F1: BAB 2 ZAMAN AIR BATU

SEJARAH KITA
DAN DUNIA

KSSM SEJARAH
TINGKATAN 1

1

SEJARAH
TINGKATAN 1

BAB 2
ZAMAN AIR BATU

ZAMAN AIR BATU 2.3 GARIS 2.5 PERUBAHAN

2.1 DUNIA MASA ZAMAN ZAMAN AIR BATU
KITA
▪ Pengenalan AIR BATU AKHIR
▪ Pembentuka ▪ Garis masa ▪ Perubahan
▪ Kesan
n Fizikal
Bumi

2.2 ZAMAN AIR 2.4 CIRI-CIRI 2.6 KESAN PRUBAHAN
ZAMAN AIR BATU DI
BATU ZAMAN AIR BATU ASIA TENGGARA
▪ Tahap Zaman Air ▪ Zaman Air Batu
AKHIR
Batu ▪ Ciri Fizikal Akhir
▪ Pembentukan
Bumi
Fizikal Bumi ▪ Aras Laut
▪ Binatang
▪ Tumbuhan
▪ Suhu
▪ Kehidupan

Manusia

2.1 DUNIA KITA 4

Pada akhir pembelajaran, murid
akan dapat:
➢ Menjelaskan tentang dunia kita

DUNIA KITA

❑ Dunia merupakan ❑ Terdapat binatang yang
bumi tempat tinggal berbulu tebal seperti
kita mamot dan harimau
bertaring panjang.
❑ Tempat tinggal
berjuta-juta hidupan ❑ Bumi telah mengalami
yang lain. perubahan dari segi iklim
dan fizikal semenjak
bumi mula terbentuk.

❑ Ahli sains menjangkakan
bahawa usia bumi
melebihi 4.6 bilion
tahun.

DUNIA KITA iklim 4613m
Population in 2019
Pada hari ini telah
melalui pelbagai cuaca
perubahan yang 30% | 70%
memberikan kesan
terhadap:

rupa bentuk fizikal

Asia kedalaman lautan
hidupan yang ada

DUNIA KITA Geologi:
➢ berasal daripada dua perkataan
Kemajuan ilmu sains dan
teknologi telah membantu Greek
manusia untuk mengetahui ➢ geo yang bermaksud bumi dan
sejarah yang berlaku
kepada bumi semenjak logia yang bermaksud sains.
jutaan tahun dahulu. ➢ Geologi merujuk bidang ilmu

Pengetahuan dalam yang mengkaji pembentukan
bidang paleontologi, bumi
kimia, arkeologi,
geologi dan fizik Paleontologi:
membantu kita bidang ilmu yang mengkaji
membuat organisma yang pernah
penyelidikan tentang hidup di bumi, sisa atau
perubahan yang fosil yang telah terawet
berlaku kepada bumi. dalam sedimen binatang,
tumbuhan dan bentuk-
bentuk hidupan purbakala.

PEMBENTUKAN FIZIKAL BUMI

Bumi 650 juta tahun Bumi 390 juta tahun dahulu. Air Bumi 195 juta tahun dahulu.
dahulu. Tiada hidupan laut masih tawar. Wujud hidupan Zaman Jurasik dan hidupan
seperti ikan dan amfibia. utama ialah dinosaur.

Bumi pada hari ini Bumi 18,000 tahun dahulu. Bumi 94 juta tahun. Dinosaur
Kebanyakan binatang telah wujud mengalami kepupusan. Rupa
seperti kuda, badak sumbu, bentuk benua mula
anjing, dan kucing. Paras air laut kelihatan.
meningkat.

PEMBENTUKAN FIZIKAL BUMI

• Iklim telah mempengaruhi perubahan rupa

bentuk fizikal bumi menjadi daratan dan

lautan
• Daratan ialah gunung, banjaran, bukit,

tanah pamah, lembah dan sungai
• Antara lautan dan benua di dunia ialah

LAUTAN BENUA
Lautan Pasifik Utara Benua Amerika Utara
Lautan Pasifik Selatan Benua Amerika Selatan
Lautan Atlantik Utara Benua Eropah
Lautan Atlantik Selatan Benua Afrika
Lautan Hindi Benua Asia
Lautan Artik Benua Oceania
Lautan Antartika Benua Antartika

ELEMEN APLIKASI KBAT DAN
KEWARGANEGARAAN ELEMEN K (K2.1.7)

DAN NILAI SIVIK Kita perlu bersyukur dengan alam
ciptaan Tuhan. Bahaskan.

