พัฒนาการด้านเศรษฐกิจสมัยอยุธยา

หนว่ ยการเรียนรทู้ ี่ 3

พฒั นาการของอาณาจกั รอยธุ ยา

1

ตัวช้ีวดั

1. วิเคราะห์พฒั นาการของอาณาจักรอยธุ ยา และธนบุรีในด้านต่างๆ
(ส 4.3 ม.2/1)

2.วิเคราะห์ปัจจัยที่ส่งผลต่อความม่นั คงและความเจริญรุ่งเรืองของอาณาจักร

อยธุ ยา (ส 4.3 ม.2/2)

3.ระบภุ ูมิปัญญาและวัฒนธรรมไทยสมัยอยุธยาและธนบรุ ีและอิทธิพลของ
ภูมิปญั ญาดังกล่าวต่อการพฒั นาชาติไทยในยุคต่อมา (ส 4.3 ม.2/3)

2

ผงั สาระการเรียนรู้

การสถาปนาอาณาจักรอยธุ ยา

ปจั จัยความม่นั คงและความเจริญรุ่งเรือง
ของอาณาจักรอยุธยา

พัฒนาการของ พฒั นาการของอาณาจักรอยุธยา
อาณาจักรอยธุ ยา
ภูมปิ ัญญาและศิลปวัฒนธรรมสมยั อยธุ ยา

บทบาทและผลงานของบคุ คลสําคัญใน
สมัยอยธุ ยา

ความเส่ือมของอาณาจักรอยุธยา

3

พฒั นาการการด้านเศรษฐกิจของอาณาจักรอยุธยา

สมัยอยธุ ยามเี ศรษฐกิจที่ม่นั คงและม่นั ค่ังสืบเนื่องจากมแี หล่ง
ทรัพยากรท่ีอุดมสมบูรณ์ หลักฐานท่ีแสดงถึงความรุ่งเรืองทางเศรษฐกิจ
คือ ศาสนสถานและศาสนวัตถุท่ีมขี นาดใหญโ่ ตงดงาม

ความรุ่งเรืองม่งั ค่ังของเศรษฐกิจสมัยอยุธยามาจากองค์ประกอบ
สําคัญ ดังนี้

1. ภาคการผลิต

2. การค้า

3. ภาคการเงินการคลัง

4

⯌ ภาคการผลิต

เศรษฐกิจสมยั อยุธยายงั คงอย่บู นพ้นื ฐานของเศรษฐกิจแบบ
ยงั ชีพ และต่อมาเริ่มมกี ารผลิตเพอื่ การค้าแลกเปลี่ยน ซ่ึงแบง่
ออกเป็นด้านต่างๆ ดังนี้

ภาคการผลิต

เกษตรกรรม : อาชี พ หัตถกรรม :การผลิต

สําคัญคือการปลูกขา้ ว เคร่ืองมือเคร่ืองใช้ต่างๆ ท้ัง
บริเวณที่ราบลุ่มแมน่ า สินค้าอุปโภคบริโภค
เจ้าพระยา ปา่ สักและท่าจีน
5

1. ด้านการเกษตร

1. การเกษตร ประชาชนส่วนใหญเ่ ปน็ ชาวนา ข้าวเปน็ พืชสําคัญท่ีสุด

-- การปลูกขา้ วในบริเวณที่ราบลุ่มนาเจ้าพระยาทําให้การปลูกขา้ วในแถบนี้ได้ผลผลิตมาก
และทําให้มผี ู้คนจากแหล่งอ่ืนเขา้ มาอาศัยทํามาหากินจํานวนมาก
--ข้าวยงั เปน็ สินค้าส่งออกไปขายต่างประเทศ
-- รัฐยงั เก็บขา้ วเปน็ เสบยี งไว้ใช้ เวลาสงคราม
การเพาะปลูกจึงเปน็ รากฐานสําคัญที่สร้างความม่นั คงและเสถียรภาพทางเศรษฐกิจให้แก่
สังคมอยธุ ยา

6

ผลผลิตทางการเกษตรเปน็ สินค้าท่ีนําไปขายให้ชาวต่างประเทศ นํารายได้
มาสู่อาณาจักร ดังปรากฏหลักฐานว่า

“อยธุ ยาเคยขายหมากให้จีน อินเดีย และโปรตุเกส ฝา้ ยและมะพร้าวให้
ญ่ีปนุ่ และมะละกา ในสมยั อยธุ ยาตอนปลายได้ขายข้าวให้ฮอลันดา
ฝร่ังเศส มลายู มะละกา ชวา ปัตตาเวีย ลังกา จีน ญปี่ ุน่ ”

หมาก ฝา้ ย มะพร้าว

7

บทบาทสําคัญของอยุธยาทางการค้ามี 2 ประการ คือ

1. เปน็ แหล่งรวมสินค้าประเภทของป่าที่ต่างชาติต้องการ
2. เปน็ ศูนยก์ ลางการค้าส่งผ่าน คือ กระจายสินค้าจากจีนและ
อินเดียสู่ดินแดนตอนในของภูมภิ าค

