TUGASAN 1_BM H_NUR HANI SYAMIMI BINTI WISAMZALIMAN

KESUSASTERAAN PUISI
DAN KEBUDAYAAN TRADISIONAL
MELAYU MELAYU

NAMA: NUR HANI SYAMIMI BINTI
WISAMZALIMAN

TUGASAN 1, BM H, 2021232310197

SLIDESMANIA.COM

SLIDESMANIA.COM

Topik perbincangan hari ini…

Puisi Melayu Tradisional terbahagi kepada 2
kumpulan utama iaitu:
 Tradisional warisan melayu
 Tradisional warisan islam seperti syair

Puisi terbahagi kepada 2 bentuk iaitu:
 Terikat : pantun dan gurindam
 Bebas : seloka

SLIDESMANIA.COM

Topik 1

Puisi Melayu
Tradisional Warisan

Melayu

SLIDESMANIA.COM

01 Apa itu pantun ?

Pantun ialah sejenis puisi tradisional
masyarakat Melayu yang wujud sejak berzaman
lagi. Pantun dicipta sebagai suatu bentuk
pengucapan untuk menyampaikan fikiran dan
perasaan terhadap seseorang ataupun mengenai
sesuatu perkara di samping bertujuan untuk
menyindir, berjenaka dan memberi nasihat
serta untuk bersuka-suka

SLIDESMANIA.COM

Ciri-ciri Dan Bentuk Pantun

01 02

Satu rangkap pantun Baris pertama dan kedua
pantun empat kerat dinamakan
melengkapkan satu idea yang pembayang atau sampiran
sedangkan baris ketiga dan
hendak disampaikan dan keempat adalah isi

pantun berkait memerlukan 04

lebih daripda satu rangkap Tiap bait terdiri atas 4
baris dan setiap baris
03 memiliki 8 hingga 12 suku
kata
Pantun empat kerat

SLIDESMANIA.COM menggunakan skema rima a-b-

a-b dan bersajak silang a-a-a-

a

Fungsi dan peranan pantun

Fungsi: mendidik, menyindir, menyatakan perasaan,

menyampaikan buah fikiran dan menghibur

Peranan: Pantun memainkan peranan penting di dalam

masyarakat melayu seperti di dalam upacara meminang,
majlis berbalas pantun, penghias ucapan dan
sebagainya.

SLIDESMANIA.COM

Jenis-jenis pantun !

1. Pantun Nasihat

Definisi: rangkaian kata-kata yang
mempunyai makna mengarah atau
menegur seseorang utk menjadi lebih
baik

2. Pantun Muda

Definisi: pantun yang diperuntukan
bagi kaum muda sehingga pantun
muda ini biasanya berhubungan
dengan masalah cinta

SLIDESMANIA.COM

Jenis-jenis pantun ! SLIDESMANIA.COM

3. Pantun Jenaka

Definisi: pantun bertujuan menghiburkan
orang yang mendengar, terkadang dijadikan
sebagai media untuk saling menyindir dalam
suasana yang penuh keakraban sehingga
tidak menimbulkan rasa tersinggung dan
dengan pantun jenaka diharapkan suasana
akan menjadi semakin riang

4. Pantun Teka-teki

Definisi: pantun yang berisi teka-teki
atau tebakan. Dalam pantun ini biasanya
memerlukan jawapan atas teka-teki
tersebut.

Jenis-jenis pantun ! SLIDESMANIA.COM

5. Pantun Adat

Definisi: pantun menggunakan gaya bahasa
bernuansa kedaerahan dan kental akan
unsur adat kebudayaan tanah air.

6. Pantun Agama

Definisi: pantun yang di dalamnya
mengandungi kata-kata nasihat atau
petua yang mempunyai makna mendalam
sebagai sebuah pedoman dalam menjalani
hidup, yang biasanya mengandungi kata-
kata yang boleh mendorong kita untuk
berbuat yang tidak melanggar peraturan
agama baik untuk kepentingan diri dan
bagi orang lain

Jenis-jenis pantun !

7. Pantun Dagang/ Nasib

Definisi: rangkaian kata-kata yang
merefleksikan nasib/ keadaan seseorang.
Pantun ini biasanya dinyanyikan/
dibacakan oleh orang-orang yang berada
di perantauan jika mereka ingat akan
kampong halamnnya/ nasibnya yang tak
seberuntung temannya.

8. Pantun Anak

Definisi: pantun yang memang

diperuntukan bagi anak-anak.

Sehingga dalam pantun ini semua hal

yang disampaikan berhubungan dengan

dunia anak. SLIDESMANIA.COM

Jenis-jenis pantun !

9. Pantun Kepahlawanan

Definisi: pantun yang isinya

berhubungan dengan semangat

kepahlawanan

SLIDESMANIA.COM

02 Apa itu gurindam ?

Gurindam merupakan sejenis puisi yang tidak
terikat/ tidak tentu bentukya (terikat/tidak)

● Terikat: 2 baris serangkap, hampir sama dengan

syair 2 baris/ nazam.