APLIKASI KBAT

Perubahan bumi yang merangkumi fizikal dan
iklim memainkan peranan penting dalam
kehidupan manusia. Bincangkan.

2.2 ZAMAN AIR BATU 12

Pada akhir pembelajaran, murid
akan dapat:
➢ Menjelaskan tentang Zaman

Air Batu

ZAMAN AIR BATU

Zaman air batu Air batu tebal yang Pada akhir zaman air
merupakan garis dikenali sebagai lapisan batu, bumi mengalami
masa geologi yang ais menutupi Kutub proses pengglasieran
menunjukkan suhu Utara dan Kutub (kecairan air batu).
bumi menurun pada Selatan. Lapisan ais ini Zaman Air Batu
tahap membeku menyebabkan kawasan berakhir apabila iklim
dalam jangka masa air batu menjadi luas di dunia berubah
yang lama. kawasan kutub dan kepada suhu panas
pergunungan.

ZAMAN AIR BATU 900 – 600 JUTA TAHUN

PROSES PENGGLASIERAN

TAHAP PERTAMA

TAHAP KEDUA 250 – 80 000 JUTA TAHUN

TAHAP KETIGA 10 000 JUTA TAHUN

TAHAP ZAMAN AIR BATU

ZAMAN MIOSEN ❖ Berlaku antara 23 – 5 juta tahun dahulu
❖ Gunung-ganang terbentuk secara fizikal
ZAMAN 1 ❖ Mamalia berkembang di bumi, begitu juga hidupan laut dan air
PLIOSEN ❖ Suhu dunia panas dan kering

ZAMAN ❖ Berlaku antara 5.3 juta – 2.6 juta tahun
PLEISTOSEN ❖ Berlaku penyejukan global
2 ❖ Penyejukan dan pengeringan alam sekitar global membawa

kepada penyebaran besar padang rumput dan savana

❖ Berlaku antara 2.5 juta – 10,000 tahun

❖ Glasier utama berlaku sebanyak 11 kali

3 ❖ Manusia tahu cara membuat api
❖ Manusia telah sampai ke Australia melalui jalan darat di Asia Tenggara

ZAMAN HOLOSEN4 ❖ Berlaku 10,000 tahun dahulu hingga kini
❖ Manusia tahu menjalankan pertanian untuk mendapatkan makanan
❖ Berlaku perkembangan dalam bidang pentadbiran, undang-undang,

pendidikan dan keagamaan

2.3 GARIS MASA 16
ZAMAN AIR BATU

Pada akhir pembelajaran, murid
akan dapat:
➢ Menjelaskan tentang garis

masa Zaman Air Batu

GARIS MASA ZAMAN AIR BATU

Tahun 23 – 5 juta 5 – 2 juta 2.5 juta – 10,000 Hari ini

Zaman Miosen Pliosen Pleistosen Holosen

GARIS MASA ZAMAN AIR BATU

Ahli paleontologi yang mengkaji sejarah bumi berpendapat:
• hidupan di bumi bermula semenjak 545 juta tahun dahulu.
• kepelbagaian spesies binatang berkait rapat dengan

perubahan iklim dan peringkat zaman yang dilalui

Berdasarkan garis masa di bawah, dapat dilihat

perkembangan dan evolusi hidupan dan binatang

500 juta mengikut perkembangan tempoh masa. 2 juta 12,000

Tahun 25 juta 5.2 juta

Hyracotherium

Trilobite Stegosaurus Deinotherium
Eurypterids Dipterus 18
Coiled Cephalopod Diatryma

Crinoid

Stone-lily Kewujudan hidupan mengikut garis masa.

ELEMEN APLIKASI KBAT DAN
KEWARGANEGARAAN ELEMEN K (K2.1.8)

DAN NILAI SIVIK Menjaga alam sekitar merupakan nilai dan
sikap yang perlu diamalkan oleh semua orang.

