หนังสือการถอดองค์ความรู้การผลิตลำไยคุณภาพนอกฤดู

Êӹѡ§Ò¹¾Ñ²¹Ò¡ÒÃÇÔ¨ÂÑ ¡ÒÃà¡ÉµÃ (ͧ¤¡ ÒÃÁËÒª¹) - ÊÇ¡.

การถอดองค์ความรู้

รผลิ ลาํ ไย
คณุ ภาพนอกฤดู



สํานักงานพัฒนาการวจิ ยั การเกษตร (องค์การมหาชน)

บทนำ�
สำ�ำ นัักงานพััฒนาการวิิจััยการเกษตร (องค์์การมหาชน) หรือื สวก. ได้ร้ ่่วมกับั มหาวิทิ ยาลัยั
แม่่โจ้้ กรมส่่งเสริมิ การเกษตร และสำำ�นัักงานเกษตรจัังหวัดั ทั้้�ง 8 จังั หวััดภาคเหนืือตอนบน ได้้แก่่
ลำ�ำ พูนู เชียี งใหม่่ ลำำ�ปาง ตาก เชีียงราย น่่าน แพร่่ และพะเยา จัดั ทำำ�คู่่�มืือการถอดบทเรียี นความ
สำ�ำ เร็็จในการผลิติ ลำ�ำ ไยคุุณภาพนอกฤดูู เพื่่อ� ขยายผลและเผยแพร่่กระบวนการที่่�ได้จ้ ากผลงานวิิจััย
จาก สวก. ไปสู่�การใช้ป้ ระโยชน์์ในเชิงิ สาธารณะได้อ้ ย่่างมีีประสิทิ ธิภิ าพ เพื่่อ� ยกระดัับรายได้แ้ ละ
เพิ่่�มศัักยภาพตั้้ง� แต่่การผลิิตลำ�ำ ไย การแปรรูปู และการตลาด ให้เ้ กิิดความยั่�งยืืนแก่่เกษตรกรผู้�ปลููก
ลำ�ำ ไยในเขตภาคเหนืือตอนบน รวมทั้้�งการสร้้างผู้้�นำำ�ต้น้ แบบ รวมถึงึ Smart farmer ในพื้้น� ที่่ใ� ห้้เกิดิ
ความเข้ม้ แข็็งและสามารถพึ่่ง� พาตนเองได้ ้ จากพื้้�นที่่� 8 จังั หวััดภาคเหนืือตอนบนนำำ�ร่อ่ ง ซึ่�่งเป็็น
พื้้น� ที่่�ที่่�มีกี ารปลููกลำำ�ไยมากที่่�สุดุ ของประเทศไทย
จากองค์์ความรู้�ซึ่่�งเป็็นผลสำำ�เร็็จของงานวิิจััยในการผลิิตลำ�ำ ไยนอกฤดููที่่�ได้้มีีการถ่่ายทอดสู่่�
เกษตรกรผู้�ปลููกลำำ�ไยและได้้มีีเกษตรกรประสบผลสำำ�เร็็จจากการนำ�ำ องค์์ความรู้้�ดัังกล่่าวไปใช้้นั้้�น
สำำ�นักั งานพััฒนาการวิจิ ััยการเกษตร (องค์ก์ ารมหาชน) มหาวิทิ ยาลัยั แม่โ่ จ้้ กรมส่ง่ เสริมิ การเกษตร
ทั้้ง� ส่ว่ นกลางและสำำ�นักั งานเกษตรจัังหวััดทั้้�ง 8 จัังหวััดภาคเหนืือตอนบน จึึงได้ด้ ำำ�เนินิ การถอดองค์์
ความรู้�และสรุุปบทเรีียนจากเกษตรกรผู้�ผลิติ ลำ�ำ ไยที่่�ประสบผลสำ�ำ เร็็จ และจัดั ทำำ�คู่่�มือื ถอดบทเรียี น
ความสำ�ำ เร็็จในการผลิติ ลำ�ำ ไยคุณุ ภาพนอกฤดููจากเกษตรกร โดยแบ่่งออกเป็น็ 2 พื้้�นที่่� ได้้แก่ ่ พื้้น� ที่่�
ลุ่�ม และพื้้น� ที่่�ดอน ภายใต้้โครงการขยายผลการส่่งเสริมิ การผลิิตลำ�ำ ไยนอกฤดูู เพื่่อ� เป็็นแนวทางการ
ปฏิิบััติิในการผลิิตลำำ�ไยนอกฤดููให้้แก่่เกษตรกร ตลอดจนส่่งเสริิมอาชีีพการปลููกลำำ�ไยนอกฤดููให้้
เหมาะสมในแต่่ละพื้้น� ที่่�ต่่อไป
คณะผู้�จัดั ทำ�ำ จึงึ หวังั เป็น็ อย่า่ งยิ่ง� ว่า่ “คู่ม�่ ือื ถอดบทเรียี นความสำ�ำ เร็จ็ ในการผลิติ ลำ�ำ ไยคุณุ ภาพ
นอกฤดูู” นี้้จ� ะเป็น็ ประโยชน์แ์ ก่เ่ กษตรกรผู้�ผลิติ ลำ�ำ ไยทั้้ง� ในภาคเหนือื และพื้้น� ที่่อ�ื่น� ๆ ของประเทศไทย
หรืือผู้�ที่�สนใจในการผลิิตลำำ�ไยให้้มีีคุุณภาพ และเป็็นไปตามความต้้องการของตลาดเพื่่�อยกระดัับ
คุุณภาพชีวี ิติ ของเกษตรกรให้้มีรี ายได้แ้ ละอาชีีพเกษตรกรรมที่่�มั่�นคง ยั่่ง� ยืืน และเกษตรกรสามารถ
พึ่่�งพาตนเองได้้อย่า่ งมีีประสิทิ ธิภิ าพและประสบความสำำ�เร็จ็ ต่อ่ ไป

คู่ม�่ ือื “การถอดองค์์ความรู้�้การผลิติ ลำ�ำ ไยคุุณภาพนอกฤดูู” 3

CONTENTS สารบญั

หน้า
การผลิตลำ�ไยนอกฤดใู นพ้ืนท่ีผลิตลำ�ไยนอกฤดู 8 จงั หวดั ภาคเหนือตอนบน

1. การกำ�หนดเป้ าหมายการผลิตลำ�ไยนอกฤด ู 1

- วางแผนการผลติ ล�ำ ไยนอกฤดใู นรอบปี 3
2. การเตรยี มพ้ืนที่ปลกู
- พ้นื ท่ีลมุ่
- พ้นื ท่ีดอน

3. รปู แบบการปลกู ลำ�ไย 5

4. การเตรยี มหลมุ ปลกู 7

5. การคัดเลือกพันธุ์ 9

6. การใหน้ ำ้ � 11

7. การจดั การธาตอุ าหาร

- การผสมป๋ ุยและใหป้ ๋ ุยในระยะแตกใบ

- การผสมป๋ ุยและใหป้ ๋ ุยในระยะพฒั นาการผล

8. การผลิตและการดแู ลรกั ษาลำ�ไยนอกฤดู 13
- ระยะท่ี 1 : ระยะเตรยี มต้นหลงั การเก็บเกี่ยว
- ระยะท่ี 2 : ระยะเตรยี มต้นเพ่อื เตรยี มพรอ้ มสำ�หรบั การชกั นำ�การออกดอก
- ระยะท่ี 3 : ระยะการเตรยี มต้นในชว่ งแทงชอ่ ดอกและดอกบาน
- ระยะท่ี 4 : ระยะการติดผลและดแู ลผลผลติ ใหไ้ ด้คณุ ภาพ
- ระยะท่ี 5 : ระยะเก็บเกี่ยวผลผลติ

9. การกำ�จดั วชั พืช 15

10. โรคและแมลงศัตรพู ืช 17

11. การลดต้นทุนการผลิตของเกษตรกรต้นแบบ 19

12. การจดั การแรงงานของเกษตรกร 21

13. การตลาดของเกษตรกรต้นแบบ 23

14. การขยายผลจากการใชเ้ ทคโนโลยี 25

15. ปั จจยั ความสำ�เรจ็ 27

ข้อมูลเกษตรกรต้นแบบ 8 จงั หวดั

- จงั หวดั ล�ำ พูน

- จงั หวดั เชยี งใหม่

- จงั หวดั ล�ำ ปาง

- จงั หวดั เชยี งราย

- จงั หวดั ตาก

- จงั หวดั น่าน

- จงั หวดั แพร่

- จงั หวดั พะเยา

Infographic สรปุ การผลิตลำ�ไยนอกฤดู 29

Motion graphic 31

เอกสารอา้ งองิ 33



4 คู่ม�่ ืือ “การถอดองค์ค์ วามรู้้�การผลิิตลำ�ำ ไยคุณุ ภาพนอกฤดูู”

สํานักงานพัฒนาการวจิ ยั การเกษตร (องค์การมหาชน)

การผลิตลำ�ไยนอกฤดใู นพ้ืนที่ผลิตลำ�ไยนอกฤดู 8 จงั หวดั ภาคเหนือตอนบน
(ล�ำ พูน เชยี งใหม่ ล�ำ ปาง เชยี งราย ตาก น่าน แพร่ และพะเยา)

1. การกำ�หนดเป้ าหมายการผลิตลำ�ไยนอกฤดู

1.1 กำ�ำ หนดสัดั ส่ว่ นคุณุ ภาพเกรดลำ�ำ ไยในแต่่ละปีี จำ�ำ เป็น็ ต้้องกำ�ำ หนดเป้า้ หมายในแต่ล่ ะ
ปีีให้้ชััดเจน อย่า่ งน้อ้ ย อััตราส่่วนเกรด AA : A : B คืือ 70% : 25% : 5%
1.2 วางแผนการผลิิตลำำ�ไยนอกฤดูใู นรอบปีี โดยให้ผ้ ลผลิติ ออกช่ว่ งเดือื นพฤศจิิกายน
ถึงึ ต้้นเดืือนกุุมภาพันั ธ์ ์ อีีกทั้้ง� การเลืือกช่ว่ งเวลาผลิิตให้เ้ หมาะสมกัับพื้้น� ที่่� และช่ว่ งที่่ต� ลาดมีคี วาม
ต้อ้ งการสูงู เช่่น ในช่่วงเทศกาลต่า่ งๆ ได้้แก่ ่ วัันชาติจิ ีนี วัันขึ้้�นปีใี หม่่ วัันตรุุษจีนี และวัันเช็ง็ เม้ง้
เป็็นต้น้ ดัังนั้้น� เกษตรกรจึงึ จำ�ำ เป็็นต้อ้ งบังั คับั ให้้ลำ�ำ ไยออกดอกใน 2 ช่ว่ ง คือื ช่ว่ งเดือื นพฤษภาคมถึึง
กรกฎาคม เพื่่�อให้้เก็็บเกี่ย� วผลผลิิตในเดืือนพฤศจิกิ ายนถึงึ ต้้นเดือื นกุุมภาพันั ธ์์ และออกช่ว่ งเดืือน
ตุลุ าคมถึึงเดือื นพฤศจิกิ ายน เพื่่�อเก็บ็ เกี่�ยวผลผลิิตก่อ่ นลำ�ำ ไยในฤดูู คือื เดือื นพฤษภาคมถึึงเดืือน
มิถิ ุนุ ายน แต่ท่ ั้้�งนี้้�การบัังคัับให้้ออกดอกในเดืือนพฤษภาคมถึึงเดืือนกรกฎาคมเกิดิ ปััญหาค่อ่ นข้า้ ง
มากเพราะตรงกับั ฤดูฝู น เนื่่�องจากต้้นลำำ�ไยจะตอบสนองต่่อสารโพแทสเซีียมคลอเรตไม่ด่ ีีเมื่อ� เทีียบ
กับั ฤดููหนาว ในขณะที่่�ลำำ�ไยที่่อ� อกดอกในเดืือนตุุลาคมถึงึ เดืือนพฤศจิิกายนจะกระทบกับั อากาศ
หนาวทำำ�ให้ก้ ารผสมเกสรไม่ส่ มบููรณ์์ ผลอ่่อนมัักร่ว่ งเสีียหายได้้ง่า่ ย ดัังนั้้น� จำำ�เป็น็ ต้อ้ งมีีการเตรียี ม
ต้น้ ลำ�ำ ไยให้ส้ มบูรู ณ์์ กำำ�หนดอัตั ราสารโพแทสเซีียมคลอเรตให้เ้ หมาะสมและศึึกษาถึงึ เทคนิคิ การ
ผลิติ ลำำ�ไยนอกฤดูใู นแต่ล่ ะขั้�นตอน ตลอดจนการเลือื กช่ว่ งเวลาการผลิติ ให้้ตรงกัับความต้อ้ งการของ
ตลาดและให้้เหมาะสมกัับพื้้�นที่่�จึึงจะประสบผลสำำ�เร็จ็

