SISTEM EJAAN RUMI BAHASA MELAYU

INSTITUT PENDIDIKAN GURU
KAMPUS BAHASA MELAYU

SEJARAH PERKEMBANGAN SISTEM
TULISAN RUMI.

MUHAMMAD ARIF

KANDISUINGAN

Pengenalan
Sejarah Perkembangan Sistem
Ejaan Rumi
Peranan DBP dalam
menyeragamkan sistem ejaan
rumi.
Cabaran yang dihadapi sistem
ejaan rumi pada masa
hadapan.

PENGENALAN

Tulisan ialah tanda atau simbol yang membentuk bahasa. Tulisan adalah sangat penting untuk semua sistem
bahasa kerana tulisan juga digunakan dalam proses komunikasi seperti teks, surat-menyurat, dll. Dari sudut tulisan
Melayu, tulisan Melayu adalah lambang bahasa Melayu. Ini dikatakan kerana skrip merupakan identiti sesuatu
bahasa. Bahasa yang hebat ialah bahasa dengan tulisan ilmiah yang baik. Selain itu, bahasa merupakan unsur yang
sangat penting dalam kehidupan seharian. Justeru, sistem ejaan dititikberatkan bagi memastikan bahasa yang
digunakan mempunyai martabat yang tinggi. Sistem ejaan yang digunakan sehingga kini ialah ejaan Jawi dan Rumi.
Kedua-dua sistem ejaan ini sering dikaitkan untuk memastikan bahasa yang baik dapat digunakan sehingga hari ini.

SEBELUM MERDEKA

SEJARAH PERKEMBANGAN Richard James Wilkinson
SISTEMEJAAN RUMI

Sistem Ejaan RJ WILKINSON (1902)
R J Wilkinson ialah seorang pegawai kerajaan British yang menyusun kamus yang dipanggil
"Kamus Melayu-Inggeris" pada tahun 1895, iaitu sebanyak 1300 halaman . Sistem ini penting
untuk pendidikan Melayu di Negeri-negeri Melayu Bersekutu mengikut panduan kerajaan.
Sistem ini merupakan penambahbaikan terhadap sistem ejaan yang digunakan dalam Kamus
Maxwell, yang sebahagian besarnya menggunakan kaedah Shellabear, kaedah babaperanak,
dan kaedah ejaan bahasa Melayu Rumi-Belanda

SISTEM EJAAN ZA'BA (1933)

Za'ba ialah ringkasan Zainal Abidin bin Ahmad. Sistem ejaan Za'ba adalah penambahbaikan
berbanding sistem sebelumnya iaitu sistem ejaan Wilkinson. Za'ba menjelaskannya dalam
kata pengantar Risalah Petua ejaan Melayu Rumi di Tanah Melayu. Ejaan Rumi-Melayu yang
dipesan di sini sepadan dengan apa yang biasa disebut dalam bahasa Melayu sebagai "ejaan
sekolah", iaitu bentuk ejaan yang asalnya digunakan oleh Sir R.J. untuk guru Wilkinson (1902).

Ejaan Za'Ba terdapat huruf a, e, i, oe, dan u serta konsonan rangkap yang digunakan oleh
R.J Wilkinson. Akan tetapi penggunaan vokal yang diselaraskan paa huruf k, h, r, dan ng.

SISTEM EJAAN FAJAR ASIA

Sistem ini telah dibawa oleh kerajaan Jepun melalui jajahan
tentera mereka dalam majalah Fajar Asia. Sistem ejaan ini
adalah bertujuan untuk menyeragamkan tulisan ejaan rumi
Melayu apabila Sumatera dan Tanah Melayu bersatu
dibawah satu kerajaan. Selain itu, sistem ejaan ini juga
masih mengekalkan penggunaan konsonan Wilkinson dan
Za'Ba .

