บทที่14

พระพุทธศาสนา

ม.๓ ส 23106

หนว่ ยท่ี ๑๔ การปฏิบตั ิตนในศาสนพธิ ี

ครูลดั ดา เทศศรเี มือง
กลมุ่ สาระสงั คมศกึ ษา ศาสนาและวฒั นธรรม โรงเรยี นสตรรี าชินทู ศิ อดุ รธานี

การปฏิบตั ิตนในศาสนพธิ ี

พิธีทาบุญ หรอื เรียกอกี อยา่ งวา่ บุญพิธี จัดเป็นศาสนพธิ ีอย่างหนงึ่ ใน

จานวนศาสนพิธี ๔ ประเภท ไดแ้ ก่ กศุ ลพิธี บุญพธิ ี ทานพิธี และปกิณกพธิ ี เปน็ พธิ ี
ท่ีจัดขึ้นสาหรบั การทาความดี ประกอบกรรมดตี ามหลกั บุญกริ ยิ าวตั ถุ ๓ หรือ
บุญกริ ยิ าวัตถุ ๑๐ ตามความเชือ่ ตามขนบธรรมเนยี มประเพณี เพ่อื ความเป็นสิริมงคล

โดยมากหรอื เพือ่ บุคคลที่ลว่ งลบั ไปแลว้ มกั จะเน้นไปในการเลย้ี งพระ ตักบาตร ถวายจตปุ จั จัยแก่
พระภกิ ษุสงฆ์เปน็ สาคัญ

การปฏิบตั ิตนในศาสนพธิ ี

พธิ ีทาบุญในทางพระพุทธศาสนา มี ๒ ประเภท ดงั น้ี

๑. พธิ ที าบญุ งานมงคล หมายถึง การทาบุญทีจ่ ัดใหม้ ีขึน้ เพอื่ ความสขุ

ความเจริญ ความเปน็ สริ มิ งคล ความอย่เู ย็นเปน็ สุขแกต่ นเอง เช่น การทาบญุ วนั เกิด
การทาบญุ ข้ึนบ้านใหม่ การทาบญุ งานบวช การทาบญุ แตง่ งาน

๒. พิธีทาบุญงานอวมงคล หมายถึง การทาบญุ ท่ีจัดขน้ึ เกี่ยวกบั การตาย

๑) การทาบุญหน้าศพ หมายถงึ การทาบญุ ขณะตัง้ บาเพญ็ กศุ ล
๒) การทาบุญอัฐิ หมายถึง การทาบญุ อทุ ศิ สว่ นกศุ ลให้แกผ่ ทู้ ถ่ี ึงแกก่ รรม
หลงั จากทฌี่ าปนกจิ แลว้

การปฏิบัตติ นในศาสนพธิ ี

การนิมนตพ์ ระภกิ ษุ

การนมิ นต์พระภกิ ษใุ นงานมงคล เรยี กว่า การนิมนตพ์ ระภกิ ษมุ าเจรญิ พระพทุ ธมนต์
นยิ มเปน็ จานวนคี่ เช่น ๕ รปู ๗ รปู ๙ รปู ยกเว้นงานมงคลสมรสหรอื งานแตง่ งาน
นยิ มเป็นเลขคู่

สาหรบั การนิมนตพ์ ระภิกษใุ นงานอวมงคล เรียกวา่ การนิมนตพ์ ระภกิ ษุมาสวด
พระพทุ ธมนต์ ถา้ เป็นการสวดพระอภิธรรม ๔ รปู สวดมาตกิ าบงั สกุ ุล สวดพระพทุ ธมนต์
นิยม ๘ รูป หรอื ๑๐ รูป

การปฏิบตั ิตนในศาสนพธิ ี

การเตรียมทต่ี ั้งพระพุทธรปู และเครอ่ื งบชู า

การเตรียมที่ต้ังพระพุทธรูป หรือที่เรียกส้ัน ๆ ว่า “การจัดโต๊ะหมู่บูชา” นิยม

จัดโต๊ะหมู่บูชา หมู่ ๓ หมู่ ๕ หมู่ ๗ หรือหมู่ ๙ ตามความเหมาะสม โดยอัญเชิญพระพุทธรูป
วางไว้บนตวั ท่ีสูงท่สี ดุ แล้วจดั เครือ่ งบูชาซ่ึงประกอบดว้ ย