2. การเตรยี มพ้ืนที่ปลกู

การเตรียี มพื้้น� ที่่ป� ลูกู ลำ�ำ ไย ควรพิจิ ารณาลักั ษณะของพื้้น� ที่่�โดยพื้้น� ที่่ใ� น 8จังั หวัดั ภาคเหนือื ตอนบน
ซึ่�่งได้้แก่่ จังั หวัดั ลำำ�พูนู เชียี งใหม่่ ลำ�ำ ปาง เชียี งราย ตาก น่่าน แพร่่ และพะเยา สามารถแบ่่งออกเป็็น
2 พื้้�นที่่ � คือื พื้้�นที่่ล�ุ่�ม และพื้้�นที่่ด� อน มีีรายละเอีียด ดัังนี้้�
2.1 พื้้น� ที่่�ลุ่�ม คืือ พื้้�นที่่ท� ี่่�มีีลักั ษณะดินิ ที่่อ� ยู่�ในบริเิ วณพื้้น� ที่่�ต่ำำ�� มีสี ภาพพื้้�นที่่�ราบเรียี บ หรืือ
ค่่อนข้า้ งราบเรีียบ มักั จะมีรี ะดับั น้ำำ�� ใต้ด้ ินิ ตื้้น� มีนี ้ำำ�� ท่ว่ มขัังที่่ผ� ิวิ ดินิ ในฤดูฝู น (ข้อ้ มููลจากกรมพัฒั นา
ที่่ด� ินิ Untitled Document (ldd.go.th)) พื้้�นที่่�ลุ่�มส่ว่ นมากเปลี่�ยนจากพื้้�นที่่�นาเป็น็ สวนลำำ�ไย
ลักั ษณะพื้้�นที่่น� ั้้น� มัักมีีสภาพดิินเป็น็ ดินิ เหนีียว มีีระดับั น้ำ��ำ ใต้้ดินิ สููง จึงึ ต้อ้ งขุุดร่่องแล้้วนำำ�ดินิ ที่่�ขุดุ ขึ้้�น
มาถมให้้เป็น็ แปลงสููงพอให้้พ้น้ น้ำ�ำ�ท่ว่ มขังั แปลงปลูกู ควรมีีความกว้า้ งประมาณ 6-8 เมตร ร่่องน้ำำ��
ระหว่่างแปลงกว้า้ งประมาณ 1-2 เมตร ลึึก 0.5-1.5 เมตร หลัังจากนั้้�นปล่อ่ ยให้้ดินิ ยุบุ ตัวั ก่่อนจึึงวาง
ระยะปลูกู

คู่่�มือื “การถอดองค์ค์ วามรู้�้การผลิิตลำำ�ไยคุณุ ภาพนอกฤดูู” 5

สํานักงานพัฒนาการวจิ ยั การเกษตร (องค์การมหาชน)

2.2 พื้้น� ที่่ด� อน คือื พื้้น� ที่่ท�ี่่อ� ยู่่�สูงกว่า่ ดินิ ที่่ล�ุ่�ม ไม่ม่ ีนี ้ำ��ำ ท่ว่ มถึงึ ดินิ มีกี ารระบายน้ำ��ำ ดี ี มักั ไม่ค่ ่อ่ ย
มีีน้ำำ��แช่่ขังั ที่่ผ� ิิวหน้้าดินิ สภาพพื้้น� ที่่อ� าจเป็็นที่่�ราบ ที่่�ลาดเชิิงเขา หรืือเป็็นลูกู คลื่่�น (ข้อ้ มูลู จากกรม
พััฒนาที่่ด� ิิน Untitled Document (ldd.go.th)) เช่น่ พื้้�นที่่ป� ่า่ เปิดิ ใหม่่หรืือพื้้น� ที่่�ที่่ใ� ช้ป้ ลููกพืืชไร่่
ดังั นั้้น� การเตรียี มพื้้น� ที่่ด� อนเพื่่อ� ทำ�ำ สวนลำ�ำ ไยต้อ้ งพิจิ ารณาถึงึ ปัจั จัยั เรื่อ� งการให้น้ ้ำ��ำ เป็น็ สิ่่ง� สำ�ำ คัญั ดังั นั้้น�
เกษตรกรที่่�มีีพื้้�นที่่�ปลููกลำำ�ไยในพื้้�นที่่�ดอนจึึงจำำ�เป็็นต้้องมีีการวางแผนและจััดเตรีียมหาแหล่่งน้ำ��ำ ไว้้ให้้
พร้อ้ มสำ�ำ หรับั อนาคต พร้อ้ มทั้้ง� การปลูกู พืชื บังั ลม เนื่่อ� งจากพื้้น� ที่่ด� อนโดยเฉพาะอย่า่ งยิ่ง� พื้้น� ที่่เ� ชิงิ เขา
ลมมักั จะ พััดแรง ถ้า้ ไม่่มีีการป้้องกัันอาจทำำ�ให้้ต้้นลำำ�ไยเกิดิ การโค่น่ ล้ม้ เสียี หาย นอกจากนี้้� ในช่ว่ ง
หน้้าแล้ง้ ควรทำ�ำ แนวกันั ไฟไว้้รอบแปลงลำ�ำ ไย ดัังนั้้น� สิ่่ง� สำำ�คััญในการปลููกลำ�ำ ไยในพื้้�นที่่ด� อนจำ�ำ เป็น็
ที่่จ� ะต้อ้ งมีีการปรัับพื้้�นที่่ห� รืือเตรียี มดินิ ในฤดูแู ล้้งและควรจัดั พื้้�นที่่�ขุุดบ่อ่ น้ำำ��สำ�ำ หรัับกัักเก็็บน้ำำ�� ไว้้ใช้ใ้ น
ฤดูแู ล้ง้

แนวทางการปฏิบัติของเกษตรกรต้นแบบ

พื้้น� ที่่ใ� ดที่่ม� ีโี อกาสเกิดิ ลมพายุแุ รง เกษตรกรบางรายมีกี ารปลูกู ต้น้ มะขามเปรี้ย� วยักั ษ์ ์ ต้น้ มะขาม
เป็น็ พืืชบัังลม เพื่่�อป้้องกัันลมพายุุพัดั ต้้นลำ�ำ ไยหัักโค่่น

3. รปู แบบการปลกู ลำ�ไย

เกษตรกรสามารถกำ�ำ หนดระยะปลูกู ให้้เหมาะสมกัับลักั ษณะของแต่ล่ ะพื้้น� ที่่ � ตั้้�งแต่ร่ ะบบการ
ปลููกแบบปกติิ ระยะ (8-12) x (8-12) เมตร และระบบการปลููกลำำ�ไยระยะชิดิ ระยะ (4-6) x (4-6)
เมตร ทั้ง� นี้้�เกษตรกรส่ว่ นใหญ่ม่ ีกี ารปลูกู ทั้้ง� 2 รูปู แบบซึ่ง�่ จำ�ำ นวนต้น้ ต่อ่ ไร่จ่ ะแปรผันั ตามระยะการปลูกู
มีีวิธิ ีกี ารคำำ�นวณ ดัังนี้้�
พื้้�นที่่� 1 ไร่่ เท่่ากับั 1,600 ตารางเมตร หารด้ว้ ย (ระยะปลููกระหว่่างต้น้ x ระยะปลููก
ระหว่่างแถว) จะได้้จำำ�นวนต้้นที่่�ปลููกได้้ในพื้้น� ที่่� 1 ไร่่ รายละเอีียดดัังตารางที่่� 1

3 4 5 6 7 8 9 10
3 178 133 106 88 78 66 59 53
4 100 80 68 57 50 44 40
5 64 53 45 40 35 32
6 44 38 33 29 26
7 32 28 25 22
8 25 22 20
9 19 18
10 16

6 คู่�่มืือ “การถอดองค์ค์ วามรู้ก�้ ารผลิติ ลำำ�ไยคุุณภาพนอกฤดูู”

สํานักงานพัฒนาการวจิ ยั การเกษตร (องค์การมหาชน)

แนวทางการปฏิบิ ััติิของเกษตรกรต้น้ แบบ
เกษตรกรส่ว่ นใหญ่ม่ ีกี ารปลููกลำ�ำ ไยระยะ 10 x 10 เมตร ปลูกู ได้้ 16 ต้้นต่่อไร่่ ระยะปลููก
8 x 8 เมตร ปลููกได้้ 25 ต้น้ ต่่อไร่่ และระยะปลูกู 4 x 4 เมตร ปลูกู ได้้ 100 ต้น้ ต่่อไร่่ เป็น็ ต้้น

4. การเตรยี มหลมุ ปลกู

การวััดระยะตำ�ำ แหน่่งของหลุุมปลููกลำ�ำ ไย เป็น็ การกำำ�หนดตำำ�แหน่ง่ ของหลุมุ ปลููกลำำ�ไยตาม
ที่่ก� ำ�ำ หนดไว้ใ้ นแผนผังั ของพื้้น� ที่่ป� ลูกู การวัดั ระยะเพื่่อ� กำำ�หนดตำำ�แหน่ง่ หลุมุ ปลูกู ของลำ�ำ ไยควรได้แ้ นว
แถวปลูกู ที่่ม� องทุกุ ด้้านเป็น็ แนวเส้น้ ตรงในทุุกทิศิ
การขุุดหลุุมปลููกลำ�ำ ไย ขนาดของหลุุมปลููกลำำ�ไยพิิจารณาได้้จากสภาพโครงสร้้างของดิิน
และหากในสภาพพื้้�นที่่�ที่่�มีีโครงสร้้างเป็็นดิินร่่วน และมีีความอุุดมสมบููรณ์์ ขนาดของหลุุม
ปลููกอาจเล็็กลง โดยปกติิจะใช้้ขนาด 30 × 50 เซนติิเมตร การทำ�ำ สวนลำำ�ไยในพื้้�นที่่�ขนาดใหญ่่
การขุุดหลุุม ปลููกต้้องใช้้แรงงงานจำ�ำ นวนมากทำ�ำ ให้้เสีียเวลาและมีีค่่าใช้้จ่่ายสููง การใช้้อุุปกรณ์์ช่่วย
ในการขุุดเจาะ เช่น่ แทรกเตอร์์ติิดสว่า่ นเจาะดินิ ทำ�ำ การขุดุ หลุมุ จะช่ว่ ยให้้ประหยัดั เวลาและแรงงาน
ได้อ้ ย่่างมาก แต่ข่ ้อ้ ควรระวังั ในการใช้้อุปุ กรณ์์เหล่่านี้้ � คืือ ควรหลีีกเลี่�ยงในสภาพดิินค่่อนข้้างชื้น�
แนวทางการปฏิบิ ัตั ิขิ องเกษตรกรต้้นแบบ
พื้้น� ที่่ป� ลูกู มีสี ภาพดินิ ที่่ไ� ม่ค่ ่อ่ ยอุดุ มสมบูรู ณ์์ เนื่่อ� งจากดินิ เป็น็ ลูกู รังั ขาดแคลนแหล่ง่ น้ำ��ำ ในการ
ทำ�ำ การเกษตร ดัังนั้้น� เกษตรกรจึึงแก้้ไขโดยการทำ�ำ ปุ๋๋ย� หมัักจากขี้ว� ัวั และวััสดุุอื่�นๆ เพื่่�อปรัับปรุุงบำำ�รุงุ
ดิินและโดโลไมท์ใ์ นการปรับั ปรุุงสภาพดิินให้ด้ ีีขึ้�น
เทคนิิควิธิ ีกี ารเตรียี มดิินของเกษตรกร คืือ การขุดุ หลุมุ ปลููกขนาดกว้า้ ง ยาว และลึึก เท่า่ กับั
50x50x50 เซนติเิ มตร ใส่ปุ่๋๋ย� หมักั ปริมิ าณ 1 – 2 กิโิ ลกรัมั เพื่่อ� คลุกุ เคล้า้ ผสมดินิ รองก้น้ หลุมุ ก่อ่ นปลูกู

5. การคัดเลือกพันธ์ุ

เกษตรกรส่่วนใหญ่่ปลููกลำำ�ไยพัันธุ์์�อีีดอ เนื่่�องจากเป็็นพัันธุ์์�ลำำ�ไยที่่�มีีศัักยภาพในการผลิิตเพื่่�อ
การส่่งออกไปยัังสาธารณรััฐประชาชนจีีนเป็็นหลััก โดยมีีวิิธีีปฏิิบััติิในการคััดเลืือกต้้นพัันธุ์์�ลำำ�ไยเพื่่�อ
ให้้ผลผลิิตที่่�มีีคุุณภาพ ควรเลืือกซื้ �อต้้นลำำ�ไยจากแหล่่งที่่�น่่าเชื่ �อถืือได้้ มีีการผลิิตจากต้้นพ่่อ-
แม่พ่ ันัธุ์์�ที่่ส� มบูรู ณ์์ แข็ง็ แรง สามารถตั้ง� ตัวั ได้เ้ ร็ว็ ที่่ส� ำำ�คัญั ควรได้จ้ ากต้น้ พันัธุ์์�ที่่ม� ีปี ระวัตั ิกิ ารออกดอกติดิ ผล
สม่ำำ�� เสมอ ผลมีขี นาดใหญ่ ่ นอกจากนี้้� การคัดั เลือื กต้น้ พันั ธุ์์�ลำำ�ไยควรคำำ�นึงึ ถึงึ ระบบรากที่่แ� ข็ง็ แรง เช่น่
การปลูกู ลำ�ำ ไยจากต้น้ กิ่่ง� เสียี บหรือื การเสริมิ รากกับั ต้น้ กิ่่ง� ตอนหลังั ปลูกู และปราศจากโรคโดยเฉพาะ
โรคพุ่่�มไม้ก้ วาด ซึ่่ง� จะทำ�ำ ให้้มีีโอกาสที่่�จะได้ผ้ ลลำ�ำ ไยที่่�ดีมี ีีคุุณภาพสูงู