SISTEM EJAAN RUMI KONGRES

Kongres Bahasa dan Persuratan Melayu telah diadakan tiga kali di
lokasi yang berbeza tetapi terdapat masalah di Kongres Bahasa
dan Persuratan Melayu Ketiga dan Perhatian khusus diberikan
kepada sistem ejaan Rumi. Ini disebabkan pergolakan dalam
menentukan jenis rasmi tulisan Melayu, sama ada tulisan Rumi
atau tulisan Jawi. Peserta Kongres bersetuju untuk mencipta
sistem ejaan pada tahun yang dikenali sebagai Ejaan Rumi
Kongres. Mereka juga melaksanakan beberapa pembaharuan
yang agak radikal, seperti penambahbaikan sistem ejaan Za'ba.
Dalam kongres yang ketiga juga jawatankuasa ejaan dan bunyi bahasa ditubuhkan dan
telah membuat 16 ketetapan berkaitan ejaan bahasa Melayu beserta dua ketetapan
berkaitan dengan bunyi bahasa. Selain itu berdasarkan kongres ini juga terdapat 4 dasar
yang dapat dirumuskan oleh ahli kongres termasuklah ejaan di Malaysia dan Indonesia
hendaklah disamakan bagi memastikan sistem ejaan rumi dapat diseragamkan ekoran
daripada usaha yang dilakukan oleh Za’ba. Seterusnya, kata-kata yang dipinjam daripada
bahasa asing hendaklah dieja mengikut hukum fonologi bahasa Melayu agar dapat
mengekalkan keaslian bahasa Melayu. Namun demikian, sistem ejaan ini adalah sistem
ejaan yang tidak rasmi dan hanya digunakan oleh anggota asas 50 dalam karya penulisan
mereka.

SELEPAS MERDEKA

SISTEM EJAAN RUMI PERSEKUTUAN BAHASA MELAYU UNIVERSITI
MALAYA

Sistem ejaan Rumi Persekutuan Bahasa Melayu Universiti Malaya (PBMUM) telah diterbitkan
oleh PBMUM dalam Digunakan pada tahun 1959 di Kongres Bahasa dan Kesusasteraan Melayu
Ketiga dan dalam Jurnal Bahasa. Sistem ejaan PBMUM dianggap sebagai inisiatif untuk
memajukan usaha menyatukan bahasa Melayu dan bahasa Indonesia Ejaan Rumi . Dapat dilihat
sistem ejaan ini hampir sama dengan sistem ejaan yang diperkenalkan oleh Fajar Asia. Antara
saranan PBMUM berkenaan sistem ejaan rumi ialah penolakan penggunaan huruf ganda atau
konsonan berganda. Contohnya, ch digantikan dengan c dan sh dengan x. Seterusnya, ejaan
Melayu hendaklah segera digabungkan dengan ejaan bahasa Indonesia dan penggunaan "pun"
hendaklah dipisahkan, sama ada bermaksud "juga" atau sebaliknya. . Akhir sekali, tiada
perbezaan antara fonem 'ain' dan fonem 'hamzah'.

SISTEM EJAAN MALINDO
(MALAYSIA-INDONESIA.

Satu jawatankuasa telah dibentuk untuk memperhalusi ejaan Kongres dan untuk berhubung
dengan pihak Indonesia untuk tujuan penyelarasan. Untuk persetujuan yang dicapai tergolong
dalam sistem ejaan ini dan ia mengandungi 6 vokal (a,e,e,i,o dan u), tiga diftong (ay, aw dan oy).
Sebagai tambahan daripada ini, fonem f, s dan z mesti digunakan untuk menggambarkan
perkataan asing. Pertikaian politik antara Malaysia dan Indonesia telah membawa kepada
rentang sistem ini dantelah digunakan sepenuhnya pada tahun 1964