Bahaskan.

CAKNA APLIKASI KBAT
MINDA
Iklim mempengaruhi kehidupan manusia.
Berikan pandangan anda.

2.4 CIRI-CIRI ZAMAN 21
AIR BATU AKHIR

Pada akhir pembelajaran,
murid akan dapat:
➢ Menjelaskan tentang

ciri-ciri Zaman Air Batu
Akhir

CIRI-CIRI ZAMAN AIR BATU AKHIR

Bumi mengalami Suhu dunia Proses ini Kecairan air batu Bukit-bukau dan
cuaca panas meningkat dan dinamakan menyebabkan kawasan tanah tinggi
bermula 8,500 menyebabkan pengglasieran yang paras air laut smeuplearittiet50rabseikntduakn
tahun dahulu berlaku kecairan air memberikan kesan dunia meningkat. pulau telah
batu besar terhadap memisahkan haiwan
rupa bentuk fizikal dan tumbuhan
bumi di kawasan yang
berbeza

CIRI-CIRI ZAMAN AIR BATU AKHIR

Kehidupan Manusia CIRI- Ciri Fizikal Bumi
CIRI
• Manusia hidup secara nomad • Permukaan air laut membeku
• Mereka memburu binatang • Sebahagian besar bumi dilitupi salji

Tumbuhan A• rPaesrmLuakuatan air laut membeku

• Tumbuhan utama ialah • Paras laut rendah
rumput dan pokok renek • Pulau bersambung dengan tanah

Binatang besar

• Di kawasan tanah pamah yang sejuk Suhu
terdapat badak dan mamot
• Suhu dunia masih sejuk
• Kawasan kutub dan benua Eropah

dipenuhi salji

ELEMEN APLIKASI KBAT DAN
KEWARGANEGARAAN ELEMEN K (K2.1.9)

DAN NILAI SIVIK Menghubungkait masa lalu, kini dan
hadapan penting dalam kehidupan demi

kesejahteraan hidup. Bahaskan.

CAKNA APLIKASI KBAT
MINDA
Pada pendapat anda, apakah langkah
yang harus diambil untuk mengatasi
masalah pencemaran alam sekitar?

2.5 PERUBAHAN ZAMAN 26
AIR BATU AKHIR

Pada akhir pembelajaran,
murid akan dapat:
➢ Menjelaskan tentang

perubahan Zaman Air
Batu Akhir

PERUBAHAN ZAMAN AIR BATU AKHIR

Bentuk fizikal bumi Sungai dan tasik terbentuk
berubah Bintang Zaman
Pleistosen pupus

Bumi mengalami Manusia menyesuaikan
perubahan iklim aktiviti harian dengan
perubahan iklim

PERUBAHAN ZAMAN AIR BATU AKHIR

Glasier telah mengubah bentuk
fizikal bumi.

Air batu yang cair dari tanah
tinggi dan gunung akan
membawa batu dan tanah
semasa menuruni tanah tinggi.

Lebihan air yang dibawa akan
melimpahi ke kawasan laut.

Kesannya berlaku perubahan
paras air laut dengan
kedalamam 100 meter

PERUBAHAN ZAMAN AIR BATU AKHIR

Great Lakes Kecairan air batu
membentuk tasik air tawar
Tasik Dayang Bunting seperti Tasik Dayang
Bunting di Malaysia dan
Great Lakes di Kanada.

Bentuk saliran sungai turut
berubah kepada bentuk
yang wujud pada hari ini

Saliran sungai

PERUBAHAN ZAMAN AIR BATU AKHIR

Kepupusan binatang
yang hidup pada
Zaman Pleistosen

Sloth Mamot
Harimau bertaring

PERUBAHAN ZAMAN AIR BATU AKHIR

Manusia perlu menyesuaikan
aktiviti harian dengan perubahan
iklim.
Mereka berhijrah dari benua
Afrika ke benua Asia dan benua
Eropah.
Penghijrahan ini disebabkan
suhu di benua Asia dan benua
Eropah tidak lagi terlalu sejuk

PERUBAHAN ZAMAN AIR BATU AKHIR

Iklim bumi berubah daripada
terlalu sejuk kepada
sederhana sejuk.
Kegiatan radiasi bumi yang
berlaku daripada sinaran
matahari penyebab utama
peningkatan suhu bumi.