6. การใหน้ ำ้ �

การให้้น้ำ�ำ� ลำ�ำ ไยมีีวิิธีีการให้้น้ำ�ำ� 3 วิธิ ี ี ดัังนี้้� 1) วิธิ ีใี ห้้น้ำ�ำ�ทางผิิวดิิน 2) วิธิ ีใี ห้้น้ำำ�� โดยสปริิงเกลอร์์
และ 3) วิิธีีให้้น้ำ�ำ�โดยน้ำำ�� หยด โดยหลัักการ คืือ ต้้องการให้้น้ำ��ำ ซึึมลงเปีียกดิินในทรงพุ่�มถึึงความลึึก
ประมาณ 40 เซนติเิ มตรขึ้น� ไป เนื่่อ� งจากเป็็นระดับั ความลึึกที่่�รากลำ�ำ ไยส่ว่ นใหญ่่จะอยู่�ในดินิ มีรี ะยะ

คู่�่มือื “การถอดองค์์ความรู้�ก้ ารผลิิตลำ�ำ ไยคุุณภาพนอกฤดูู” 7

สํานักงานพัฒนาการวจิ ยั การเกษตร (องค์การมหาชน)

การให้น้ ้ำ�ำ� ดังั นี้้�
1) การให้น้ ้ำ��ำ แก่่ต้้นลำ�ำ ไยปลููกใหม่่ในระยะ 2 ปีแี รก ปริิมาณน้ำำ�� ที่่�ต้อ้ งรดให้แ้ ก่ต่ ้้นไม้ท้ ี่่ป� ลููก
ในปีแี รก ประมาณ 20 ลิติ รต่อ่ ระยะ 4 – 5 วันั (รดให้ด้ ินิ เปียี กน้ำำ��กว้า้ ง 0.5 เมตร) และปีที ี่่� 2 ประมาณ
60 ลิิตรต่อ่ ระยะ 4 – 5 วััน (รดให้ด้ ิินเปีียกกว้า้ ง 1.0 เมตร)
2) การให้้น้ำ�ำ�แก่่ลำ�ำ ไยอายุุ 3 ปีขี ึ้น้� ไป
2.1) วิิธีกี ารให้น้ ้ำ�ำ�ทางผิวิ ดินิ
กรณีที ี่่�สวนอยู่�ในที่่�ลุ่�ม ปริมิ าณน้ำำ�� เป็น็ ความลึกึ ของน้ำ��ำ ที่่พ� ืืชใช้้ประโยชน์์ได้ท้ ี่่�ดินิ เนื้้อ� ต่า่ งๆ
อุ้�มไว้ใ้ ห้้พืชื ใช้้ในความลึึก 40 เซนติิเมตรต่่อการให้้น้ำำ�� 1 ครั้้�ง การให้น้ ้ำ��ำ ทางผิิวดินิ ที่่ง� ่่ายที่่ส� ุดุ คือื การ
ไขน้ำ�ำ�เข้้าท่่วมขัังในพื้้�นที่่�ทั้้�งสวนให้้ได้้น้ำ��ำ ลึึกเท่่ากัับความสููงที่่�ต้้องการของดิินเนื้้�อต่่างๆ การที่่�จะทำำ�
เช่น่ นี้้ไ� ด้พ้ ื้้น� ที่่ส� วนต้อ้ งราบเรียี บเสมอกันั ทั้้ง� สวน ถ้า้ สวนไม่ร่ าบเรียี บเสมอกันั ทั้้ง� สวนให้ท้ ำ�ำ คันั ดินิ รอบ
ทรงพุ่�มของต้น้ ลำ�ำ ไยแต่ล่ ะต้น้ แล้ว้ ไขน้ำ��ำ เข้า้ ขัังในคัันให้ไ้ ด้้สูงู ตามต้้องการของดินิ เนื้้�อต่า่ งๆ
ช่่วงและความถี่�ในการให้้น้ำ�ำ� โดยวิิธีีทางผิิวดิินในแต่่ละครั้้�ง ขึ้้�นอยู่่�กัับฤดููกาลและเนื้้�อดิินที่่�
อุ้�มน้ำ��ำ ไว้ไ้ ด้ม้ ากน้อ้ ยไม่เ่ ท่า่ กััน ในฤดูรู ้อ้ นที่่ก� ลางวันั ยาวและอากาศร้อ้ นพืชื ย่อ่ มดูดู กินิ น้ำำ��จากดินิ และ
คายน้ำ��ำ มากกว่า่ ในฤดููหนาวที่่ก� ลางวัันสั้้น� และอากาศเย็น็ ดินิ ที่่�อุ้�มน้ำ��ำ ไว้้ได้น้ ้้อย เช่น่ ดินิ ร่ว่ นปนทราย
ย่่อมต้อ้ งให้้น้ำ�ำ� ถี่ก� ว่่าดินิ ที่่�อุ้�มน้ำ�ำ�ไว้ไ้ ด้ม้ าก เช่่น ดินิ เหนียี ว

2.2) การให้น้ ้ำ��ำ โดยท่่อและสายยาง
สำ�ำ หรัับสวนในที่่�ดอนต้้องใช้้น้ำ�ำ� บาดาลและให้้น้ำ��ำ โดยท่่อและสายยาง ถ้้าดิินเป็็นดิินร่่วน
หรือื เหนีียวที่่ซ� ึมึ น้ำำ��ได้ช้ ้้าก็็อาจทำ�ำ เช่น่ เดียี วกับั ที่่ล�ุ่�ม คือื ทำ�ำ คัันดิินรอบทรงพุ่�มแล้้วเอาน้ำ��ำ ขัังในคัันดินิ
สูงู แต่ถ่ ้า้ เป็น็ ดินิ ที่่น� ้ำ��ำ ซึมึ ได้เ้ ร็ว็ (อาจจะเป็น็ ดินิ ทรายร่ว่ นปนทรายหรือื ดินิ เหนียี วสีแี ดง) การให้น้ ้ำำ�� ทาง
สายยางลงในคัันให้้ได้้น้ำ�ำ�สููง 4 – 6 เซนติเิ มตร จะทำำ�ให้ต้ ้อ้ งใช้น้ ้ำำ��มากเกินิ ต้้องการไปมากและน้ำ�ำ�ส่ว่ น
ใหญ่่จะสููญเสีียโดยการซึึมลึึก โดยช่่วงระยะเวลาและความถี่�ของการให้้น้ำ�ำ� ขึ้�นอยู่่�กัับฤดููกาลและ
เนื้้�อดิิน
2.3) การให้้น้ำ��ำ โดยสปริิงเกลอร์์และสปริิงเกลอร์์เล็็ก
เกษตรกรสามารถเลืือกซื้�อหััวสปริิงเกลอร์์ทั้้�งสปริิงเกลอร์์เล็็กและสปริิงเกลอร์์หััวพ่่นน้ำ��ำ
(หััวเจ็็ท, หัวั ผีเี สื้�อ) มาใช้ห้ รืือให้้ผู้�ขายออกแบบและติดิ ตั้้�งให้้เหมาะสมกับั สวน ดังั นั้้�นสิ่่�งที่่�เกษตรกร
ควรคำำ�นึึงก่่อนติดิ ตั้้ง� หััวสปริิงเกลอร์์ ดัังนี้้�
1. ระยะเวลาที่่ต� ้อ้ งให้้น้ำ�ำ� ในแต่่ละครั้้�ง จากปริิมาณน้ำำ��ที่่อ� อกจากหััวสปริงิ เกลอร์์หรืือ
หัวั เจ็็ทแต่ล่ ะหััว
2. อัตั ราการซึมึ น้ำ�ำ�ของดินิ โดยต้อ้ งเลือื กสปริงิ เกลอร์ใ์ ห้้น้ำ�ำ� ด้ว้ ยอัตั ราที่่ไ� ม่เ่ ร็็วกว่่าที่่น� ้ำ��ำ
จะซึึมเข้้าในดิินได้้ เพราะจะทำำ�ให้้มีีน้ำ�ำ�ไหลล้น้ ออกนอกทรงพุ่�มเป็น็ การสููญเสียี น้ำ�ำ�
เกษตรกรสามารถเลือื กให้น้ ้ำำ��ทุกุ 3 – 4 วันั ขึ้้น� อยู่่�กับั เนื้้อ� ดินิ ถ้า้ เป็น็ ดินิ ร่ว่ นปนทรายให้น้ ้ำ�ำ�
3 วันั ต่อ่ ครั้้ง� ถ้า้ เป็็นดิินเหนียี วให้้ 4 วันั ต่่อครั้้�ง เป็น็ ต้น้ และให้แ้ ต่ล่ ะครั้้ง� มากน้้อยตามความต้้องการ
รายวันั คูณู ด้้วยจำำ�นวนวันั

8 คู่�่มืือ “การถอดองค์์ความรู้้ก� ารผลิติ ลำ�ำ ไยคุณุ ภาพนอกฤดูู”

สํานักงานพัฒนาการวจิ ยั การเกษตร (องค์การมหาชน)

2.4) การให้น้ ้ำำ��โดยวิธิ ีนี ้ำ��ำ หยด
การให้้น้ำ��ำ โดยวิิธีีน้ำำ��หยดมีีเป้้าหมายเพื่่�อให้้ดิินในทรงพุ่�มเปีียกชื้�นประมาณ 50 เซนติิเมตร
การให้้น้ำำ��โดยวิิธีีน้ำ��ำ หยดสามารถควบคุุมให้้น้ำำ�� เปีียกเฉพาะที่่�ที่่�ต้้องการได้้ดีีกว่่าและมัักให้้น้ำำ��หยด
ตลอดเวลา ทั้้�งนี้้�อััตราการหยดของน้ำ�ำ�ขึ้�นอยู่่�กัับแรงดัันของน้ำ��ำ ในท่่อ และชนิิดของหััวน้ำ�ำ�หยดและ
ความต้้องการน้ำ��ำ รายวันั ของทรงพุ่�มลำ�ำ ไย
3) การตรวจสอบการให้น้ ้ำำ��
เกษตรกรสามารถตรวจสอบการให้้น้ำำ�� ตามเป้้าหมายที่่�ตั้�งไว้้ คืือ ดิินเปีียกชื้�นประมาณ 40
เซนติเิ มตร โดยการเจาะหลุมุ ดูู สำ�ำ หรับั การให้น้ ้ำำ�� แบบผิวิ ดินิ และสปริงิ เกลอร์์ การเจาะหลุมุ ดูคู วามชื้น�
ดินิ ต้อ้ งทำ�ำ เมื่อ� หลังั จากให้น้ ้ำ�ำ�นาน 24 ชั่่ว� โมงต่อ่ ครั้้ง� สำำ�หรับั ดินิ ร่ว่ น และ 48 ชั่่ว� โมงสำ�ำ หรับั ดินิ เหนียี ว
สำ�ำ หรัับการให้้น้ำ��ำ แบบน้ำ��ำ หยดสามารถเจาะดููได้้ตลอดเวลาหลัังจากหยุุดให้้น้ำ��ำ ได้้ 24 – 48 ชั่่�วโมง
ถ้้าพบว่่าดิินเปีียกไม่่ถึึง 40 เปอร์์เซ็็นต์์ จำำ�เป็็นต้้องให้้น้ำ�ำ�เพิ่่�มหากพบว่่ามีีน้ำ��ำ ขัังแฉะในดิินล่่างก็็ต้้อง
ลดการให้้น้ำ�ำ�
ทั้้ง� นี้้� การใช้้พลังั งานไฟฟ้้าจากแผงโซลาเซลล์์เพื่่�อจ่่ายไฟในระบบการจัดั การน้ำ�ำ�ในสวน เป็น็
ทางเลืือกหนึ่่�งสามารถช่่วยลดต้น้ ทุนุ การผลิิตได้้
แนวทางการปฏิบิ ััติิของเกษตรกรต้น้ แบบ
เกษตรกรผู้�ปลูกู ลำ�ำ ไยในพื้้น� ที่่ด� อน เกษตรกรประสบปัญั หาขาดแคลนแหล่ง่ น้ำ��ำ เพื่่อ� การเกษตร
ซึ่ง่� รูปู แบบการให้น้ ้ำ�ำ�ลำำ�ไยมีคี วามจำำ�เป็น็ ในช่ว่ งที่่ล� ำ�ำ ไยออกดอกจนถึงึ ติดิ ผล การให้น้ ้ำำ��จะต้อ้ งสม่ำ�ำ� เสมอ
และเพีียงพอ ดัังนั้้�น จึึงมีีความจำ�ำ เป็็นต้้องมีีการบริิหารจััดการน้ำ��ำ ที่่�ดีี โดยมีีวิิธีีการแก้้ไขปััญหาของ
เกษตรกร ดัังนี้้�
1) การขุดุ สระน้ำ��ำ เพื่่อ� ใช้ใ้ นการทำำ�สวนและให้้มีนี ้ำ��ำ ใช้ต้ ลอดปีี
2) การขุดุ เจาะน้ำ��ำ บาดาลลึกึ 124 เมตร โดยใช้ร้ ะบบพลังั งานแสงอาทิติ ย์เ์ ป็น็ ตัวั ฉุดุ ซัมั เบิริ ์์ส
ดึึงน้ำ�ำ� เก็็บไว้ท้ ี่่�อ่่างน้ำ�ำ�และบ่อ่ ซีีเมนต์์ และปล่อ่ ยลงระบบท่่อน้ำำ��ที่่ว� างไว้้
3) ใช้้ระบบให้้น้ำำ��แบบ “สปิิงเกอร์์” ต้้นลำ�ำ ไยแต่่ละต้้นจะต่่อท่่อ PE ขนาด ½ นิ้้�ว
ติดิ ตั้้ง� หัวั มินิ ิสิ ปริงิ เกอร์์ ไว้ป้ ระจำ�ำ ทุกุ ต้น้ แล้ว้ ปั๊๊ม� น้ำำ��ผ่า่ นท่อ่ PVC ขนาด 2 นิ้้ว� เป็น็ สายหลักั เข้า้ ไปในสวน
ก่อ่ นแยกเข้้าท่อ่ หัวั สปริิงเกลอร์์ขนาด ½ นิ้้ว� เพื่่�อเพิ่่ม� แรงดันั ในการให้น้ ้ำ��ำ ทำำ�ให้ต้ ้น้ ลำ�ำ ไยทุกุ ต้น้ ได้ร้ ัับ
น้ำ�ำ�อย่า่ งเพีียงพอ
เกษตรกรผู้�ปลูกู ลำำ�ไยในพื้้น� ที่่ล�ุ่�ม เกษตรกรมีนี ้ำำ�� ใช้้เพียี งพอตลอดปีี โดยใช้้น้ำ��ำ จากบ่อ่ บาดาล
และชลประทานอ่่างเก็็บน้ำ�ำ� ซึ่่�งเกษตรกรนิิยมใช้้ระบบน้ำ��ำ แบบสปริิงเกอร์์ 1 หััวเหวี่�ยง/ต้้น
ให้น้ ้ำ��ำ ช่่วงเช้้าเวลา 04.00 – 05.00 น. และช่่วงเย็็นเวลา 16.00 – 17.00 น. ประมาณ 15 – 20 นาทีี
โดยให้้ 5 – 7 วัันต่อ่ ครั้้ง� ควรงดให้้น้ำ�ำ� ช่ว่ งก่่อนเก็็บเกี่ย� ว ทั้้ง� นี้้�ระยะเวลา การงดน้ำำ�� ขึ้น� อยู่่�กัับสภาพ
อากาศและลัักษณะของดินิ ในแต่่ละพื้้น� ที่่�

คู่ม�่ ือื “การถอดองค์ค์ วามรู้ก�้ ารผลิิตลำำ�ไยคุุณภาพนอกฤดูู” 9

สํานักงานพัฒนาการวจิ ยั การเกษตร (องค์การมหาชน)

7. การจดั การธาตอุ าหาร

7.1) การผสมปุ๋๋�ยและให้้ปุ๋๋ย� ในระยะแตกใบ
การผสมปุ๋๋�ยใช้เ้ องในระยะแตกใบอ่อ่ น แนะนำำ�ให้้ใช้้แม่ป่ ุ๋๋ย� 3 สููตร คืือ ปุ๋๋�ยยููเรียี สูตู ร 46-
0-0 : ปุ๋๋�ยสูตู ร 15-15-15 : ปุ๋๋ย� สูตู ร 0-0-60 ในสัดั ส่ว่ นโดยประมาณ 2 : 1 : 1 เช่่น ถ้้าใช้ป้ ุ๋๋ย� ยูเู รีีย 2
กระสอบ ก็ผ็ สมกับั ปุ๋๋ย� สูตู ร 15-15-15 และปุ๋๋ย� สูตู ร 0-0-60 อีกี อย่า่ งละ 1 กระสอบ (รวมเป็น็ ปุ๋๋ย� ที่่ผ� สมได้้
4 กระสอบ) จากนั้้�นแบ่ง่ ไว้้ใส่ต่ ้น้ ลำำ�ไยทุกุ ครั้้�งที่่แ� ตกใบอ่่อน โดยปริมิ าณที่่�ให้้ต่อ่ ต้้นขึ้้น� อยู่่�กับั ทรงพุ่�ม
ของลำำ�ไย ดัังตารางที่่� 2
ตารางที่่� 2 แสดงปริิมาณการใส่่ปุ๋๋�ยต่่อต้้นต่่อครั้้�งในระยะแตกใบอ่่อน ตามขนาดของทรง
พุ่�มลำ�ำ ไย ทรงพุ่�ม (เมตร) จำ�ำ นวนกรัมั /ต้น้ แต่ล่ ะครั้้ง� ที่่แ� ตกใบอ่อ่ น ตัวั อย่า่ งจำ�ำ นวนปุ๋๋ย� ผสม (กิโิ ลกรัมั )
ที่่ต� ้้องใช้้

7.2) การผสมปุ๋๋ย� และให้ป้ ุ๋๋�ยในระยะพัฒั นาผล
การผสมปุ๋๋ย� ไว้ใ้ ช้ใ้ นระยะติดิ ผล จะให้โ้ ดยประมาณการจากผลผลิติ ที่่จ� ะได้ต้ ่อ่ ต้น้ (crop load)
โดยผสมปุ๋๋�ยยูเู รียี สููตร 46-0-0 : ปุ๋๋�ยสูตู ร 15-15-15 : ปุ๋๋ย� สููตร 0-0-60 ในสััดส่่วนโดยประมาณ 1 : 1
: 1 แล้้วคำำ�นวณปริิมาณปุ๋๋�ยที่่�ต้้องให้้ต่่อต้้น จากนั้้�นแบ่่งปุ๋๋�ยออกไว้้ทยอยให้้ระหว่่างผลมีีการพััฒนา
เป็็น 3 ครั้้�ง ดัังตารางที่่� 3
ตารางที่่� 3 แสดงปริิมาณการใส่่ปุ๋๋�ยต่่อต้้นในระยะพััฒนาการผล จำำ�นวน 3 ครั้้�ง และ
ปริิมาณผลผลที่่ค� าดว่่าจะเก็บ็ เกี่�ยวได้้ (กิิโลกรััม/ต่่อ)

10 คู่ม�่ ือื “การถอดองค์์ความรู้้ก� ารผลิติ ลำ�ำ ไยคุณุ ภาพนอกฤดูู”

สํานักงานพัฒนาการวจิ ยั การเกษตร (องค์การมหาชน)

อย่่างไรก็็ตาม คำำ�แนะนำำ�การให้้ปุ๋๋ย� ที่่ผ� สมใช้้เองโดยใช้ส้ ููตรปุ๋๋�ย 3 สููตรดัังกล่่าว เป็น็ คำำ�แนะนำ�ำ
ที่่ไ� ด้จ้ ากการประมาณ แต่ป่ รับั ตัวั เลขให้ง้ ่า่ ยต่อ่ การใช้ง้ านสำำ�หรับั เกษตรกร เนื่่อ� งจากในความเป็น็ จริงิ
ปริมิ าณการให้ป้ ุ๋๋ย� หากต้อ้ งการให้แ้ ม่น่ ยำำ� ควรคำำ�นวณจากค่า่ การวิเิ คราะห์ด์ ินิ และใบพืชื เป็น็ หลักั แต่่
คำ�ำ แนะนำำ�เบื้้�องต้้นเป็็นค่่าสููงสุุดที่่�แนะนำ�ำ ซึ่�่งหากให้้ได้้ตามคำำ�แนะนำำ�นี้้�ก็็จะส่่งผลต่่อการพััฒนาการ
ของใบ ดอก และผล อย่า่ งเห็็นได้ช้ ัดั มากยิ่ง� ขึ้�น
แนวทางการปฏิบิ ััติขิ องเกษตรกรต้้นแบบ
หลังั เก็บ็ เกี่ย� วและตัดั แต่ง่ กิ่ง� มีใี บในปริมิ าณที่่ม� าก เกษตรกรจึงึ นำ�ำ ใบลำ�ำ ไยมาคลุมุ รอบต้น้ และ
ทำำ�เป็น็ ปุ๋๋�ยหมัักโดยใช้้จุลุ ินิ ทรียี ์ย์ ่อ่ ยสลายราดลงในดินิ ทำำ�ให้ใ้ บลำำ�ไยและหญ้า้ ย่อ่ ยสลายเป็น็ ปุ๋๋ย� เพื่่�อ
เป็็นการห่่มดิิน จะทำำ�ให้้ปีีต่่อไประบบรากจะลอยขึ้�นมา ซึ่่�งรากลอยเป็็นการเพิ่่�มประสิิทธิิภาพการ
ตอบสนองกัับปุ๋๋�ยมากขึ้น� และเป็็นการรักั ษาความชื้น� โคนต้น้ ลำ�ำ ไยอยู่�ได้้ถึงึ 15 วััน
การบำำ�รุุงดิิน เก็็บตัวั อย่า่ งดินิ และนำำ�ส่่งให้ก้ รมพััฒนาที่่ด� ินิ เพื่่อ� วิเิ คราะห์์ปริิมาณธาตุอุ าหาร
ในดินิ เพื่่อ� คำำ�นวณปุ๋๋ย� ให้ต้ ามค่า่ วิเิ คราะห์ด์ ินิ และใส่ปุ่๋๋ย� อินิ ทรียี ์ท์ี่่ท� ำำ�เองเพื่่อ� ปรับั ปรุงุ บำ�ำ รุงุ ดินิ นอกจาก
นี้้ม� ีีการทำำ�ปุ๋๋�ยหมัักจากใบลำำ�ไยที่่�ได้้หลัังจากการตััดแต่่งกิ่�งนั้้�น พบว่่าเกษตรกรไม่่มีีการเผาใบหรืือกิ่�ง
ลำำ�ไยที่่ต� ััดทิ้้ง� และไม่ใ่ ช้้สารเคมีใี นการพ่น่ ยาฆ่า่ หญ้า้ ในสวนลำำ�ไย ทั้้ง� นี้้� เพื่่อ� ลดต้น้ ทุนุ ในการผลิติ โดย
ปุ๋๋�ยที่่ใ� ช้ส้ ่ว่ นใหญ่่จะเน้น้ ธาตุอุ าหารไนโตรเจนเป็็นหลััก เช่่น ปุ๋๋ย� ยูเู รีียสููตร 46 – 0 – 0 หรืือสููตรเสมอ
15 – 15 - 15 และใส่ใ่ นอัตั ราส่ว่ นที่่�สัมั พันั ธ์์กับั ขนาดของทรงพุ่�มต้้นลำำ�ไย
หลังั เก็็บเกี่�ยว 1 เดืือน ใส่่ปุ๋๋ย� ยููเรียี สููตร 46-0-0 ปริิมาณ 300 กรััมต่อ่ ต้น้ หลัังการตัดั แต่่งกิ่�ง
ทำ�ำ ปุ๋๋ย� หมัักจากใบและกิ่ง� ลำำ�ไย ใส่่น้ำ��ำ หมักั ชีีวภาพ ทั้้�งนี้้ข�ึ้น� อยู่่�กัับทรงพุ่�มและความอุดุ มสมบููรณ์์ของ
ต้น้
หลังั เก็บ็ เกี่ย� ว 4 เดือื น ใส่ป่ ุ๋๋ย� เคมีสี ูตู ร 0-0-60 ประมาณ 300 กรัมั ต่อ่ ต้น้ เพื่่อ� สะสมแป้ง้ และ
น้ำ�ำ� ตาล พ่่นปุ๋๋�ยทางใบ 0-52-34 อััตรา 1 กิิโลกรััมต่่อน้ำำ�� 200 ลิิตร พ่่นสารโซเดีียมคลอเรตและ
ไทโอยูเู รียี อัตั รา 1 : 1 ผสมน้ำำ�� 200 ลิิตร พ่น่ 2 รอบ ห่่างกััน 3 – 4 วััน หลังั จากนั้้น� ใบจะร่ว่ ง เปิิด
ตาดอกด้ว้ ยแคลเซียี มโบรอน พ่่นปุ๋๋ย� เคมีีสููตร 0 -52-34 เมื่อ� มีีการแตกใบใหม่่ และหลังั เก็็บเกี่�ยว 5
เดืือน ให้้น้ำ��ำ ทุุก 5 – 7 วันั ๆ ละ 2 ชั่่�วโมง ขึ้้น� อยู่่�กับั ชนิดิ ของดิินและขนาดหัวั พ่น่ ปุ๋๋ย�
หลัังเก็็บเกี่�ยว 6 เดืือน เป็็นระยะที่่�ลำำ�ไยเริ่�มแทงช่่อดอก ควรใส่่ปุ๋๋�ยเคมีีสููตร 25 - 5 - 7
ประมาณ 200 - 300 กรััมต่อ่ ต้น้ ฉีีดพ่่นปุ๋๋ย� เคมีีสููตร 30 – 10 – 10 ทางใบอััตรา 1 กิโิ ลกรััม/น้ำำ�� 200
ลิติ ร ใส่่ปุ๋๋�ยเคมีสี ูตู ร 0 – 53 – 34 ทางใบ อัตั รา 1 กิิโลกรัมั ต่่อน้ำำ�� 200 ลิติ ร ฉีดี พ่น่ ปุ๋๋ย� สูตู ร 30 – 10
– 10 เดืือนละ 2 ครั้้�ง การให้ป้ ุ๋๋�ยทางดิิน เน้น้ สูตู รเสมอ 15 – 15 – 15 อัตั รา 1 กิโิ ลกรัมั ต่่อต้น้ การ
ใส่่ปุ๋๋�ยหมัักจะให้้มากกว่่าปุ๋๋ย� เคมีี โดยฝัังปุ๋๋�ยเคมีีทีีละน้้อยๆ และให้น้ ้ำ��ำ