8

ปจั จัยท่ีส่งเสริมด้านการเกษตร

อาณาจักรอยธุ ยาเปน็ ศูนย์กลางทางการค้า
ในภูมิภาคเอเชี ยตะวันออกเฉียงใต้ เนื่องจาก

---ทําเลท่ีต้ังของอาณาจักรอยธุ ยาเอื้ออํานวย
ต่อการค้า คือ ศูนยก์ ลางอาณาจักรต้ังอยใู่ นทําเล
ที่เหมาะสมกับการค้า ท้ังภายในและภายนอก
ราชอาณาจักร
---กรุงศรีอยธุ ยามแี ม่นาล้อมรอบท้ัง 3 ด้าน คือ
แม่นาลพบรุ ี แมน่ าปา่ สัก และแม่นาเจ้าพระยา
ทําให้อยุธยาใช้ เส้ นทางทางนาติดต่อกับแว่น
แคว้นท่ีอยภู่ ายในได้สะดวก
---อยุธยาสามารถทําหน้าท่ีเปน็ พ่อค้าคนกลาง
ในการติดต่อค้าขายระหว่างจีน ญป่ี ุน่ กับพอ่ ค้า
ต่างชาติอ่ืน ๆ

9

2. ด้านอุตสาหกรรมในสมัยกรุงศรีอยุธยา

1. เคร่ืองป้ นั ดินเผา เคร่ืองป้ นั ดินเผาเป็นอาชีพท่ีสําคัญอยา่ งหน่ึงที่มมี าต้ังแต่สมยั
สุโขทัย โดยท่ีในสมัยกรุงศรีอยุธยาน้ันได้มีการทําถ้วยชามสังคโลก และมีอาชีพ
เคร่ืองป้ นั ดินเผาข้นึ โดยมหี มู่บ้านที่ประกอบอาชีพเหล่านี้ เช่นบ้านหมอ้ ซ่ึงทําหม้อใส่
ข้าว ปลา อาหาร เป็นต้น

2. การทําเหมืองแร่ ในสมัยกรุงศรีอยุธยา ได้มีการทําเหมอื งแร่ท่ีทํารายได้ให้กับ
กรุงศรีอยธุ ยา เช่นดีบุก ดินประสิว เหล็ก ตะก่ัว และพลอย เปน็ ต้น

3. การทอผ้า การทอผ้าในสมยั กรุงศรีอยธุ ยา การทอผ้าส่วนใหญเ่ ป็นอุตสาหกรรมใน
ครัวเรือน คือจะทอผา้ ใช้กันภายในครอบครัว เมอื งท่ีทอผ้ามากในสมยั กรุงศรีอยธุ ยา
ได้แก่ ลพบรุ ี นครราชสีมา เป็นต้น

4. โรงสี บริเวณท่ีมกี ารต้ังโรงสี คือบริเวณตามลุ่มแมน่ าเจ้าพระยา โรงสีเหล่าน้ีส่วน
ใหญเ่ ป็นของจีน

5. อุตสาหกรรมอ่ืน ๆ นอกจากอุตสาหกรรมท่ีกล่าวแล้ว อุตสาหกรรมที่สําคัญของ
กรุงศรีอยธุ ยา ได้แก่ ช่างตีเหล็ก หลอมโลหะ ต่อเรือ ต้มกล่ันสุรา ทําปูน ทําเครื่องเงิน
เครื่องเขิน เป็นต้น

10

⯌ การค้า

การค้าภายใน

ในพระนครมที ้ังตลาดบก ตลาดนากระจายรอบกรุง
สินค้าส่วนมากเปน็ ผลิตผลทางการเกษตร อาหารแห้ง
อาหารทะเลและของป่า

การค้าภายนอก

กรุงศรีอยุธยามสี ินค้าที่ชาวต่างชาติต้องการ ทําให้
ชาวต่างชาติเขา้ มาค้าขายจํานวนมาก

11

⯌ การค้า

การค้าของทางราชการ

เป็นรายได้สําคัญของหลวง คือ พระคลังสินค้า ผูกขาดการจําหน่าย

สินค้า ต้องห้าม เช่น นอระมาด งาช้าง ไม้กฤษณา ไม้จันทร์ ไมห้ อม และ
ไม้ฝาง

ภาพสินค้าท่เี ป็นของปา่
หน้าถดั ไป

12

นอระมาด งาชา้ ง ไม้กฤษณา

ไม้จันทร์ ไมฝ้ าง

การค้ากับต่างประเทศเจริญร่งุ เรอื งมากทส่ี ุดในสมยั สมเด็จพระมหาจักรพรรดิ (พ.ศ. 2091-2111) มีการตรา

กฎหมายหลายฉบับเก่ยี วกบั การคา้ และจัดระบบผกู ขาดทางการคา้ ให้เป็นระเบยี บย่งิ ข้ึน 13