● Tidak terikat: puisi bebas, sama ada berangkap/

tidak, jika berangkap tidak tentu jumlah baris
serangkap, jumlah perkataan sebaris, dan
mempunyai rima/ tidak.

SLIDESMANIA.COM

Ciri-ciri Dan Bentuk Gurindam

Setiap untai Jumlah Puisi bertulis
mengandungi perkataan dan dan isinya
dua baris ayat suku kata yang ialah hal-hal
atau beberapa tidak tetap. yang berat dan
baris dalam serius
serangkap.
Baris pertama Rima
menyatakan sesuatu hujungnya
fikiran/ peristiwa adalah sama a-
dan baris kedua a a; a-b atau
jawapan seirama
keterangan/
SLIDESMANIA.COM menjelaskan apa
yang telah
dinyatakan oleh
baris/ ayat
pertama tadi

― Irene M. Pepperberg

Peranan dan fungsi gurindam :

. Alat yang berfungsi untuk mendidik khalayak
. Unsur-unsur pendidikan yang diketengahkan ialah iman dan moral

yang baik
. Sebuah gurindam sarat dengan tema dan perutusan yang bersifat

nasihat, keagamaan, dan pengajaran
. Dokumentasi gambaran masyarakat yang dapat memancarkan kreativiti

dan estetika serta daya intelektual dalam menangani kehidupan
mereka
. Media komunikasi antara ahli masyarakat, terutama dalam majlis-
majlis yang formal

SLIDESMANIA.COM

Jenis-jenis gurindam

SLIDESMANIA.COM

Menurut Za’ba Gurindam : bahasanya selalu padat dan bernas dan isinya
gurindam dan seloka cenderung kepada riang dan sukacita sebagai nyanyian,
lebih kurang sama jenaka, senda gurau, kelakar dan sindiran giat yang bermain-
tetapi terdapat sedikit main dan mengeli-gelikan hati. Hal ini menunjukkan ada
perbezaan pada isi dan kesempatan melengah-lengahkan masa dan menyuka-nyukan
bahasanya, seperti : hati.

Seloka : bahasanya kerap sekali meleret dan lanjut, dan sindir
giatnya selalu tajam dan biasanya seperti mengejek, selain
itu boleh juga isinya mengandungi perasaan hiba-rawan,
sedih-rayu, asyik-berahi, khayal, mimpi dan angan-angan.
Hal ini menunjukkan ada kesempatan boleh melengah-
lengahkan masa dengan perkara-perkara seperti itu.

SLIDESMANIA.COM

03 Apa itu seloka ?

Seloka ialah sejenis puisi bebas dari segi
rangkap/ tidak berangkap. Jika berangkap
tidak tentu barisnya dalam serangkap dan
tidak tentu jumlah perkataan dalam sebaris.
Boleh memiliki rima/ tidak dan memerlukan
baris dan rangkap untuk melengkapkan
keseluruhan idea. (Harun Matpiah, 1989)

SLIDESMANIA.COM

Ciri-ciri Dan Bentuk Seloka

1. 2. 3.

Merupakan puisi bebas/ Digubah sama ada mengikut Jumlah perkataan dan suku
tidak terikat kata dalam sebaris juga
pantun, syair atau tidak tetap

perumpamaan

4. 5. 6.

Isi ialah pengajaran dan Karangan berangkap yang Terbahagi kepada unit
pembayang (induk kalimat)
nasihat tetapi memakai pertentangan dan unit maksud (anak
kalimat)
disampaikan dalam nada bunyi rima hujung yang

yang berbentuk nada bebas

menyindir dan mengejek

dalam nada jenaka

SLIDESMANIA.COM

Peranan dan fungsi seloka !!

Seloka dapat menggambarkan masyarakat yang melahirkannya
iaitu masyarakat yang amat mementingkan keharmonian dan
ketatasusilaan

Bersesuaian dengan sifat halus orang Melayu, puisi seloka
digunakan untuk mengkritik sebarang perlakuan negatif
anggota masyarakat tanpa menyinggung perasaan individu
sasaran

Seloka juga digunakan untuk menyindir, mengejek,
menempelak seseorang, melahirkan rasa benci terhadap
sesuatu kelakuan manusia, memberi pengajaran dan panduan
kepada seseorang dan sebagai alat kawalan sosial

SLIDESMANIA.COM

SLIDESMANIA.COM Dalam hal ini, pengenalan kepada peribahasa berirama ialah
nada yang dibawa oleh pembaca. Peribahasa berirama tidak
mengandungi nada-nada ejekan atau sindiran yang sinis tapi
seloka memilikinya seperti menyindir terhadap sesuatu
kelakukan sesetengah anggota masyarakat melalui peribahasa
yang disusun secara sejajar untuk menghasilkan irama
tersebut. Secara keseluruhannya, seuntai seloka merujuk
kepada cerita jenaka yang telah benar-benar dikenali dalam
masyarakat.