8. การผลติ และการดแู ลรกั ษาลำ�ไยนอกฤดู (แบง่ ออกเป็ น 5 ระยะ)

ระยะที่่� 1 : ระยะเตรียี มต้น้ หลังั การเก็บ็ เกี่ย� ว
การตััดแต่่งกิ่�งลำ�ำ ไยควรทำ�ำ ทัันทีีที่่�เก็็บเกี่�ยวผลผลิิตเสร็็จ เพื่่�อจะได้ม้ ีีเวลามากพอที่่จ� ะพัักต้้น
และบำ�ำ รุงุ ดูแู ลให้ต้ ้น้ สมบูรู ณ์ก์ ่อ่ นการชักั นำ�ำ ให้อ้ อกดอก เพื่่อ� การผลิติ ในฤดูถู ัดั ไป ลำ�ำ ไยควรมีกี ารแตก

คู่ม่� ือื “การถอดองค์์ความรู้ก�้ ารผลิติ ลำ�ำ ไยคุุณภาพนอกฤดูู” 11

สํานักงานพัฒนาการวจิ ยั การเกษตร (องค์การมหาชน)

ใบใหม่อ่ ย่า่ งน้้อย 2-3 รุ่่�น โดยประมาณใช้้เวลารุ่่�นละ 1 เดืือน ขึ้้น� อยู่่�กัับปริมิ าณฝน แต่ถ่ ้า้ ฝนดีหี รือื
ปริิมาณน้ำำ��เพียี งพอจะแตกใบเร็็วขึ้้�น
การตััดแต่่งกิ่�ง หลัักสำำ�คัญั ของการตัดั แต่่งกิ่�งจะต้อ้ งคำ�ำ นึึงถึึงพื้้�นที่่�การออกดอกติดิ ผล ความ
สะดวกต่อ่ การดูแู ลรักั ษา และต้น้ ทุนุ การผลิติ นอกจากนี้้ค� วรคำ�ำ นึงึ ถึงึ นิสิ ัยั การออกดอกของลำำ�ไย โดย
ปกติลิ ำ�ำ ไยจะออกดอกติดิ ผลตรงส่ว่ นปลายยอดของทรงพุ่�ม
การตัดั แต่ง่ กิ่ง� ลำำ�ไยทรงใดจึงึ จะถูกู ต้อ้ งเหมาะสม ซึ่ง่� เป็น็ การยากที่่จ� ะกำำ�หนดรูปู ทรงของต้น้
ลำำ�ไยที่่�แน่่นอน เพราะลำำ�ไยแต่ล่ ะสวนมีอี ายุตุ ้น้ รููปทรงเดิมิ และระยะปลููกแตกต่า่ งกันั การเรียี นรู้้�
เทคนิคิ การตัดั แต่ง่ กิ่ง� และช่ว่ ยให้ส้ ามารถนำ�ำ ไปสู่�การลงมือื ปฏิบิ ัตั ิไิ ด้จ้ ริงิ ในการตัดั แต่ง่ กิ่ง� ซึ่ง�่ ประโยชน์์
ของการตัดั แต่ง่ กิ่ง� มีีดังั นี้้�
1) เร่ง่ ให้ล้ ำำ�ไยแตกใบอ่อ่ น การตัดั แต่ง่ กิ่ง� เป็น็ วิธิ ีหี นึ่่ง� ที่่ส� ามารถเร่ง่ การแตกใบอ่อ่ น มีผี ลทำ�ำ ให้้
ต้น้ ลำ�ำ ไยฟื้น้� ตัวั ได้เ้ ร็ว็ และใบใหม่ท่ ี่่จ� ะเกิดิ ขึ้้น� จะทำ�ำ หน้า้ ที่่ส� ร้า้ งอาหารสะสมไว้ส้ ำำ�หรับั การออกดอกติดิ
ผลในฤดููกาลถััดไป
2) ควบคุุมความสููงของทรงพุ่�ม การตััดแต่่งกิ่�งเพื่่�อให้้ทรงพุ่�มเตี้�ยทำำ�ให้้ง่่ายต่่อการเก็็บเกี่�ยว
ผลผลิิตและสะดวกต่่อการดููแลรัักษา เช่น่ การพ่่นปุ๋๋ย� ทางใบหรืือสารป้อ้ งกัันการกำ�ำ จัดั ศัตั รูพู ืืช ทำ�ำ ได้้
อย่่างมีีประสิทิ ธิิภาพ ลดค่า่ ใช้จ้ ่่ายในเรื่อ� งไม้ค้ ้ำ�ำ�ยัันกิ่่�งทำ�ำ ให้้เกษตรกรสามารถลดต้น้ ทุนุ การผลิิตได้้
3) ลดการระบาดของโรคและแมลง ต้้นลำำ�ไยที่่�มีีทรงพุ่�มทึึบมัักเป็็นแหล่่งอาศััยของแมลง
นอกจากนี้้�ทรงพุ่�มทึึบจะมีีความชื้�นสููงและก่่อให้้เกิิดโรค เช่่น โรคราดำ�ำ โรคจุุดสาหร่่ายสนิิม และ
ไลเคนส์์ เป็น็ ต้น้ การตัดั แต่ง่ กิ่ง� เพื่่อ� ให้ท้ รงพุ่�มโปร่ง่ ทำำ�ให้อ้ ากาศถ่า่ ยเทได้ส้ ะดวก และแสงแดดสามารถ
ส่อ่ งเข้้าไปในทรงพุ่�มจะช่ว่ ยลดการระบาดของโรคและแมลง
4) ต้้นลำ�ำ ไยตอบสนองต่่อสารคลอเรต ต้้นลำ�ำ ไยที่่�มีีอายุุมากเมื่�อให้้สารโพแทสเซีียมคลอเรต
มัักจะออกดอกน้้อยหรืือออกดอกไม่่สม่ำ��ำ เสมอ การตััดแต่่งกิ่�งให้้ทรงพุ่�มโปร่่ง แสงส่่องเข้้าไปในทรง
พุ่�มจะช่ว่ ยให้ต้ ้น้ ลำ�ำ ไยตอบสนองต่อ่ สารโพแทสเซียี มคลอเรตได้ด้ ีที ำำ�ให้อ้ อกดอกมากขึ้น� และใช้ป้ ริมิ าณ
สารคลอเรตลดลง
5) ผลผลิิตมีีคุุณภาพดีี ต้้นลำ�ำ ไยที่่�มีีทรงพุ่�มทึึบถ้้าหากออกดอกและมีีการติิดผลดกจะส่่งผล
ให้้ลำ�ำ ไยมีีผลขนาดเล็็ก ผลผลิิตคุุณภาพต่ำ�ำ� การตััดแต่่งกิ่�งออกบางส่่วนจะช่่วยลดพื้้�นที่่�ออกดอกติิด
ผลลงบ้้าง ทำำ�ให้้ขนาดผลใหญ่ข่ึ้น� และคุุณภาพผลผลิติ โดยรวมดีขีึ้น�
รููปแบบการตััดแต่่งกิ่ �ง
รููปแบบการตััดแต่่งกิ่�งลำำ�ไยขึ้น� อยู่่�กัับวััตถุุประสงค์์ของเกษตรกรว่่าต้้องการดููแลจััดการอย่า่ งไร แบ่่ง
เป็็น 4 รููปแบบดัังนี้้� 1) การตัดั แต่ง่ กิ่�งเพื่่อ� ลดขนาดทรงพุ่�ม 2) การตัดั แต่ง่ กิ่�งก่่อนให้ส้ ารโพแทสเซีียม
คลอเรต 3) การตัดั แต่ง่ กิ่ง� เพื่่อ� ควบคุมุ ทรงพุ่�มระยะชิดิ และ 4) การตัดั แต่ง่ กิ่ง� เพื่่อ� ทำ�ำ สาว มีรี ายละเอียี ด
ดังั นี้้�
1) การตัดั แต่่งกิ่�งเพื่่อ� ลดขนาดทรงพุ่่ม�
มีีความจำ�ำ เป็น็ อย่่างมากในปััจจุุบันั เพราะต้้นลำ�ำ ไยที่่�สูงู ทำำ�ให้ก้ ารจัดั การและดููแลรักั ษาค่อ่ น
ข้า้ งยาก ส่ง่ ผลให้ผ้ ลผลิติ ไม่่ได้้คุณุ ภาพ ประกอบกับั ปััจจุุบัันชาวสวนลำำ�ไยประสบปัญั หาขาดแคลน

12 คู่�่มือื “การถอดองค์ค์ วามรู้�ก้ ารผลิติ ลำำ�ไยคุุณภาพนอกฤดูู”

สํานักงานพัฒนาการวจิ ยั การเกษตร (องค์การมหาชน)

แรงงานซึ่่ง� หาได้ค้ ่อ่ นข้า้ งยาก ดัังนั้้น� จำำ�เป็็นต้้องลดความสูงู ของทรงพุ่�มลง สามารถทำ�ำ ได้้ 3 รููปทรง
ดังั นี้้� 1) ทรงเปิดิ กลางพุ่�ม 2) ทรงสี่เ� หลี่�ยม และ 3) ทรงฝาชีีหงาย มีรี ายละเอียี ดดัังนี้้�
1. ทรงเปิดิ กลางพุ่่ม�
โดยการตัดั กิ่่ง� ที่่อ� ยู่�กลางทรงพุ่�มออกประมาณ 2-5 กิ่่ง� เพื่่อ� ลดความสูงู ของต้น้ และให้แ้ สงแดด
ส่่องเข้้าในทรงพุ่ �ม จากนั้้�นตััดกิ่่�งที่่�อยู่ �ด้้านในทรงพุ่ �มที่่�ไม่่ได้้รัับแสงออกและตััดกิ่่�งที่่�มีีขนาดใหญ่่ทาง
ด้้านข้้างของทรงพุ่�มออกบ้้างเพื่่อ� ให้้แสงส่่องเข้า้ ไปในทรงพุ่�ม ตััดกิ่่ง� ที่่ถ� ูกู โรคและแมลงทำำ�ลาย ตััดกิ่่�ง
ที่่�ไขว้ก้ ััน กิ่่�งซ้อ้ นทัับและกิ่�งชี้ล� ง ดังั ภาพที่่� 1
ก่่อนตััด หลังั ตััด

ภาพที่่� 1 การตัดั แต่่งกิ่่�งทรงเปิิดกลางพุ่�ม่
2. ทรงสี่เ� หลี่�ยม
การตััดแต่่งรููปทรงสี่�เหลี่�ยมเหมาะสำำ�หรัับต้้นลำ�ำ ไยที่่�มีีอายุุน้้อยและปลููกในระยะชิิด มีีขั้�นตอนการ
ปฏิบิ ััติิ (ภาพที่่� 2) ดังั นี้้�
1) กำ�ำ หนดความสูงู ของทรงพุ่�มไม่่เกิิน 4 เมตร โดยทั่่�วไปอยู่�ในช่ว่ ง 2-3 เมตร โดยนำำ�ไม้ไ้ ผ่่
ทำ�ำ เครื่่อ� งหมายตามความสูงู ที่่ต� ้อ้ งการแล้ว้ นำ�ำ ไปทาบที่่ต� ้น้ ลำ�ำ ไย หากกิ่ง� ลำ�ำ ไยมีคี วามสูงู เกินิ เครื่่อ� งหมาย
ก็็ตััดออกให้้หมด
2) ตััดปลายกิ่�งด้้านข้้างทรงพุ่�มทั้้�งสี่�ด้้าน ส่่วนจะเท่่าใดนั้้�นขึ้้�นอยู่่�กัับระยะปลููกและทรงพุ่�ม
เดิมิ ของลำ�ำ ไย ถ้า้ หากทรงพุ่�มชนกันั หรือื ใกล้จ้ ะชนกันั ก็ต็ ัดั ออก แต่โ่ ดยทั่่ว� ไปแล้ว้ แนะนำำ�ให้ต้ ัดั ลึกึ จาก
ปลายกิ่�งเข้้าไปประมาณ 30-50 เซนติเิ มตร

คู่ม่� ือื “การถอดองค์์ความรู้�ก้ ารผลิติ ลำำ�ไยคุุณภาพนอกฤดูู” 13

สํานักงานพัฒนาการวจิ ยั การเกษตร (องค์การมหาชน)

ก่อ่ นตััด หลังั ตััด

ภาพที่่� 2 การตััดแต่ง่ กิ่่�งทรงสี่�เ่ หลี่่ย� ม
3. ทรงฝาชีีหงาย
ตัดั กิ่่ง� ที่่อ� ยู่�กลางพุ่�มออกให้ห้ มด เหลือื เฉพาะกิ่ง� ที่่เ� จริญิ ในแนวนอน จากนั้้น� จะเกิดิ กิ่่ง� ใหม่ข่ึ้น�
ตามกิ่ง� หลักั ที่่เ� จริญิ ในแนวนอน เรียี กกิ่ง� ที่่เ� กิิดขึ้้�นว่า่ กิ่่�งกระโดงหรืือกิ่�งน้ำำ�� ค้า้ ง (ภาพที่่� 3 และ 4)
ข้อ้ ดีขี องการตัดั แต่ง่ กิ่�งทรงฝาชีหี งาย
1) ได้้ต้้นลำ�ำ ไยทรงเตี้ย� และสามารถควบคุมุ ความสูงู ของทรงพุ่�มให้อ้ ยู่�ในระดับั เดิิมได้ท้ ุุกปีี
2) กระตุ้้�นการแตกใบอ่อ่ นให้เ้ ร็ว็ ขึ้้น�
3) ผลผลิิตที่่�ได้้มีีคุุณภาพดีี โดยเฉพาะอย่่างยิ่�งผลลำำ�ไยที่่�เกิิดจากกิ่�งกระโดงในทรงพุ่�มจะมีี
ผิวิ สีีเหลืืองทอง เป็น็ ที่่�ต้อ้ งการของตลาด
ก่่อนตััด หลัังตััด