ELEMEN APLIKASI KBAT DAN
KEWARGANEGARAAN ELEMEN K (K2.1.10)

DAN NILAI SIVIK Usaha-usaha untuk memelihara dan
memulihara alam sekitar penting demi
kesejahteraan kita bersama. Bahaskan.

CAKNA APLIKASI KBAT
MINDA
Pemanasan alam sekitar yang berlaku di dunia
perlu dikawal bagi mengelakkan peningkatan

aras laut. Bincangkan

2.6 KESAN PRUBAHAN ZAMAN AIR 35
BATU DI ASIA TENGGARA

Pada akhir pembelajaran,
murid akan dapat:
➢ Menjelaskan tentang

perubahan Zaman Air Batu
di Asia Tenggara

KESAN PERUBAHAN ZAMAN AIR BATU DI
ASIA TENGGARA

Sebelum 10,000 tahun dahulu, Asia Tenggara merupakan kawasan tanah pamah yang luas terbentang dan
menghubungkan kawasan daratan dengan kepulauan yang dikenali sebagai Pentas Sunda. Perkembangan
yang berlaku pada Zaman Air Batu Akhir memberikan kesan yang sama di Asia Tenggara.

kenaikan paras air laut di Pentas Sunda iaitu perubahan paras
air laut yang aktif berlaku pada 17,000 hingga 20,000 tahun
dahulu. Sejak tempoh tersebut aras laut telah naik antara 100
hingga120 meter.

Dua kesan penting ialah:

pergerakan manusia di sekitarnya kerana Pentas Sunda
merupakan daratan yang mempunyai kawasan tanah rendah
di antara pulau-pulau yang wujud pada hari ini.

KESAN PERUBAHAN ZAMAN AIR BATU DI Kepulauan Sumatera, Jawa dan
ASIA TENGGARA Borneo berada di atas Pentas
Sunda. Kawasan yang dihubungkan
Pentas Sunda adalah daratan melalui daratan menyatukan
seluas lebih 3.2 juta kilometer Burma, Thailand, Laos, Kemboja,
Vietnam, Semenanjung Tanah
persegi. Bentuk fizikal tanah Melayu, Singapura dan Borneo.
pamah ini berlaku pada Zaman
AsiaTenggara:
Pleistosen yang mempunyai ▪ telah dihuni oleh kumpulan
paras air laut yang rendah. Pada
ketika itu, daratan boleh dilalui mamalia bersaiz sederhana dan
besar.
oleh manusia dengan cara ▪ merupakan kawasan tumpuan
berjalan kaki. mamalia.
▪ Kawasan ini didiami oleh sebanyak
Pentas Sunda merupakan 13% mamalia dunia.
tunjang kebenuaan di Asia ▪ beberapa binatang seperti
stegodon (gajah) dan
Tenggara. Keadaan ini pachycrocuta (hyena atau dubuk)
menyebabkan negara-negara di bersaiz besar telah pupus.

Asia Tenggara mempunyai
ciri-ciri fizikal dan hidupan

yang hampir sama

KESAN PERUBAHAN ZAMAN AIR BATU DI Aliran sungai yang
ASIA TENGGARA mengalir telah
menenggelamkan
Kecairan air batu pada kawasan tanah
peringkat akhir Zaman rendah di
Holosen menyebabkan sepanjang tepi
terjadinya sungai dan pantai.

tasik. Perkembangan ini
mempengaruhi
Sungai yang terbentuk telah pembentukan
mengalirkan air ke dalam tasik Selat Melaka,
Teluk Siam dan
dan ke laut. Antara sungai Laut Jawa.
terbesar termasuklah Sungai

Sunda Utara

CAKNA APLIKASI KBAT
MINDA
Kecairan air batu meninggalkan kesan
terhadap perubahan fizikal muka bumi

di Asia Tenggara. Bincangkan.