SISTEM EJAAN RUMI BAHASA
MELAYU

Akhir sekali, kemuncak semua aktiviti dalam sistem ejaan Rumi ialah sistem ejaan Bahasa
Melayu Rumi 1972. Sistem ejaan ini mempunyai persamaan dengan sistem ejaan Malindo
dan telah diperkenalkan oleh YAB Tun Abdul Razak, Perdana Menteri Malaysia
pada 16 Ogos 1972 di Dewan Bahasa dan Pustaka, Kuala Lumpur. Masalah yang berkaitan
dengan sistem ejaan ini melibatkan aspek kerjasama yang terjalin pada antara dua negara
iaitu Indonesia dan Malaysia. Bagaimanapun, konfrontasi antara kedua-dua negara ini
menyebabkan sistem ini tidak dapat dilaksanakan di kedua-dua negara. Berdasarkan
kejadian ini, sistem ejaan yang dikenali sebagai Sistem Ejaan Rumi Baharu telah
dibangunkan secara kolaboratif di Malaysia. Sistem ejaan ini diperkenalkan di kedua-dua
negara pada masa yang sama dan digunakan sehingga hari ini.

PERANAN DEWAN BAHASA DAN PUSTAKA
DALAM MENYERAGAMKAN SISTEM EJAAN RUMI

Peranan Dewan Bahasa dan Pustaka seterusnya dalam menyeragamkan sistem ejaan
rumi adalah mempromosikan penggunaan bahasa yang betul. Seperti semua sedia
maklum, bahasa perbandingan atau lebih dikenali sebagai bahasa Rojak di Malaysia
semakin sinonim dengan bahasa atau perbualan masyarakat, sama ada melalui
rangkaian sosial atau perbualan sebenar. Kebanyakannya lebih selesa dengan bahasa
Rojak berbanding bahasa Melayu itu sendiri.Sedikit ini telah melunturkan keaslian
penggunaan bahasa Melayu sekaligus merendahkan kedudukan bahasa Melayu.
Selain itu notis awam atau brosur yang diedarkan kebanyakannya tidak
menggunakan bahasa itu juga. Bahasa Melayu betul.

PERANAN DEWAN BAHASA DAN PUSTAKA
DALAM MENYERAGAMKAN SISTEM EJAAN RUMI

Dewan Bahasa dan Pustaka juga berperanan dalam penyeragaman ejaan dan
sebutan serta dalam pembentukan istilah setara dalam bahasa tempatan seperti
salah satu usaha untuk membakukan sistem ejaan Rumi dalam bahasa Melayu.
Aktiviti pada masa itu semakin banyak dijalankan selepas pelaksanaan dasar
bahasa yang menjadikan bahasa Melayu sebagai bahasa pengantar di buah
sekolah Institusi pendidikan rendah, menengah atau tinggi. Sejurus selepas itu,
DBP dengan kerjasama universiti awam menubuhkan sebuah badan yang
dikenali sebagai Jawatankuasa Terminologi. Jawatankuasa ini mempunyai tugas
yang berat untuk menyeragamkan sistem ejaan Rumi dengan mengumpul,
melatih dan menyebarkan pelbagai istilah bahasa Melayu yang betul dalam
bidang sains asas dan penggunaan sains Perubahan ini telah membuka mata
masyarakat terhadap perkembangan korpus bahasa Melayu yang berkembang
dengan sangat pesat.