14 คู่่�มืือ “การถอดองค์์ความรู้้�การผลิติ ลำ�ำ ไยคุณุ ภาพนอกฤดูู”

สํานักงานพัฒนาการวจิ ยั การเกษตร (องค์การมหาชน)

ภาพที่่� 3 ภายหลังั เก็บ็ เกี่ย�่ วผลผลิิต ตััดกิ่่ง� กระโดงให้เ้ หลือื ตอยาว 3-5 นิ้ว�้ เพื่่�อกระตุ้้�นการ
แตกใบและควบคุุมความสููงของทรงพุ่่�ม
ภาพที่�่ 4 กิ่ง�่ กระโดงที่เ�่ กิิดขึ้น�้ จากกิ่ง่� ในแนวนอน (ซ้า้ ย) การแตกใบหลังั การตัดั แต่ง่ กิ่ง�่ 4 เดือื น
(ขวา)
2) การตััดแต่่งกิ่ง� ก่่อนให้้สารโพแทสเซียี มคลอเรต
ตัดั แต่ง่ กิ่ง� ให้ท้ รงพุ่�มลำำ�ไยโปร่ง่ ให้แ้ สงกระจายทั่่ว� ทรงพุ่�ม และยังั เป็น็ การลดจำ�ำ นวนกิ่่ง� ต่อ่ ต้น้
ลง ทำำ�ให้้ลำ�ำ ไยออกดอกได้้ดีี ซึ่�่งกิ่�งที่่�ควรตััดออกคืือกิ่�งที่่�ไม่่โดนแสง หรืือกิ่�งเล็็กไม่่สมบููรณ์์ หรืือจะ
ทำำ�การเลือื กกิ่ง� ที่่ส� มบููรณ์์ตามทรงพุ่�มของต้้นลำ�ำ ไย (ภาพที่่� 5)
ก่่อนตััด หลังั ตัดั

ภาพที่�่ 5 การตัดั แต่่งกิ่่ง� ก่่อนการราดสาร

คู่่�มืือ “การถอดองค์ค์ วามรู้�ก้ ารผลิิตลำำ�ไยคุณุ ภาพนอกฤดูู” 15

สํานักงานพัฒนาการวจิ ยั การเกษตร (องค์การมหาชน)

3) การตััดแต่่งกิ่ง� เพื่่�อควบคุมุ ทรงพุ่่�มระยะชิิด
การตัดั แต่ง่ กิ่ง� หนักั เพื่่อ� ควบคุมุ ขนาดทรงพุ่�มที่่ป� ลูกู ในระยะชิดิ (น้อ้ ยกว่า่ 6 × 6 เมตร) เป็น็ การ
ตัดั แต่ง่ กิ่ง� ที่่ม� ีวี ัตั ถุปุ ระสงค์ค์ วบคุมุ ทรงต้น้ ลำำ�ไยให้ม้ ีขี นาดที่่ส� ะดวกต่อ่ การจัดั การ (ภาพที่่� 6) ซึ่ง�่ ปัจั จุบุ ันั
มีกี ารใช้ส้ ารโพแทสเซียี มคลอเรตในการผลิติ ลำำ�ไยมากขึ้น� ทำำ�ให้ป้ ัญั หาการออกดอกไม่ส่ ม่ำ��ำ เสมอของ
ลำ�ำ ไยในอดีีตหมดไป การสร้้างสวนลำำ�ไยโดยใช้้ระยะปลููกชิิดจึงึ มีมี ากขึ้น� ข้้อจำ�ำ กััดของการปลููกระยะ
ชิิดคืือ ทรงพุ่�มด้า้ นข้้างเบีียดชนกันั ทำำ�ให้้ยอดลำำ�ไยบริเิ วณที่่�ทรงพุ่�มเบีียดชนกันั ไม่อ่ อกดอก และต้น้
ลำ�ำ ไยจะมีีการเจริญิ ทางด้้านความสููงมากกว่า่ การเจริิญทางด้้านความกว้า้ ง การแก้ไ้ ขปััญหาคืือ การ
ตััดปลายกิ่�งด้้านข้้างของทรงพุ่�มลึกึ เข้้ามา 15-30 เซนติเิ มตร เมื่อ� ต้น้ ลำ�ำ ไยมีีการแตกใบใหม่่ 2-3 ชุุด
สามารถบัังคัับการออกดอกโดยใช้้สารโพแทสเซีียมคลอเรตกระตุ้้�น

ภาพที่�่ 6 การตัดั แต่่งลำำ�ไยระยะชิดิ อายุุต้น้ น้อ้ ย
การตัดั แต่ง่ กิ่ง� ต้น้ ลำำ�ไยระยะชิดิ ที่่ม� ีอี ายุมุ าก ต้น้ ลำำ�ไยอายุมุ ากมักั ให้ผ้ ลที่่ม� ีคี ุณุ ภาพต่ำ��ำ และยาก
ต่่อการจัดั การ เป็็นการตัดั แต่ง่ กิ่ง� เพื่่�อลดขนาดทรงพุ่�ม เป็น็ การตัดั แต่ง่ กิ่�งเพื่่�อให้้ต้้นลำ�ำ ไยอายุมุ ากมีี
ขนาดความกว้้างและความสูงู ทรงพุ่�มลดลง การปฏิบิ ัตั ิคิ ล้้ายการตัดั แต่่งกิ่ง� ปกติิ แต่่ปริมิ าณกิ่ง� ที่่�ตััด
ออกมีมี ากกว่่า และต้น้ ลำำ�ไยมีีระดัับความสููงลดลงมากกว่่า
ต้น้ ลำ�ำ ไยที่่�มีกี ารตััดแต่ง่ วิธิ ีนี ี้้จ� ะมีขี นาดทรงพุ่�มลดลง ทำำ�ให้ก้ ารจััดการสวนสะดวกทั่่ว� ถึงึ ทรงพุ่�มโปร่ง่
จะช่ว่ ยลดการระบาดของโรคและแมลงศัตั รูลู ำำ�ไยด้ว้ ย ขนาดใบใหม่ข่ องต้น้ จะมีกี ารขยายใหญ่ก่ ว่า่ ใบ
ชุุดเก่่า กิ่่�งแขนงหลัักสมบููรณ์์และกระจายทั่่�วทิิศทำำ�ให้้ผลผลิิตสามารถออกได้้ทั่่�วทั้้�งต้้น (ภาพที่่� 7)
นอกจากนี้้ห� ลังั ตัดั แต่ง่ กิ่ง� จะมีกี ารเจริญิ เติบิ โตของกิ่ง� กระโดงหรือื กิ่ง� น้ำำ��ค้า้ งภายในทรงพุ่�มเป็น็ จำ�ำ นวน
มาก ควรเลืือกตัดั สางกิ่�งที่่�ไม่่สมบููรณ์์และไม่ไ่ ด้ร้ ับั แสงออก เมื่อ� ต้้นลำ�ำ ไยมีกี ารแตกใบใหม่่ 2 ชุดุ แล้้ว
จึึงจะให้้สารโพแทสเซีียมคลอเรตได้้ กิ่่�งกระโดงเหล่่านี้้�สามารถให้้ผลผลิิตที่่�มีีคุุณภาพรวมทั้้�งจะได้้
ผลผลิติ เพิ่่ม� ขึ้น� (ภาพที่่� 8)

16 คู่่ม� ือื “การถอดองค์ค์ วามรู้้ก� ารผลิิตลำ�ำ ไยคุุณภาพนอกฤดูู”

สํานักงานพัฒนาการวจิ ยั การเกษตร (องค์การมหาชน)

ภาพที่่� 7 การตััดแต่่งกิ่่�งลำ�ำ ไยอายุุมาก ระยะชิดิ

ภาพที่่� 8 ลำ�ำ ไยเริ่�่มแตกใบชุุดแรก หลัังจาก 1 เดืือน ถึงึ 1 เดือื นครึ่ง�
4) การตััดแต่่งกิ่�งอย่่างหนัักหรืือตัดั แต่่งเพื่่อ� ทำ�ำ สาวลำ�ำ ไย
เป็็นแนวทางการตัดั แต่ง่ กิ่ง� เพื่่อ� ปรัับปรุุงต้น้ ลำ�ำ ไยอายุุมาก ลักั ษณะการตัดั แต่ง่ คือื ทำำ�การตัดั
ให้เ้ หลือื ส่่วนลำำ�ต้้นสูงู จากระดัับพื้้น� ดินิ 1-2 เมตร เพื่่�อให้้มีกี ารเจริิญของตาใหม่่ การปฏิิบััติิควรทำำ�ใน
ช่ว่ งฤดูฝู นเพราะอุณุ หภูมู ิอิ ากาศและความชื้น� ในบรรยากาศเหมาะสมต่อ่ การเจริญิ ของยอดใหม่่ การ
ตัดั วิธิ ีนี ี้้จ� ำำ�นวนยอดที่่แ� ตกใหม่ห่ ลังั ตัดั จะมีมี าก จำ�ำ เป็น็ ต้อ้ งตัดั สางกิ่ง� ออกในปีแี รก และเลือื กกิ่ง� แขนง
ไว้ป้ ระมาณ 3-4 กิ่่�ง การตััดวิธิ ีีนี้้จ� ะทำำ�ให้้ต้น้ มีโี ครงสร้า้ งต้น้ ใหม่ท่ ี่่ด� ีี แต่่มีขี ้้อเสียี คือื มัักไม่่ให้้ผลผลิติ ใน
ปีแี รก กิ่่ง� ใหม่ร่ ับั น้ำำ�� หนักั ผลผลิติ ได้น้ ้อ้ ยอาจฉีกี หักั ได้ง้ ่า่ ย เกษตรกรควรมีกี ารศึกึ ษาทดลองปฏิบิ ัตั ิเิ ป็น็
บางต้้นก่อ่ น เพื่่�อเป็น็ ข้้อมููลสำ�ำ หรัับใช้เ้ ป็็นแนวทางการตัดั สินิ ใจขยายผลตััดแต่ง่ กิ่ง� ภายในสวนต่่อไป

ภาพที่�่ 9 ต้น้ ลำ�ำ ไยอายุุ 25 ปีี ภาพที่�่ 10 ต้น้ ลำำ�ไยหลัังจากที่่ต� ัดั แต่่งทำ�ำ สาว
ก่อ่ นตัดั แต่ง่ กิ่ง่� จะเห็็นว่า่ มีีการตััดกิ่่ง� ลดสูงู มากกว่่าครึ่ง� หนึ่่�ง

เหลือื ความสููงเพีียง 1.8 เมตร

คู่ม�่ ืือ “การถอดองค์์ความรู้้�การผลิติ ลำ�ำ ไยคุณุ ภาพนอกฤดูู” 17

สํานักงานพัฒนาการวจิ ยั การเกษตร (องค์การมหาชน)

ภาพที่�่ 9 ต้้นลำ�ำ ไยอายุุ 25 ปีี ภาพที่�่ 9 ต้น้ ลำ�ำ ไยอายุุ 25 ปีี
ก่่อนตัดั แต่่งกิ่�่ง ก่่อนตัดั แต่ง่ กิ่ง่�

หลัังจากการตััดแต่่งกิ่�ง การคลุุมโคนต้้นลำำ�ไยโดยใช้้เศษวััสดุุหรืือกิ่�งลำ�ำ ไยจากการตััดแต่่งกิ่�ง
จะช่ว่ ยลดการสููญเสียี น้ำ�ำ�จากการคายระเหย ช่่วยรัักษาอุณุ หภูมู ิิดินิ ควบคุุมปริิมาณวัชั พืชื และเพิ่่ม�
ผลผลิิต