LATIHAN PENGUKUHAN

AKHIR BAB 2

SOALAN OBJEKTIF (ANEKA PILIHAN)

Baca soalan dengan teliti, pilih dan tandakan jawapan yang tepat bagi setiap soalan

1. Berjuta-juta tahun 2. Berapakah usia 3. Apakah haiwan 4. Apakah yang
dahulu bumi telah bumi mengikut yang wujud pada berlaku pada Zaman
Zaman Air Batu?
mengalami beberapa jangkaan ahli sains? Air Batu?
perubahan. Perubahan A. Seladang
ketika itu memberikan B. Harimau A. Suhu bumi
C. Badak Sumatera menurun
kesan kepada? D. Mamot
B. Paras air batu
A. Pentadbiran A. 4.5 billion tahun menurun
B. Perbandaran B. 4.6 billion tahun
C. Kegiatan ekonomi C. Melebihi 4.6 C. Lapisan air batu
D. Rupa bentuk menjadi nipis
billion tahun
fizikal bumi D. Kurang daripada D. Keluasan air batu
berkurang
4.6 billion tahun

SOALAN OBJEKTIF (ANEKA PILIHAN)

Baca soalan dengan teliti, pilih dan tandakan jawapan yang tepat bagi setiap soalan

5. Bila dataran tinggi 6. Apakah perubahan 7. Apakah kesan 8. Mengapakah sungai
Grand Canyon yang berlaku pada perubahan Zaman Air dan tasik terbentuk
Zaman Pliosen? di Asia Tenggara
di Amerika Syarikat Batu Akhir dunia semasa Zaman Akhir
dipercayai wujud? A. Berlaku kepada Asia Tenggara? Holosen?
pemanasan global
A. Zaman Miosen A. Mengurangkan A. Kecairan air batu
B. Zaman Pliosen B. Penyebaran besar pergerakan B. Lembah-lembah
C. Zaman Pleistosen padang rumput manusia
D. Zaman Holosen dan savana terbentuk
B. Kenaikan paras air C. Menerima hujan
C. Australia menjadi laut di Pentas
jalan darat dari Sunda yang banyak
Asia Tenggara D. Air laut mula
C. Pembentukan
D. Manusia tahu cara sungai terhenti kering
membuat api membentuk
D. Stegodon sungai dan tasik
membiak

BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM
JPWP KUALA LUMPUR

SOALAN STRUKTUR

Baca soalan dengan teliti dan jawab soalan mengikut peruntukan markah yang
ditetapkan

1. Haiwan di atas telah pupus pada Zaman Pleistosen. c) Nyatakan dua lokasi penghijrahan manusia dari benua
Afrika akibat perubahan Zaman Air Batu Akhir (2m)
a) Namakan dua haiwan yang terdapat dalam gambar ……………………………………………………………….
di atas. (2m) ……………………………………………………………….
……………………………………………………………… ……………………………………………………………….
………………………………………………………………
d) Kecairan air batu telah memberikan kesan terhadap
b) Nyatakan dua kesan lain akibat perubahan Zaman Air perubahan fizikal muka bumi di Asia Tenggara.
Batu Akhir selain daripada kepupusan haiwan di Bincangkan (4m)
atas (2m) ……………………………………………………………….
……………………………………………………...............
………………………………………………………………. ……………………………………………………………….
………………………………………………………………. ……………………………………………………………….
………………………………………………………………. ……………………………………………………………….

SOALAN STRUKTUR

Baca soalan dengan teliti dan jawab soalan mengikut peruntukan markah yang
ditetapkan

2. Rajah 1 di bawah menunjukkan garis masa Zaman Air c) Nyatakan ciri-ciri Zaman Air Batu Akhir (2m)
Batu. …………………………………………………………….
…………………………………………………………….
…………………………………………………………….

Rajah 1 d) Pada pandangan anda, mengapakah kehidupan
18,000 tahun dahulu lebih mencabar berbanding
a) Jelaskan pendapat ahli paleontologi yang mengkaji dengan hari ini? (4m)
sejarah bumi (2m) ……………………………………………………………...
..…………………………………………………………… ……………………………………………….....................
..…………………………………………………………… ………………………………………………………………
………………………………………………………………
b) Nyatakan perkembangan dan evolusi hidupan serta ………………………………………………………………
haiwan pada 2 juta tahun dahulu (2m) ………………………………………………………………
……………………………………………………………… ………………………………………………………………
………………………………………………………………