CABARAN SISTEM TULISAN RUMI PADA

MASA HADAPAN

Antara cabaran sistem ejaan rumi pada masa kini termasuklah penggunaan bahasa rojak.
Bahasa rojak pada mulanya telah dikesan seawal zaman Kesultanan Melayu Melaka apabila
sebuah entrepot antarabangsa didirikan di Melaka pada tahun 1402 oleh Parameswara.
Pelabuhan ini telah menjadi tarikan utama di antara pedagang terutamanya pedagang dari
luar negara yang terdiri daripada pelbagai bangsa dan budaya untuk datang berdagang
serta menyebarkan kefahaman agama masing-masing. Oleh hal yang demikian, perkara ini
telah memberi kesan yang jelas kepada penduduk tempatan dan telah menyebabkan
mereka terbiasa mencampuradukkan bahasa dalam satu pertuturan. Secara analoginya
pada masa kini, bahasa Inggeris sering diguna pakai bersama bahasa Melayu dalam satu
ayat atau satu pertuturan. Hal ini terang lagi bersuluh telah melunturkan keaslian bahasa
Melayu sekaligus memberi cabaran yang hebat kepada sistem ejaan rumi dalam bahasa
Melayu. Sama ada sedar atau tidak sedar, penggunaan bahasa rojak digambarkan sebagai
penggunaan bahasa yang sebenar dalam kalangan masyarakat terutamanya generasi muda
zaman ini. Keadaan ini telah menyukarkan hasrat kerajaan untuk memartabatkan
penggunaan ejaan Rumi yang betul dalam bahasa Melayu.

CABARAN SISTEM TULISAN RUMI PADA

MASA HADAPAN

Cabaran seterusnya bagi sistem ejaan Rumi hari ini ialah pembangunan
zaman teknologi maklumat dan komunikasi yang sedang meningkat pesat dalam talian
dengan Revolusi 4.0. Umum tahu bahawa ruang siber telah menjadi medium utama
perhubungan atau medium perantaraan, merangkumi ruang yang sangat luas atau mesra
dipanggil Ruang tanpa sempadan. Menggunakan ruang siber ini, komuniti cenderung untuk
merumuskan setiap perkataan semasa berkomunikasi, dan bahasa yang digunakan adalah
ikonik, ringkas dan ringkas. Ini jelas menunjukkan bahawa sistem ejaan Rumi tidak
dianggap penting dan hanya pihak tertentu memandangnya dengan sebelah mata pada
satu masa, seterusnya meningkatkan tahap sistem ejaan Rumi dalam sistem ejaan. Adalah
diandaikan bahawa generasi semasa tidak boleh mengeja perkataan dengan betul kerana
mereka dipengaruhi oleh singkatan yang biasa dalam rangkaian sosial yang digunakan .
Jika masalah ini tidak dibanteras sudah pasti ia akan menggugat sistem ejaan bahasa
Melayu

RUMUSAN

Sistem ejaan rumi merupakan faktor yang sangat penting dalam
menjadikan bahasa Melayu sebagai bahasa yang terbaik. Bukan itu
sahaja, sistem ejaan Rumi ini sering digunakan dalam penulisan dan
dalam kehidupan seharian. Sebagai orang Melayu yang prihatin, kita
harus berhati-hati dengan sistem Rumi ini kerana sistem ini adalah
sesuatu yang asas dalam penulisan. Tanpa asas-asas ini, sistem ejaan
ini tidak dapat dikuasai dengan betul. Secara ringkasnya, kesemua
pihak mesti bersatu untuk memastikan sistem ejaan Rumi dikuasai
oleh masyarakat, tanpa mengira nama atau pangkat

SUMBER RUJUKAN

Adenan Ayob. (2015). Nilai Bahasa Melayu sebagai Penggerak Budaya Perpaduan dalam Kalangan Masyarakat Berbilang Kaum.
Jurnal Bahasa Dan Sastera Melayu Perpaduan.
Daipi, N. (2010). perkembangan ejaan rumi bahasa melayu. 8, 23–51.
Hasrah, M. T. (2018). Dialek Melayu Hulu dan Hilir di Timur Semenanjung Malaysia (Upstream and Downstream Malay Dialect in
the East Coast of Peninsular Malaysia). Jurnal Bahasa.
Idris, M. R. H. M. (1992). Memartabatkan Bahasa Melayu Melalui Pendidikan Dan Mendepani Cabaran Globalisasi. Malaysian
Journal of Youth Studies.
Rahman, M. (2012). Perkembangan sistem ejaan rumi bahasa melayu.

TERIMA
KASIH