

หนงั สอื อเิ ลก็ ทรอนกิ สเ์ ล่มน้ี เป็ นส่วนหนงึ่ ของวิชำกำรจดั กำรเอกสำรอเิ ลก็ ทรอนกิ ส์

30203-2004

สำขำวิชำกำรเลขำนกุ ำร วิทยำลยั อำชวี ศกึ ษำลำปำง