แนวทางการปฏิิบัตั ิิของเกษตรกรต้้นแบบ
เกษตรกรตััดแต่ง่ กิ่�งลำ�ำ ไยทรงฝาชีหี งายและทรงเปิิดกลางพุ่�ม เพื่่�อกระตุ้้�นให้ม้ ีกี ารแตกใบได้้
เร็ว็ ขึ้้น� และมีจี ำ�ำ นวนครั้้ง� ของการแตกใบได้ม้ ากขึ้น� ควบคุมุ ไม่ใ่ ห้ต้ ้น้ ทุนุ สูงู เกินิ ไป ทำ�ำ ให้ง้ ่า่ ยในการเก็บ็
เกี่ย� ว สะดวกต่อ่ การดูแู ลรักั ษา ทำำ�ให้อ้ ากาศถ่า่ ยเทสะดวก แสงแดดสามารถส่อ่ งได้ง้ ่า่ ย จึงึ ทำำ�ให้ก้ าร
ระบาดของโรคและแมลงลดลง และลดการใช้ไ้ ม้้ค้ำ��ำ ยันั ลง ส่่งผลให้้ต้้นทุนุ การผลิิตลดลง
การตััดแต่่งกิ่�งลำ�ำ ไยดำำ�เนิินการใน 2 ช่่วง คือื ช่่วงหลังั จากการเก็็บเกี่ย� ว และช่ว่ งก่อ่ นที่่�จะ
ทำำ�การราดสารโพแทสเซีียมคลอเรต ซึ่่�งส่ง่ ผลให้ป้ ริมิ าณผลผลิิตเกรด AA เพิ่่�มมากขึ้�นถึึงร้้อยละ 60-
80 โดยเน้้นการผลิิตลำำ�ไยนอกฤดูู (พ่่นสารช่ว่ งเดืือนเมษายนถึึงเดือื นกรกฎาคม และผลผลิิตจะออก
ในช่ว่ งเดืือนพฤศจิิกายนถึงึ เดืือนมกราคม)
แนวคิดิ การตัดั แต่ง่ กิ่ง� แบบนี้้เ� พื่่อ� ให้ไ้ ด้ต้ ้น้ เตี้ย� เหมาะกับั ต้น้ ลำำ�ไยที่่ม� ีอี ายุมุ าก ซึ่ง�่ เหมาะสมกับั
บริิบทพื้้�นที่่� และเห็็นผลสำำ�เร็็จได้้อย่่างดีี โดยสามารถเพิ่่�มผลผลิิตลำ�ำ ไยมากขึ้�น สำ�ำ หรัับผลพลอยได้้
จากการตััดแต่่งกิ่�งลำำ�ไยนั้้�น เกษตรกรสามารถนำำ�กิ่�งลำ�ำ ไยที่่�ตััดไปคลุุมโคนต้้นและกิ่�งลำ�ำ ไยบางส่่วน
สามารถนำำ�ไปทำำ�ฟืืนขายได้ ้ ทั้้ง� นี้้�เกษตรกรได้้มีีการเก็บ็ สถิติ ิพิ ื้้น� ที่่�ปลููกลำำ�ไย 9 ไร่่ ได้ผ้ ลผลิิต 11 ตันั
แต่่ในปีีต่อ่ ๆ มาได้ผ้ ลผลิติ เพิ่่ม� ขึ้น� ถึึง 23 ตััน ปััจจุบุ ัันนี้้เ� กษตรกรต้้องมาวิิเคราะห์์แต่ล่ ะต้น้ ก่อ่ นว่่าจะ
ตัดั แต่่งกิ่ง� ลำ�ำ ไยในรูปู แบบใด โดยพิิจารณาดูจู ากกิ่ง� หรือื รููปทรงก่่อนว่่าเหมาะกัับทรงพุ่�มแบบใด

ระยะที่่� 2 : ระยะเตรีียมต้้นเพื่่อ� เตรีียมพร้้อมสำ�ำ หรับั การชักั นำ�ำ การออกดอก
สารโพแทสเซียี มคลอเรตมีคี ุณุ สมบัตั ิชิ ักั นำำ�ให้ล้ ำ�ำ ไยออกดอกได้โ้ ดยไม่ต่ ้อ้ งพึ่่ง� พาอากาศหนาว
เย็็น จึงึ ทำ�ำ ให้้เกิดิ การผลิิตลำ�ำ ไยนอกฤดูขูึ้�น ข้้อควรตระหนัักให้ม้ ากที่่ส� ุุดก่่อนถึึงช่่วงเวลาในการชักั นำำ�
ให้อ้ อกดอกคือื ใบลำำ�ไยควรต้้องแก่เ่ ต็็มที่่� หรืืออย่า่ งน้้อยต้อ้ งมีสี ีีเขีียวเข้ม้ (อายุปุ ระมาณ 30-40 วันั

18 คู่ม่� ือื “การถอดองค์์ความรู้�้การผลิติ ลำ�ำ ไยคุณุ ภาพนอกฤดูู”

สํานักงานพัฒนาการวจิ ยั การเกษตร (องค์การมหาชน)

หลังั แตกยอด) จึงึ จะเหมาะสมสำ�ำ หรับั การชักั นำำ�ให้อ้ อกดอก (ภาพที่่� 13) หรือื หากเป็น็ ลำ�ำ ไยที่่ต� ้อ้ งการ
ให้้ออกดอกตามธรรมชาติิ ใบควรแก่่ก่่อนฤดููหนาวมาถึึง และควรอยู่�ในสภาพแล้้ง (ไม่่ให้้น้ำ��ำ ) และ
สำำ�หรัับการใช้้สารโพแทสเซีียมคลอเรตเพื่่�อชัักนำำ�ให้้ออกดอก ควรต้้องตรวจสอบความบริิสุุทธิ์ �ของ
สารเคมีีที่่ใ� ช้ด้ ้้วย (ควรมีีความบริิสุทุ ธิ์�มากกกว่่าร้้อยละ 99)
ก่่อนการราดสารหรืือชักั นำำ�ให้อ้ อกดอกด้ว้ ยสารโพแทสเซีียมคลอเรต ควรมีกี ารสางกิ่ง� ที่่ท� ึึบ
ในทรงพุ่�มออกบ้า้ ง (ตััดแต่่งกิ่ง� เบา) เนื่่�องจากหากทรงพุ่�มทึบึ เกิินไป ใบจะบัังแสงกััน ทำำ�ให้้การตอบ
สนองต่อ่ สารไม่ด่ ีี และหากเป็น็ การให้ท้ างดินิ ควรทำำ�ความสะอาดรอบโคนต้น้ ก่อ่ นในบริเิ วณที่่จ� ะราด
สาร (รอบชายพุ่�ม) และควรให้น้ ้ำ�ำ� พอดินิ ชุ่่�มตลอดระยะเวลา 7-10 วันั หลังั จากให้ส้ าร เพื่่อ� ให้ส้ ารเคมีี
ได้ซ้ ึมึ ลงในดิินได้้มากที่่�สุดุ และอััตราการให้้สารโพแทสเซีียมคลอเรต พิจิ ารณาจากเส้น้ ผ่่าศููนย์ก์ ลาง
ทรงพุ่�มและพื้้น� ที่่�ทรงพุ่�ม รายละเอียี ดดังั ตารางที่่� 4
ตารางที่่� 4 อัตั ราการใช้ส้ ารโพแทสเซียี มคลอเรตกัับต้้นลำำ�ไยที่่ม� ีีขนาดทรงพุ่่�มต่่างๆ

* อััตราที่�่แนะนำ�ำ ประยุุกต์์จากงานทดลองที่่�ใช้้ในอััตรา 8-20 กรััมต่่อตารางเมตรของพื้้�นที่่�
ทรงพุ่�่ม

ภาพที่�่ 13 ระยะใบที่เ�่ หมาะสมในการใช้ส้ ารโพแทสเซีียมคลอเรต

คู่่ม� ืือ “การถอดองค์์ความรู้้�การผลิติ ลำำ�ไยคุณุ ภาพนอกฤดูู” 19

สํานักงานพัฒนาการวจิ ยั การเกษตร (องค์การมหาชน)

วิธิ ีีการใช้้สารกลุ่ม� คลอเรต และข้้อระวังั ในการใช้้สาร
1) วิธิ ีกี ารราดหรืือหว่่านทางดินิ
เป็็นวิิธีีที่่�ได้้รัับความนิิยมมากที่่�สุุด เนื่่�องจากการตอบสนองของลำ�ำ ไยค่่อนข้้างได้้ผลแน่่นอน
กว่า่ วิธิ ีอีื่น� การให้ท้ างดินิ มีี 2 วิธิ ี ี คือื วิธิ ีกี ารผสมน้ำ��ำ รดใต้ช้ ายทรงพุ่�มลำ�ำ ไย โดยชั่ง� สารตามที่่ใ� ห้ค้ ำำ�นวณ
ไว้้ของแต่ล่ ะต้้น ละลายในน้ำ��ำ ที่่บ� รรจุใุ นถัังพลาสติิก เมื่อ� ละลายดีีแล้้วจึงึ เติมิ น้ำำ�� ให้้พอที่่�จะราดได้ท้ ั่่�ว
ปกติจิ ะผสมน้ำำ��ให้ไ้ ด้ป้ ระมาณ 60-80 ลิติ รต่อ่ ต้น้ หลังั ราดสารแล้ว้ จำ�ำ เป็น็ ต้อ้ งให้น้ ้ำ�ำ�เป็น็ ระยะ เพื่่อ� ให้้
ยัังคงมีคี วามชื้�นอยู่�สำำ�หรับั การดููดซับั สารของรากจนกว่่าจะออกดอก อีีกวิิธีหี นึ่่ง� คือื วิิธีกี ารหว่า่ นใน
รููปของผงผลึกึ ที่่�ชั่ง� ไว้ต้ ามที่่ค� ำ�ำ นวณ โดยหว่า่ นให้้ทั่่�วโคนต้้นแล้ว้ รดน้ำ�ำ�ตาม วิธิ ีีนี้้�เหมาะสำำ�หรัับให้ส้ าร
ในช่ว่ งมีฝี นตกชุกุ จะได้ผ้ ลดีี แต่ว่ ิธิ ีแี รกจะได้ผ้ ลดีเี มื่อ� ดินิ แห้ง้ มีคี วามชื้น� น้อ้ ย ก่อ่ นราดสารทางดินิ ควร
กำำ�จััดวััชพืืชหรืือเศษใบไม้้ใบหญ้้าออกจากโคนต้้นก่่อน เพื่่�อป้้องกัันการตกค้้างของสารบนวััสดุุดััง
กล่่าว เมื่อ� ทำำ�ความสะอาดแล้ว้ สารจะได้้ซึมึ ลงสู่่�ดินิ และดูดู ซึึมด้้วยรากได้ท้ ัันทีี ขณะที่่�ชั่ง� สาร ละลาย
สาร และราดสารต้้องสวมถุุงมืือและหน้้ากากป้้องกัันสารพิิษด้้วย ระวัังมิิให้้ละอองของสารเข้้าปาก
จมูกู หรืือสัมั ผัสั (ภาพที่่� 14)

ภาพที่่� 14 วิิธีีการใส่่สารโดยการหว่่านลงดิิน
วิิธีีการหว่่านสารเป็็นผลึึกลงในดิินโดยตรง ยิ่่�งจำำ�เป็็นที่่�จะต้้องให้้น้ำ��ำ ในปริิมาณมากและ
สม่ำ�ำ�เสมอเพื่่�อละลายสารซึ่�่งบางครั้้�งเป็็นก้้อนเล็็กก้้อนใหญ่่ไม่่เท่่ากััน การละลายจึึงยากง่่ายต่่างกััน
บางครั้้ง� หว่า่ นสารในปริมิ าณที่่�มากและก้้อนใหญ่่ทำ�ำ ให้ล้ ะลายช้้าจึงึ มีผี ลต่อ่ การออกดอกซ้ำำ��ซ้อ้ น จะ
เห็็นว่่าเมื่�อดอกรุ่่�นแรกเริ่�มติิดผล แต่่ช่่อที่่�ติิดผลนั้้�นมีีปริิมาณผลน้้อย ดอกก็็จะออกมาในช่่อนั้้�นอีีก
ทำ�ำ ให้ม้ ีดี อก 2 รุ่่�น ผล 2 รุ่่�น เล็ก็ บ้า้ งใหญ่่บ้า้ ง ซึ่�่งจะมีีผลต่อ่ การเก็บ็ เกี่ย� วในอนาคตข้้างหน้า้ เพราะ
แก่ไ่ ม่พ่ ร้อ้ มกััน ถ้า้ ติดิ ผลไม่ด่ ีที ั้้ง� ต้น้ ก็จ็ ะมีีดอกประปรายทั้้ง� ต้น้ เป็น็ ปัญั หามาก แต่ต่ ้น้ ที่่�ติิดผลดกจะ
ไม่่พบอาการออกดอกซ้ำ�ำ�ซ้้อน
2) วิธิ ีีการพ่่นสารทางใบ
การพ่่นสารคลอเรตทางใบ (ภาพที่่� 14) เป็็นอีีกวิิธีหี นึ่่�งที่่�สามารถชัักนำ�ำ ให้ล้ ำำ�ไยออกดอกได้้
แม้้จะเป็็นวิิธีีที่่ไ� ด้ผ้ ลไม่่ดีีนักั แต่ข่ ้้อดีคี ืือ ใช้้สารในปริิมาณน้้อยเมื่อ� เปรีียบเทีียบกับั การให้้ทางดินิ ข้้อ
ควรระมััดระวังั ในการฉีีดพ่่นสารคือื ใช้้สารไม่ค่ วรเกินิ 0.2% หรืือ 2,000 มิิลลิิกรัมั /ลิิตร มิิฉะนั้้น� ใบ

20 คู่่ม� ือื “การถอดองค์์ความรู้ก้� ารผลิติ ลำำ�ไยคุุณภาพนอกฤดูู”

สํานักงานพัฒนาการวจิ ยั การเกษตร (องค์การมหาชน)

