ขุนวิจิตรมาตรา

ป ร ะ วั ติ บุ ค ค ล สำ คั ญ

ขุ น วิ จิ ต ร ม า ต ร า
( ส ง่ า ก า ญ จ น า ค พั น ธุ์ )

คำ นำ

E-Book เล่มนี้จัดทำขึ้นเพื่อเป็นส่วนหนึ่งของรายวิชา
ศ 32101 เพื่อให้รู้ประวัติของ ขุนวิจิตรมาตรา
(สง่า กาญจนาคพันธุ์) และ บุคคลสำคัญของวงการ
นาฎศิลป์

ผู้จัดทำหวังว่า E-Book เล่มนี้จะเป็นประโยชน์ต่อผู้อ่าน
ทุกท่าน

นายธนพนธ์ เจริญสุข
10 กรกฎาคม 2565

ส า ร บั ญ หน้า

เรื่อง ก
ข
คำนำ 1
สารบัญ 4
ประวัติ 5
ประวัติการศึกษา 7
ครอบครัว
ผลงาน

ป ร ะ วั ติ

ขุ น วิ จิ ต ร ม า ต ร า ( ส ง่ า ก า ญ จ น า ค พั น ธุ์ )



ชื่ อ เ ดิ ม

-

เ กิ ด

7 กรกฎาคม พ.ศ. 2440

บิ ด า

ขุนสารการ (ทองดี)

มารดา

พับ

เ สี ย

2 กรกฎาคม พ.ศ. 2523

ผู้สร้างหนัง ผู้กำกับภาพยนตร์ไทย ผู้ประพันธ์เพลงต่าง ๆ
หลายเพลง ซึ่งรวมถึงเนื้อร้อง เพลงชาติไทย ฉบับแรกสุด
ในปี พ.ศ. 2475 และเป็นผู้แต่งหนังสือต่าง ๆ หลายเรื่อง
เช่น หลักไทย ภูมิศาสตร์สุนทรภู่ เป็นต้น นับได้ว่าเป็นนัก

คิด นักค้นคว้า และนักเขียนสำคัญคนหนึ่งของ ยุค
รัตนโกสินทร์

ป ร ะ วั ติ

เริ่มชีวิตนักประพันธ์ด้วยการเขียน บทละครร้อง ตั้งแต่
อายุได้ 20 ปี หลังจากนั้นก็ได้ทำงานเขียนประเภท นิยาย
สารคดี การประพันธ์เพลง และภาพยนตร์
ในปี พ.ศ. 2473 หม่อมราชวงศ์อนุศักดิ์ หัสดินทร์ แห่ง
หัสดินทร์ภาพยนตร์ ติดต่อให้ช่วยแต่งเรื่อง จึงได้
ประพันธ์บทถ่ายทำเรื่องแรกในชีวิต "รบระหว่างรัก" และ
เป็นผู้กำกับการแสดงด้วย
ต่อมาเป็นผู้ประพันธ์เรื่องและเพลงตลอดจนกำกับการ
แสดงเรื่อง "หลงทาง" ซึ่งออกฉายเป็นครั้งแรกเมื่อวันที่
1 เมษายน พ.ศ. 2475 "หนังพูด" เรื่องยาวครั้งแรก ของ
ภาพยนตร์เสียงศรีกรุง มีเพลงประกอบทั้งหมด 6 เพลง

เมื่อเกิดการเปลี่ยนแปลงการปกครอง ใน พ.ศ. 2475 คณะ
ราษฎร์ได้ประกาศใช้เพลงชาติมหาชัย ซึ่งประพันธ์เนื้อร้อง
โดย เจ้าพระยาธรรมศักดิ์มนตรี (สนั่น เทพหัสดิน ณ
อยุธยา) ต่อมาจึงเปลี่ยนเป็นเพลงชาติฉบับที่แต่งทำนอง
โดยพระเจนดุริยางค์ เมื่อแรกๆ นั้น ได้ใช้คำร้องของ
ขุนวิจิตรมาตรา (สง่า กาญจนาคพันธ์) ประพันธ์ เป็นเพลง
ชาติไทยฉบับที่ห้า ใช้"ระหว่างปี พ.ศ. 2475-2477

ป ร ะ วั ติ ก า ร ศึ ก ษ า

จบการศึกษาชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 8 จาก โรงเรียนสวน
กุหลาบวิทยาลัย เข้ารับราชการเป็นล่ามภาษาอังกฤษ
ในกรมแผนที่ กระทรวงกลาโหม เมื่อ พ.ศ. 2463 ต่อมา
ในปี พ.ศ. 2467 โอนย้ายไปรับราชการใน กระทรวง
พาณิชย์ จนเกษียณอายุในตำแหน่งหัวหน้ากองมาตราชั่ง
ตวงวัดเมื่อปี พ.ศ. 2500

ค ร อ บ ค รั ว

สมรสกับ นางสาววิเชียร อภิวัฒน์ ธิดาของ นายจิ๋ว และ
นางเล็ก มีบุตร-ธิดา รวม 7 ท่าน คือ

นายโสภณ กาญจนาคพันธุ์
นายโสภิณ กาญจนาคพันธุ์
นางโสภา เปี่ ยมพงศ์สานต์ ภรรยา นายเสวตร เปี่ ยม
พงศ์สานต์
นายชาญ กาญจนาคพันธุ์
นายดิเรก กาญจนาคพันธุ์
นางสีแพร จริตงาม ภรรยา เรืออากาศเอกสงวน จริต
งาม
ร้อยเอก เอก กาญจนาคพันธุ์