สินค้าประเภทของป่า ได้แก่ สัตว์ปา่ และผลผลิตจากสัตว์ปา่ ไม้
เช่น ไม้ฝาง ไม้กฤษณา ไม้จันทร์หอม และพืชสมนุ ไพร เช่น ลูกกระวาน
ผลเร่ว กํายาน การบรู เป็นต้น

สินค้าเหล่านี้ได้จากดินแดนภายในอาณาจักรอยธุ ยา และดินแดนใกล้เคียง
ผา่ นทางระบบมลู นาย โดยแรงงานไพร่จะเป็นผหู้ าแล้วส่งมาเป็น "ส่วย" แทน
แรงงานที่จะต้องมาทํางานให้รัฐ

14

นอกจากของปา่ ดังภาพลไสด์ที่ผา่ นมาแล้ว สินค้าออกยงั ได้แก่
พริกไทย ดีบุก ตะก่ัว ผา้ ฝ้าย และข้าว ส่วนสินค้าเข้าได้แก่ ผ้าแพร
ผ้าลายทอง เครื่องกระเบ้อื ง ดาบ หอก เกราะ ฯลฯ

พริกไทย ดีบกุ ตะก่วั

15

⯌ ภาคการเงินการคลัง

สมัยอยุธยากรมพระคลังมหี น้าท่ีควบคุมบริหารจัดการด้าน
การเงนิ คลังท้ังเร่ืองรายรับ รายจ่าย และระบบเงนิ ตรา

จังกอบ ภาษที ่ีเก็บจากพ่อค้าท่ีนําสินค้าทาง
คมนาคมท้ังทางนาและทางบก

รายได้ อากร ภาษที ่ีเก็บจากราษฎรที่หามาได้จากการ
สมัยอยุธยา ประกอบอาชี พต่างๆ

ส่วย ส่ิงของตลอดจนเงนิ ทองที่ไพร่ส่วย หรือเลิก
ส่วยนํามาให้แค่ทางราชการแทนการเข้าเวร

ฤชา เงนิ ค่าธรรมเนียมที่ทางราชการทําการ
ต่างๆ ให้แก่ราษฎร

16

⯌ ภาคการเงินการคลัง

รายจ่าย - การปอ้ งกันประเทศและการทําสงคราม
สมยั อยธุ ยา
-การปูนบาํ เหน็จขา้ ราชการและเบ้ยี หวัด
เงนิ ปี

- การทํานุบํารุงพระพุทธศาสนา
-การเจริญพระราชไมตรีกับนานาประเทศ

เงินตรา เงนิ ด้วง ประทับตราต่างๆ ซ่ึงผลิตจาก
ทองคําและเงินและมีราคาต่างๆ ตามค่าของ
เงนิ ตรง คือ ช่ัง ตําลึง บาท สองสลึง สลึง
เฟ้ อื ง สองไฟและไพ มีเงนิ ตราในระดับตา
สด คือ เบ้ีย

17

กิจกรรม

เร่ืองราว
นักเรียนจะไปประกอบอาชีพ ท่ีจ.พระนครศรีอยุธยาและพ้ืนที่ใกล้เคียง นักเรียน
ต้องศึกษาภูมิหลังทางประวัติศาสตร์ เช่น อาชี พเดิม ผลผลิตทางการเกษตร พชื
เศรษฐกิจ ความม่งั ค่ังในสมยั อดีต(สมยั อาณาจักรอยุธยา)
เพ่ือเปน็ ขอ้ มูลประกอบการตัดสินใจการต้ังถ่ินฐานในคร้ังน้ี

กิจกรรม

เขียน/พมิ พ์ ผลการวิเคราะห์ การเลือกประกอบอาชี พที่ จ.พระนครศรีอยธุ ยา

และพนื้ ที่ใกล้เคียง ข้อมูลท่ีได้จากการเรียนออนไลน์ และศึกษาเพ่มิ เติมในหนังสือ

เรียน e-learning หรืออื่นๆ ส่งครูประจําวิชาตามช่องทางท่ีครูกําหนด

18

ตัวอย่าง

ผลการวิเคราะห์ การเลือกประกอบอาชี พท่ี จ.พระนครศรีอยุธยาและพื้นท่ี
ใกล้เคียง

เขียนหรือพิมพ์ ส่งครูประจําวิชา ครอบคลุม 3 ประเด็น ดังน้ี

1.นักเรียนจะเลือกประกอบอาชีพใด...... (ตอบได้มากกว่า 1 อาชีพ)
2.เหตุผลการเลือกวางแผนประกอบอาชี พน้ี……..
3.ข้อมูลประกอบการตัดสินใจคร้ังน้ี

---พืชเศรษฐกิจ สมัยอยุธยา……………………..
---สินค้าสําคัญ (สิ้นค้าเขา้ -ออก) ในสมัยอยุธยา……………..
---ปจั จัยความรุ่งเรืองด้านเศรษฐกิจสมัยอยธุ ยา……………………….

19