― Irene M. Pepperberg

SLIDESMANIA.COM

Topik 2

Puisi Melayu

Tradisional Warisan

Islam

SLIDESMANIA.COM

04 Apa itu syair ?

Syair adalah bentuk puisi lama yang
menggunakan bahasa kiasan dan indah dengan
pilihan diksi dan majas metafora. Syair juga
merupakan sejenis puisi berlagu. Dari manakah
syair berasal? Syair berasal dari Parsi dan
telah dibawa masuk ke Nusantara bersama-sama
dengan kedatangan Islam.

SLIDESMANIA.COM

Ciri-ciri Dan Bentuk Syair

1. 2. 3.

Setiap baris dalam syair Syair dilafazkan secara Isi syair berunsur
berlagu seperti lagu
mempunyai makna yang rakis, Siti Zubaidah, nasihat, pengajaran,
bangsawan/purbawara,
berkaitan dengan baris- ulik mayang dll. pesanan, ilmu,

baris terdahulu. Biasanya 5. pendidikan, keagamaan,

menceritakan sesuatu Syair tidak mempunyai dakwah, sejarah,
pembayang maksud
kisah peristiwa dll

4. 6.

Terdiri daripada 4 baris Keseluruhan rangkap

serangkap tetapi merupakan kesatuan

sesetengah syair boleh maksud, isi, kisah, cerita

hasilkan 2/3 rangkap atau peristiwa

SLIDESMANIA.COM

Ciri-ciri Dan Bentuk Syair

7. 8. 9.

Bilangan perkataan Syair boleh terdiri Tiap satu rangkap syair
daripada syair romantik,
dalam setiap baris syair sejarah, syair ibarat memerlukan beberapa
dan syair keagamaan
adalah sama iaitu 4 rangkap syair yang

perkataan dan 8-12 suku berurutan untuk memberi

kata dalam satu baris idea yang lengkap

10. 11. 12.

Merupakan puisi terikat Rima akhir dalam serangkap Dalam satu baris syair,
dan isi syair bersifat adalah tetap sama a-a-a-a terdapat satu hentian
objektif atau kebenaran (pause)

SLIDESMANIA.COM

Peranan dan fungsi syair 

. Sebagai hiburan yang bersesuaian dengan sifatnya yang demikian maka
syair sering dilagukan dalam majlis-majlis tertentu seperti dalam pesta,
sambutan maulud, kegiatan kesenian dan keramaian, dipertandingkan atau
dalam upacara-upacara adat

. Alat menyampaikan pengajaran melalui cerita dan lagu terutama dalam
hal-hal yang menyentuh aspek pengajaran agama islam dari rukun iman,
rukun solat, zakat, puasa dan sebagainya

. Kemerduan suara “tukang lagu” dan kelembutan nada syair berupaya
mengusik perasaan dan seterusnya meninggalkan kesan yang mendalam

. Dinyanyikan atau dilagukan sebagai mengiringi tarian-tarian tertentu
seperti dalam dabus dan boria

SLIDESMANIA.COM

Jenis-jenis syair

Syair Syair Syair
cerita kiasan romantis

Syair Syair Syair alam Syair Syair
semangat nasihat sekitar panji saduran
patriotik
Syair ilmu Syair
SLIDESMANIA.COM keagamaan
Syair
sejarah

Perbezaan syair dengan

Pantun . Puisi . Gurindam .

SLIDESMANIA.COM

Terdapat beberapa perbezaan antara syair
dan pantun, seperti :

. Syair bersajak a-a-a-a, sementara pantun

bersajak a-b-a-b/ a-a-a-a

. Semua bahagian syair adalah isi manakala pantun
terdiri dari pembayang dan isi

. Isi syair cenderung berupa cerita/ nasihat
sementara isi pantun boleh memasukkan hal lucu

. Bahasa yang digunakan dalam syair mesti sama
sedangkan pantun menggunakan bahasa campuran

SLIDESMANIA.COM

Terdapat beberapa perkara yang membentuk perbezaan
syair dan puisi, seperti :

. Syair cenderung menggunakan
Bahasa Melayu lama manakala puisi
umumnya menggunakan Bahasa
Melayu moden

. Puisi masih berbentuk puisi
lama, sementara pusi cenderung
lebih moden mengikut zaman.

SLIDESMANIA.COM

Terdapat beberapa perbezaan antara syair
dan gurindam, seperti :

. Syair terdiri daripada 4 baris sementara

gurindam terdiri daripada 2 baris

. Semua baris dalam syair adalah isi, sementara
isi gurindam berada di baris kedua

. Syair bersajak a-a-a-a manakala gurindam
bersajak a-a, b-b, c-c dan sebagainya

SLIDESMANIA.COM

SLIDESMANIA.COM PPISMP:
Tugasan 1

Disediakan oleh: Hani Syamimi