กระถางธูปวางไว้ตรงกลาง เชิงเทียนแถวล่าง แนวเดียวกับแจกันดอกไม้ พานพุ่ม
วางไว้ตามความเหมาะสม สิ่งสาคัญในการจัดโต๊ะหมู่บูชาและเครื่องบูชาพระพุทธรูป คือ ต้ังไว้
ด้านขวาของอาสนสงฆ์ สูงกว่าเล็กน้อย หันหน้าไปทางทิศตะวันออก ทิศเหนือ หรือทิศใต้ก็ได้
และการต้ังเคร่อื งบูชาทกุ ชนดิ จะตอ้ งไมส่ งู กวา่ พระพุทธรูปทปี่ ระดิษฐานอยู่ สาหรับปริมาณของ
เคร่ืองบชู าข้ึนอยู่กบั ประเภทของโตะ๊ หมู่ ถ้าเปน็ งานอวมงคลจะมีการต้ังเครื่องทองนอ้ ย
และตพู้ ระอภิธรรมดว้ ย

การปฏิบัติตนในศาสนพธิ ี

การวงดา้ ยสายสิญจน์

การวงด้ายสายสิญจน์เป็นพิธีสืบเนื่องมาจากพิธีพราหมณ์ มักจะกระทาในงานมงคล
เปน็ การนาสายสิญจนซ์ ึ่งนยิ มใช้จานวน ๙ เส้น วนจากฐานของพระพุทธรปู ๓ รอบ โดยเวียน
ไปทางขวา แล้วโยงไปยังภาชนะทเี่ ตรียมไว้สาหรบั ใสน่ า้ มนต์

สายสิญจน์น้ีเปรียบเสมือนเป็นตัวแทนของพระพุทธเจ้า นามาวางไว้หน้าโต๊ะหมู่บูชา
หรอื ใกล้กบั พระภกิ ษุท่ีเป็นประธาน มีขันน้ามนตพ์ ร้อมนา้ และเทียน

สาหรับงานอวมงคลจะมีการใช้สายสิญจน์เป็นสายโยงต่อจากโลงศพมาถึง
อาสนสงฆ์ ตา่ กว่าพระพทุ ธรูป เชอื่ มตอ่ ไปทพ่ี าน ภษู าโยงระหวา่ งโตะ๊ หมูก่ ับประธานสงฆ์

เพ่ือใช้บงั สกุ ลุ เรยี กว่า “ภูษาโยง” และไมค่ วรขา้ มเช่นเดียวกัน

เพราะถือว่าเป็นการไมเ่ คารพศพ

การปฏิบัตติ นในศาสนพธิ ี

การปูลาดอาสนะ

การปูลาดอาสนะ เป็นการเตรียมอาสนะไว้สาหรับพระภิกษุ ซึ่งอาจทาได้ ๒ วิธี คือ
ยกพื้นอาสนสงฆ์ให้สูงข้ึน โดยใช้เตียงวางต่อกันให้ยาวพอจานวนของพระภิกษุท่ีนิมนต์
แล้วปูดว้ ยผา้ ขาวหรือมอี าสนะสาหรบั น่งั อกี ช้นั หนึ่ง

อีกวิธีหนึ่งคือปูลาดอาสนะไปกับพ้ืนธรรมดา แต่มีผ้าขาวหรืออาสนะรองน่ัง
อีกชั้นหน่ึงให้แตกต่างจากท่ีนั่งของฆราวาส การจัดอาสนะให้พระภิกษุ ต้องจัดไว้ทางซ้ายของ
โตะ๊ หม่บู ชู า

การปฏบิ ตั ติ นในศาสนพธิ ี

การจดุ ธปู เทยี น

การจุดธูปเทียนโต๊ะหมู่บูชา มีหลักในการจุด คือ เจ้าภาพควรเป็นผู้จุดธูปเทียนเอง
ไม่ควรให้ผู้อื่นจุดแทน โดยเร่ิมจุดเทียนก่อนจุดธูป ปกติโดยทั่วไปมักจะใช้เทียนเล่มหน่ึงเป็น

เทียนตอ่ เรียกว่า “เทยี นชนวน”