จะร่่วงมาก และร่ว่ งเพิ่่ม� ขึ้�นตามอัตั ราความเข้้มข้น้

ภาพที่่� 14 การพ่น่ สารทางใบ
ข้้อควรระวังั ในการใช้้สาร
1. ไม่่ควรใช้้สารดังั กล่า่ วเกิินปริมิ าณที่่�แนะนำำ� เพราะจะทำ�ำ ให้้ใบลำำ�ไยไหม้้และร่ว่ งได้้
2. ควรฉีีดพ่น่ ในระยะใบเพสลาดถึงึ ใบแก่่ (ใบอายุุ 45-60 วันั )
3. ควรฉีีดพ่่นในตอนเช้้าหรืือเย็น็ ในขณะที่่�อากาศไม่ร่ ้้อน
4. ควรสวมชุุดปกปิิดร่่างกายและไม่่ควรสููบบุุหรี่�ในขณะพ่่นสาร และทำ�ำ ความสะอาดชุุดที่่�
สวมใส่่ทัันทีีหลังั จากฉีีดพ่น่ (ภาพที่่� 14)
5. ไม่่ควรผสมสารใด ๆ ร่่วมกัับสารคลอเรต

ข้อ้ จำำ�กััดในการพ่่นสารทางใบ
1. การพ่น่ สารทางใบนั้้น� จำำ�เป็็นต้้องเลืือกต้น้ ลำ�ำ ไยที่่�สมบููรณ์์ ใบเขีียวเข้้มเป็น็ มััน และอยู่�ใน
ระยะใบแก่่จััด
2. ช่ว่ งเวลาที่่จ� ะใช้ไ้ ด้ผ้ ลดีี ได้แ้ ก่ ่ ช่ว่ งที่่ม� ีสี ภาพอากาศค่อ่ นข้า้ งแห้ง้ แล้ง้ โดยเฉพาะช่ว่ งเดือื น
พฤศจิกิ ายนและธัันวาคม จะฉีดี พ่น่ เพื่่อ� เสริมิ การออกดอกในฤดููให้้สมบูรู ณ์ข์ึ้�น ส่ว่ นในฤดููฝนหรือื ฤดูู
แล้ง้ จัดั เช่่นเดือื นมีนี าคมจะไม่่ค่่อยได้ผ้ ล ออกดอกเล็็กน้อ้ ย และในช่ว่ งแล้้งช่อ่ ดอกจะสั้�น ปริมิ าณ
ดอกต่่อช่่อน้้อย ช่่อดอกไม่่ทันั พััฒนาให้ย้ าวได้เ้ ท่่าขนาดปกติดิ อกก็็เริ่ม� บาน ไม่่ค่่อยติิดผล
3. ความเข้้มข้น้ ของสารที่่�ใช้้พ่่นทางใบที่่�เหมาะสมคือื 0.2% หรืือใช้้สาร 40 กรััมต่่อน้ำำ�� 20
ลิติ ร หรือื ประมาณ 300-400 กรัมั ต่อ่ น้ำ��ำ 200 ลิิตร การพ่น่ อััตราที่่เ� ข้้มข้้นเกินิ 0.3% นั้้น� ใบจะร่ว่ ง
หล่่นมาก แม้้แต่ท่ ี่่ค� วามเข้้มข้น้ 0.2% ยังั พบว่่าบางครั้้ง� มีีใบร่ว่ งหล่่นประมาณ 5-10%
4. ในช่่วงฤดููฝน การพ่่นอััตราที่่�เข้ม้ ข้้นเกินิ ไป (0.3% ขึ้้น� ไป) จะพบว่า่ เกิดิ เป็็นพิษิ (toxic) ที่่�
ปลายใบจะมีรี อยไหม้แ้ ละการร่ว่ งหล่น่ จะตามมาภายหลังั พ่น่ สารได้้ 4 วันั ในกรณีที ี่่พ� ่น่ ด้ว้ ยความเข้ม้
ข้้นสูงู ถึึง 0.5% อาการใบร่่วงจะเริ่ม� ร่่วงเช่น่ เดียี วกััน และจะร่ว่ งหมดทั้้�งต้น้ ภายในเวลาสััปดาห์เ์ ดียี ว
แต่่จะแตกใบใหม่อ่ อกมาแทนที่่ไ� ด้อ้ ย่่างรวดเร็ว็ แต่่ไม่่ออกดอก
5. เนื่่อ� งจากสารกลุ่�มคลอเรตโดยเฉพาะโชเดียี มคลอเรตเป็น็ สารที่่�อัันตราย สามารถใช้้เป็น็
สารกำ�ำ จัดั วััชพืชื ได้ ้ ดังั นั้้�นก็ย็ ่่อมจะเป็็นอัันตรายต่่อใบลำำ�ไยได้้เช่่นกันั จึึงควรใช้้อย่่างระมัดั ระวังั โดย

คู่�่มืือ “การถอดองค์ค์ วามรู้้ก� ารผลิติ ลำำ�ไยคุุณภาพนอกฤดูู” 21

สํานักงานพัฒนาการวจิ ยั การเกษตร (องค์การมหาชน)

เฉพาะอัตั ราที่่ใ� ช้ห้ ากเกินิ จากที่่แ� นะนำ�ำ เพียี งเล็ก็ น้อ้ ยก็จ็ ะก่อ่ ให้เ้ กิดิ อันั ตรายได้้ เวลาที่่พ� ่น่ ควรเป็น็ ตอน
เช้้าหรืือเย็น็ จะช่่วยลดการเป็็นพิิษลงได้้บ้า้ ง
6. การพ่น่ สารทางใบ ปกติิแล้ว้ ถ้้าไม่ใ่ ช้เ้ ป็็นการเสริิมในฤดูปู กติแิ ล้ว้ จะได้้ผลเพีียงเล็็กน้้อย
คืือประมาณ 5-10%
แนวทางการปฏิบิ ัตั ิขิ องเกษตรกรต้้นแบบ
1. เกษตรกรราดสารโพแทสเซียี มคลอเรตให้้แก่ต่ ้น้ ลำ�ำ ไยต้้องมีีความสมบููรณ์ ์ มีกี ารทำำ�ความ
สะอาดรอบโคนต้้น กำำ�จัดั วััชพืชื ที่่ค� ลุมุ ดินิ ออกจากโคนต้้น อััตราการใช้้ 8 – 10 กิิโลกรััมต่อ่ น้ำ�ำ� 20
ลิิตร ราดสารได้้จำำ�นวน 25-30 ต้น้ ขนาดใหญ่่ หรือื 35-40 ต้น้ ขนาดเล็็ก โดยให้้สารในช่ว่ งแดดจััด
และหลีีกเลี่�ยงการให้้สารในช่่วงที่่ฟ� ้้าปิิดหรืือฝนตก โดยให้้สารตามทรงพุ่�ม ต้น้ ใหญ่่ให้้ 600 - 800
กรัมั ต่่อต้้น และต้้นเล็ก็ ให้้ 300 – 500 กรัมั ต่อ่ ต้น้ (ลำำ�ไยอายุปุ ระมาณ 30 ปี)ี จนกระทั่่ง� ดอกเริ่�มบาน
จึึงลดการให้้น้ำ��ำ ลงจนกว่่าจะติิดผล จึึงให้้น้ำำ��ปกติิอีีกครั้้�งช่่วงเตรีียมต้้นก่่อนชัักนำ�ำ การออกดอก ส่่วน
การให้ปุ้๋๋ย� จะใช้ปุ้๋๋ย� สูตู ร 0-52-34 อัตั รา 1 กิโิ ลกรัมั ต่อ่ น้ำ��ำ 200 ลิติ ร พ่น่ ทางใบเพื่่อ� สะสมอาหาร จำำ�นวน
2 ครั้้�ง
2. ทำ�ำ การพ่น่ สารโพแทสเซียี มคลอเรตเพื่่อ� ชักั นำำ�การออกดอกทางใบในช่ว่ งเดือื นพฤศจิกิ ายน
ถึงึ เดือื นธัันวาคมของทุุกปีี อััตรา 1 กิิโลกรััมต่่อน้ำ�ำ� 200 ลิิตร จำำ�นวน 2-3 ครั้้ง� โดยเว้้นวัันฉีดี พ่น่ 7
วันั ต่่อครั้้ง� และมีกี ารใช้แ้ คลเซียี มโบรอนตอนผลใกล้้สุกุ เพื่่อ� ช่ว่ ยเพิ่่ม� ผลผลิติ ลดการหลุดุ ร่ว่ งของขั้�ว
ดอกและขั้�วผล ช่่วยให้้พืชื เจริญิ เติบิ โตได้ด้ ีี ทำำ�ให้้พืชื แข็็งแรง
3. หลังั จากพ่น่ สารโซเดียี มคลอเรต 15 วันั จะใส่น่ ้ำ��ำ ตาลทางด่ว่ น ปุ๋๋ย� ม่ว่ ง และโปรแตสเซียี ม
อัตั ราส่่วน 2 กรััมต่่อน้ำ��ำ 200 ลิติ ร จำำ�นวน 2 ครั้้ง� โดยทิ้้�งระยะห่า่ งกันั 7 วััน เพื่่�อเร่ง่ ช่อ่ ผล โดยพ่น่
ในช่ว่ งเช้า้ ไม่เ่ กิินเวลา 10.00 น. แต่่ถ้า้ ใบมีปี ริิมาณมาก ต้้องพ่่นโพแทสเซีียมคลอเรตเพิ่่ม� อีีก 1 ครั้้ง�
อััตราส่ว่ น 1 กรััมต่่อน้ำ��ำ 200 ลิิตร
4. หลัังจากหมดฝนแล้ว้ งดการให้้น้ำำ��เพื่่�อให้้ต้น้ พักั ตัวั เร็ว็ ขึ้้�น ราดด้ว้ ยสารแคลเซียี มคลอเรต
และพ่น่ ปุ๋๋ย� ทางใบ เพื่่อ� บำำ�รุุงให้้ต้น้ มีคี วามสมบููรณ์์ และกระตุ้้�นการสร้า้ งตาดอก เช่น่ ปุ๋๋�ยสููตร 10-52-
17, 10-45-10 อัตั รา 20-30 มิลิ ลิลิ ิติ รต่อ่ น้ำ��ำ 20 ลิิตร

ระยะที่่� 3 : ระยะการเตรียี มต้้นในช่่วงแทงช่่อดอกและดอกบาน
ช่่วงแทงช่อ่ ดอก หากต้น้ สมบูรู ณ์ ์ ควรให้ส้ ารในช่ว่ งใบแก่เ่ หมาะสม และจัดั การน้ำ�ำ� ได้ด้ ี ี ลำ�ำ ไย
ควรแทงช่่อดอกได้ภ้ ายใน 30-45 วันั แต่่หากเลย 60 วันั ไปแล้้วไม่อ่ อกดอกหรือื ออกน้อ้ ย แสดงว่่า
ยัังไม่่ประสบความสำ�ำ เร็็จในการชัักนำำ�ให้้ออกดอก ซึ่่�งเกษตรกรมีีทางเลืือกจะเตรีียมต้้นเพื่่�อราดสาร
ใหม่่ หรืือปล่่อยให้ต้ ิดิ ดอกออกผลเท่่าที่่ไ� ด้้ แต่อ่ าจจะไม่คุ่้�มค่า่ ในการดููแลจัดั การแปลง
1. ให้น้ ้ำ�ำ� อย่่างพอเพีียง ควรให้้น้ำ�ำ�ซึึมลึกึ ลงในดินิ ประมาณ 40 เซนติเิ มตร เพราะรากลำำ�ไย
ส่่วนใหญ่่แพร่่กระจายอยู่�ในดินิ ที่่�ระดัับความลึึกตั้ง� แต่่ระดัับผิวิ ดินิ ถึึงความลึกึ 40 เซนติเิ มตร
2. ให้้ปุ๋๋ย� ทางดิินครั้้�งที่่� 1 โดยให้้ตามค่า่ ประมาณการของผลผลิติ ที่่จ� ะได้้ เช่่น หากต้น้ เคยให้้
ผลผลิิตต้้นละ 100 กิโิ ลกรัมั ให้้ผสมปุ๋๋ย� สููตร 46-0-0 อัตั รา 400 กรััม : ปุ๋๋�ยสูตู ร 15-15-15 อัตั รา 400

22 คู่่�มือื “การถอดองค์ค์ วามรู้�้การผลิติ ลำำ�ไยคุณุ ภาพนอกฤดูู”

สํานักงานพัฒนาการวจิ ยั การเกษตร (องค์การมหาชน)

คู่�ม่ ืือ “การถอดองค์์ความรู้ก�้ ารผลิิตลำำ�ไยคุณุ ภาพนอกฤดูู” 23

สํานักงานพัฒนาการวจิ ยั การเกษตร (องค์การมหาชน)

·่ÍÕ Â‹ÙµÔ´µ‹Í

ÊÓ¹¡Ñ §Ò¹¾Ñ²¹Ò¡ÒÃÇÔ¨ÂÑ ¡ÒÃà¡ÉµÃ (ͧ¤¡ ÒÃÁËÒª¹) - ÊÇ¡.

2003/61 ¶¹¹¾ËÅâ¸¹Ô á¢Ç§ÅÒ´ÂÒÇ à¢µ¨µØ¨¡Ñ à ¡Ãا෾ÁËÒ¹¤Ã 10900
0-2579-7435 CALLCENTER 1170 ¡´ 2 ¡´ 17 (ÊÇ¡.)
HTTP://[email protected]

24 คู่่�มือื “การถอดองค์ค์ วามรู้ก้� ารผลิิตลำ�ำ ไยคุณุ ภาพนอกฤดูู”