ผลงาน

ห นั ง สื อ

หลักไทย (งานค้นคว้า สำนวนไทย
เกี่ยวกับทฤษฎีชนชาติไทย ภูมิศาสตร์สุนทรภู่
ได้รับพระราชทานรางวัลจาก ภูมิศาสตร์วัดโพธิ์
รัชกาลที่ 7 เมื่อ พ.ศ. 2471) คอคิดขอเขียน
เด็กคลองบางหลวง สิ่งที่คิดเห็นในเรื่องคาวี
กรุงเทพฯ เมื่อวานนี้ ประวัติการค้าไทย
กรุงเทพเมื่อ 70 ปีก่อน โหงวโฮ้วเพ็งปัก
80 ปีในชีวิตข้าพเจ้า

บทเพลง

บวงสรวง (จากภาพยนตร์ "เมืองแม่หม้าย" - พ.ศ.
2470)
กุหลาบหอม (ขึ้นพลับพลา) (จากภาพยนตร์ "หลง
ทาง" - พ.ศ. 2474)
บัวบังใบ (จากภาพยนตร์ "หลงทาง" - พ.ศ. 2474)
เนื้อร้องเพลงชาติสยาม พ.ศ. 2475 (ทำนองโดยพระ
เจนดุริยางค์)
ลาทีกล้วยไม้ (จากภาพยนตร์ "ปู่โสมเฝ้าทรัพย์" - พ.ศ.
2476)
กุหลาบในมือเธอ (จากภาพยนตร์ "เลือดทหารไทย" -
พ.ศ. 2477)
เพลงประจำมหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และ
การเมือง (ทำนองมอญดูดาว พ.ศ. 2477)
เธอใกล้หรือไกล (จากภาพยนตร์ "เพลงหวานใจ" -
พ.ศ. 2480)
บ้านไร่นาเรา (จากภาพยนตร์ชื่อเรื่องเดียวกัน - พ.ศ.
2485)
ศรอนงค์ (ประกอบละครเวที-โทรทัศน์ หลัง
สงครามโลกครั้งที่สอง)
นี่แหละสวรรค์ (ผลงานช่วงหลังสงคราม ขับร้องโดยศ
รีสุดา รัชตะวรรณ นักร้องวงดนตรีสุนทราภรณ์)
อย่ามัวมอง (ศรีสุดา รัชตะวรรณขับร้อง)

กบใต้กอบัว (ดัดแปลงจากโคลงโลกนิติ ศรีสุดา รัชตะ
วรรณ ขับร้อง)
บัวไกลตา (เพลงประกอลละคร ชวลี ช่วงวิทย์ ขับร้อง)
บัวแนบน้ำ (เพลงประกอบละครโทรทัศน์มาโคร์โปโล
อารีย์ นักดนตรี ขับร้อง)
มิ่งไม้เหมย (แต่งเพื่อประกอบละครโทรทัศน์ อารีย์ นัก
ดนตรี ขับร้อง วงดนตรีสุนทราภรณ์บรรเลง เมื่อปี
พ.ศ. 2501)
หลงเงา (อารีย์ นักดนตรีขับร้อง ประกอบละครเรื่อง
เจ้าจอมเจียวกุล)
รำพึงรัก (เพลงประกอบละครกำธร สุวรรณปิยะศิริขับ
ร้อง)
รักแน่หรือ (เพลงประกอบละครอารีย์ นักดนตรีขับ
ร้อง)
รำวงมาลัยลอย(หมู่วงดนตรีสุนทราภรณ์ขับร้อง)
ร็อคเร่งรัก (ศรีสุดา รัชตะวรรณ เลิศ ประสมทรัพย์ ขับ
ร้องออกอากาศ)
ไม่มีชายจริง (มีอีกชื่อว่าชายชายคาวรนุช อารีย์ขับ
ร้อง)
แม่น้ำสวรรค์ (อารีย์ นักดนตรีขับร้อง)

ภ า พ ย น ต ร์

รบระหว่างรัก (2474) กำกับ / เรื่อง (หนังเงียบ)
ท้าวกกขนาก (2475) กำกับ / เรื่อง (หนังเงียบ)
หลงทาง (2475) กำกับ / เรื่องและเพลง
ปู่โสมเฝ้าทรัพย์ (2476) กำกับ / เรื่องและเพลง
เลือดทหารไทย (2478) กำกับ / เรื่องและเพลง
พญาน้อยชมตลาด (2478) เพลง
เมืองแม่หม้าย (2478) เพลง
เพลงหวานใจ (2480) กำกับ / เรื่องและเพลง
บ้านไร่นาเรา (2485) เรื่องและเพลง
ทะเลรัก (2495) กำกับ / เรื่อง
วารุณี (2496) กำกับ / เรื่อง
กลัวเมีย (2514) กำกับ

ละคร

ศรอนงค์ (เรื่องและเพลง ละครเวทีคณะของพระนาง
เธอลักษมีลาวัณ ช่วงสงครามมหาเอเซียบูรพา ศาลา
เฉลิมกรุง พ.ศ. 2486)
มาร์โคโปโลกับคุบไบลข่าน (เรื่องและเพลง ไทยทีวีช่อง
4 บางขุนพรหม พ.ศ. 2502)
เจ้าจอมเจียวกุน (เรื่องและเพลง ไทยทีวี)
ไซซี (เรื่องและเพลง ไทยทีวี)
ฮวนลิฮวยกับซิเต็งซัน (เรื่อง ไทยทีวี)

กลัวเมีย (2514) เนื้อร้องเพลงชาติสยาม พ.ศ. 2475