จุดเทียนด้านขวาของพระพุทธรูปแล้วจุดเทียนด้านซ้าย จากน้ันจึงจุดธูป ๓ ดอก
แล้วกราบเบญจางคประดิษฐ์ การจุดแบบน้ีใช้ท่ัวไปท้ังในงานมงคลและงานอวมงคล แต่
ในงานอวมงคลจะมีการจุดธูปเทียนบชู าพระธรรมทีห่ น้าตพู้ ระธรรมดว้ ย

ส่วนการจดุ ธปู บูชาศพ ให้ใชธ้ ูป ๑ ดอก ไม่ตอ้ งจุดเทยี น หากเปน็ ศพของ
พระภิกษุจะกราบแบบเบญจางคประดิษฐ์ แตถ่ ้าเปน็ ศพของฆราวาส
ให้กราบครง้ั เดียวไมแ่ บมือ

การปฏิบัตติ นในศาสนพธิ ี

การถวายข้าวพระพทุ ธ

การถวายข้าวพระพุทธเป็นการถวายภัตตาหารแก่พระพุทธรูป เชน่ เดียวกับการถวาย
ภัตตาหารแก่พระภิกษุ การจัดสารับสาหรับถวายพระพุทธ ไม่ควรจัดอย่างลวก ๆ ซ่ึงเจ้าภาพ
จะเป็นผู้ถวายเมื่อพระภิกษุเจริญพระพุทธมนต์ใกล้จบหรือจบแล้ว โดยจะจุดธูป ๓ ดอก
ปกั ท่ีกระถางธปู ประนมมือ แล้วกล่าวคาถวาย ดังนี้

“อมิ งั สูปะพะยัญชะนะสมั ปันนัง สาลนี ัง
โภชะนัง อทุ ะกัง วะรัง พทุ ธสั สะ ปูเชมิ”
คาแปล ขา้ พเจา้ ขอบูชาข้าวสุกแห่งขา้ วสาลี พรอ้ มด้วยแกง กบั ข้าว
และน้าอนั ประเสรฐิ นแี้ ดพ่ ระพทุ ธเจ้า

การปฏิบัติตนในศาสนพธิ ี

การถวายไทยธรรม
ไทยธรรม หมายถงึ ของทาบญุ ตา่ ง ๆ หรอื ของถวายพระ อันหมายถึง

อฐั บริขาร หรือเครอ่ื งใช้สอยสาหรับพระภกิ ษุ ๘ อยา่ ง ได้แก่ สบง จวี ร สงั ฆาฏิ บาตร

มีดโกนหรอื มีดตดั เลบ็ เขม็ ประคดเอว และกระบอกกรองนา้
การถวายไทยธรรมจะกระทาในช่วงสดุ ทา้ ยของพธิ ที าบุญ คือ หลังจากทพ่ี ระภกิ ษุ

ฉนั ภตั ตาหารเสรจ็ แลว้ ซงึ่ เป็นหนา้ ทข่ี องเจา้ ภาพทจี่ ะต้องเป็นผปู้ ระเคนแกพ่ ระสงฆ์ หรืออาจมอบ
ใหญ้ าตหิ รือแขกท่รี ่วมในพธิ ีช่วยกนั ประเคนกไ็ ด้

การปฏบิ ตั ติ นในศาสนพธิ ี

การกรวดนา้

การกรวดน้าเปน็ ข้ันตอนสดุ ทา้ ยในการทาบญุ กระทาเพอ่ื อทุ ิศสว่ นกุศลใหบ้ รรพบุรุษ
และผทู้ ีล่ ่วงลบั ไปแล้ว หรือผ้ทู เ่ี ราตอ้ งการจะอทุ ิศสว่ นกุศลให้ โดยการรนิ นา้ ใสภ่ าชนะรองรบั เพอื่
เปน็ เครือ่ งบง่ ถึงเจตนาอทุ ิศนัน้

คากรวดนาแบบย่อ
“อทิ ัง เม ญาตีนงั โหตุ สุขิตา โหนตุ ญาตะโย”

คาแปล
ขอบญุ นจ้ี งสาเร็จแกญ่ าตทิ งั้ หลายของข้าพเจา้

ขอใหญ้ าติท้งั หลายจงเปน็ สขุ ๆ เถิด